Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Psalmus 67

Numérotation du verset Ps. 67,1

¶ In finem

¶Codd. : (Ps. 67) D30 Rusch Ps-G

psalmus

cantici David. ¹

¹ psalmus cantici - David] inv. Ps-G , + propheta annuntiat ad ventum Christi et assumptionem in caelis D30

Numérotation du verset Ps. 67,2 I

Exsurgat Deus

et dissipentur inimici eius ¦

et fugiant

qui oderunt eum a facie eius.

Numérotation du verset Ps. 67,3 II

Sicut deficit fumus

deficiant ¦

sicut fluit cera a facie ignis

sic pereant peccatores a facie Dei.

Numérotation du verset Ps. 67,4 III

Et iusti epulentur

et² exultent

² et Ps-G (Φ^GP Ψ^B² V D edd.) D30 ω² Ω Rusch] om. Ps-G

in conspectu Dei ¦

et³ delectentur in letitia.

³ et ω² Rusch ] om. Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,5 IV

Cantate

Deo

psalmum dicite

nomini eius ^† iter facite

qui ascendit super occasum ¦

Dominus

nomen⁴ illi.

⁴ nomen ω² Rusch Weber ] + est F* V cum Ps-R

Numérotation du verset Ps. 67,V

Exultate⁵

⁵ Exultate plerique codd. et edd. cum Ps-R ] et praem. Ps-G (F G I Q² W Φ^P G K² Ψ B ) cum hebr. LXX Ps-γ Ps-δ Ps-H

in conspectu eius ¦

turbabuntur a facie

eius

Numérotation du verset Ps. 67,6

patris⁶ orphanorum

⁶ patris] patres F² C Q Φ cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz

et iudicis⁷ viduarum.⁸

⁷ iudicis] iudices F C Q* Φ^RGV cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz |

⁸ Exultate... viduarum] Exultate coram eo patri pupillorum et defensori viduarum Cor2 (secundum hebr. [...] sic ergo Hieronymus corrigens editionem Septuaginta quod non erat in hebreo et sensum turbat, videlicet TURBABUNTUR A FACIE EIUS, obelo prenotavit quia tamen hoc in latino remansit sic fuit intelligendum hoc quod quidam habent anti. sic: PATRES ORPHANORUM ET IUDICES VIDUARUM ) |

Numérotation du verset Ps. 67,VI

Deus in loco sancto suo ¦

Numérotation du verset Ps. 67,7

Deus⁹ qui¹⁰ inhabitare¹¹ facit

⁹ Deus] Dominus W |

¹⁰ qui Ps-G (K² V D) D30 ω² Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (non est interponendum quod dicitur QUI ) Ps-G |

¹¹ inhabitare ω²*] inhabitare ω² (in- rubeo cancel. sec. m. ) |

unius moris in domo¹².

¹² domo] domu C Q* Φ^V

Numérotation du verset Ps. 67,VII

Qui educit¹³ vinctos

¹³ educit] educet C cum Ps-γ

in fortitudine ¦

similiter

eos qui exasperant qui habitant¹⁴ in sepulcris.

¹⁴ habitant] inhabitant Ω ^M cum Ps-γ

Numérotation du verset Ps. 67,8 VIII

Deus cum egredereris¹⁵*

¹⁵ egredereris ω² Ps-G ] egredireris C I, egredieris Cor2 Q W Φ G K Rusch cum Ps-R

in conspectu populi tui ¦ cum pertransires¹⁶*

¹⁶ pertransires V D ω² Ω ^S Ed1455 Ed1530 Clementina ] pertransieris Cor2 D30 Rusch Ps-G , pertransiris R

deserto¹⁷.

¹⁷ in deserto D30 ω² Ω Rusch ] in desertum Cor2 M* Q² W Φ G* K ; cf. Ps-R (per desertum) Ps-H

Numérotation du verset Ps. 67,9 IX

Terra¹⁸ mota est

¹⁸ Terra W Φ^G*V V D Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] diapsalma praem. Ps-G

etenim celi distillaverunt

a facie Dei

Sinai ¦

a facie Dei Israel.

Numérotation du verset Ps. 67,10 X

Pluviam

voluntariam

segregabis

Deus hereditati tue

et infirmata est ¦

tu vero perfecisti eam.

Numérotation du verset Ps. 67,11 XI

Animalia

tua

habitabunt¹⁹ in ea ¦

¹⁹ habitabunt] habitant Ps-G

parasti

in dulcedine

tua

pauperi Deus.

Numérotation du verset Ps. 67,12 XII

Dominus

dabit verbum

evangelizantibus ¦

virtute multa.

Numérotation du verset Ps. 67,13 XIII

Rex virtutum

dilecti dilecti ¦

et speciei domus

dividere

spolia.

Numérotation du verset Ps. 67,14 XIV

dormiatis inter medios cleros

penne

columbe

deargentate ¦

et posteriora

dorsi eius in pallore

auri.

Numérotation du verset Ps. 67,15 XV

Dum

discernit

celestis

reges

super eam

nive

dealbabuntur

in Selmon ¦

Numérotation du verset Ps. 67,16

mons Dei mons pinguis.

Numérotation du verset Ps. 67,XVI

Mons

coagulatus

mons pinguis ¦

Numérotation du verset Ps. 67,17

ut quid suspicamini montes coagulatos ?

Numérotation du verset Ps. 67,XVII

Mons

in quo beneplacitum est Deo habitare in eo ¦

etenim Dominus habitabit

in finem.

Numérotation du verset Ps. 67,18 XVIII

Currus Dei decem millibus multiplex

millia

letantium ¦

Dominus

in eis in Sina

in²⁰ sancto.

²⁰ Sina in Rusch Ps-G Cor2 (hebr. et grecus secundo apponunt IN cum latino)] Sinai (Synai) in Ps-G ( R² F² W U G* K Φ^P) D30* Ed1452 Ed1530, Synai D30² Cor2 (quidam tamen ant. habent SINAI )

Numérotation du verset Ps. 67,19 XIX

Ascendisti

in altum ^†

cepisti

captivitatem ¦

accepisti²¹

²¹ accepisti] dedit Ps-R

dona in hominibus.

Numérotation du verset Ps. 67,XX

Etenim

non credentes ¦

inhabitare²² Dominum

²² inhabitare] habitare Cor2 (anti.) R cum Ps-H

Deum²³.

²³ Deum] Deus Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,20 XXI

Benedictus Dominus

die quotidie ¦

prosperum iter

faciet

nobis Deus

salutarium nostrorum.

