Nicolaus de Lyra

Psalmus 64

Numérotation du verset Ps. 64,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 64) D30 Rusch Ps-G
psalmus David1
1 psalmus] + cantici Ed1530
canticum
Ieremie
et Aggei et Ezechielis2
2 Ieremie et Aggei et Ezechielis Rusch ] Ieremie et Ezechiel Ps-R LXX , Ieremie et Ezechielis Ed1530 Clementina , Ieremie et Aggei Ps-ζ Ps-R ( M K B² D R ) Ps-G D30 , Aggei Ieremie vel Ezech. ΩS
de verbo peregrinationis3 vel de populo transmigrationis4
3 de ( om. Clementina ) verbo peregrinationis Ps-G D30 ΩS Rusch Clementina ] de populo transmigrationis Ps-G (I), Ps-R, verbo transmigrationis Ps-G (V) |
4 vel de populo transmigrationis ΩS Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G D30 |
cum inciperet proficisci.5
5 cum inciperet ΩS Rusch ] cum inciperent Ps-G (I V) Ed1530 Clementina , quando incipiebant Ps-G (incipiebat R) D30 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 64,2 I

Te decet hymnus Deus
in Sion ¦
et tibi reddetur
votum in Hierusalem
Numérotation du verset Ps. 64,3 II

Exaudi
orationem meam6 :
6 meam ω ² Rusch cum Ps-R LXX ] om. Ps-G (R F C I)
ad te omnis caro veniet.
Numérotation du verset Ps. 64,4 III

Verba
iniquorum
prevaluerunt super nos ¦
et impietatibus nostris
tu
propitiaberis.
Numérotation du verset Ps. 64,5 IV

Beatus
quem elegisti et assumpsisti ¦
inhabitabit7
7 inhabitabit Rusch Weber ] habitabit D30 (hapax)
in atriis tuis.
Numérotation du verset Ps. 64,V 

Replebimur
in bonis domus tue ¦ sanctum est templum tuum
Numérotation du verset Ps. 64,6 

mirabile in equitate.
Numérotation du verset Ps. 64,VI 

Exaudi nos
Deus salutaris noster ¦
spes
omnium finium terre
et in mari
longe.
Numérotation du verset Ps. 64,7 VII

Preparans
montes
in virtute
tua’
accinctus
potentia ¦
Numérotation du verset Ps. 64,8 

qui conturbas
profundum maris
sonum fluctuum eius.
Numérotation du verset Ps. 64,VIII 

Turbabuntur gentes
Numérotation du verset Ps. 64,9 

et timebunt
qui habitant terminos8
8 habitant D30 ω ² Rusch cum Ps-R Ps-H ] inhabitant Ps-G (R F C I M² Q² W ΦP* U G² Ps-δ Ps-ε Ps-ζ Ps-MozX)
a signis tuis ¦
exitus matutini et vespere delectabis.
Numérotation du verset Ps. 64,10 IX

Visitasti terram
et inebriasti eam ¦
multiplicasti
locupletare eam.
Numérotation du verset Ps. 64,X 

Flumen Dei
repletum est aquis ¦
parasti cibum illorum’
quoniam
ita est preparatio eius.
Numérotation du verset Ps. 64,11 XI

Rivos eius
inebria† 9
9 <divisio.> inebria  † D30 ] inebria ω ²
multiplica
genimina eius ¦
in stillicidiis eius
letabitur
germinans.
Numérotation du verset Ps. 64,12 XII

Benedices
corone
anni benignitatis tue ¦
et campi tui
replebuntur ubertate.
Numérotation du verset Ps. 64,13 XIII

Pinguescent
speciosa deserti ¦
et exultatione
colles
accingentur.
Numérotation du verset Ps. 64,14 XIV

Induti sunt arietes ovium†
et10* valles abundabunt frumento11 ¦
10 et ω ² D30 Ps-G ] om. Rusch (hapax) |
11 valles] et praem. Ps-G |
clamabunt etenim hymnum dicent.

