Nicolaus de Lyra

Psalmus 65

Numérotation du verset Ps. 65,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 65) D30 Rusch Ps-G
canticum
psalmi resurrectionis1.
1canticum Psalmi Ps-G Rusch ] Psalmus David canticum Ps-G (I D) D30 | resurrectionis] + Vox apostolorum ad gentes D30 ( om. Salmon I n°65)
Numérotation du verset Ps. 65,I 

Iubilate Deo
omnis terra †
Numérotation du verset Ps. 65,2 

psalmum
dicite
nomini eius ¦
date gloriam
laudi eius.
Numérotation du verset Ps. 65,3 II

Dicite Deo quam terribilia sunt opera tua Domine ¦
in multitudine virtutis tue
mentientur tibi
inimici tui.
Numérotation du verset Ps. 65,4 III

Omnis terra
adoret te2
2 adoret] adorent Ps-G
et psallat tibi ¦
psalmum dicat3
3 adoret... psallat... dicat] adorent... psallant... dicant Ps-G
nomini tuo.
Numérotation du verset Ps. 65,5 IV

Venite et videte4
4 Venite] praem. diapsalma  Ps-G
opera Dei ¦
terribilis in consiliis
super filios hominum.
Numérotation du verset Ps. 65,6 V

Qui convertit mare in aridam †
in flumine
pertransibunt pede ¦ ibi
letabimur in ipso.
Numérotation du verset Ps. 65,7 VI

Qui
dominatur in virtute sua
in eternum † oculi eius super gentes
respiciunt ¦
qui
exasperant
non exaltentur
in semetipsis.
Numérotation du verset Ps. 65,8 VII

Benedicite5
5 Benedicite] praem. diapsalma Ps-G
gentes Deum nostrum ¦
et auditam
facite vocem laudis eius.
Numérotation du verset Ps. 65,9 VIII

Qui
posuit animam meam
ad vitam ¦ et non dedit
in commotionem pedes meos6.
6 in commotionem ω ² Ps-G etc. ] commoveri Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 65,10 IX

Quoniam
probasti7 nos Deus ¦ igne nos examinasti
7 probasti ω ² Ps-G Ps-R etc. ] tu praem. Ps-G
sicut examinatur argentum.
Numérotation du verset Ps. 65,11 X

Induxisti nos in laqueum †
posuisti tribulationes
in dorso nostro ¦
Numérotation du verset Ps. 65,12 

imposuisti
homines
super capita nostra.
Numérotation du verset Ps. 65,XI 

Transivimus per ignem et aquam ¦
et eduxisti nos
in refrigerium.
Numérotation du verset Ps. 65,13 XII

Introibo
in domum tuam
in holocaustis ¦ reddam tibi
vota mea
Numérotation du verset Ps. 65,14 

que distinxerunt labia mea.
Numérotation du verset Ps. 65,XIII 

Et locutum est
os meum ¦
in tribulatione mea.
Numérotation du verset Ps. 65,15 XIV

Holocausta
medullata
offeram tibi cum incenso8
8 incenso] incensu Ps-G
arietum ¦
offeram tibi boves
cum hircis.9
9 hircis] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 65,16 XV

Venite
audite10
10 audite] et rubeo cancel. praem. ω ²
et narrabo omnes
qui timetis Deum ¦
quanta fecit anime mee.
Numérotation du verset Ps. 65,17 XVI

Ad ipsum
ore meo clamavi ¦
et exaltavi sub lingua mea.
Numérotation du verset Ps. 65,18 XVII

Iniquitatem
si aspexi
in corde meo ¦ non exaudiat Dominus.11
11 exaudiat] exaudiet ω ² Ps-G D30
Numérotation du verset Ps. 65,19 XVIII

Propterea
exaudivit Deus ¦ et12 attendit
12 et ω ² Ps-G Rusch ] om. Ps-G
voci13 deprecationis mee.
13 voci ω ² Ps-G Ps-R ] vocem Rusch
Numérotation du verset Ps. 65,20 XIX

Benedictus Deus ¦
qui non amovit orationem meam
et misericordiam suam a me.