Numérotation du verset Ps. 67,21 XXII

Deus²⁴ noster Deus

²⁴ Deus] diapsalma praem. Ps-G

salvos

faciendi ¦

Domini Domini

exitus mortis.

Numérotation du verset Ps. 67,22 XXIII

Verumtamen

Deus confringet

capita inimicorum suorum ¦

verticem

capilli perambulantium

in delictis suis.

Numérotation du verset Ps. 67,23 XXIV

Dixit Dominus

ex Basan convertam ¦

convertam²⁵ in profundum²⁶*

²⁵ convertam² ω² ( interl.) ] om. ω²* |

²⁶ in profundum Cor2 F* C I Φ^RP U G K V D ω² Ω^S edd. cum Ps-R ] de profundis Φ^V cum hebr. et Ps-H, in profundo M * Q² W D30 Ω ^M, in profundis Ps-G (Q* R F²), profundum Ψ^B Rusch |

maris.

Numérotation du verset Ps. 67,24 XXV

Ut intinguatur²⁷

²⁷ Ut intinguatur D30 Ω ^MS Rusch Ps-G ] Ut intingatur ω 1 , Et intingatur ω² (hapax)

pes tuus

in sanguine ¦ lingua²⁸ canum tuorum²⁹

²⁸ lingua D30 ] lingue ω² |

²⁹ tuorum] tuarum W |

ex inimicis

ab ipso.

Numérotation du verset Ps. 67,25 XXVI

Viderunt

ingressus

tuo³⁰

³⁰ tuo] tui Ps-G

Deus ¦

ingressus Dei mei

regis mei

qui est in sancto.

Numérotation du verset Ps. 67,26 XXVII

Prevenerunt

principes

coniuncti

psallentibus ¦

in medio

iuvencularum tympanistriarum.

Numérotation du verset Ps. 67,27 XXVIII

In ecclesiis

benedicite Deo³¹

³¹ Deo] Deum Ps-G

Domino³² ¦

³² Domino] Dominus Ps-G

de fontibus

Israel.

Numérotation du verset Ps. 67,28 XXIX

Ibi

Beniamin adolescentulus ¦

in mentis

excessu.

Numérotation du verset Ps. 67,XXX

Principes Iuda

duces eorum ¦

principes Zabulon principes Neptalim³³.

³³ Neptalim Ps-G (R F² Q W U G K Ψ B V D) D30 Ω Ed1452 Rusch , Nepthalim M Φ^P Ed1530] Neptali Ps-G , Nephtali I Φ^R²^G, Nephthali Clementina

Numérotation du verset Ps. 67,29 XXXI

Manda

Deus virtuti tue³⁴ ¦

³⁴ virtuti tue Cor2 (alia littera) Ps-G (F² Q² G²) plerique codd. et edd. ] virtutem tuam Cor2 (sic habent anti. sed est “mitte spiritum sanctum”. Sicut enim dicitur in libro derivationum ‘mandare’ uno modo pro ‘mittere’ accipitur) Ps-G

confirma

Deus hoc³⁵

³⁵ Deus hoc D30 Rusch ] inv. ω² edd. cum Ps-R

quod operatus es in³⁶* nobis.

³⁶ in M* Φ^P U Ψ^B V D ω² Ω Rusch edd. cum Ps-R ; cf. Septuaginta (cod. lucian.) ] om. Cor2 (dativi casus secundum hebr. et anti. et Hieronymum) Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,30 XXXII

A templo tuo

in Hierusalem ¦

tibi offerent reges munera³⁷.

³⁷ offerent] afferent Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,31 XXXIII

Increpa feras

arundinis ^†

congregatio taurorum

in vaccis populorum ¦

ut excludant eos

qui probati sunt argento.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXIV

Dissipa

gentes

que bella volunt ^†

Numérotation du verset Ps. 67,32

veniant³⁸ legati

³⁸ veniant] venient Ps-G

ex Egypto ¦

Ethiopia

preveniet manus

eius

Deo.

Numérotation du verset Ps. 67,33 XXXV

Regna terre

cantate Deo ¦

psallite Domino.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXVI

Psallite³⁹

³⁹ Psallite] diapsalma praem. Ps-G

Deo

Numérotation du verset Ps. 67,34

qui ascendit super celum celi ¦

ad orientem.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXVII

Ecce

dabit voci sue

vocem virtutis ^†

Numérotation du verset Ps. 67,35

date gloriam Deo super

Israel ¦⁴⁰

⁴⁰ <divisio.> Deo super Israel ¦ D30 ] Deo ¦ super Israel ω²

magnificentia

eius

et virtus eius⁴¹

⁴¹ virtus eius] iustus Ψ^B*

in nubibus.

Numérotation du verset Ps. 67,36 XXXVIII

Mirabilis Deus in sanctis suis ^† Deus Israel

ipse dabit virtutem

et fortitudinem

plebi sue ¦

benedictus Deus.

Psalmus 67

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| {3.903} Exurgat. Huic Psalmo Premittitur talis titulus in Hebreo, Ad victoriam David Psal. cantici, et in translationeHieronymi Victori David Psal. cantici, et est eadem sententia utrobique, que patet ex predictis in aliis titulis. Ex titulo autem isto apparet author huius, s. David. De materia vero huius psal. dicit Rabbi Salomon et alii Hbr. et etiam aliqui do. Catholici in hoc eos sequentes, quod David fecit hunc psal. pro gratiarum actione de beneficiis collatis populo Israel, partim in egressu de Egypto, partim in progressu per desertum, et partim in ingressu terre promissionis, et post egressum. Dicunt tamen, quod ista beneficia non ponuntur in hoc Psalmo eodem ordine quo fuerunt facta, sed quantum ad aliqua priora postponunturposterioribus et e converso, et quia ista expositio est multum in tricata, et in aliquibus videtur extorta, et cum hoc etiam satis prolixa, ideo eam dimitto, et accipio aliam, que magis consonat scripture novi Testamenti. {3.904} Paulus enim apostolus Ephes. 4.b. Exponit scripturam huius ps. de missione spiritussancti post ascensionem Christi, dicens : Unicuique nostrum data est gratia, secundum mensuram donationis Christi, propter quod dicit : Ascendens in altum captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus, propter quod videtur, quod psalmus iste ad litteram non sit gratiarum actio de preteritis beneficiis, sed magis prophetia de futuris per Christum exhibendis. Quod previdens David in spiritu fecit psal. istum. Secundum igitur hunc sensum Psalmus iste in duas partes dividitur, quia primo agitur de Christi resurrectione, secundo de eius ascensione, et cum istis agitur de beneficiis sequentibus ad ea. secunda incipit ibi : Cantate Deo . Circa primum David postulat Christi resurrectionem, di.