Psalmus 64

Numérotation du verset Ps. 64,ad litteram 
marg.| {3.885} Te decet hymnus Deus in Sion. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo. Ad victoriam Psalmus David cantici. In translatione vero Hieronymi sic habetur. Victori Psalmus David cantici. Et patet expositio ex supradictis in pluribus titulis, in aliquibus autem Bibliis ponitur sic titulus, In finem Psalmus David, canticum Ieremie et Aggei vel Ezechielis de verbo peregrinationis. Sed omnia ista et consimilia si inveniantur, sunt quedam additiones facte ab expositoribus eo quod Psalmus iste loquitur de reditu captivitatis Babylonice, quam predixerunt Ieremias, et Ezechiel, et Aggeus prophetavit his, qui redierant a captivitate pro templi reedificatione, que David previdit in spiritu, et de hoc fecit Psalmum istum. Dividitur autem Psalmus iste in duas partes, quia primo agitur de reditu captivitatis, secundo de statu fertilitatis, ibi. Visitasti terram et inebriasti. Circa primum dicitur.
marg.|  .1. Te decet hymnus Deus. Sic dicebant redeuntes de captivitate eo quod Deus illum locum elegerat ad cultum suum, ut habetur. 2Par. 6. in Hebreo habetur. Tibi silentium laudis Deus in Sion. Et in translatione Hieronymi. Tibi silet laus Deus in Sion. Nec est contrarium translationi nostre, quia hoc dicitur pro {3.886} eo quod divina laus quantumcumque fiat ab homine, deficit in infinitum a divina magnitudine collaudata.
marg.|  .2. Et tibi reddetur votum in Ierusalem. Quia ibi adducebantur ea que domino per votum obligabantur.
marg.|  .3. Exaudi orationem meam. Vox est populi redeuntis, reedificationem templi postulantis.
marg.|  .4. Ad te omnis caro veniet. Idest, de omni natione veniant homines ad te adorandum, quando templum fuerit reedificatum, unde Act. 8.e. legitur quod eunuchus regine Candacis a longinquis valde partibus venit adorare Deum in Ierusalem in illo templo reedificato, et idem de aliis mundi partibus.
marg.|  .5. Verba iniquorum. id est facta Babyloniorum eo modo, quo dicitur secundi Regum primo. Quod est verbum quod factum est.
marg.|  .6. Prevaluerunt super nos. Propter peccata nostra nos captivando, et templum destruendo.
marg.|  .7. Et impietatibus nostris tu propitiaberis. Ad terram nostram nos reducendo, et templum reedificando.
marg.|  .8. Beatus quem elegisti. Ad serviendum tibi in loco cultus tui.
marg.|  .9. Inhabitabit in atriis tuis. Atria enim erant loca circa templum, ubi fiebant sacrificia et oblationes, orationes, et legis lectiones, ut dictum fuit plenius tertio Regum.
Numérotation du verset Ps. 64,ad litteram 
marg.| {3.887} .1. Replebimur in bonis domus tue. Quia sacerdotes et ministri vivebant de bonis oblatis in domo Dei. De hostiis etiam pacificis offerentes, unam partem habebant, quam coram domino letanter comedebant.
marg.|  .2. Sanctum est templum tuum. id est tuo nomini dedicatum.
marg.|  .3. Mirabile in equitate. Omnes enim casus difficiles et dubii referebantur ibi ad sacerdotes Levitici generis, ut habetur Deut. 17. Ut de terminarent quicquid esset iustum et iniustum, et erat firma et stabilis eorum sententia.
marg.|  .4. Exaudi nos Deus salutaris noster. In reedificatione templi et civitatis.
marg.|  .5. Spes omnium finium. id est tu qui es spes omnium habitantium in mari et in terra quantumcumque longe, quia nullum bonum possumus habere nisi a te. Et allegatur ad hoc ratio ex parte divine potentie, cum dicitur.
marg.|  .6. Preparans. Id est, tu qui facis et sustentas montes pro voluntate tua.
marg.| {3.888} .7. Qui conturbas profundum maris. Commovens tempestates sicut tibi placet. Et quia ex talibus homines terrentur, ideo subditur.
