Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Psalmus 7

Numérotation du verset Ps. 7,1

¶ In finem¹

¶Codd. : D30 Rusch Ps-G, def. C

¹ In finem Ps-G ( M V D ) D30 Ω^S Rusch ] om. Ps-G

psalmus

David

quem cantavit

Domino pro verbis Chusi filii

Gemini².

² David... Gemini Ω ^X] pro torcularibus Psalmus David D30 cum Ps-σ | Gemini Ps-G (U V D) Ω^S Rusch ] Iemini Ps-G

Numérotation du verset Ps. 7,2 I

Domine

Deus

meus

in te

speravi ¦ salvum me fac ex omnibus persequentibus me

et libera me.

Numérotation du verset Ps. 7,3 II

Nequando

rapiat

ut leo

animam meam ¦

dum

non est qui redimat

neque qui

salvum faciat

Numérotation du verset Ps. 7,4 III

Domine Deus meus si feci istud ¦

est iniquitas in manibus meis.

Numérotation du verset Ps. 7,5 IV

reddidi retribuentibus mihi mala ¦

decidam merito ab inimicis meis inanis.

Numérotation du verset Ps. 7,6 V

Persequatur

inimicus

animam meam

et comprehendat ¦

et conculcet in terra vitam meam ¦

et gloriam meam

in pulverem deducat³.

³ deducat] + diapsalma Ps-G

Numérotation du verset Ps. 7,7 VI

ExsurgeDomine

in ira tua ¦

et⁴ exaltare in finibus

⁴ et Ps-G (I Q² G ² Ψ^B² V D ) Ω^S Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G

inimicorum meorum.

Numérotation du verset Ps. 7,VII

Et exsurge Domine Deus meus in precepto quod mandasti ¦

Numérotation du verset Ps. 7,8

et synagoga

populorum circumdabit te.

Numérotation du verset Ps. 7,VIII

Et propter hanc

in altum

regredere ¦

Numérotation du verset Ps. 7,9

Dominus iudicat populos.

Numérotation du verset Ps. 7,IX

Iudica me Domine secundum iustitiam meam ¦

et secundum innocentiam meam super me.

Numérotation du verset Ps. 7,10 X

Consumetur⁵

⁵ Consumetur Ps-G (F Q* W*Φ^P G ² Ψ^B edd. ^.) Ω Rusch cum Ps-R (nonnuli codd.) Ps-γδ Ps-Med] consummetur D30 Ω^X Δ Ps-G cum Ps-R

nequitia peccatorum ¦

et diriges iustum⁶ :

⁶ iustum Ps-G (Ψ^B V D edd. ^.) Ω Rusch cum Ps-R ] + et Ps-G

scrutans corda

et renes

Deus.

Numérotation du verset Ps. 7,11 XI

Iustum

adiutorium meum a Deo⁷ :qui salvos facit rectos corde.

⁷ Domino Ps-G (Q² Φ^G* D* plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] Deo Ps-G (F Q* Φ^RG²^P D²^.) Ω^M cum Ps-Moz ^C

Numérotation du verset Ps. 7,12 XII

Deus iudex iustus⁸

⁸ iustus Ps-G (R Q* Ψ^B V D) D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G

fortis et patiens ¦

numquid irascetur⁹ per singulos dies ?

⁹ irascetur Ps-G (F M* Q* W Φ^RG U G ² K^.) Ω ^M D30 * Ω Rusch cum Ps-R (6 codd.) ] irascitur Ps-G D30 ²

Numérotation du verset Ps. 7,13 XIV

Nisi conversi fueritis gladium

suum vibravit¹⁰ : arcum suum

¹⁰ vibravit Ps-G (R F* M Q² W Φ^RGP K D*) Ω^S Rusch cum Ps-R ] vibrabit Ps-G D30

tetendit

et paravit illum.

Numérotation du verset Ps. 7,14 XV

Et in eo paravit vasa mortis ¦

sagittas suas

ardentibus effecit.

Numérotation du verset Ps. 7,15 XVI

Ecce

parturit¹¹

¹¹ parturit Ps- G (R I Q W Φ^RGP² U G² K Ψ^B D) D30 Δ Ω Rusch cum Ps-R (nonnulli codd.) ] parturiit Ps-G cum Ps-R

iniustitiam¹² ¦

¹² iniustitiam Ps-G (W U K Ψ^B V D) D30 ² (eras.) Ω Δ Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G (I R Q* Φ^RG²^P D30 * Rusch

et concepit dolorem et peperit iniquitatem^a.

⁰ Iob. 15, 35 : « Concepit dolorem et peperit iniquitatem ».

Numérotation du verset Ps. 7,16 XVII

Lacum

aperuit

et effodit eum ¦

et incidit¹³ in foveam quam fecit.

¹³ incidit Ps-G (F² plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch ] incidet Ps-G (R)

Numérotation du verset Ps. 7,17 XVIII

Convertetur

dolor eius

in caput eius ¦

et in verticem ipsius

iniquitas eius

descendet.

Numérotation du verset Ps. 7,18 XIX

Confitebor Domino secundum iustitiam eius ¦

et psallam

nomini Domini

altissimi.

