Nicolaus de Lyra

Psalmus 114

Numérotation du verset Ps. 114,1 

¶ Alleluia1.
¶Codd. : (Ps. 114) Hi D14 D30 ω 1 Ω U Rusch Ps-G
1Alleluia] + Vox Christi est D30
Numérotation du verset Ps. 114,I 

Dilexi
quoniam exaudiet2
2 exaudiet Ps-G D14 D30 ω 1 Ω U Rusch ] exaudivit Ps-G (I Q* U) cum Ps-R
Dominus ¦ vocem orationis mee.
Numérotation du verset Ps. 114,2 II

Quia
inclinavit aurem suam
mihi ¦ et in diebus
meis
invocabo3.
3 invocabo Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 ω 1 Ω U Rusch ] + te Ps-G (F* I L Q W ΦRGP G K), + eum Ps-G (ΦV ΨB*) cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 114,3 III

Circumdederunt me
dolores mortis ¦
et pericula inferni4
4 et Ps-G (R² F L² M * Q* ΦRGV G* K V²) D14 Ω ω 1 Ω U edd. cum Ps-R (A H² N² B)] om. Ps-G D30 Rusch cum Ps-R
invenerunt me.
Numérotation du verset Ps. 114,IV 

Tribulationem et dolorem inveni ¦
Numérotation du verset Ps. 114,4 

et
nomen Domini
invocavi.
Numérotation du verset Ps. 114,V 

O Domine
libera animam meam ¦
Numérotation du verset Ps. 114,5 

misericors Dominus
et iustus,
et Deus noster miseretur.
Numérotation du verset Ps. 114,6 VI

Custodiens
parvulos
Dominus ¦
humiliatus sum
et
liberavit me.
Numérotation du verset Ps. 114,7 VII

Convertere
anima mea in requiem tuam ¦
quia Dominus benefecit tibi.
Numérotation du verset Ps. 114,8 VIII

Quia
eripuit
animam meam de morte ¦ 5
5 <divisio.> morte ¦ lacrimis ¦ Ω U etc morte+ lacrimis ¦ D30
oculos meos
a lacrimis, pedes meos a lapsu.
Numérotation du verset Ps. 114,9 IX

Placebo
Domino ¦ in regione vivorum.