^marg.| .1. Exurgat Deus. Quia Christus mortuus fuit ex humanitatis infirmitate, sed resurrexit ex divinitatis virtute. .2. Et dissipentur inimici. Idest Iudei, qui in vindictam mortis Christi per Titum et Vespasianum, partim fuerunt trucidati, et partim captivati {3.905} et per orbem dispersi. Vel aliter : Inimici eius. Id est, spiritus maligni, qui Christo resurgente fuerunt confusi, et spoliati.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| .1. Et fugiant, etc. Idest, demones.

^marg.| .2. A facie eius. Quia post resurrectionem in nomine Christi fugabantur demones de obsessis.

^marg.| .3. Sicut deficit fumus deficiant. Non est per hoc intelligenda corruptio eorum quantum ad naturam eorum, cum sint immortales, sed deiectio eorum a potestate, quam habebant in homines. Adorabantur enim communiter in idolis, que idololatria per orbem est annihilata.

^marg.| .4. Sic pereant peccatores. Idest, demones modo predicto, qui proprie vocantur peccatores, quia sunt in peccato obstinati, quia irremediabile est peccatum angeli.

^marg.| .5. Et iusti epulentur etc. Quia post resurrectionem Christi fideles simul habitantes in Ierusalem reficiebantur in domino exultantes, secundum quod dicitur Act. 2. Perdurantes unanimiter in templo, et frangentes circa domos panem, sumebant cibum cum exultatione, et simplicitate cordis collaudantes deum.

^marg.| .6. Cantate. Consequenter agitur de Christi ascensione, et eius beneficiis, et primo invitantur angeli ad laudandum Christum ascendentem, secundo homines, ibi : Regna terre cantate deo . Circa primum primo invitantur angeli ad eius ministerium, secundo ad consortium, et ad utrumque cum exultatione, secunda ibi. Currus dei. Prima adhuc in duas, quia primo David facit propositum, secundo ad hoc inducit exemplum, ibi. Deus cum egredereris. Circa primum dicit sic. Cantate {3.906} deo . Et dirigitur hoc verbum principaliter ad angelos, qui Christo ascendenti exhibebant ministerium cum laudibus, unde in eius ascensu apparuerunt angeli, ut habetur, Act. 1.

^marg.| .7. Iter facite ei. Idest, ministerium exhibete Christo ascendenti, non propter sui indigentiam, sed ad eius magnificentiam.

^marg.| .8. Qui ascendit super occasum. in Hebreo habetur : Baaraboth. Id est, in Araboth. et ut dicunt Hebrei, nomen est proprium unius de septem celis, qualiter autem distinguunt septem celos, non est presentis speculationis, sed secundum eos hec est vera littera : Qui ascendit in celum, quod competit Christo, Quia Christus ascendit ad celum empyreum, quod antonomastice celum dicitur, et ideo dicitur hic celum sine additione, eadem vero sententia designatur per hoc, quod hic dicitur : Qui ascendit super occasum. Iudei enim adorabant ad occidentem, ut declaratum fuit plenius in Ex. et 3Rg. in quibus agitur de dispositione tabernaculi Moysi, et templi Salomonis. per hoc ergo, quod dicitur Christus ascendisse super occasum, intelligitur ascendisse super locum adorationis humane, scilicet, ad locum adorationis angelice, qui locus est celum empyreum, ubi angeli adorant, et venerantur deum, ideo et de Christo subditur.

^marg.| .9. Dominus nomen illi. Et dicitur dominus absolute, quia preest omni creature, secundum quod dicitur Mt. ult. d. Data est mihi omnis potestas in celo, et in terra.

^marg.| .10. Turbabuntur a facie eius. scilicet inimici sui, de quibus dictum est in principio huius psal.

^marg.| .11. Patris orphanorum. Idest a facie illius, qui est pater orphanorum, et iudex viduarum proprium enim ipsius dei est misereri. {3.907} Orphani autem, et vidue magis indigent divina misericordia, quam alie persone, et ideo Christus verus Deus dicitur pater orphanorum eos nutriendo, et iudex viduarum, eas de iniuriis sibi illatis, que eis solent inferri, eo quod non possunt se defendere vindicando.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| .1. Deus in loco sancto suo. Hoc est in celo empyreo. licet enim secundum deitatem sit ubique per presentiam, essentiam, et potentiam in celo tamen empyreo dicitur esse specialiter per glorie refulgentiam : secundum etiam humanitatem assumptam est ibi, sicut in loco proprio et determinato.

^marg.| .2. Deus, qui inhabitare, etc. Per quam potest intelligi ecclesia triumphans, quia omnes ibi habitantes sunt in caritate perfecta concorditer viventes. Potest etiam domus Dei dici ecclesia militans, que fuit valde unanimis post ascensionem Christi sub apostolis, secundum quod dicitur Act. 4.f. Multitudinis autem credentium erat cor unum, et anima una, nec quisquam eorum, que possidebat, aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia. Et quia illo tempore multi de Iudaismo, et de gentibus ad fidem Christi convertebantur, ut habetur Act. 2. et in pluribus locis, ideo subditur.

^marg.| .3. Qui educit vinctos in fortitudine etc. Circa quod sciendum, quod dicit Aug. supr. Io. Maius est iustificare impium, quam creare celum, et terram, et ideo iustificare impium est opus magne fortitudinis, et maxime quando tenetur in peccato ligatus vitio consuetudinis, et hoc notatur cum dicitur : Qui educit vinctos in fortitudine. Sed adhuc maioris fortitudinis est, quod aliquis non solum predicto modo ligatus sed etiam actu persequens fidem convertatur, et de infidelitate educatur qualis fuit Paulus, et plures alii, ideo subditur.

^marg.| {3.908} .4. Similiter eos, qui exasperant. Scilicet, contra Christum verbis et factis, propter quod dicit Christus Paulo Act. 9.a. Saule Saule quid me persequeris ? Sed adhuc difficilius videtur, quod aliqui mortui in infidelitate seu mortali peccato resuscitentur : et ad fidem seu penitentiam revertantur, sicut fuit de iuvene resuscitato a Sancto Ioanne Evangelista, et de illo, qui per suspendium se interfecerat, resuscitato a Beato Martino, et de multis aliis divina virtute sic resuscitatis in nomine Christi, ideo subditur.