Psalmus 7

Numérotation du verset Ps. 7,ad litteram

^marg.| {3.479} .1. Domine Deus meus, in te. Huic psalmo preponitur talis titulus in hebreo: Ignorantia David quam cecinit Domino super verba Chus filii Iemini. Ad cuius intellectum sciendum, quod Chus hic accipitur pro Chusi, quod est nomen proprium, et appellativum. Et secundum hoc est hic duplex expositio huius tituli, et Ps. Prima est prout Chusi est nomen proprium cuiusdam hominis, qui fuit amicus ipsius David, ut habetur secundo Regum decimoquinto qui ad instantiam David iunxit se ficte cum. Absalom, ut impediret consilium Achitophel, et significaret ipsi David ea que tractarentur contra eum in consilio Absalom quod fecit, secundo Regum decimoseptimo. Et ideo quando David audivit, quod Achitophel dederat consilium quod ipse cum duodecim milibus bellatorum persequeretur David in campestribus antequam posset ingredi aliquod fortalitium, et ad suggestionem Chus in angustia positus disponeret se ad transeundum Iordanem ut esset in loco tutiori, ne forte fieret consilium Achitophel contra eum, fecit hunc psalmum petens a domino ab illo periculo liberari. Et ad hanc sententiam satis concordat littera psal. sed littera tituli videtur discordare, cum dicitur. Ignorantia David quam cecinit, etc. quia secundum omnes expositores ignorantia accipitur hic pro peccato {3.480} ignorantie, quod committitur ex ignorantia crassa, que non excusat a toto, persecutio autem quam sustinuit David, ab Absalom, et Achitophel eius consiliario fuit ei inflicta propter adulterium commissum cum Bethsabee, et homicidium Urie, secundum quod predixit ei Nathan propheta, secundo Regum decimosecundo c. Hec dicit dominus Ecce ego suscitabo super te malum de domo tua etc. dicta vero peccata non fuerunt commissa per ignorantiam, sed ex certa scientia, ut patet secundo Reg. undecimo. Item quia Chusi predictus non videtur fuisse de stirpe Iemini. Tum quia vocatur Arachites 2Rg. 15. Tum quia non est verisimile, quod David fecisset sibi amicum familiarem, et consiliarium hominem de stirpe Iemini, de qua fuerat Saul eius persecutor. Et ideo est alia expositio, quam sequitur Rabbi Salomon et Ionatham filius Oziel in translatione Chaldaica, quod Chus sive Chusi est hic nomen appellativum, et significat Aethiopem, et hoc idem sentit Hieronymi qui in translatione sua iuxta Hbr. huic Psalmo premittit talem titulum. Pro ignorantia David qui cecinit domino super verba Aethiopis filii Iemini. Et vocatur hic Aethiops ipse Saul, eo quod fuit denigratus infamia, et moribus pro iniqua persecutione David, et horrenda occisione sacerdotum Nobe in odium David, ut habetur pri. Reg. 22. cuius occisionis David fuit culpabilis per ignorantiam crassam, eo quod presente Deg Idumeo petivit panes, et gladium ab Achimelech sacerdote. Unde quando Abiathar filius Achimelech fugit ad David nuntiando ei mortem patris sui, et aliorum sacerdotum, ut habetur 1Rg. 22.d. David culpam suam recognoscens dixit ad Abiathar. {3.481} Ego sum reus omnium animarum patris tui, etc. et causam huius assignans dixit. Sciebam enim. id est scire poteram, et debebam in illa die, quod cum ibi esset Deg Idumeus, proculdubio annuntiaret Sauli, et ideo David fecit hunc psal. orando dominum, ut remitteretur sibi dictum ignorantie peccatum, ita quod propter hoc non traderetur in manus Saulis, et aliorum ipsum persequentium, et secundum hoc sensus communis huius tituli est. Ignorantia David. id est culpa ignorantie David predicta, quam cecinit domino. id est propter quam remittendam cecinit domino hunc psa. super verba Aethiopis. id est propter verba Saulis denigrati in fama, et moribus. Filii Iemini, quia Saul fuit de stirpe Iemini, ut habetur 1Rg. 9. Per verba autem ista Saulis intelligitur preceptum eius quo precepit Deg Idumeo interficere sacerdotes domini, et civitatem eorum percutere in ore gladii, viros, et mulieres, parvulos, et lactantes, ut habetur 1Rg. 20. Ad istum autem intellectum vadit titulus Hieronymi in translatione iuxta Hebr. et patet ex dictis. Alium etiam psalmum fecit David contra malitiam ipsius Deg, ut videbitur infra. Domine Deus meus, etc. Igitur secundum sententiam predictam quam tenent Hebrei, et Hieronymi idem videtur sentire ex titulo psal. Psalmus iste in duas partes dividitur, quia primo David petit suam liberationem, ibi. Domine Deus. secundo ad hoc allegat multiplicem rationem, ibi. Domine Deus meus. Circa primum dicit sic. Domine. per omnium generalem gubernationem.

Numérotation du verset Ps. 7,ad litteram

^marg.| .1. Deus. per creationem.

^marg.| .2. Meus. per specialem cultum, et devotionem.

^marg.| .3. In te speravi, etc. , scilicet de tua pietate confidens plusquam de mea equitate.

^marg.| .4. Salvum me fac, etc. a Saule, et suis complicibus me persequentibus protegendo.

^marg.| .5. Et libera. ab ipsis assecurando.

^marg.| .6. Nequando rapiat. ut leo crudelissimus.

^marg.| .7. Animam meam. per occisionem a corpore separando.