Psalmus 65

Numérotation du verset Ps. 65,ad litteram 
marg.| {3.891} .1. Iubilate etc. Huic Psalmo Premittitur talis titulus in Hebreo Ad victoriam canticum Psalmus. Et in translationeHieronymi. Victori canticum Psalmus. et patet expositio utriusque ex supradictis in similibus. Sed ex titulis istis non apparet author, nec materia huius Ps. Rabbi Salomon exponit hunc Psal. tanquam sit gratiarum actio pro liberatione futura de captivitate ista, in qua sunt Iudei in diversis partibus orbis, ad quod applicat quod infra dicitur. Imposuisti homines super capita nostra. id est diversos reges et eorum satellites. Et quia ab hac captivitate sperant liberari per Messiam venturum et eius templum reedificaturum, ubi reddet vota que modo faciunt in captivitate ista, ut liberentur de ea, ideo subditur postea. Introibo in domum tuam, in holocaustis reddam tibi vota mea. Hec autem expositio fundatur super fundamentum erroneum, et per consequens ruinosum scilicet quod Christus sit venturus in mundum, {3.892} quod iam transiit in preteritum. Ideo salvo meliori iudicio mihi videtur quod Psalmus iste a quocumque sit factus, est gratiarum actio pro liberatione populi iudaici de Egypto, de qua liberatione plures alii Psal. faciunt mentionem. Igitur secundum hoc Psalmus iste in duas partes dividitur, quia primo author huius Ps. inducit omnes ad Dei laudationem, secundo adducit ad hoc multiplicem rationem ibi. Venite et videte. Circa primum dicit. Iubilate Deo omnis terra. id est omnes habitantes in terra. Et dicitur Iubilus proprie gaudium cordis, quod non potest totaliter celari, quin ostendatur in signo exteriori.
marg.|  .2. Psalmum dicite. In hoc videtur esse prophetia de futuro, quod Psalmus iste esset decantandus in laudem Dei a diversis generationibus.
marg.|  .3. Date gloriam. id est timore deposito laudate eum coram omnibus, quia gloria est clara notitia cum laude.
marg.|  .4. Dicite Deo, etc. In multiplici, Egyptiorum percussione, ut habetur Ex. 1. usque ad 14.c. inclusive.
marg.|  .5. In multitudine, etc. Loquitur de preterito per modum futuri, {3.893} sicutfrequenter fit in prophetis, et maxime in libro Psalmorum causa metri, quia metrice est descriptus. Pharao autem rex Egypti et eius populus a Deo plagis percussi, frequenter asserebant dimittere populum Israel, dum tamen essent liberati, et post liberationem retractabant, ut patet Ex. in pluribus locis, et sic mentiebantur, quia non intendebant populum dimittere, sed tantum liberari a divina percussione.
Numérotation du verset Ps. 65,ad litteram 
marg.|  .1. Omnis terra adoret te. Replicatio, est sententie in primo versu posite ad maiorem expressionem effectus, sicut communiter fit in gratiarum actionibus.
marg.|  .2. Venite. Postquam auctor huius Psal. induxit ad Dei laudationem, hic consequenter adducit ad hoc multiplicem rationem, et adducitur primo ratio ex mirabilium operatione et secundo ex populi a gravibus liberatione, ibi : Benedicite. Tertio ex spirituali consolatione, ibi : Venite, audite. Circa primum dicit : Venite et videte opera domini. que fuerunt valde mirabilia in liberatione populi Israel de Egypto, ut habetur {3.894} in Ex.
marg.|  .3. Terribilis in consiliis super filios hominum. Idest, super Egyptios, qui ex decreto divini consilii frequenter et terribiliter percutiebantur.
marg.|  .4. Qui convertit mare in aridam. Quia Deus mare rubrum divisit, ut filii Israel transirent per siccum, et Egyptii eos insequentes, mergerentur in maris profundo, ut habetur Ex. 14.
marg.|  .5. In flumine pertransibunt pede. Idest, in flumine Iordanis, ubi filii Israel sicco pede transierunt, Iosue 3.