^marg.| .5. Qui habitant in sepulchris. Translatio Hieronymi sic habet, educit vinctos in fortitudine. Increduli autem habitaverunt in siccitatibus, et sic est alius sensus talis. Increduli, scilicet, in infidelitate obstinati, habitaverunt in siccitatibus, id est, caruerunt humore virtutis, et gratie.

^marg.| .6. Deus cum egredereris in conspectu populi tui. Hic consequenter adducitur exemplum ad propositum, vel potius argumentum ex exemplo deductum, quia maius fuit Christum in celum ascendere quam angelum in persona dei loquentem ad dandum legem super montem Sinai descendere, et ideo, quia tunc facta fuit specialis gratia populo fideli, multo fortius debuit in Christi ascensione fieri, et hoc est quod dicitur. Deus cum egredereris, etc. exeuntis de Egypto quem precedebat dominus per diem in columna nubis, et per noctem in columna ignis, Ex. 13.

^marg.| .7. Cum pertransires in deserto. Scilicet, usque ad montem Sinai.

^marg.| .8. Terra mota est. Quia mons Sinai videbatur tremere.

^marg.| .9. Etenim celi distillaverunt a facie dei Sinai. Id est, dei descendentis in montem Sinai, quia nubes densissima operuit montem Sinai Ex. 19.c. ex qua nube stillabant pluvie, ex hoc concludit dicens.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| {3.909} .1. Pluviam voluntariam. Idest, multo magis ecclesiam tuam, que est hereditas tua empta tuo sanguine, irrigabis voluntarie pluvia gratie tue.

^marg.| .2. Et infirmata est. Quia post ascensionem Christi ecclesia in Ierusalem collecta multas persecutiones sustinuit, ut habetur Act. 8. et 9.

^marg.| .3. Tu vero perfecisti eam. Quia deus tantam virtutem contulit credentibus, quod ex illis persecutionibus magis crevit, et confirmata fuit fides catholica.

^marg.| .4. Animalia tua habitabunt in ea. Id est, fideles tui, qui in pluribus locis sacre scripture dicuntur oves domini, et eodem modo accipit Rabbi Salomon quod animalia dei sunt filii Israel.

^marg.| .5. Parasti in dulce, etc. Idest, populo catholico, qui fuit pauper, et abiectus in principio, parasti ad sufficientiam, secundum quod dicitur Act. 4.g. Gratia magna erat in omnibus illis, neque enim quisquam egens erat inter illos.

^marg.| .6. Dominus dabit verbum evangelizantibus virtute multa. Quod fuit tunc impletum, secundum quod dicitur Act. 4.g. Virtute magna reddebant apostoli testimonium resurrectionis domini nostri Iesu Christi.

^marg.| .7. Rex virtutum dilecti. Translatio Hieronymi habet : Reges exercituum federabuntur, quia per predicationem apostolorum aliorumque discipulorum Christi, non solum vulgares homines, sed multi reges principes, et potentes fuerunt federati cum Christo per susceptionem fidei, et hoc {3.910} est, quod dicitur hic : Rex virtutum, id est, reges potentes, et accipitur hic singulare pro plurali, sicut Ex. 8.f. venit musca gravissima, idest, multitudo muscarum.

^marg.| .8. Dilecti. Idest, facti sunt dilecti ipsius Christi, qui est dilectus patris, secundum, quod dicitur Mt. 3.c. Hic est filius meus dilectus, etc.

^marg.| .9. Et speciei domus, etc. Quia principes, et potentes conversi ad fidem dederunt ecclesie pretiosa donaria, ex quibus ornata est ecclesia, ut patet in pluribus historiis, et sanctorum legendis, et hoc est, quod dicitur. Et speciei domus. hoc est ad speciem, et decorem domus dei que est ecclesia pertinet.

^marg.| .10. Dividere spolia. Hoc est, diversis ecclesiis, et personis ecclesiasticis dividere predicta donaria. Consequenter ostenditur qualiter temporalibus talibus sit utendum, cum dicitur.

^marg.| .11. Si dormiatis. Ad cuius intellectum sciendum, quod κλἦρος cleros Grece, idem est, quod sors Latine. Columba autem hic accipitur pro ecclesia, que frequenter columba nominatur in Canticis. Penne autem huius columbe sunt virtutes eam ad celestia elevantes, dicit ergo : Si dormiatis. idest, quiescatis.

^marg.| .12. Inter medios cleros. idest, inter status ecclesie, scilicet. militantis, et triumphantis, quod fit quando sic utuntur homines bonis presentis vite, ut non amittant bona eterna, sed magis acquirant, quia sicut divitie impedimenta sunt reprobis, ita probis sunt adiumenta virtutis, ut dicit Amb. super Lc. Et sic.

^marg.| .13. Penne columbe deargentate. Sunt, quia presens vita ducitur in conscientie puritate.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| {3.911} .1. Et posteriora dorsi eius. Idest superiores partes pennarum, que sunt super columbe dorsum.

^marg.| .2. In pallore auri. Idest, terminantur in perfecta caritate, que habetur in statu patrie. Consequenter ostenditur per quorum ministerium Deus talia agit, cum dicitur.

^marg.| .3. Dum discernit celestis. Idest pater celestis.

^marg.| .4. Reges. Idest rectores.

^marg.| .5. Super eam. Idest super ecclesiam, quod fuit factum quando deus decernit mittere apostolos ad diversas partes orbis ad regendam, et ordinandam ecclesiam, ad cuius regimen, et ordinationem apostoli instituerunt per diversas partes orbis episcopos, et sacerdotes, ut patet ex eorum gestis, ideo subditur.

^marg.| .6. Nive dealbabuntur in Selmon. Selmon uno modo est proprium nomen cuiusdam montis, ut habetur Iud. 9. Alio modo est nomen appellativum, et significat obscuritatem, et sic accipitur hic ab Hebreis, et sic est sensus huius littere. Nive dealbabuntur. Idest super nivem dealbabuntur, et est modus loquendi Hebraicus. Unde supra Ps. 50. ubi habemus, Super nivem dealbabor. In Hebreo habetur, et nive dealbabor. idest, plus quam nix.

^marg.| In Selmon, idest, illi qui fuerunt in obscuritate errorum, quia per ministros ecclesie in fideles conversi ad fidem baptizabantur, et sic qui fuerant in obscuritate errorum super nivem dealbabantur, quia maior est dealbatio mentis, quam corporis, quanto spiritualia corporalibus preferuntur. {3.912} Et quia sic augmentata fuit ecclesia, ideo subditur.