^marg.| .8. Dum non est, etc. ex horrenda enim occisione sacerdotum propter{3.482} David, ipse sciebat quod si caderet in manu Saulis, nullo pretio posset redimi, nec per humanam potentiam, eo quod Saul tenebat potentiam regni.

^marg.| .9. Domine Deus. Hic consequenter David pro sua liberatione allegat triplicem rationem. prima accipitur ex sua innocentia, secunda ex divina iustitia, ibi. Exurge domine. tertia ex persequentium nequitia, ibi. Consumetur nequitia peccatorum. Circa primum David allegat suam innocentiam imprecando sibi malum si in ipso sit contrarium, Domine Deus meus. exponatur, sicut prius.

^marg.| .10. Si feci istud, etc. de preterito, scilicet quod quesierim mortem Saulis, prout sibi ab eo, et detractoribus imponebatur. unde dixit ei David 1Rg. 24. Quare audis verba hominum loquentium David querit malum adversum te, etc.

^marg.| .11. Si est iniquitas, etc. querens facere de futuro quod mihi imponitur, ut dictum est.

^marg.| .12. Si reddidi retribuentibus mihi mala, etc. hoc est, si persequentibus me reddidi malum pro malo, quod patet ex hoc quod Saul persequendo David bis cecidit in manus eius, ita quod potuit cum occidere, ut habetur 1Rg. 24. et 26. et tamen David ei pepercit.

^marg.| .13. Decidam merito ab inimicis meis inanis, etc. id est sine virtute, ita quod non possim me ab eis aliqualiter defendere : et secundum hanc litteram David imprecatur sibi malum pene, nisi fuerit innocens a predictis. In Hebreo autem et in translatione Hieronymi iuxta Hbr. sic habetur. Si reddidi retribuentibus mihi malum, et dimisi hostes meos vacuos. spoliando Saulem, et homines suos bonis suis, imo hastam Saulis, et scyphum aque que acceperat in tentorio Saulis in certum signum, quod poterat eum occidere, restituit, ut habetur infra Reg. 26. et secundum illam litteram que verior videtur in fine huius versus. Si reddidi retribuentibus mihi mala, etc. David non impeccatur sibi malum, sed allegat innocentiam suam, sed in principio versus sequentis incipit hoc imprecari, dicens.

^marg.| .14. Persequatur inimicus. id est meipsum, nisi fuerim innocens a predictis.

^marg.| .15. Et comprehendat. ita quod non possim effugere.

Numérotation du verset Ps. 7,ad litteram

^marg.| {3.483} .1. Et conculcet, etc. me occidendo, ita quod cadaver meum conculcetur ab hominibus, et bestiis.

^marg.| .2. Et gloriam meam. id est gloriam regni Israel mihi a Deo promissam per Samuelem.

^marg.| .3. In pulverem deducat. per cadaveris mei incinerationem.

^marg.| .4. Exurge Domine. Hic consequenter allegat rationem sue liberationis ex parte divine iustitie, dicens. Exurge domine in ira tua. id est in effectu iustitie tue per vindictam.

^marg.| .5. Et exaltare. tuam iustitiam ostendendo.

^marg.| .6. Et exurge Domine Deus meus in precepto quod mandasti. id est sicut tu mandasti iudicibus facere vindictam de malis, ita facies tu vindictam de meis persecutoribus, quia non habeo iudicem in terra, ad quem possim recurrere, eo quod me persequitur rex terre.

^marg.| {3.484} .7. Et synagoga. hic incipit versus, et est sensus. Congregatio populorum circumdabit te, scilicet circa templum in quo est habitatio tua, orando pro vindicta iustitie fienda contra gentiles eos persequentes, ideo subditur.

^marg.| .8. Et propter hanc in altum regredere. id est propter iustitiam faciendam, et ostendendam de supernis procede. Dicitur enim Deus quodammodo procedere in altum, quando effectum sue potentie ostendit, qui prius non apparebat.

^marg.| .9. Dominus iudicat populos. Dicuntur autem hic populi Iudeorum adversarii, de quibus fuerunt frequenter vindicati divinitus propter orationem eorum devotam, sicut patet in libris Regum, et libris Iosue, et Iudicum, et ideo David consimiliter petit iudicari non zelo vindicte, sed amore iustitie, dicens.

^marg.| .10. Iudica me etc. et patet sententia ex dictis.

Numérotation du verset Ps. 7,ad litteram

^marg.| {3.485} .1. Consumetur. Hic consequenter propter suam liberationem allegat persequentium malitiam, dicens. Consumetur nequitia. In translatione Hieronymi iuxta Hebreos habetur. Consumetur. et in idem redit. id est terminetur, et in Hebreo habetur, finiatur.

^marg.| .2. Peccatorum. idest, Saul, et suorum satellitum, me nequiter occidere querentium, et ista nequitia fuit terminata quantum ad effectum, quando David timens incidere in manu Saulis fugit ad terram Philisthinorum, secundum quod dicitur. 1Rg. 27. et nuntiatum est Saul quod fugisset David in Geth, et non addidit ultra ut quereret, desperans se posse capere eum.

^marg.| .3. Et diriges iustum, scilicet me servum tuum.

^marg.| .4. Scrutans corda. id est tu deus facies predicta, qui es scrutans corda, id est clare videns cogitationes.