marg.|  .8. Turbabuntur gentes et timebunt qui habitant, etc. scilicet totius terre.
marg.|  .9. A signis tuis, etc. Idest, a mirabilibus que facis in terra, et in mari omnes contremiscunt, quasi dicat, tu qui es tante potentie, potes nos exaudire in templi et civitatis reedificatione, ideo subditur.
marg.|  .10. Exitus matutini et vespere, etc. Idest, oblationes sacrificii matutini et vespertini delectabiles facies fidelibus tibi devotis, et hoc potissime fuit templo reedificato, quia etiam a principio reditus in Ierusalem edificaverunt altare, et obtulerunt super illud holocaustum domino et mane et vespere, ut habetur 1. Esd. 3.
marg.|  .11. Visitasti terram. Hic consequenter David prophetat de statu fertilitatis future post reditum captivitatis cum dicitur. Visitasti terram et inebriasti eam. Pluviis tuis eam fecundando, et loquitur de futuro per modum preteriti propter certitudinem prophetie.
marg.|  .12. Multiplicasti locupletare eam. Quia ex fertilitate terrenascentium, que sunt divitie naturales, multiplicantur ulterius divitia artificiales.
Numérotation du verset Ps. 64,ad litteram 
marg.| {3.889} .1. Flumen Dei repletum est aquis. Hic est fluvius Iordanis, qui dicitur Dei fluvius, quia ad ingressum arce Dei nudatus fuit eius alveus, ut habetur Ios. 3. Et quia in illo baptizatus fuit Christus Deus et homo.
marg.|  .2. Parasti cibum, etc. Secundum enim quod aque Iordanis sunt maiores vel minores, secundum hoc terra illa profert fructus ampliores vel pauciores, prout audivi ab aliquibus qui habitaverunt ibi.
marg.|  .3. Rivos eius inebrians. In Hebreo et in translatione Hieronymi habetur. Sulcos eius inebrians. quia cum Sulci terre qui sunt quasi quidam rivuli, humectantur, illa que sunt seminata vel plantata, ad germinandum vel fructificandum disponuntur.
marg.|  .4. In stillicidiis eius. id est in pluviis de celo stillantibus a Deo .
marg.|  .5. Letabitur germinans. id est terra germina proferens. Que dicitur tunc letari, metaphorice, sicut et pratum ridere, quando incipit virescere, vel dicitur terra germinans letari, quia tunc est causa letitie colentibus eam et habitantibus in ea.
marg.|  .6. Benedices corone, etc. idest, ex benignitate tua benedices circulo anni, dando rores, pluvias, et calores, et huiusmodi temporibus debitis, {3.890} prout expedit fecundationi terre, ideo subditur.
marg.|  .7. Et campi replebuntur ubertate, scilicet fructuum. Et vocantur hic campi terre culte.
marg.|  .8. Pinguescent speciosa deserti, etc. Proferendo sine hominis cultura pascua animalibus nutriendis.
marg.|  .9. Et exultatione etc. Id est, herbis virentibus circundabuntur, et sic exultabunt colles metaphorice, sicut pratum virens dicitur ridere, quia tales herbe sunt causa exultationis pastoribus et animalibus.
marg.|  .10. Induti sunt, etc. In hoc designatur abundantia lanarum, que sunt indumenta arietum et ovium.
marg.|  .11. Et valles, etc. In terra enim illa in vallibus seminantur meliora grana.
marg.|  .12. Clamabunt, etenim, etc. Dicuntur clamare et hymnum dicere metaphorice, sicut supra expositum est. Vel quia ex frumentis illis dabantur primitie sacerdotibus, et decime Levitis divinas laudes cantantibus. Moraliter potest exponi Psalmus iste de quolibet vere penitente, tanquam recedente de Babylonica captivitate, et ad fertilitatem bonorum operum totis viribus anhelante, tam in se quam in aliis, et consideratis predictis potest ad hoc littera de facili applicari.
Numérotation du verset Ps. 64,moraliter 
