Nicolaus de Lyra

Psalmus 73

Numérotation du verset Ps. 73,1 

¶ Intellectus Asaph1.
¶Codd. : (Ps. 73) Ps-G D30 ω 1 ω² To77 Bari1 Bari3 Pisa Rusch
1 Intellectus Asaph R F cum Ps-R cum hebr. LXX ] In finem pro Idithun psalmus Asaph C Amiatinus, In finem Psalmus David M, in finem praem. W, + Vox Ecclesie de Iudeis D30
Numérotation du verset Ps. 73,I 

Ut quid Deus
repulisti2 in finem ¦
2 Deus repulisti cum LXX Orig hebr. Ps-Med (+ ) cf. HIERON., ep. 106 ] + nos Rusch cum Ps-R ; cf. glosa marginalis.
iratus est
furor tuus
super oves pascue tue.
Numérotation du verset Ps. 73,2 II

Memor esto
congregationis tue ¦
quam possedisti
ab initio.
Numérotation du verset Ps. 73,III 

Redemisti
virgam
hereditatis tue ¦
mons Sion in quo habitasti in eo.
Numérotation du verset Ps. 73,3 IV

Leva
manus tuas3
3 tuas] meas P10525
in superbias eorum
in finem ¦
quanta
malignatus est
inimicus4
4 inimicus Ps-G D30 ω² Rusch ] inimicis ΩS
in sancto5.
5sancto Ps-G* (R F + VL311) , Hier. ep. 106 cum graec. (εν τω αγίω Sedulius VL311 G dik71978 ) hebr. (בַּקֹּדֶשׁ), cf. Ps-H (sanctuario)] sanctum C I, sanctis tuis Ps-R Ps-Med (+ VL409*); sancto tuo VL408 VL409² cum LXX (εν τω αγίω σου, plerique (105 / 130 cod.+VL408 VL409) , sanctuariis tuis Ps-Moz c , cf. LXX (ἐν τοῖς ἁγίοις σου aliqui codd. (25 / 130 cod.) ¶Nota : Jérôme traduit d’après les Héxaples qui restituent en grec les nuances de l'Hébreu. La lettre 106 n’indique pas la recensions précise dont il dépend ; elle ne discute pas du possessif; Jérôme s’y montre piqué qu’on ait osé corriger sa recension en restituant la leçon de la koinè. Il faut admettre avec Rahlfs que la leçon du Ps-G atteste la recension origénienne de la LXX corroboré par l’hébreu, Théodoret de Cyre. {MM2023}
Numérotation du verset Ps. 73,4 V

Et gloriati sunt qui oderunt te ¦
in medio
sollemnitatis tue.
Numérotation du verset Ps. 73,VI 

Posuerunt
signa sua signa6 ¦
6 sua Bari3 etc tua Bari1
Numérotation du verset Ps. 73,5 

et
non cognoverunt
sicut in exitu7
7 in exitu Ps-G ω² Rusch] in exitum Cor2 (anti.) , exitus Cor2 (vel)
super summum8.
8 summum D30 ] sompnum Bari1 Bari3
Numérotation du verset Ps. 73,VII 

Quasi in silva lignorum
securibus
Numérotation du verset Ps. 73,6 

exciderunt
ianuas
eius
in idipsum ¦
in securi et ascia
deiecerunt eam.
Numérotation du verset Ps. 73,7 VIII

Incenderunt
igni sanctuarium tuum
in terra ¦ 9
9 <divisio.> tuum in terra ¦ D30 P10525 ] tuum ¦ in terra Δ To77 Bari1 Bari3 Pisa
polluerunt tabernaculum
nominis tui.
Numérotation du verset Ps. 73,8 IX

Dixerunt
in corde suo cognatio10 eorum simul ¦
10 cognatio] cognitio R
quiescere
faciamus11
11 quiescere faciamus Ps-G cum LXX (HoP* plerique codd. [105/130] καταπαύσωμεν) cf. Hieron. Ep. 106 (nota cum editionis nostrae) ] comprimamus Ps-R VL408 L, auferamus Ps-Moz C, comburemus Cas557 cum Hexapl. (Sexta κατακαύσωμεν ) ,; ÷ quiescere: faciamus ΦRG²VP G² , quiescere faciemus V
omnes dies festos Dei a terra.
Numérotation du verset Ps. 73,9 X