^marg.| .7. Mons dei mons pinguis. Et incipit hic versus sequens precedentem in Hebreo, et in translatione Hieronymi. Et dicitur hic ecclesia mons pinguis propter abundantiam gratie divine in primitiva ecclesia maxime.

^marg.| .8. Mons coagulatus. In Hebreo, et in translatione Hieronymihabetur Mons excelsus, et idem signat, quia coagulatio hic accipitur prout importat appositionem ad rem aliquam, per quam in altatur. Et dicitur ecclesia mons excelsus, vel coagulatus, quia secundum dictum salvatoris Mt. 13.d. assimilatur grano sinapis, quod cum sit minimum ascendet in arborem magnam per fidei dilatationem, propter quod de ea dicitur Is. 2. Erit in novissimis diebus mons domus dei in vertice montium, etc. .9. Ut quid suspicamini. Psalmista convertit sermonem ad Gentiles idola colentes in delubris, et phanis dicens. Ut quid suspicamini, idest, falso creditis.

^marg.| .10. Montes coagulatos. Idest loca salutis extra ecclesiam esse, scilicet templa vestra, et idola.

^marg.| .11. Mons in quo beneplacitum, etc. Id est, ille solus est vere mons coagulatus, et pinguis, in quo beneplacitum est Deo cohabitare, cuiusmodi est ecclesia militans. Unde dicit salvator Mt. ult. d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Et ecclesia triumphans, in qua eternaliter cum sanctis habitabit, ideo subditur.

^marg.| .12. Etenim dominus habitabit in finem. In translatione Hieronymi, habetur, in sempiternum.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| {3.913} .1. Currus Dei. Hic consequenter Psal. invitat angelos ad deferendum Christo ascendenti consortium. Ad magnificentiam enim regis non solum facit multitudo ministrantium, sed etiam multitudo associantium, secundum quod dicitur Prover. 14.d. In multitudine populi dignitas regis : in paucitate vero plebis ignominia principis. Et primo invitat Psal. angelos ad Christi ascendentis consortium : secundo declarat ecclesie profectum, ibi. Benedictus dominus. Circa primum Psal. ad suum propositum premittit exemplum de multitudine angelorum assistentium in datione legis secundum quod habetur Deuter. 33.a. ubi dicitur. Dominus de Sinai venit, et subditur. Et cum eo sanctorum milia. Id est angelorum, ut ibidem fuit expositum : et hoc est quod dicitur hic. Currus Dei. Dicuntur autem angeli Dei currus Dei, eo quod sibi subsunt, et propter hoc dicitur in eis sedere sicut in curru, vel in sede secundum quod dicitur. infra Ps. 79.a. Qui sedes super cherubim.

^marg.| .2. Decem milibus multiplex. Id est, duplicatus. Unde in Hebreo legitur : Bis decem milia letantium : quia angeli sancti semper laudant Deum.

^marg.| .3. Dominus in eis, etc. Id est, associatus fuit per eos in legis datione super montem sanctum Sinai. Et ex hoc arguit quod maior multitudo debuit esse in ascensu Christi dicens.

^marg.| .4. Ascendisti in altum. Id est, in celum empyreum.

^marg.| .5. Cepisti captivitatem. Id est, accepisti illos qui in limbo detinebantur captivi, eos tecum ad celestia deducendo, quod fuit maius quam dare legem Mosaicam : et ideo debuisti habere tecum maiorem angelorum multitudinem.

^marg.| .6. Accepisti dona, etc. Id est, accepisti dona spiritussancti a Deo patre seu tota trinitate distribuenda hominibus, id est, apostolis aliisque discipulis in die pentecostes. Nec est per hoc intelligendum, quod Christus homo in sua ascensione acceperit spiritum sanctum, cum ab instanti conceptionis fuerit plenus spiritu gratie et veritatis, Iob. {3.914} 1.b. Sed pro tanto dicitur Christus accepisse dona spiritussancti in sua ascensione, quia ad declarationem sue perfecte glorificationis ad dexteram patris datus fuit spiritussanctus in signo visibili apostolis, propter quod dicitur. Iob. 7.f. Nondum erat spiritus datus, quia nondum erat Iesus glorificatus. Et quia spiritussanctus non solum datus fuit in signo visibili apostolis qui Iudei erant, sed etiam Gentilibus, ut patet Act. 10.a. de Cornelio et amicis eius, et in pluribus aliis locis eiusdem libri de aliis Gentilibus, ideo subditur.

^marg.| .7. Et enim non credentes, etc. Quasi dicat etiam per dona spiritussancti factum est quod Gentiles non credentes scilicet prius in unum Deum habitent dominum Deum, et habitentur ab eo, quia per gratiam sancti spiritus Deus habitat in hominibus, et homines in Deo, secundum quod dicitur. 1. Io. 4. cap. Qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo : et ideo li credentes, potest teneri nominative vel accusative.

^marg.| .8. Benedictus. Hic consequenter Psalmista enarrat ecclesie profectum quod facit dupliciter. Uno modo declarando eius promotionem. Alio modo adversariorum fidei depressionem. Secundum facit ibi. Verumtamen Deus. Circa primum dicit. Benedictus dominus die quotidie id est, per singulos dies laudetur a fidelibus. Et causa subditur cum dicitur.

^marg.| .9. Prosperum iter faciat etc. Promovendo ecclesiam de bono in melius ad salutem electorum. Et quia secundum apostolum. 1. Timo. 2.b. Deus vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. ideo subditur.

^marg.| .10. Deus noster Deus salvos faciendi. Quia ab eo est salus hominum, perditio autem ex malitia eorum, secundum quod dicitur Osee. 13. cap. Perditio tua ex te Israel, tantummodo ex me auxilium tuum.

^marg.| .11. Et domini domini exitus mortis. Id est a morte. Quia sicut proprium est Dei salvos facere, ita etiam a morte culpe et gehenne facere declinare. Et notandum, quod cum dicitur hic : Domini {3.915} domini. Non est nugatio, quia in Hebreo sunt duo nomina. Primum est nomen domini tetragrammaton, quod signat Dei puram substantiam. Secundum est Adonai, quod importat dominium : et per consequens respectum ad creaturam : et sic non est ibi nugatio, quia sunt nomina a diversis proprietatibus imposita : propter quod Hieronymi transtulit, domini Dei mortis egressus : quia ubicumque ponitur nomen domini tetragrammaton quod est ineffabile : Hieron. transfert hoc nomen domini ideo pro Adonai transtulit Dei.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| .1. Verumtamen. Hic consequenter declaratur adversariorum fidei deiectio, et primo quantum ad Iudeos, secundo quantum ad Gentiles tyrannos, ibi : Increpa feras. Prima in duas, quia primo ponitur Iudeorum deiectio, secundo Christianorum exultatio, ibi : Prevenerunt. Circa primum dicit : Verumtamen Deus confringet, etc. Quasi dicat, quamvis Deus velit omnes salvos fieri, tamen vult capita inimicorum suorum puniri secundum ordinem iustitie sue, cuiusmodi fuerunt sacerdotes et principes Iudeorum : ut habetur in textu evangeliorum.