marg.| {3.885} .1. Te decet hymnus Deus in Sion. Iste Psalmus est gratiarum actio pro reditu captivitatis Babylonice, et sequenti terre fertilitate quam previdit David, et hunc Psalmum fecit.
marg.| Moraliter autem potest exponi de quolibet peccatore veraciter penitente, qui reversus de Babylonica captivitate, et pro tempore amisso nititur bonis operibus abundare, et sic gratus de divinis beneficiis dicit. Te decet, etc. id est iustum est, ut te laudem in Ecclesia propter beneficia mihi collata.
marg.|  .2. Et tibi reddentur votum in Ierusalem. Quod in baptismo feci {3.886} deserviendo fideliter tibi.
marg.|  .3. Exaudi Deus orationem meam. Parcendo mihi de transgressione dicti voti.
marg.|  .4. Ad te omnis caro veniet. In iudicio finali.
marg.|  .5. Verba iniquorum. id est suggestiones demonum.
marg.|  .6. Prevaluerunt super nos. Per consensum nostrum.
marg.|  .7. Et impietatibus nostris tu propitiaberis. Dando nobis locum penitentie de peccatis.
marg.|  .8. Beatus quem elegisti. Predestinando, et assumpsisti. iustificando.
marg.|  .9. Inhabitabit in atriis tuis. Militantis ecclesie per gratiam, et triumphantis per gloriam, et tunc.
Numérotation du verset Ps. 64,moraliter 
marg.| {3.887} .1. Replebimur in bonis domus tue. Ps. 16.d. Satiabor cum apparuerit gloria tua.
marg.|  .2. Sanctum est templum tuum. Celestis glorie.
marg.|  .3. Mirabile in equitate. Nam ibi videntur iudicia Dei iustissima, que modo videntur distorta, quando Deus permittit malos prosperari, et iustos penam pati.
marg.|  .4. Exaudi nos, etc. Sine cuius auxilio nihil boni possumus.
marg.|  .5. Spes omnium. Idest, omnium que habitant in mari et in terra. Nec mirum, quia facit mirabilia in terra, elevans eum per terremotum, et in mari per commotionem fluctuum, ideo subditur.
marg.| {3.888} .6. Preparans montes, etc.
marg.|  .8. Turbabuntur gentes, etc. Videntes talia divine potentie signa, et sic concipiunt penitentiam, et exeunt de peccatis, aliqui in mane iuventutis, et aliqui in vespere senectutis, de quo gaudent angeli, quibus est gaudium de uno peccatore penitentiam agente, hoc est quod dicitur.
marg.|  .10. Exitus matutini, etc.
marg.|  .11. Visitasti terram. Hec est secunda pars, in qua post reditum a peccati captivitate ponitur profectus in virtute. Per terram hic intelligitur homo factus de terre limo. Hanc enim terram visitat Deus a peccato revocando, et inebriat gratiam infundendo, et locupletare facit in bonis operibus exercendo.
Numérotation du verset Ps. 64,moraliter 
marg.| {3.889} .1. Flumen Dei repletum est aquis. Per quod intelligitur spiritussanctus, Io. 7.f. Qui credit in me sicut dicit scriptura, flumina de ventre eius fluent aque vive. Hoc autem dixit de spiritu quem accepturi erant credentes in eum. Igitur flumen Dei repletum est aquis, quia spiritussanctus abundanter influit dona sua perseverantibus in bonis.
marg.|  .2. Parasti cibum illorum. Id est, Eucharistie sacramentum, quod proficit habentibus gratiam, et non aliis.
marg.|  .3. Rivos eius, etc. Hoc refertur ad influentiam spiritussancti predictam.
marg.| † Multiplica genimina etc. Id est, bonos conceptus in anima.
marg.|  .4. In stillicidiis, etc. scilicet gratie.
marg.| {3.890} .5. Letabitur, etc. Bonum propositum concipiens. Et quoniam non sufficit talis conceptio, nisi sequatur consummatio, ideo subditur.
marg.|  .6. Benedices corone, etc. Corona anni benignitatis est circulatio temporis, in quo Deus bene concipientem perducit ad terminum bone consummationis, et tunc percipitur fructus divine benedictionis. Et quoniam huius exemplo plures accipiunt exemplum proficiendi, sequitur.