Signa nostra
non vidimus † 12
12 <divisio.> vidimus + D30 Δ To77 Pisa ] vidimus P10525 Bari1 Bari3
iam non est propheta ¦
et nos non cognoscet
amplius.
Numérotation du verset Ps. 73,10 XI

Usquequo
Deus improperabit inimicus13 ¦
13 improperabit P10525 ] improparabit Bari1 Bari3
irritat
adversarius nomen tuum in finem.
Numérotation du verset Ps. 73,11 XII

Ut quid avertis
manum tuam et dexteram tuam ¦
de medio sinu
tuo in finem.14
14 Ut quid.. finem] om. Pisa
Numérotation du verset Ps. 73,12 XIII

Deus autem rex noster ante secula15 ¦
15 secula Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R] seculum Ps-G (R F C I M W)
operatus est
salutem16
16 salutem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Cor2 (grecus, sed aliis standum) Rusch cum Ps-R ] salutes Ps-G ( R F C I ΦRGV G K ) Cor2 (Ieronymus et hebr. et anti. habent SALUTES id est IESSUHOTH )
in medio terre.
Numérotation du verset Ps. 73,13 XIV

Tu confirmasti
in virtute tua
mare ¦
contribulasti capita draconum
in aquis.
Numérotation du verset Ps. 73,14 XV

Tu
confregisti17 capita
17 confregisti] fregisti Ω M
draconis ¦
dedisti eum
escam
populis Ethiopum.
Numérotation du verset Ps. 73,15 XVI

Tu
dirupisti
fontes
et torrentes18 ¦ tu siccasti19 fluvios
18 torrentes] terrentes P10525 |
19 fontes... siccasti] om. Bari1 | fontes Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] fontem Ps-G |
Ethan20.
20 Ethan Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Δ Rusch ] Etham Ps-G D30 Pisa
Numérotation du verset Ps. 73,16 XVII

Tuus est dies
et tua est nox ¦
tu fabricatus es auroram et solem.
Numérotation du verset Ps. 73,17 XVIII

Tu fecisti
omnes terminos terre ¦ estatem
et ver
tu plasmasti ea.21
21 ea] eam Ps-G ( F I M* Q² ΦRG cum Ps-δ ) Cor2 F , eos Cor2 (hebr. habet EOS scilicet TERMINOS sed quia proprie ratione terre que est materia plasmatcionis hoc dicitur. Positum est ibi EAM id est TERRAM sed quia Ieronimus expresse habet ESTATEM ET HYEMEM TU PLASMASTI, secundum grecum habent moderni TU PLASMASTI EA et quod dicitur PLASMASTI accipitur translative)
Numérotation du verset Ps. 73,18 XIX

Memor esto huius
inimicus22
22 inimicus ω 1 cett inimicos ω²
improperabit23
23 improperabit Ps-α Ps-ζ Ps-G (ΦRGV G* ΨB) Bari3 To77 Rusch ] improperavit Ps-R Ps-G D30 Δ Pisa Bari1
Domino24 ¦
24 Domino Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R] Dominum Ps-G
et populus insipiens
incitavit
nomen tuum.
Numérotation du verset Ps. 73,19 XX

Ne tradas
bestiis
animas confitentes25 tibi ¦
25 animas confitentes Ps-G ( Q * ΨB V D ) D30 ΩSM* Rusch Clementina cum Ps-R ] animam confitentem Ps-γ Ps-moz c Ps-R ( A S D ) Ps-G Cor2 (hebr. et anti. et Ieronymus habent ANIMAM in singulari ; grecus similiter habet ANIMAM ) Δ To77 , animas confitentium Ps-α Ps-moz x Ps-med . 
et* animas pauperum tuorum 26
26 et Ps-G ( V D² ) D30 P10525 Ω ω 1 To77 Pisa Ed1530 Clementina ] om. Rusch Ps-G Cor2 (nec grecus nec anti. vel Ieronymus ET coniunctionem ponunt inter TIBI et ANIMAS. P er cantum autem facta est mutatio) ω²
ne obliviscaris27
27 obliviscaris] oblivisceris Bari1*
in finem.
Numérotation du verset Ps. 73,20 XXI

Respice in testamentum tuum ¦
quia28 repleti sunt
28 quia] qui To77
qui obscurati sunt
terre domibus
iniquitatum.29
29 <divisio.> tuum ¦... repleti sunt] tuum... sunt ¦ Bari1
Numérotation du verset Ps. 73,21 XXII