^marg.| .2. Verticem capilli etc. Id est, civitatem Ierusalem, que erat caput regni Iudee. Et dicitur vertex capilli, id est, capillosus : quia propter muros et turres eam circundantes videbatur inexpugnabilis, sicut vertex capillosus dicitur fortis, et tamen fuit destructa et incensa a Romanis propter peccata Iudeorum eam inhabitantium. Modus autem destructionis eius subditur : cum dicitur.

^marg.| .3. Dixit dominus, etc. Ad cuius intellectum, sciendum quod Iudea {3.916} in qua metropolis erat Ierusalem, est sita ex una parte super Iordanem fluvium, iuxta quem est terra Basan, ut patet ex libro Numerorum, et ex alio latere super mare mediterraneum. Vespasianus autem missus a Nerone contra Iudeam, aggregavit sibi exercitum ex utroque latere scilicet per terram Basan et per mare : et hoc est quod dicitur : Dicit dominus ex Basan, etc. Quia ex divina dispositione facta est destructio Iudee in ultionem mortis Christi, sicut predixerat salvator Luc. 19.f. Ex Basan convertam, convertam in profundum maris, id est, convertam exercitum contra Iudeam ex parte terra Basan, et ex parte maris.

^marg.| .4. Ut intingatur pes tuus in sanguine, lingua canum tuorum ex inimicis, etc. Quia in destructione Ierusalem tanta fuit occisio Iudeorum, quod pedes ambulantium tingebantur in sanguine : et canes secundum suum appetitum poterant sanguinem occisorum lingere. A principio enim belli usque ad finem, fuerunt decies centena milia Iudeorum occisi, ut dicit Iosephus libro de iudaico bello. Causa autem tante occisionis subditur cum dicitur.

^marg.| .5. Viderunt ingressus tuos Deus. Iudei enim viderant processum Christi per terram eorum predicando, miracula faciendo, et ideo erant magis puniendi tanquam excusationem sui sceleris non habentes, propter quod dicit salvator Io. 15.d. Si opera non fecissem in eis que nemo alius fecit, peccatum non haberent, nunc autem viderunt et oderunt me et patrem meum, etc. Et ibidem premittitur : Si non venissem, et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent, nunc autem excusationem non habent de peccato suo.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| {3.917} .1. Ingressus Dei, etc. In hoc Psalmista confitetur deitatem Christi et eius humanitatem, in qua descendit a David et aliis regibus.

^marg.| .2. Qui est in sancto. Id est, in celo empyreo, sanctis angelis et spiritibus appropriato.

^marg.| .3. Prevenerunt. Hic consequenter ponitur Christianorum laudatio que processit non ex zelo vindicte, sed divine iustitie, cum dicitur : Prevenerunt. Circa quod sciendum, quod antequam venirent Romani ad destruendam Ierusalem et terram in circumitu, Christiani ibidem existentes monitu angeli transierunt in regnum Agrippe, quod erat confederatum Romanis, prout habetur in Ecclesiastica historia. Et hoc est quod dicitur : Prevenerunt principes. Id est, apostoli et alii principales inter Christianos : quia sicut dictum est, prevenerunt destructionem terre inde recedendo, et ad regnum Agrippe transeundo : ubi cum aliis fidelibus insistebant divinis laudibus, ideo subditur.

^marg.| .4. Coniuncti psallentibus. Id est, virginum devotarum : quia a principio ecclesie alique virgines fuerunt Deo consecrate, sicut patet de sancta Tecla, et pluribus aliis ut magis patebit infra. Et vocantur hic tympanistrie, non quia uterentur tympanis materialibus, sed quia cum apostolis insistebant divinis laudibus. Et hoc modo beatus Aug. virginem Mariam nominat tympanistriam, in sermone de nativitate ipsius, dicens : Audite igitur quemadmodum tympanistria nostra cantaverit ait enim : Magnificat anima mea dominum, etc.

^marg.| .5. In ecclesiis benedicite Deo domino etc. Hoc dicit quia apostoli et primi discipuli Christi fuerunt de populo Israel, ut patet ex decursu evangelii : et ab istis tanquam a fontibus originata est devotio laudis in ecclesiis.

^marg.| {3.918} .6. Ibi Benjamin. Id est Paulus, qui fuit de tribu Benjamin, secundum quod dicit Rom. 11.a. Qui conversus ad fidem iunxit se cum aliis fidelibus, ut habetur Act. 9.

^marg.| .7. Adolescentulus. Quia secundum veritatem adhuc erat adolescens quando fuit conversus, unde dicitur Act. 7.d. Et testes deposuerunt vestimenta sua secus pedes adolescentis, qui vocabatur Saulus, et satis cito post fuit conversus. Vel dicitur adolescentulus, quia inter alios apostolos fuit ultimo ad fidem vocatus.

^marg.| .8. In mentis excessu. Quia fuit raptus usque ad tertium celum, ut habetur 2. Cor. 12.a.

^marg.| .9. Principes Iuda duces eorum. Dominus enim noster Iesus Christus fuit de tribu Iuda secundum carnem, ut habetur Rom. 1. et per consequens Iacobus, Ioannes, Simon, et Iuda, et Iacobus minor eius cognati germani fuerunt de eadem tribu, ut videtur : et isti fuerunt cum aliis apostolis duces Christianorum. In translatione Hieronymi habetur : Principes Iuda in purpura sua : quia propter Christum sustinuerunt martyrium, suo sanguine purpurati. Et licet Ioannes non transierit per gladium, tamen paratus fuit sustinere martyrium, quando fuit missus in ferventis olei dolium. Propter quod dicit Aug. libro de bono coniugali : Non est impar meritum martyrii in Ioanne qui passus non est, et in Petro qui passus est.

^marg.| .10. Principes Zabulon et principes Nephthali. Iste due tribus acceperunt sortes suas pro magna parte in Galilea, ut habetur in Iosue, de qua fuerunt plures discipuli Christi unde vocabantur Galilei Actio. 1. et ideo de tribu Zabulon, et Nephthali fuerunt ibi aliqui.