marg.|  .7. Et campi tui. Per campos intelliguntur laici, et per speciosa deserti religiosi, per colles potentes seculi, per valles pauperes, per arietes ovium, prelati, et omnes isti proficiunt exemplo bene consummantis. Et quoniam ex hoc debent Deo regratiari. ideo concluditur.
marg.| Clamabunt, etenim hymnum etc.
Numérotation du verset Ps. 64,additio 
marg.| {3.891} In Ps. 64. Te decet hymnus. Ubi dicitur in post. In aliquibus autem Bibliis.
marg.| In Bibliis Hebraicis nec in translatione Chaldaica nulla mentio fit in hoc titulo de Ieremia, Aggeo et Ezechiele, nec de verbo peregrinationis, sicut nec in Psalmo aliqua mentio fit de captivitate Chaldaica, nec de Chaldeis, ut patet intuenti. Et ubi dicitur in translatione nostra. Verba iniquorum. in Hebreo habetur. Verba iniquitatum. unde in hoc planius et magis consonum littere sebent quidam expositor Hebreorum, qui dicit quod iste Psalmus fuit factus pro tempore sterilitatis, quando populus Deum orabat pro pluvia, et Deus exaudiebat eos. Ad quod sciendum, quod inter cetera bona temporalia que Deus populo iudaico promittebat pro conservatione legis divine, unum precipuum erat pluvia opportuna, et e contra minabatur eis in penam peccatorum, clausuram celi, scilicet sterilitatem, unde Deut. 11.b. Si obedieritis man. meis, etc. dabo pluviam terre vestre temporaneam et serotinam. Et infra. Cavete ne forte recedatis a domino, et sequitur. Iratusque dominus claudat celum et pluvie non descendant. Et idem est quod inter alias orationes quas Salomon fecit in dedicatione primi templi, una est talis, scilicet. Si clausum fuerit celum, et non pluerit propter peccata eorum, et orantes in loco isto et penitentiam egerint, etc. Exaudi Deus in celo, et dimitte peccata servorum tuorum, et sequitur. Da pluviam super terram tuam, quam dedisti populo tuo, etc. Unde Psalmus iste per totum applicatur huic materie, scilicet {3.892} cum aliquando post edificationem templi contingebat sterilitas ex peccato populi, et populus convertebatur ad Deum orans in templo Ierusalem, et Deus miserebatur eis, tunc proprie Psalmus iste erat decantandus. In quo ps. dicitur. Te decet hymnus, etc. id est condecens est nos te laudare in hoc sancto loco, et reddere vota nostra tibi, ubi nos dignaris exaudire, unde sequitur. Exaudi orationem meam. Ubi veritas Hebraica habet. Exaudi orationem meam. Quod construitur cum predictis, scilicet tibi reddendum est votum, qui exaudis orationem meam s. populi in quorum persona loquitur. Et quia beneficium pluvie opportune non solum ad homines sed ad omnia animalia se extendit, ideo secundo dicit. Ad te omnis caro veniet. Eo modo quo dicitur. Et imples omne animal benedictione. Consequenter tertio quia causa sterilitatis fuit peccata, que quidem peccata Deus miserando pepercerat, prout in oratione Salomonis predicta continebatur, ideo sequitur. Verba iniquitatum prevaluerunt super nos, et impietatibus nostris, tu propitiaberi. Idest, pepercisti, futurum pro preterito. Consequenter quarto laudat populum quem Deus elegerat ad habitandum per fidem in tali loco, unde dicitur. Beatus quem elegisti et assumpsisti, habitabit in atriis tuis, in quo loco per fidem habitantes non solum replebantur bonis spiritualibus, scilicet remissione peccatorum, sed etiam temporalibus scilicet pluviis et huiusmodi, et hoc est quod sequitur. Replebimur in bonis domus tue. Cetera in hoc ps. contenta hunc proposito satis possunt applicati, prout in Postilla. etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 64), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_64)
Signaler un complément d'information

Notes :