Ne avertatur
humilis
factus confusus ¦ pauper
et inops
laudabunt nomen tuum.
Numérotation du verset Ps. 73,22 XXIII

Exsurge Deus
iudica causam tuam30 ¦
30 tuam Bari3 Pisa etc meam P10525 (in ras.?) Bari1
memor esto improperiorum tuorum
eorum31* que ab32 insipiente33 sunt tota die.
31 eorum Ps-R Ps-G D30 Δ P10525 Bari3 ] om. Ps-α Ps-γ Ps-mozc Ps-med Ps-R (V) ΦG² (÷) Ω M Bari1 To77 Rusch |
32 que ab Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ To77 Rusch ] qui ab Ps-R Ps-G (R F C M* ΦRG G*) |
33 insipiente Ps-α Ps-γ Ps-R Ps-G D30 Δ To77 ] insipientibus Rusch cum Ps-α, insipientes Pisa Ps-med Ps-moz cx (que ab insipiente sunt D30, qui ab insipiente sunt Ps-G , qui ab insipiente sunt Ps-R, que ab insipientibus sunt Rusch, que sunt ab insipientibus sunt Ps-α, quia insipientes sunt Ps-med , qui sunt ab insipiente Ps-γ, qui ab insipientes sunt Ps-moz x, qui insipientes sunt Ps-moz c) |
Numérotation du verset Ps. 73,23 XXIV

Ne obliviscaris
voces34
34 voces F C cum Hieron. ep. 106 ] vocis Ps-G (R M* W U) cum hebr. LXX Ps-H
inimicorum35 tuorum ¦ superbia36
35 inimicorum Ps-G cum Symmacho (εχθρών) ] querentium Ps-R cum LXX (ἱκετῶν) ; cf. HIERON., Ep. 106, § 46 : “In hebraeo 'sorarach' [צֹרְרֶ֑יךָָ] legitur, quod Aquila 'hostium tuorum', Symmachus 'bellantium contra te', Septuaginta et sexta editio 'inimicorum tuorum' interpretati sunt”. |
36 superbia] in praem. ω² |
eorum
qui te oderunt37 ascendit semper. 38
37 qui te oderunt] sub ÷ ΦRG²VP Gé |
38 <divisio.> tuorum... eorum ¦ D30 Bari3 Δ ] tuorum ¦... eorum ¦ Bari1 |