marg.|  .6. Ibi letabimur in ipso. Quia populus Israel letatus fuit in Deo .
marg.|  .7. Qui dominatur in virtute etc. Quia potestas eius potestas eterna, que non auferetur Dan. 7.d.
marg.|  .8. Oculi eius super gentes respiciunt. Quia omnia nuda et aperta sunt oculis eius Hbr. 4.d.
marg.|  .9. Qui exasperant. Deo recalcitrando.
marg.|  .10. Non exaltentur in semetipsis. Quia etsi ad horam eleventur, tamen eternaliter deprimuntur.
Numérotation du verset Ps. 65,ad litteram 
marg.| {3.895} .1. Benedicite. Hic consequenter accipitur ratio divine laudis ex liberatione a laboribus duris, a quibus liberatus fuit Israel in exitu de Egypto, et quantum ad hoc dicitur. Benedicite gentes Deum nostrum. Qui sic liberavit nos de afflictione Egyptiorum.
marg.|  .2. Qui posuit animam. Quia quanto populus Israel plus opprimebatur ab Egyptiis, tanto magis multiplicabatur et crescebat, ut habetur Ex. 1.
marg.|  .3. Et non dedit in commotionem etc. Id est, non permisit me cadere per idololatriam.
marg.|  .4. Quoniam probasti nos Deus. Non ad capiendum notitiam de aliquo ignorato, cum omnia tibi nota sint ab eterno, sed ut patientiam et fidelitatem nostram notam faceres toti mundo.
marg.|  .5. Igne nos examinasti. id est in afflictione ignis, qua cogebantur coquere lateres, ut habetur Ex. 5. propter quod dicit dominus Ier. 11.a. Eduxi eos de fornace ferrea Egypti.
marg.|  .6. Induxisti, etc. id est induci permisisti, quia Pharao et servi eius semper querebant occasiones implicandi filios Israel maioribus laboribus, {3.896} unde dicebant. Vacant, et idcirco vociferantur dicentes. Eamus et sacrificemus domino Deo nostro, opprimantur operibus.
marg.|  .7. Posuisti tribulationes. Quia cogebantur ab Egyptiis portare onera gravia luti et lateris.
marg.|  .8. Imposuisti homines. scilicet exactores Pharaonis, qui compellebant eos ad opera nimis gravia, et eos flagellabant, ut habetur Ex. 5.
marg.|  .9. Transivimus per ignem. id est, per laborem ignis ad coquendum.
marg.|  .10. Et aquam. Quam portabant propriis humeris ad commiscendum cum terra, ut inde lateres formarentur.
marg.|  .11. Et eduxisti nos in refrigerium. Idest, in libertatem a tanta servitute. Vel aliter. Transivimus per ignem. quia murmurante populo Israel contra Deum in deserto, accensus fuit ignis et devoravit extremam partem castrorum, sed orante Moyse fuit absorptus, ut habetur Nu. 11.a. Et aquam. scilicet fluvii Iordanis, que siccata fuit in transitu populi, et eduxisti nos in refrigerium, idest, in terram promissam lacte et melle manantem.
Numérotation du verset Ps. 65,ad litteram 
marg.| {3.897} .1. Introibo in domum tuam. Id est, locum tui cultus, non tamen vacuus ideo subditur.
marg.|  .2. In holocaustis. Idest, sacrificiis ad honorem Dei totaliter incensis.
marg.|  .3. Reddam tibi vota mea, que distinxerunt. Idest, distincte, et a proposito emiserunt labia mea.
marg.|  .4. Et locutum est, etc. Homines enim in tribulatione existentes solent vota facere domino si evadant.
marg.|  .5. Holocausta medullata. Id est, bona et pinguia.
marg.|  .6. Offeram tibi cum incenso arietum. Idest, cum arietibus totaliter incensis ad honorem tuum.
marg.|  .7. Offeram tibi boves cum hircis. De istis tribus fiebant sacrificia maiora, scilicet de bobus, hircis, et arietibus, minora autem fiebant de avibus.
marg.| {3.898} .8. Venite. Hic consequenter inducitur ratio divine laudis ex spirituali consolatione cum dicitur : Venite, audite, et narrabo omnes, qui timetis Deum. Talibus enim narranda sunt divina beneficia, quia habent ea in reverentia, non autem in malitia obstinatis, qui despiciunt ea, propter quod dicit salvator Matthei. 7.a. Nolite dare sanctum canibus, neque margaritas vestras ponatis ante porcos, ideo subditur.