Psalmus 114

Numérotation du verset Ps. 114,ad litteram 
marg.| {3.1317} Dilexi quoniam. Huic psalmo preponitur pro titulo : Halleluia in translatione Hieronymi tamen in Hebreo ponitur in fine precedentis psal. Secundum autem Hebreos aliosque doctores communiter David fecit hunc Ps. pro liberatione sua a periculis in persecutione Saulis, de qua materia fecit plures psalmos, ut patuit per predicta. Et dividitur in duas partes, quia primo confitetur suam liberationem, secundo movetur ad gratiarum actionem, ibi : Convertere. Circa primum sciendum, quod psalmista aliquando mutat modum loquendi de futuro ad preteritum, vel econverso, licet sit locutio de eodem facto, quia hic modus frequens est in prophetiis, et maxime in canticis metrice scriptis, qualis est iste Psalmus et alii psal. Dicit igitur.
marg.|  .1. Dilexi. scilicet dominum.
marg.|  .2. Quoniam exaudiet dominus. Licet enim Deus sit propter se diligendus, et super omnia, tamen quando alicui condescendit, prebet ei occasionem magis diligendi ipsum.
marg.| {3.1318} .3. Quia inclinavit aurem suam mihi. Loquitur de Deo more humano, qui inclinat aurem ad petitionem quam vult exaudire, et ideo auris inclinatio in Deo non est aliud, quam exauditio.
marg.|  .4. Circundederunt me, etc. scilicet imminentis, quando Saul fecit custodiri domum ipsius David, ut mane moreretur 1Rg. 19. et quando Saul et eius exercitus cingebant David in modum corone, ita quod David desperabat se posse evadere 1Rg. 23.
marg.|  .5. Et pericula inferni invenerunt me. In Hebreo pro inferno ponitur scheol, quod non solum significat infernum, sed etiam significat fossam sive sepulturam, et sic accipitur hic, eo quod sequitur ad mortem.
marg.|  .6. Tribulationem. In corpore.
marg.|  .7. Et dolorem. In mente.
marg.|  .8. Inveni. In persecutione Saulis iniuste me persequentis.
marg.|  .9. Et nomen domini invocavi. Frequenter enim David rogavit pro liberatione a Saulis persecutione.
marg.|  .10. O domine libera animam meam. Idest, vitam meam.
marg.|  .11. Misericors dominus, et iustus, et Deus noster miseretur. {3.1319} quasi dicat decens est ut a te consequar misericordiam in mea liberatione, et iustitiam in Saulis condemnatione.
Numérotation du verset Ps. 114,ad litteram 
marg.|  .1. Custodiens parvulos dominus. Proprium est Deitatis succurrere in casibus desperatis, parvuli enim non possunt se defendere a potentibus, et ideo decens est ut Deus succurrat eis, in tali vero statu erat David respectu Saulis regis, unde dicebat 2Rg. 24. ca. Quem persequeris rex Israel, quem persequeris ? canem mortuum persequeris et pulicem unum, ideo subditur.
marg.|  .2. Humiliatus sum. Mente coram Deo, et potestate coram mundo.
marg.|  .3. Et liberavit me. Sua gratia et virtute.
marg.|  .4. Convertere. Hic post sue liberationis confessionem convertitur ad gratiarum actionem, dicens : Convertere anima mea in requiem tuam, idest, in Deum per gratiarum actionem, in quo solo mens humana quietatur secundum quod dicit Augu. lib. confess. Inquietum est domine cor meum, donec requiescat in te.
marg.|  .5. Quia dominus benefecit tibi. Propter quod debes ei regratiari. {3.1320} Et repetit beneficium supra positum, dicens.
marg.|  .6. Quia eripuit animam meam de morte. Imminente, ut patet ex dictis.
marg.|  .7. Oculos meos a lachrymis. Legitur enim David plorasse in persecutione Saulis 1Rg.. 20. ubi dicitur : Fleverunt pariter, scilicet David Ionathas, et subditur : David autem amplius.
marg.|  .8. Pedes meos a lapsu. scilicet in manu Saulis, quia quantumcumque solicite et ardenter quereret eum, ut patet 1Rg. tamen in manibus eius non cecidit Deo ipsum protegente, secundum quod dicitur 1Rg. 23.b. Querebat Saul David cunctis diebus, et non tradidit eum dominus in manus eius, ideo concludit David.
marg.|  .9. Placebo domino. Ei devote serviendo.
marg.|  .10. In regione vivorum. Idest, in vita presenti, et postea in vita celesti, que dicitur terra viventium.
marg.| Moraliter potest exponi Psalmus iste de quolibet fideli liberato divinitus ab afflictione corporali vel spirituali, qui recognoscens suam liberationem surgit ad gratiarum actionem.
Numérotation du verset Ps. 114,moraliter 
marg.| {3.1317} .1. Dilexi quoniam. Istum psalmum fecit David in persecutione Saulis gratias agens Deo de periculis que evaserat, et orans devote liberari de futuris que timebat.
marg.| Moraliter autem potest exponi de homine liberato ab aliquibus tentationibus demonis et timente de futuris, propter quod gratias agit de liberatione precedenti, et orat liberari de sequenti. Et sic dicit. Dilexi quoniam exaudiet dominus vocem. {3.1318} Licet enim Deus sit propter se diligendus, tamen cum exaudit deprecantem, occasionem sibi dat quod ferventius ipsum diligat, unde subditur.
marg.|  .3. Quia inclinavit aurem suam mihi. Exaudiens in preterito.
marg.| † Et in diebus meis invocabo. Sperans exaudiri de futuro.
marg.|  .4. Circundederunt me, etc. Idest, tentationes peccati mortalis.