^marg.| .5. Et renes , id est delectationes que per renes designantur, eo quod delectationes venereorum que sunt magis vehementes, vigent in renibus virorum, secundum quod dicit Greg. homil. 32. Quia viris luxuria in lumbis sit, feminis in umbilico, testatur dominus qui de diabolo ad beatum Iob loquitur, dicens. Virtus eius in lumbis eius, et fortitudo illius in umbilico ventris eius. Videbat enim deus clare cogitationes iniquas Saulis querentis occidere innocentem, et delectationes eius malas, eo quod assuetus malis delectabatur in eis, secundum quod dicitur Prv. 2.a. de talibus. Qui letantur cum male fecerint et exultant in rebus pessimis. Et cogitationes David rectas, et eius delectationes bonas, propter quod dignum erat, ut a Deo dirigeretur, et adiuvaretur, ideo subditur.

^marg.| .6. Iustum adiutorium meum. et patet littera ex dictis.

^marg.| {3.486} .7. Deus iudex iustus. reddens iustis, et iniquis secundum suam iustitiam, et iniquitatem perpetratam.

^marg.| .8. Fortis. quia nullus potest impedire eius voluntatem.

^marg.| .9. Et patiens. quia non statim punit iniquitatem perpetratam, sed expectat dans tempus penitentie, ideo subditur.

^marg.| .10. Numquid, etc. id est numquid infert vindictam statim cum aliquis committit contra eum offensam quasi dicat, non, sed expectas tempus debitum dans penitentie locum, sed quia quando peccatores hac dei patientia abutuntur, gravius puniuntur, ideo subditur.

^marg.| .11. Nisi conversi fueritis. tu Saul, et Satellites tui a malis vestris.

^marg.| .12. Gladium suum vibrabit. ad vos perforandum, quod fuit impletum in monte Gelbe, ubi Saul irruit super gladium suum, qui dicitur hic gladius domini, ex hoc quod illud factum fuit ex ordine divine iustitie inquantum fuit penale.

^marg.| .13. Arcum suum tetendit. quia ibidem Saul fuit vulneratus a sagittariis, ut habetur 1Rg. ult. quorum arcus dicuntur arcus domini, eo quod ordine sue iustitie fuit sic vulneratus, et non solum Saul fuit sic mortuus, sed etiam complices eius.

^marg.| .14. Et in eo paravit vasa mortis. instrumenta mortifera, quia in Hebreo instrumenta cuiuslibet artis dicuntur vasa, et ideo ostendens, que sint ista vasa, subdit :

^marg.| .15. Sagittas. Sagitte enim ille quarum ferra igniuntur antequam proiiciantur, gravius nocent : propter quod talibus sagittis aliquando utuntur in bellis, maxime contra obsessos. Sagitte autem Philisthinorum que dicuntur sagitte dei ratione predicta, fuerunt valde graves Sauli, et suis complicibus, et ideo sagittis ardentibus comparantur. Causa autem huius nocumenti subditur cum dicitur.

Numérotation du verset Ps. 7,ad litteram

^marg.| {3.487} .1. Ecce parturiit. Hic est ordo preposterus, quia conceptio precedit parturitionem. Saul autem primo concepit dolorem ex invidia contra David, dolens quod plus probitas David laudaretur cum cantaretur in choris, percussit Saul mille, et David decem millia, ut habetur 1Rg. 18. parturiit autem iniustitiam, quando dolore invidie invalescente, qui similis est dolori mulieris parturientis, filiam suam dedit ipsi David, ut eum faceret ruere gladio Philisthinorum, ita quod sub simulatione amicitie querebat eum interficere, secundum quod habetur 1Rg. 18. Peperit autem iniquitatem, quando aperte, et manifeste voluit eum interficere, ut habetur 1Rg. 19. tunc enim manifeste apparuit malitia sua, que prius latebat in ipsius corde, sicut in partu apparet fetus, qui prius latebat in ventre.

^marg.| .2. Lacum aperuit. quia Saul quesivit occisionem David per Philistheos ut dictum est, et ipse incidit in hoc malum, quia ab eis occisus fuit, ideo {3.488} subditur.

^marg.| .3. Convertetur dolor eius. id est malum quod ex dolore invidie concepit contra me convertetur super eum, et patet littera ex dictis. Et patet etiam ex dictis, quod David hic prophetando predixit mortem Saulis, et modum, et eius causam.

^marg.| .4. Confitebor Domino. Hic ultimo in fine psal. convertit se David ad laudem Dei de sua liberatione a persecutione Saulis secundum ordinem divine iustitie, et patet littera.

^marg.| MORALITER. autem posset exponi psalmus iste, ut sit oratio cuiuslibet positi in afflictione corporali ex persecutione iniusta, vel in afflictione spirituali ex tentatione demonum maligna, petentis divinitus liberari allegando suam innocentiam, et persecutorum malitiam, sed pertranseo, tum quia ad hoc potest littera de facili applicari secundum predicta, tum quia sicut predixi intendo insistere sensui litterali.

Numérotation du verset Ps. 7,moraliter

^marg.| {3.479} .1. Domine Deus meus. Psalmum istum fecit, David, eo quod fuerat occasio mortis sacerdotum Nobe, ut habetur. j. Reg. 17. petens a domino, ne propter hoc traderetur in manus Saul, {3.480} et aliorum persequentium ipsum. Hunc ergo psa. debet dicere domino qui per in cautelam suam est occasio magni mali petens a domino liberari, et dicat : Domine Deus meus, etc. id est in tua misericordia, non in mea iustitia. Salvum me fac, etc. corporaliter, vel spiritualiter.