^marg.| .11. Manda Deus virtuti tue. Verbum est Psalmiste loquentis in persona primitive ecclesie. Et est sensus : Manda Deus virtuti tue. {3.919} id est, potestati angelice, que tua mandata exequitur, scilicet, ut protegat nos et defendat. Quod tunc fuit factum, quia sicut dictum est : Ecclesia fidelium de monitu angeli transivit ad Agrippe regnum, tanquam ad locum securum. Item tunc Petrus fuit eductus de carcere per angelum Act. 12.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| .1. Confirma hoc Deus quod operatus es in nobis. Nos docendo, et resurrectionem tuam manifestando, et spiritum sanctum nobis mittendo.

^marg.| .2. A templo tuo in Ierusalem. Quia in illo templo Christus frequenter docuit. In monte etiam Sion in quo erat templum super apostolos aliosque discipulos spiritum sanctum misit, secundum quod dicit Hieronymus in epistola ad Paulinum de omnibus sacre scripture libris.

^marg.| .3. Tibi offerent reges munera. Per hoc enim quod Christus apostolos aliosque discipulos sic confirmavit, quod constanter fidem predicaverunt per orbem, multi reges conversi dederunt multa et magna munera ad edificationem ecclesiarum et sustentationem pauperum Christianorum amore Christi, sicut patet ex gestis apostolorum et aliorum Christi discipulorum.

^marg.| .4. Increpa feras. Hic consequenter invehitur Psalmista contra Gentiles tyrannos : inter quos maiores fuerunt imperatores Romani et eorum prefecti : qui conati sunt fidem catholicam destruere, ut patet de Nerone, Domitiano, Decio, Diocletiano et Valeriano, et multis aliis, et quantum ad hoc dicit : Increpa feras. et vocat principes Romanos feras, quia dabant feris martyres devorandos, prout patet in multis martyrum gestis.

^marg.| .5. Arundinis. Arundo enim vento movetur : et ita principes Romanorum {3.920} vento vane glorie movebantur : vel quia ad quemlibet errorem idololatrie de facili convertebantur, secundum quod dicit Leo Papa in sermone sanctorum Petri, et Pauli de Roma : quod magnam credebat se fecisse religionem, cum nullius gentis respuisset falsitatem. Et bene dicit. Increpa feras, etc. quia Psalmista previdit Constantinum imperatorem post multam stragem Christianorum a Deo lepra percutiendum, et a principibus apostolorum Petro et Paulo increpandum, et sic ad fidem convertendum, ut habetur in gestis beati Sylvestri.

^marg.| .6. Congregatio taurorum, etc. Id est, principes Romani qui vocati sunt fere propter crudelitatem. Congregatio taurorum in vaccis populorum. Comparantur enim tauris domesticis : quod notatur per hoc quod dicitur : In vaccis populorum, quia tauri indomiti non sunt sic congregati cum vaccis hominum. Et ratio huius comparationis, quia non solum conabantur subvertere Christianos per tormenta tanquam fere, sed etiam per blandimenta tanquam tauri domestici, promittendo eis honores, divitias, et similia : dum tamen vellent recedere a fide Christiana, ut patet in multis martyrum gestis, ideo subditur.

^marg.| .7. Ut excludant. Scilicet, a veritate fidei.

^marg.| .8. Eos qui probati sunt argento. Id est, magis probati in fide quam argentum in fornace.

^marg.| .9. Dissipa gentes que bella volunt. Iste gentes sunt Romani, qui per bella totum orbem sibi subiugaverunt.

^marg.| .10. Venient legati ex Egypto. Hoc consequenter potest exponi de Philone, qui cum sociis suis de Alexandria Egypti fuit missus legatus ad imperatorem Claudium : et tunc contraxit familiaritatem cum Petro apostolo Rome existenti, et revertens Alexandriam, ecclesiam sancti Marci congregatam honoravit, et in libris suis magnifice commendavit, prout scribitur in libro illustrium virorum.

Numérotation du verset Ps. 67,ad litteram

^marg.| {3.921} .1. Aethiopia preveniet manus. Aethiopia enim est iuxta Egyptum, et citius et universalius fuit conversa ad Christum quam Egyptus, videlicet per beatum Mattheum apostolum, qui veniens ad illam provinciam baptizavit regem et eius filium quem a morte suscitaverat, et filiam eius Ephigeniam virginem Christo consecravit, et eam ducentis virginibus prefecit, et populum regni pro maiori parte baptizavit, ut habetur in predicto libro illustrium virorum, et hoc est quod dicitur. Aethiopia preveniet, scilicet Egyptum.

^marg.| .2. Manus eius Deo . Id est dare Deo manus per confederationem ad Christum. Confederatio enim in pluribus locis sacre scripture dicitur dexterarum datio, quia homines fedus ineuntes in multis partibus dant invicem dexteras manus.

^marg.| .3. Regna terre. Hic ultimo Psalmista invitat homines ad psallendum Deo ascendenti, dicens. Regna terre. Id est, habitantes in omnibus regnis terre.

^marg.| .4. Cantate Deo . Ipsum devote laudando.

^marg.| .5. Psallite Deo qui ascendit super celum celi. Id est, ad extremitatem celi empyrei, quod est excelsius inter celos.

^marg.| .6. Ad orientem. Hoc dicitur, quia Christus ascendens in celum, ascendit de monte Oliveti, ut habetur Act. 1. qui mons est in orientali parte iuxta Ierusalem, in qua completum fuit mysterium redemptionis humane.

^marg.| .7. Ecce dabit voci sue vocem virtutis. Hoc communiter exponitur de voce qua Christus suscitabit mortuos a sepulchris in finali iudicio, sed ut continuetur littera precedentibus, potest exponi de voce predicationis apostolorum aliorumque discipulorum Christi : quibus Christus ascendens precepit predicare per orbem evangelium, secundum quod habetur Marci ulti. c. Euntes in mundum universum, predicate evangelium omni creature. Et huic voci que dicitur vox Christi, eo quod fuit de eius mandato, dedit vocem virtutis confirmando predicationem{3.922} eorum miraculis : unde ibidem subditur. Illi autem profecti predicaverunt ubique domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis.

^marg.| .8. Date gloriam Deo super Israel. Id est, propter bona que fecit Israel. per quem notatur populus Christianus, cui facta sunt beneficia predicta. Unde dicit Apostolus ad Ro. 2.b. Non enim qui in manifesto Iudeus est, neque que in manifesto in carne est circumcisio, sed qui in abscondito Iudeus est, et circumcisio cordis in spiritu, non littera.