marg.|  .9. Et narrabo omnes, etc. Eam spiritualiter consolando. Fuit enim populus Israel valde consolatus, quando viderunt Egyptios mortuos post transitum maris rubri, et in datione legis, et in aliis beneficiis divinis.
marg.| .10. Ad ipsum ore meo. Ei regratiando.
marg.|  .11. Exaltavi. Idest, gaudium, et dulcedinem sensi interius in corde, dum laudarem exterius ore. Consequenter ostenditur, quibus talia conceduntur, vel denegantur, cum dicitur.
marg.|  .12. Iniquitatem si aspexi in corde, etc. Conscius mihi mortalis peccati.
Numérotation du verset Ps. 65,ad litteram 
marg.| {3. 907 } .1. Non exaudiet dominus. Quia oratio talis non est exaudibilis.
marg.|  .2. Propterea exaudivit Deus. Supple deprecationem meam, quia non fui talium mihi conscius. Et quia hoc etiam procedit ex dei beneficio, ideo subditur.
marg.|  .3. Benedictus deus, qui non, etc. Repellendo propter peccati malitiam.
marg.|  .4. Et misericordiam suam a me. Supple non abstulit, sed magis beneficia sua misericordie contulit. Et loquitur hic scriptura de populo Israel pro illis, qui erant boni, et devoti, ratione quorum commendatur totus populus : Sicut e converso, ratione malorum vituperatur secundum{3. 908 } regulam de corpore domini permisto, quam posui in Gn. principio.
marg.| Moraliter potest exponi psalmus iste, sicut et precedens de peccati servitute educto, tanquam de Egypto, qui tenebra interpretatur, et ad dei laudem insurgit ex sua mirabili liberatione, quia magis est impium iustificare, quam celum, et terram creare, secundum Augustinum super Io. et ex gravium laborum evasione, qui sunt in operibus peccatorum, unde dicitur in persona peccatorum Sap. 5.b. Lassati sumus in via iniquitatis, et perditionis, ambulavimus vias difficiles, etc. Et etiam ex divina consolatione, que frequenter magis sentitur post veram penitentiam de peccatis, quam ante peccatorum perpetrationem.
Numérotation du verset Ps. 65,moraliter 
marg.| {3.891} .1. Iubilate, etc. Psalmus iste secundum litteralem sensum est gratiarum actio pro filiorum Israel exitu de Egypto, per quem figuratus fuit exitus sanctorum, et maxime martyrum ex hoc mundo, nam Egyptus tenebra interpretatur, mundus autem ignorantia et culpis obtenebratur. Sic igitur in personis eorum vel ecclesie dicitur gratias agendo. Iubilate Deo omnis terra. Pro {3.892} martyrum victoria.
marg.|  .4. Dicite Deo quam terribilia etc. In fulgure, terremotu, et similibus, ex quibus debent peccatores terreri, et in vita emendari. Sed quoniam aliquando emendationem promittunt, et cessante periculo nihil faciunt, ideo subditur.
marg.|  .5. In multitudine virtutis tue. Que per effectus predictos ostenditur.
Numérotation du verset Ps. 65,moraliter 
marg.| {3.893} † Mentientur tibi inimici tui. Idest, peccatores predicti, propter quod e contra dicitur.
marg.|  .1. Omnis terra adoret te. Vero corde.
marg.| † Et Psallat tibi. Ore.
marg.|  .2. Venite et videte. Diligenter ea considerando.
marg.|  .3. Terribilis etc. scilicet tyrannorum, nam aliquando videntes{3.894} submergere fideles in mari vel fluminibusfrustrabantur, quia sic ambulabant super aquas sicut super aridam. Exemplum de sanctis Nazario et Celso, et pluribus aliis. Et sic letabantur in Deo ostendente suum dominium in creaturis.
marg.|  .8. Oculi eius, etc. Ad mala puniendum, ideo subditur.
marg.|  .9. Qui, exasperant. Deum.
marg.|  .10. Non exaltentur. Sed confundantur.