Psalmus 73

Numérotation du verset Ps. 73,ad litteram 
marg.| {3.977} Ut quid deus. Huic psalmo premittitur talis titulus in Hebreo, et in translatione Hieronymi. Eruditio Asaph, et habet multiplicem intellectum, quia eruditus fuit a Deo per revelationem de contentis in hoc Psalmo et scripsit hunc psal. ad eruditionem aliorum. De materia vero huius ps. dicit Rabbi Salomon quod Asaph in spiritu previdens captivitatem populi Israel per Titum, et Vespasianum fiendam, et diu duraturam, fecit hunc psal. orans pro liberatione populi ab ista captivitate in qua nunc est, quam liberationem expectant Iudei fieri per regem Messiam, qui reedificabit eis civitatem Ierusalem, et templum, et restituet eis arcam testamenti, et vasa sanctuarii. Sed hec expositio habet erroneum fundamentum, scilicet, quod Christus venturus sit in mundum, cum hoc iam transierit in preteritum, ut frequenter dictum est, Similiter quantum ad hoc quod dicitur de arca testamenti, et aliis vasis sanctuarii, quod sint eis reddenda, quia dicitur Ier. 3.e. In diebus illis ait dominus, nec dicent ultra, arca testamenti domini, neque ascendet super cor, neque recordabuntur illius, nec visitabuntur, nec fiet ultra : propter quod salvo meliori iudicio mihi videtur, quod Psalmus iste loquitur ad litteram de captivitate Babylonica, quam previdit Asaph futuram, et in Psalmo oravit pro eius liberatione. Secundum igitur sensum hunc Psalmus iste dividitur in quatuor partes. Primo enim Asaph pro liberatione populi allegat pristinam dei amicitiam. Secundo adversantium malitiam, ibi, Leva manus tuas. tertio dei potentiam, ibi. Usquequo. quarto populi {3.978} miseriam, ibi. Ne tradas bestiis.
marg.| Circa primum sciendum, quod ad magnanimum pertinet, quod si amicus eius familiaris in aliquo offenderit eum, citius ei reconciliari debet propter pristinam amicitiam, Deus autem elegit populum Israel tanquam sibi familiarem, et peculiarem, et ex hoc allegat Asaph divinam reconciliationem, licet multipliciter deum populus offenderit ante Babylonicam captivitatem, et hoc est, quod dicitur.
marg.|  .1. Ut quid deus repulisti. scilicet populum tibi familiarem, et electum.
marg.|  .2. In finem. idest tandiu sustinendo captivitatem.
marg.|  .3. Iratus est furor tuus. Per hoc non est intelligendus in Deo aliquis motus passionis, sed rigor sue ultionis.
marg.|  .4. Super oves pascue tue. idest super populum tuum Israel, quem pavisti manna. 40. annis in deserto usquequo introduxisti eum in terram melle, et lacte fluentem, ut habetur Ios. 5.
marg.|  .5. Memor esto congregationis tue. quia dominus congregavit filios Israel in Ramesse, quando debuerunt egredi de Egypto, ut dictum fuit Ex. 12.
marg.|  .6. Quam possedisti ab initio. scilicet exitus de Egypto, quia per legem susceptam populus Israel obligavit se Deo ad serviendum sibi speciali servitute.
marg.|  .7. Redemisti virgam. id est sceptrum regium.
marg.|  .8. Hereditatis tue. idest, Iudee, que dicitur hereditas domini, eo quod ibi viguit cultus divinus, ubi autem specialiter habebat locum sceptrum regium, ostenditur cum dicitur.
Numérotation du verset Ps. 73,ad litteram 
marg.| {3.979} .1. Mons Sion. quia in monte Sion fuit templum in quo dicebatur Deus speciali modo habitare, et etiam domus regia, sicut frequenter dictum est supra.
marg.|  .2. Leva manus tuas. Hic consequenter allegat propheta adversantium malitiam, propter quam decens est, quod deus eum puniat, et liberet detentos ab eis. Et circa hoc primo allegat malitiam Babyloniorum. secundo apostatantium Iudeorum, ibi, Signa nostra. Circa primum dicit, Leva manus tuas. Id est, virtutem tue potestatis, quia in Deo non habent locum lineamenta corporis.
marg.|  .3. In superbias, etc. idest ad frangendum totaliter superbiam Babyloniorum, quod factum fuit quando dominus per Cyrum, et Darium Babyloniam destruxit, ut habetur Dan. 5. Et huius destructionis allegat causam moventem, dicens.
marg.|  .4. Quanta malignatus est inimicus. id est, rex Babylonis, et eius populus.
marg.|  .5. In sancto. id est in templo divino cultui deputato. Consequenter explicat magis in particulari mala facta a Babyloniis in civitate, et in templo dei, cum dicitur.
marg.| {3.980} .6. Et gloriati sunt, etc. Tanquam fecissent propria virtute, cum tamen a te factum fuerit propter populi correctionem.
marg.|  .7. Qui oderunt te. idest Babylonii, qui erant idololatre.