Numérotation du verset Ps. 7,moraliter

^marg.| {3.481} .6. Ne quando rapiat, ut leo animam meam, scilicet persecutor corporalis per mortem corporalem, vel spiritualis per mortem spiritualem.

^marg.| .8. Dum non est qui redimat, neque qui salvum faciat, scilicet salutem meam preter te.

^marg.| .9. Domine Deus. Hic allegatur triplex ratio pro petitionis exauditione. Accipitur autem prima ex parte sui, dicens. Domine Deus {3.482} meus si feci istud. malitiose, sciens quod tantum malum sequi deberet ex mea actione.

^marg.| .11. Si est iniquitas in manibus meis. talis quod vellem reddere mala benefactoribus meis.

^marg.| .13. Decidam merito ab inimicis meis inanis. quasi diceret iustum esset quod traderer meis inimicis, et quod ipsi me comprehenderent, et totaliter conculcarent. Sed quoniam adhuc sum innocens ab istis.

Numérotation du verset Ps. 7,moraliter

^marg.| {3.483} .4. Exurge domine in ira tua. id est in effectu vindicte tue.

^marg.| .5. Et exaltare in finibus inimicorum meorum. repellendo inimicos a me, ita quod retrocedant ad loca sua.

^marg.| .6. Et exurge Domine. Hic ponitur secunda ratio, et accipitur ex parte Dei. qui precepit iudicibus inferioribus facere iustitiam et sic facere debet ipsam, ideo dicitur. Exurge domine in precepto quod mandasti, scilicet faciendo iustitiam de persequentibus me.

^marg.| {3.484} .7. Et synagoga populorum circumdabit te, scilicet ad te laudandum de facto iustitie.

^marg.| .8. Et propter hanc, scilicet iustitiam. In altum regredere. ostendendo altitudinem tue iustitie in iniquorum punitione.

^marg.| .9. Dominus iudicat populos. quasi dicat di. sicut quilibet dominus temporalis iudicat, et punit suos subditos, sic tu qui es dominus generalis omnium debes iudicare, et punire omnes iniquos homines, vel demones, ideo concluditur.

^marg.| .10. Iudica me Domine secundum iustitiam meam. ferendo pro me sententiam.

Numérotation du verset Ps. 7,moraliter

^marg.| {3.485} .1. Consumetur etc. Hic ponitur tertia ratio, et accipitur ex malitia persequentium, cum dicitur. Consumetur nequitia peccatorum. ita quod non habeat effectum.

^marg.| .3. Et diriges iustum. salvando ipsum.

^marg.| .4. Scrutans corda, et renes Deus. id est cogitationes interiores, et actus exteriores.

^marg.| {3.486} .6. Iustum adiutorium meum a Domino. qui cognoscit innocentiam meam.

^marg.| .7. Deus iudex iustus, etc. Numquid irascitur per singulos dies. statim puniendo mala. quasi dicat non sed expectat penitentiam : que si non sequatur, augebitur pena. ideo subditur.

^marg.| .11. Nisi conversi fueritis, gladium suum vibrabit. id est punitionem suam parabit.

^marg.| .14. Et in eo paravit vasa mortis, scilicet gehenne, que est mors secunda, et subditur causa.

Numérotation du verset Ps. 7,moraliter

^marg.| {3.487} .1. Ecce parturiit. Concipere precedit parturire, et parturire parere. Malus igitur ex suggestione diaboli concipit voluntatem peccandi : parturit autem per conatum adimplendi : parit {3.488}autem in actu peccati, et sic lacum inferni sibi aperit et incidit.

^marg.| .3. Convertetur dolor eius, etc. quia malum ipsius revertitur per penam super caput eius, et innocens liberatus ad Dei laudem convertitur, et sic in eius persona subditur : Confitebor domino, etc.

Numérotation du verset Ps. 7,additio

^marg.| {3.487} In Ps. 7. Domine Deus meus in te speravi. Titulus ipsius psalmi non bene exponitur in postilla, nec per consequens recte assignatur principalis materia eius. Ad quod sciendum, quod licet hoc nomen Chusi appellative hic sumatur, prout significat Aethiopem secundum translationem Hieronymi et etiam Aethiops in hoc loco intelligatur pro aliquo homine denigrato in fama, et in moribus non tamen debet intelligi de Saul. Nam manifestum est, quod tanta fuit humilitas David, quod numquam legitur vocasse Saul nisi nomine proprio vel nomine regio, vel Christum domini tam in absentia, quam in presentia, non solum in vita, et hoc ut patet in quamplurimis locis 1Rg. sed etiam post mortem sepe vocavit eum Christum Domini, ut patet 1Rg. 1. c. Similiter in ceteris ti. psal. in quibus fit mentio de Saul, semper vocat eum nomine proprio sine aliqua ignominiosa appellatione, ut patet in psa. qui incipit. Diligam te Domine. et in Psalmo Miserere mei Deus, miserere mei. et in Psalmo Eripe me de inimicis meis Deus meus. et in aliis, ut infra suis locis patebit. In quorum propriis titulis fit expressa mentio de Saul sub proprio nomine sine tali cognominatione.