marg.|  .5. Et pericula inferni. Nisi adiuver intentatione, ideo subditur.
marg.|  .10. O domine libera animam meam. Et subditur causa.
Numérotation du verset Ps. 114,moraliter 
marg.| {3.1319} .1. Custodiens parvulos dominus. Idest, humiles.
marg.|  .2. Humiliatus sum. Propter quod sum adiutus, ideo subditur.
marg.| {3.1320} .3. Et liberavit me. Convertere anima mea. Idest, conscientie pacem.
marg.|  .5. Quia dominus benefecit tibi. Te liberans a periculo gravis peccati, Cetera patent ex dictis.
Numérotation du verset Ps. 114,additio 
marg.| {3.1319} In Psalmo 114. Dilexi quoniam.
marg.| Omissis aliis expositionibus tam Hebreorum quam aliorum que varie sunt, et sequendo expositionem huius hymni inceptam, postquam Psal. tractavit de statu ecclesie sub lege in precedenti Psal. in hoc vero qui est tertius in ordine predictorum, videtur agere de statu ecclesie in ipso exordio redemptionis scilicet tempore adventus Christi et ipsius passionis, antequam tamen lex evangelica per Apostolos publicaretur.
marg.| Circa quod sex facit. Primo enim ostendit firmitatem fidei formate eiusdem ecclesie, circa adventum Christi tandiu desiderati, et hoc in persona iustorum pro tunc existentium, de quod dicit : Dilexi, quoniam exaudiet dominus vocem orationis mee, quasi dicat credo, quod Deus exaudiet vocem orationis mee deprecantis pro adventu Christi, et hoc ipsum diligo, idest, valde placet mihi, quia dilectio in scripturis non solum consuevit dici de aliqua re diligenda sed etiam de aliquo annuntiabili complexo et placito, sicut cum dicitur in Psalmo Quoniam dilexi legem tuam domine, et huiusmodi : Et sequitur : Quia inclinavit aurem suam mi. Idest, iam video effectum mee exauditionis per adventum redemptoris, cuius nomen tempore meo principaliter invocabo. De quo dicit : et in diebus meis invocabo.
marg.| Consequenter secundo, quia ecclesia existens in hoc statu multa incommoda et pericula patiebatur, maxime in capite, qui hoc tempore fuit passus, idcirco dicit. Circundederunt me dolores mortis, scilicet Christi, cuius doloribus fideles illius temporis licet paucissimi compatiebantur, similiter. Et pericula inferni. hoc est sepulture Christi et eius descensus ad inferos, quibus simplices et devote persone maxime affligebantur, {3.1320} ut patet de Maria Magdalena plorante, et huiusmodi, in quibus tribulationibus et doloribus constitute non cessabant Christum querere, et ipsum dominum invocare, unde Io. 20.a. Tulerunt dominum meum, etc. Et de hoc dicit : Tribulationem et dolorem inveni, et nomen domini invocabo.
marg.| Consequenter tertio ecclesia orat Deum pro effectu huiusmodi passionis Christi, qui quidem effectus est liberatio animarum, di. O domine libera animam meam, etc. scilicet a culpa.
marg.| Consequenter quarto ecclesia iam certificata de passione Christi denuntiat hanc liberationem esse completam, di. Custodiens parvulos dominus, scilicet humiles corde, qui soli participant redemptionem Christi. Et quia hanc humilitatem ecclesia habet, et per consequens huiusmodi liberatione debet participare, idcirco subdit : Humiliatus sum et libera me.
marg.| Consequenter quinto reddit gratiarum actiones de huiusmodi liberatione animam consolando, et hoc cum dicit : Convertere anima mea in requiem tuam, id est in requiem a te desideratam. Quia dominus benefecit tibi, et sic ei soli obligaris, et que sunt illa beneficia que tibi fecit declarat, di. Quia eripuit animam meam de morte, scilicet culpe. Et oculos meos a lachrymis, in futuro quando absterget Deus omnem lachrymam sanctorum. Apocalyp. 21.b. Et pedes meos a lapsu, idest, affectus quibus anima incedit, sicut homo movetur per pedes.
marg.| Consequenter sexto quia ista beneficia principaliter in futura vita perficiuntur, idcirco concludit : Placebo domino in regione vivorum, idest, ex ista liberatione anime a morte, etc. finaliter expecto placere Deo in regione vivorum, qui est finis ultimus humane vite.
marg.| {3.1321} Et nota circa istum Psal. duo. Primum, quia in toto processu ipsius non nominat aliquem populum Dei, sicut in precedenti Psal. nominat domum David, Iacob et Israel, et huiusmodi similiter et in sequenti dicit. In conspectu omnis populi eius, etc. et huiusmodi. Cuius ratio est, nam ecclesia Christi existens in tempore passionis, de quo tempore hic Psal. principaliter loquitur, non habebat populum, Danielis 6.d. {3.1322} Occidetur Christus, et non erit eius populus. Secundum nota, quod sicut in fine psal. precedentis dixit. Non mortui laudabunt te domine, ad denotandum quod per legem Mosaicam mortui non attingebant vitam eternam, ut supra, expositum est, sic per oppositum in fine huius psal. declarat quod per liberationem Christi eripitur anima de morte, scilicet spirituali, ut placeat domino in regione vivorum, scilicet in vita eterna, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 114), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_114)
Signaler un complément d'information

Notes :