^marg.| .9. Magnificentia eius et virtus eius in nubibus. Quod exponitur ab aliquibus de nubibus materialibus, ex quibus procedunt pluvie, coruscationes, et tonitrua, per que apparet hominibus potestas Dei, et eius magnificentia. Sed ut continuetur littera, videtur melius exponi de apostolis aliisque discipulis ad predicandum missis, de quibus dicitur Is. 9.b. Qui sunt hi qui ut nubes volant. Ex istis enim nubibus processerunt pluvie sacre doctrine secundum illud Deut. 32.a. Concrescat ut pluvia doctrina mea, et tonitrua, annuntiando terrorem divinorum iudiciorum, et coruscationes miraculorum, propter quod subditur.

^marg.| .10. Mirabilis Deus, etc. Quia per eos fecit mirabilia, cecos illuminando, leprosos mundando, mortuos suscitando et consimilia.

^marg.| .11. Deus Israel. Id est, populi Christiani, sicut supra expositum est.

^marg.| .12. Ipse dabit virtutem et fortitudinem, etc. Operandi predicta.

^marg.| .13. Et fortitudinem. Ad tolerandum constanter illata sibi tormenta sicut patet in martyribus.

^marg.| .14. Plebi sue. Id est, populo Christiano. Et propter beneficia predicta fidelibus collata ponitur in fine pro gratiarum actione.

^marg.| .15. Benedictus Deus. In donis suis in secula seculorum Amen. Non miretur aliquis, si toties in expositione huius psal. usus sum sensu metaphorico, quia aliter non potest fieri. Unde Rabbi Salomon exponens iudaice tantum, vel plus utitur, prophete enim communiter parabolice loquuntur.

Numérotation du verset Ps. 67,moraliter

^marg.| {3.903} .1. Exurgat. Psalmus iste secundum Hebreos est gratiarum actio pro beneficiis exhibitis populo Israel, partim in exitu de Egypto, partim in progressu per desertum, partim in accessu ad terram promissionis. Sed mihi videtur, quod est magis prophetia de {3.904} beneficiis per Christum exhibitis in sua resurrectione, et ascensione, que previdens David in spiritu fecit hunc psalmum. Quem sic exposui secundum sensum litteralem. Et quoniam iste sensus est etiam spiritualis, non occurrit mihi alius sensus spiritualis convenientior hic ponendus.

Numérotation du verset Ps. 67,additio 1

^marg.| {3.921} In Ps. 67. Exurgat Deus. Ubi dicitur in postil. Qui ascendit super occasum. In Hebreo habetur. araboth.

^marg.| Araboth. in Hebreo proprie signat occasum : unde quia primum {3.922} celum mobile, prout communiter tenetur, movet celos inferiores motu diurno ab oriente in occidentem, idcirco illud celum vocatur apud eos araboth, id est, tendens ad occasum, quia secundum Philosophum 3. Phy. motus denominantur a termino ad quem. {3.923} Et quia prout communiter tenetur, in corporibus celestibus est alius motus tendens ab occidente in orientem, et est motus proprius solis et planetarum, et etiam stellarum fixarum, qui motus debet denominari orientalis scilicet a termino ad quem etc. De illo potest intelligi illud quod ponitur in fine psal. Qui ascendit super celos celorum ad orientem. Ita ut per ista duo intelligatur ad litteram, quod Christus ascendit super omnes celos corporales, non excludendo quin ascendit altius. Non enim dixit. Qui ascendit in occasum vel in orientem, sed super occasum et super celos celorum ad orientem. Cum autem dicit : Ascendisti in altum, etc. intelligendum est de summa altitudine, que attingit ad sessionem a dextris patris, que est summa altitudo, ad quam natura humana attingere possit. Quod declaratur cum subdit : Accepisti dona in hominibus. Inde enim Christus habuit accipere dona spiritussancti hominibus distribuenda.

Numérotation du verset Ps. 67,additio 2

^marg.| In eo. psal. Ubi dicitur in postill. Et accipitur hic singulare pro plurali.

^marg.| Translatio Hieronymi in hoc loco est proprie sicut in Hebreo ideo non oportet ut accipiatur singulare pro plurali, nec in Hebreo in hoc loco habentur verba que sonent nominaliter, vel participaliter, dilecti dilecti, sed potius verbaliter scilicet federabuntur federabuntur, seu amicabuntur amicabuntur, et est sensus, quod multi reges vel principes catervatim vel successive confederarentur et amicarentur cum fidelibus Christi fidem suscipientes. Consequenter ubi dicitur. Et speciei domus dividere spolia. In Hebreo habetur. Et species domus dividet spolia. Et species domus vulgariter inter Hebreos dicitur {3.924} uxor, unde idem est acsi dicat, quod species domus, id est ecclesia que est sponsa Christi, dividet spolia principum et potentium eo modo quo dicitur in postil.

Numérotation du verset Ps. 67,additio 3

^marg.| In eod. psal. Ubi dicitur in postilla. Nive dealbabuntur in Selmon.

^marg.| Hoc nomen Selmon appellative sumptum in Hebraico significat umbram, que non semper accipitur pro obscuritate vel errore, sed sepe significat gratie defensaculum, ut ibi : Scapulis suis obumbrabit tibi, et Luce 1.d. Virtus altissimi obumbrabit tibi. unde secundum glo. quia umbra fit corpore et lumine, lumen est verbum, caro Christi est corpus, accessit lumen corpori, id est, verbum carni, et sic consideratur quedam umbra ineffabilis qua ecclesia protegitur, et sic ecclesia dicitur Selmon id est, mons umbraculosus, in quo dealbantur homines per remissionem peccatorum. De quo Selmon statim subdit. Mons Dei mons pinguis, de quo Is. 2.a. et Michee 4.d. In novissimis diebus erit mons domus domini super verticem montium, prout in postilla.

Numérotation du verset Ps. 67,additio 4

^marg.| In eodem Psalmo 67. Ubi dicitur in postilla. Viderunt ingressus tuos Deus.

^marg.| Hebraica veritas habet. Viderunt gressus tuos Deus gressus Dei mei. Quod melius videtur adaptari proposito quam translatio nostra, que dicit utrobique ingressus. Nam Iudei proprie loquendo non viderunt ingressum Christi in terra seu in mundo, licet viderint eius ingressum seu processum per suos effectus.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 67), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_67)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 67

<26. Liber Psalmorum*>

Psalmus 67