^marg.| Postil. etiam dixit infra Ps. 16. super illud verbum. Ut non loquatur os meum opera hominum, quod David non relaxavit os suum irreverenter de Saul loquendo, sed magis reverenter. Non ergo videtur rationabiliter dictum, quod hic singulariter nominasset eum sic vituperose. Preterea dicere quod David fuit culpabilis per ignorantiam crassam in morte sacerdotum, non videtur rationabile, tum quia ipsemet post. excusat David ab huiusmodi peccato, ut 1Rg. 22. tum quia nullo modo David, nec aliquis alius bone mentis debuisset presumere, quod Saul tantam crudelitatem exercuisset in sacerdotes, qui penitus ignorabant inimicitias intrinsecas, que erant inter Saul, et David, et cum hoc sciebant illa esse vera que Achimelech dixit Sauli, scilicet Quis in omnibus servis tuis sicut David fidelis, et gener regis, et gloriosus in domo tua, etc. prout in predicto c. Tum quia non legitur in libris Reg. nec Para. quod David petivisset veniam ab hoc peccato, sicut consuevit petere ab aliis per ipsum commissis. Nec aliquis propheta ex parte Dei legitur ipsum arguere de hoc peccato, sicut de {3.488} aliis. Nec etiam in hoc Ps. facit mentionem de petendo huiusmodi veniam. Quod autem alleg. postill. di. quod David cognovit culpam suam di. ad Abiathar. Ego sum reus animarum patris tui, etc. non valet. Tum quia dicitur. v. dis. c. ad eius vero. Bonarum mentium est ibi timere culpam, ubi culpa minime reperitur. Tum quia talia verba David intelligi debent dicta esse ad consolationem, et maiorem securitatem Abiathar, ut firmiter crederet David esse sibi magis obligatum.

^marg.| Preterea posito quod David esset culpabilis in occisione sacerdotum, et quod circa hoc materia psalmi versaretur, tamen littera non videtur recte appropriari isti casui. Dicit enim David in prima allegatione, quam pro sua liberatione facit in hoc Psal. Domine Deus meus, si feci istud si est ini. etc. Sed constat quod secundum posti. ipse David non erat innocens in hoc peccato, sed potius culpabilis, quomodo ergo imprecabatur maledictionem si esset culpabilis, di. persequatur inimicus animam me. etc.

^marg.| Ex quibus verbis manifeste apparet, quod ipse erat immunis ab hoc quod sibi ab adversario in hoc loco imponebatur quod non potest convenire predicto casui, prout ponitur a postil. Et ideo circa titulum huius psal. sequendo translationem Hieronymi tamquam veram, aliter videtur dicendum, scilicet quod Aethiops iste est Semei filius Iemini, et de cognatione Saul, qui fugiente David ad Absalom egressus est ad maledicendum David, et mittendum lapides contra eum, di. Egredere vir sanguinum, et vir Belial, reddidit tibi Dominus universum sanguinem domus Saul, quoniam invasisti regnum pro eo, ut habetur 2Rg. 16.b. unde patet quod Semei ille volebat imponere David, quod fuisset culpabilis in sanguine Saul, eo quod successisset sibi in regnum, ex quo David sentit se valde afflictum. Unde circunstantibus dicebat. Si forte respiceret Dominus afflictionem meam. prout in eo c. Et ne tanta sua iniuria nequissima impunita remaneret, David precepit Salomoni tempore mortis sue, ut interficeret Semei, ut habetur 3Rg. 2. ubi sic. Habes quoque apud te Semei filium Iemini, qui maledixit mihi maledictione pessima, quando ibam ad castra, etc. Et sequitur. Deducesque canos eius cum sanguine ad infernum.

^marg.| {3.489} Huic igitur historie proprie reducitur sensus litteralis tit. huius Psal, scilicet sic. Pro ignorantia David. hoc est pro culpaque imponebatur David de morte Saul : cuius culpe nullo modo erat sibi conscius : et sic eam penitus ignorabat : eo modo quo intelligitur illud Ps. 33. que ignorabam, interrogabant me ; quod exponitur ad litteram. proponebant contra me mala, quorum non eram mihi conscius : ut postil. exponit ibi infra. et sequitur in tit. quam cecinit Domino, offerendo sibi innocentiam : ut per hoc Deus converteret maledictionem Semei in benedictionem : ut 2Rg. 16.c. alle. Forte respiciet Dominus afflictionem meam, et reddet mihi bonum pro maledictione hac hodierna. Et sequitur in tit. super verba, Aethiopis, id est Semei, qui sic erat denigratus in vita, ut non esset dignus nomine proprio vocari. unde Abisai in predi. c. canem vocabat eum, dicens : Quare maledixit canis iste Domino meo regi, etc. unde notanter dicitur in tit. super verba Aethiopis, non super facta. nam licet predictus Semei mittebat lapides contra David, et contra servos eius, et spargebat terram adversus eum in magnam contumeliam, ut habetur 2Rg. cap. supradicto, David tamquam magnanimus tamen non curabat de factis suis, sed potius de infamia quam sibi pessime imponebat : et ideo super verba Aethiopis cecinit Domino. Et sic materia principalis huius Psal. super dicta verba illius Aethiopis, scilicet Semei fundatur, licet cum ea de aliis ad eam quodammodo pertinentibus tractetur. Circa quam materiam decem facit.

^marg.| Primo enim David petit suam liberationem tam ab Absalon, a quo pro tunc fugiebat, quam etiam a Semei, et a consanguinitate Saulis quam etiam pro tunc rationabiliter timebat ex subito incursu ipsius Semei. unde dicit. Salvum me fac ex omnibus persequentibus me. sub signo universali, ut comprehendat persecutores ex parte Absalon, et ex parte Saul. Et quia iste due persecutiones irruerant super David subito, et quasi ex improviso, idcirco dicebat : Nequando rapiat, ut leo animam meam, etc. quasi dicat isti persequentes insidiose, et repente, ut leo me rapere sine spe redemptionis intendunt.