marg.|  .8. In medio solennitatis tue. idest in Ierusalem, quam destruxerunt Babylonii, in qua Iudei manentes in circumitu conveniebant ter in anno ad celebrandum festivitates domini, scilicet in festis pasche, pentecostes, et tabernaculorum, ut habetur Ex. 23.
marg.|  .9. Posuerunt signa sua. idest vexilla sua in signum victorie, quia capta civitate Chaldei posuerunt vexilla sua super portas, et loca solennia, in signum captionis, et victorie. ideo subditur.
marg.|  .10. Sicut in exitu. scilicet belli habita victoria.
marg.|  .11. Super summum. id est super turres, et loca ardua, ubi in signum victorie solent poni vexilla, et interponitur.
marg.|  .12. Et non cognoverunt. scilicet Chaldei hoc facientes, quod propter peccata populi Israel dabat deus illis tantam victoriam, sed attribuebant sue potestati.
marg.|  .13. Quasi in sylva lignorum securibus exciderunt ianuas eius. ianuas civitatis a Deo electe, ita irreverenter exciderunt, et destruxerunt, sicut ligna de sylvis.
Numérotation du verset Ps. 73,ad litteram 
marg.| {3.981} .1. Incenderunt igni sanctuarium tuum. id est templum tuo cultui deputatum, et dedicatum, ut habetur. 4Rg. ult.
marg.|  .2. In terra. Quasi dicerent, sanctuarium quod est in celo, non potuerunt destruere.
marg.|  .3. Polluerunt, etc. Quia capto templo immolaverunt suis idolis victoriam eis attribuentes, sicut consueverant in victoriis aliarum gentium.
marg.|  .4. Dixerunt in corde, etc. idest de hoc habuerunt commune consilium Chaldei, quod subditur.
marg.|  .5. Quiescere faciamus omnes. Erat enim eorum intentio, ut deus Hebreorum amplius ibi non coleretur, propter quod templum funditus destruxerunt.
marg.|  .6. Signa nostra. Hic consequenter propheta allegat malitiam apostatantium Iudeorum. Multi enim Iudeorum transierunt tunc ad Chaldeos, ut habetur Ierem. 38. et illi erant acriores contra civitatem, et templum, tanquam apostate a Iudaismo, sicut et de Rabsace, qui Iudeus fuerat, ut habetur. 4Rg. 18. et isti dicebant, Signa nostra non vidimus, id est, talia qualia data sunt patribus nostris in exitu de Egypto.
marg.|  .7. Iam non est propheta, etc. qui annuntiet nobis Dei voluntatem, et sic debemus eum derelinquere, sicut reliquit nos, ideo subditur.
marg.| {3.982} .8. Et nos non cognoscet amplius, etc. idest facta nostra non approbabit. Reputabant enim deum totaliter repulisse populum iudaicum. Sed contra illud, quod dicitur hic : Iam non est propheta, videtur manifeste, quod habetur. 4Rg. et Ier. 23. et pluribus aliis capitulis, quod Ieremias prophetabat eis in nomine domini. Ad quod dicendum, quod non reputabant eum prophetam domini, imo etiam illi, qui remanserant in Iudaismo dicebant ei, non misit te dominus, et mendacium loqueris, Ierem. 44.a. et multo magis apostate Iudeorum putabant eum falsum prophetam.
marg.|  .9. Usquequo. Hic consequenter propheta allegat Dei potentiam, que tanta est, quod solo nutu poterat destruere illos, qui tantum vituperium fecerant civitati, et loco suo nomini deputato : di.
marg.|  .10. Usquequo Deus. quandiu.
marg.|  .11. Improperabit inimicus. Improperabant enim Chaldei Iudeis captivatis, quod deus eorum non esset verus deus, quia eos non salvaverat, et quia istud in iniuriam nominis dei resultabat, subditur.
marg.|  .12. Irritat adversarius nomen tuum in finem. idest nimis diu. ideo subditur.
marg.|  .13. Ut quid avertis manum tuam. supple extrahere.
marg.|  .14. De medio sinu tuo in finem. id est tandiu. Et loquitur de Deo ad modum hominis, qui quandiu differt percutere, dicitur manum suam in sinu tenere. Et quod ista dilatio non procedat ex impotentia, ostendit, di.
Numérotation du verset Ps. 73,ad litteram 
marg.| {3.983} .1. Deus autem rex noster ante secula. quod potest exponi dupliciter. Uno modo sic, Rex noster. qui est deus ante secula, id est ab eterno non tamen rex ab eterno, quia nomen regis connotat respectum ad creaturam subditam. Alio modo, ut per secula intelligantur revolutiones multorum iubileorum. Seculum enim communiter accipitur in sacra scriptura pro revolutione. l. annorum. ab exitu enim de Egypto usque ad fundationem templi per Salomonem fluxerunt anni quadringenti octoginta, et inde septem anni usque ad consummationem eius, ut habetur. 3Rg. 6. Et inde usque ad destructionem eius per Nabuchodonosor quadringenti x. secundum doctores Hebreorum. Et sic patet, quod multi iubilei fluxerunt ab exitu de Egypto, et ingressu terre promissionis usque ad tempus Asaph, qui erat contemporaneus ipsi David, et multo, plures usque ad tempus captivitatis Babylonice, pro quo loquebatur in hoc Psalmo di. Ante secula operatus est salutem. Et secundum istam expositionem secundam ly ante secula, non notat eternitatem divinitatis, sed tempus quod fluxit a salute filiorum Israel de Egypto per ingressum terre promissionis, usque ad horam in qua Asaph fecit hunc psal. vel usque ad captivitatem Babylonis, pro cuius relaxatione orabat.