Numérotation du verset Ps. 65,moraliter 
marg.| {3.895} .1. Benedicite gentes. Quoniam applaudendum est divine iustitie in punitione malorum que premissa est, et promotione bonorum, que sequitur, ideo dicitur. Benedicite gentes Deum nostrum. Ipsum laudando.
marg.| † Et auditam, etc. Alios ad laudem consimilem invitando.
marg.|  .2. Qui posuit animam, etc. Ipsum iustificando per gratiam.
marg.|  .3. Et non dedit, etc. A fidei stabilitate in tyrannorum persecutione.
marg.| {3.896} .4. Quoniam probasti nos Deus. In tribulationibus.
marg.|  .5. Igne nos examinasti. Idest, acerbitate persecutionis, que signatur nomine ignis, et ad litteram, quia multi transierunt per ignem materialem.
marg.|  .6. Induxisti nos in laqueum. Quia multi martyres fuerunt catenis et compedibus illaqueati.
marg.|  .7. Posuisti tribulationes etc. Sicut grave pondus.
marg.|  .9. Transivimus per ignem. Ut B. Laurentius et plures alii.
marg.|  .10. Et aquam. Ut Beatus Clemens et plures alii.
marg.|  .11. Et eduxisti nos in refrigerium. scilicet Paradisi.
Numérotation du verset Ps. 65,moraliter 
marg.| {3.897} .1. Introibo in domum tuam. Celestem.
marg.|  .2. In holocaustis. Incendii pii amoris.
marg.|  .3. Reddam tibi, etc. Quibus in baptismo promisi usque ad mortem servire tibi.
marg.|  .4. Et locutum, etc. Martyres enim in agone positi confitebantur se servos Christi.
marg.|  .5. Holocausta medullata. Id est, pretiosa que sunt corpus, et anima cum incenso arietum, etc. de tribus illis generibus animalium fiebant sacrificia veteris legis, et hic exprimuntur ad significandum, quod sacrificium martyrii supereminenter continet virtutem {3.898} sacrificiorum ve. te.
marg.|  .8. Venite, etc. Ut exemplo martyrum accipiatis constantie virtutem.
marg.|  .10. Ad ipsum. In tormentis positus.
marg.|  .11. Et exultavi. Quia multi martyres non solum constanter sustinebant tormenta, sed etiam gaudenter, Act. 5.g. Ibant apostoli gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati.
marg.|  .12. Iniquitatem si aspexi in corde meo. Propter hoc enim orationes martyrum exaudiebantur, quia innocentes patiebantur. Et quia domino regratiabantur, subditur.
Numérotation du verset Ps. 65,moraliter 
marg.| {3.907} .3. Benedictus deus, qui non amovit orationem meam, etc. Ipsam repellendo.
marg.| {3.908} .4. Et misericordiam suam, etc. Sed magis eam contulit mihi, ad gloriam me ducendo.
Numérotation du verset Ps. 65,additio 
marg.| {3. 907 } In Ps. 65. Iubilate deo . Ubi dicitur in postil. Benedictus deus, qui non amovit ora. etc.
marg.| Cum oratio repellitur propter peccati malitiam non propter hoc proprie dicitur amoveri oratio, sed effectus orationis, unde melius videtur exponi iste versus sic, scilicet, quod Psalmista regratiatur Deo in persona populi, vel suiipsius, ex hoc, quod taliter deduxit eum seu gubernavit, quod numquam posset deserere orationem, inquantum communiter {3.908} erat in tribulatione, et afflictione, et sic erat sibi necessarium orare. Similiter numquam potuit deserere gratiarum actionem, inquantum semper affuit sibi divina misericordia, et hoc est, quod dicit : Benedictus deus, qui non amovit orationem meam, et misericordiam suam a me. Nam si numquam esset in tribulatione, oratio tepesceret. Et si misericordia non affuisset, gratiarum actio non invalesceret, que est de essentia orationis devote, ut Apostolus dicit, et ad hoc videtur glossa declinare.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 65), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_65)
Signaler un complément d'information

Notes :