^marg.| Secundo alleg. suam innocentiam de culpa predicta sibi malitiose imposita di. Domine Deus meus si feci istud ; quoniam mihi imponit iste Aethiops, s. quod procurassem mortem Saulis, si est iniquitas in manibus meis : ut preter illa mihi imposita aliquando malum eius procurassem. Si reddidi retribuentibus mihi mala, decidam merito ab inimicis meis inanis, totum istud exponatur, sicut in postil. usque ibi : in pulverem deducat. Tertio petit vindictam ex divina iustitia di. Exurge Domine in ira tua, etc. Quarto, quia Aethiops ille, s. Semei volebat pretendere, quod David invasisset regnum quasi tyrannice, vel intrusive dicendo : quoniam invasisti regnum pro eo, ut supra alleg. est, idcirco petit stabilitatem regni sui quod legitime habuerat. Tum ex institutione divina per Samuelem. unde dicit : Exurge Domine in precepto quod mandasti ; hoc est in confirmatione regni mei quod ex precepto tuo habui. Tum quia regnum habuit etiam ex electione, seu constitutione humana, conformando se divine institutioni, unde dicit : et synagoga populorum circumdabit te : quia populi congregati, s. in Hebron, et in Ierusalem sequendo mandatum Dei, ipsum David receperunt in regem, ut 2Rg. 5. Quinto petit, quod huiusmodi iustitia contra adversarios suos notabilius fieret propter hanc infamiam sibi malitiose impositam : unde dicit ; Et propter hanc in altum regredere. id est propter hanc maledictionem mihi malitiose tempore mee persecutionis impositam in altum regredere : hoc est altius ostendendo potentiam iustitie tue iudicando populos adversantium. unde dicit : Dominus iudicat populos, et liberando ipsum David iustum, et innocentem. unde dicit : Iudica me Domine secundum iustitiam meam, et secundum innocentiam meam super me : ubi iustitiam alleg. quantum ad verum ius quod habebat in regno, ut dictum est, innocentiam vero quantum ad eius immunitatem a peccato predicto sibi false imposito. Sexto, quia David post mortem Saul, et sibi pro maiori parte adherentium crediderat se iam esse liberatum ab illa persecutione, et modo videbat ex parte adhuc insurgere contra eum tribulationes, et contumelias : idcirco petebat a Deo quod illa persecutio nequissima iam ex toto terminaretur, unde dicebat : Consummetur, id est terminetur, seu finiatur nequitia peccatorum, id est Saul, et suorum satellitum, qui sicut antea manu armata eum querebant occidere, sic et modo iniuriando, seu blasphemando ipsum persequebantur : qua nequitia sic terminata Deus qui scrutans corda, et renes dirigeret iustum, s. ipsum David : unde et dicit ; Et diriges iustum scrutans corda, et renes Deus ; que quidem directio sibi debebatur ex divina iustitia propter rectitudinem cordis quam habebat circa predicta, unde subdit ; Iustum adiutorium meum a Domino, qui salvos facit rectos corde, id est adiutorium meum quod peto a Domino est iustum, inquantum est ab eo ad quem pertinet salvare rectos corde. Septimo, quia posset quis querere : si Deus ex iustitia, salvaverat David de manu Saulis propter rectitudinem cordis sui, et Saul per oppositum condemnaverat ex eius malitia, quomodo tanto tempore Deus toleravit malitiam ipsius Saulis permittendo afflictionem David ab eo ? Ad quod respondit, quod hoc non est ex iustitia Dei, nec impotentia, quia Deus est iudex iustus, et fortis : sed hoc. provenit ex divina patientia, {3.490} seu misericordia, per quam non statim punit, sed dat tempus penitentie. unde dicit ; Fortis, et patiens numquid irascetur per singulos dies ? id est statim punit cum aliquis offensam committit ? quasi dicat non. sed quandoque dissimulat peccata propter penitentiam, ut Sap. 11. Octavo exhortatur Semei, et alios sequaces Saulis, sicut Sibam filium Bochri, qui etiam erat Iemini, et ex illa parte conatus est turbare regnum David, ut habetur 2Rg. 17. ut converteretur ab impugnatione ipsius David, ne eis contingeret, sicut contigerat ipsi Saul, in quo Deus exercuerat vindictam sue iustitie. unde dicit ; Nisi conversi fueritis vos, s. consanguinei, seu sequaces Saul a persecutione mea. Gladium suum vibrabit, arcum suum tetendit, etc. usque ibi ; Sagittas suas ardentibus effecit, que omnia acciderunt ipsi Saul tempore sue mortis ex ordinatione divine iustitie, prout in postil. latius declaratur. quasi dicat David supradictis adversariis. Convertimini ab impugnatione mea, ne vobis contingat, iustitia divina operante, ea que contigerunt Sauli predecessori vestro, s. ea que in littera continentur ; que David in hoc Psal. narrat non prophetando de futuro, prout postil. dicit, sed potius narrative comminando. Nono declarat causam tante ultionis divine circa Saul, ut ostendatur quod malitia Saul propria fuit causa huius vindicte divine, non autem David procurante, sed potius iniustitiam ab ipso Saul patiente. unde dicit ; Ecce parturit iniustitiam, etc. , scilicet ipse Saul ; et exponatur totum. sicut in postil. usque ibi ; Et in verticem ipsius iniquitas eius descendet. Decimo finaliter convertit se ad reddendas gratiarum actiones Deo excusans se ab infamia predicta sibi imposita, eo quod punitiones Saulis, et suorum attribuende sunt iustitie divine, ut dictum est, non autem ad culpam ipsius David. unde dicit ; Confitebor Domino secundum iustitiam eius, etc.

Numérotation du verset Ps. 7,replica

^prol.| In expositione Psalmi qui incipit ; Domine Deus meus in te speravi. Burgens. notat postil. ex tribus. Primo, quia postil. dicit quod per nomen Aethiopis quod ponitur in tit. huius Psal. intelligitur Saul. Contra quod arguit Burgens. sic ; David fuit aDeohumilis quod numquam legitur de Saul irreverenter locutus, igitur non vocavit hic Saul Aethiopem. Hic responDeoper aliqua dicta. Primum, non est opus humilitatis de pravo bene loqui, quia iustum est pravorum mala commemorare. Iustitia autem, et humilitas sunt virtutes connexe, non est igitur virtutis, sed cuiusdam credulitatis opus, quod de Saul non legitur irreverenter locutus. Secundum dictum ; David honeste loquens de Saul depravato non habuit respectum ad personam privatam, sed publicam, nec habuit respectum ad aliquam eius virtutem, sed ad Dei tolerantiam. Tertium dictum, David, vel quicumque alius dicens veritatem non loquitur irreverenter ; quia verum a quocumque dicitur, a Spiritusancto est, cuius instinctus, et generatur, et specialis, irreverentia rationabiliter dici non potest. Quartum dictum. Nomen Aethiopis, de se non est nomen irreverentiale, quia est nomen persone gentis. Quintum dictum ; Nomen Aethiopis propter aliquam veram similitudinem ad Saul translatum non est irreverentiale, quia vere dictum ad litteram, vel transsumptivenon est irreverenter dictum. Ex quibus patet solutio argumenti per Burgensis facti quo ad hoc. Et mirum est de Burgens. qui exponit illum versum huius Psal. Consumetur nequitia : de Saul, et suis complicibus : quomodo non arguit ibi David os suum irreverenter contra Saul relaxasse, quia maiori irreverentia est ipsum dicere nequam, et peccatorem, quam Aethiopem : quia illa est irreverentia ad litteram, ista per pulchram transsumptionem ; neutra tamen est vere irreverentia, quia utrumque verum, iuxta intellectum tertii dicti suprapositi. Ad laudem enim Dei, commemorare peccata pravorum, et penas correspondentes non est irreverentiale, sicut dicere Iudam mercatorem pessimum, etc. Secundo Burgens. notat postil. hic, quia dicit David peccasse per ignorantiam crassam in nece sacerdotum, quos occidit Saul. de quo 1Rg. 22. Quod dictum dicit Burgens.irrationabile ex eo. Primo, quia ut dicit postil. in loco alleg. excusat David a peccato in illo facto, secundo quia ex eo non legitur David de peccato illo penituisse. Responde hic quodBurgens. falsum imponit posti. quia in loco alle. posti. non excusat David a peccato, etsi in alio loco ipsum videatur excusare, hoc intelligendum est de tanto, non de toto, quasi non peccaverit in hoc facto ex malitia, sed ignorantia crassa, ut hic dicit, de qua modo vide in correctione 2Rg. 15. Nec sequitur, si David non legatur penituisse de huiusmodi peccato, quod igitur non peccavit, cum sit peccatum venia dignum, quia non ex malitia factum, imo videtur penitentiam suam de hoc peccato David descripsisse. 1Rg. 22. ubi dixit ad Abiathar. Ego sum reus omnium animarum patris tui, etc. Tertio Burgens. notat hic postil. quasi implicet exponendo illum versum. Domine Deus meus si feci istud, deci. ab ini. me. ubi David imprecatur sibi ipsi malum nisi sit innocens, sed secundum postil. David non fuit innocens imo reus in nece sacerdotum, igitur imprecatur sibi malum, ut videlicet deiiciatur : a quo tamen malo se petit hic liberari, et sic est implicatio. hic responDeoquod David in hoc Psal. habuit duplicem respectum. Unum ad peccatum ignorantie quo ad necem sacerdotum, de qua est sermo, timens ne propter huiusmodi peccatum permitteretur a Deo persecutio ipsius David, unde se petit liberari ; et sic iste versus potest sic continuari, quod dicat David : Domine Deus meus si feci istud : videlicet ex malitia, {3.491} decidam ab inimicis meis inanis. Sed tu scis, quod per ignorantiam, igitur veniam merear, prout petivi in prin. huius Psal. di. Salvum me fac ex omnibus. Alium respectum habuit David ad peccatum infidelitatis, quod ei adversarii eius, et adulatores Saul imponebant, suggerentes quod David semper tenderet ad malum Saul, et {3.492} regnum ipsius conaretur sibi usurpare : et ob illum respectum petit liberari a Saulis iniusta persecutione, quia nihil eorum fecit que ei sic imponebantur. ideo dixit : Domine Deus meus si feci, etc. Et secundum illum duplicem respectum multum convenienter applicatur titulus, et materia huius Psal.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 04/04/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_7)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 7

<26. Liber Psalmorum*>

Psalmus 7