marg.|  .2. Operatus est salutem. adducendo filios Israel in signis, et prodigiis in Ierusalem, et promissionis terram, que est in medio climate terre habitabilis.
marg.|  .3. Tu confirmasti in virtute tua mare. quia in transitu maris rubri aque erant filiis Israel pro muro a dextris, et sinistris, ut habetur Ex. 14.
marg.|  .4. Contribulasti capita draconum etc. quia aque reverse sunt super Egyptios, {3.984} ut ibidem habetur, qui quidem Egyptii nomine draconum designantur, quia regnum Egypti draco nominatur. Ezechi. 29.a. Draco magne, qui excubas in medio fluminum, etc.
marg.|  .5. Tu confregisti capita draconis. principales Egypti submergendo.
marg.|  .6. Dedisti eum escam populis Aethiopum. idest avibus corvini generis, qui pascuntur cadaveribus. Mare autem rubrum proiecit Egyptios mortuos in mari ad littus deserti, ut habetur Ex. 14. et sic fuerunt in escam avibus corvini generis, que vocantur hic Aethiopes. Primo propter similitudinem nigredinis, secundo quia in aliqua parte Aethiopia homines comedunt dracones, et serpentes : Egyptii vocantur hic nomine draconum.
marg.|  .7. Tu dirupisti. quia eduxit aquam de petra in deserto in tanta abundantia, quod populus bibit, et iumenta, ut habetur Nu. 20.
marg.|  .8. Tu siccasti fluvios Ethan. In translationeHieronymi habetur : Flumina fortia Ethan. Ethan enim uno modo est nomen proprium cuiusdam deserti, ut habetur Nu. 33. Alio modo est nomen appellativum, et significat fortitudinem, et sic transtulit Hieronymus hic. Dicit autem Rabi Salomon, quod per fluvios Ethan seu fortitudinis intelligitur fluvius Iordanis, qui fuit siccatus divina virtute in transitu filiorum Israel, Ios. 3. Et accipitur plurale pro singulari, cum dicitur fluvios. idest fluvium, sicut Ex. 32.a. Isti sunt dii tui Israel, et tamen non erat, nisi unus vitulus conflatilis.
marg.|  .9. Tuus est dies, et tua est nox, etc. quia tibi obediunt, sicut creatori.
marg.| .10. Tu fabricatus es auroram, et solem, etc. Per que intelligitur, creatio corporum celestium.
marg.|  .11. Tu fecisti omnes terminos terre. per quod intelligitur creatio inferiorum corporum, et per hoc intelligitur ulterius creatio mediorum.
Numérotation du verset Ps. 73,ad litteram 
marg.| {3.985} .1. Aestatem, et ver, tu psalmasti. quasi diceret, Tu es factor omnium temporum. Omnia autem ista induxit propheta ad ostendendum magnitudinem divine potestatis, qua poterit liberare populum suum, et vindictam accipere de blasphemiis, ideo concludit dicens.
marg.|  .2. Memor esto. Et quid sit illud ostendit, dicens.
marg.|  .3. Inimicus improperavit domino. quia improperando captivis Iudeis, quod deus eos non poterat salvare improperabant ipsi deo .
marg.|  .4. Et populus insipiens. Idest Babylonicus, qui dicitur insipiens, eo quod non habebat veram cognitionem de deo, in quo solo est vera sapientia.
marg.|  .5. Incitavit nomen tuum, etc. Idest ex blasphemiis nomini tuo irrogatis meruit, quod excitetur iustitia tua ad faciendum vindictam de ipsis.
marg.|  .6. Ne tradas. Hic ultimo allegat propheta populi Israel miseriam, qui in Babylonia frequenter dabatur morti sine causa, sicut patet in tribus pueris in ignem proiectis, eo quod nolebant adorare statuam auream, Danielis. 3. Et Daniel fuit proiectus in lacum leonum, eo quod orabat Deum. Danielis sexto. Propter quod dicit Asaph, Ne tradas bestiis. id est, leonibus sicut Daniel, quia non est tanta iustitia in aliis, sicut in Daniele, quia mererentur salvari. Vel aliter. Ne tradas bestiis. Idest Babyloniis bestialiter viventibus, et crudeliter. Licet enim ex tunc essent traditi Babyloniis quantum ad captivitatem, non tamen quantum ad mortem inferendam, nisi per regis sententiam.
marg.|  .7. Animas. Idest homines, denominans totum a parte digniori, sicut {3.986} Ex. 1.a. Omnes anime, que egresse sunt de femore Iacob.
marg.|  .8. Confitentium tibi, etc. confessione fidei, et laudis.
marg.|  .9. Respice in testamentum tuum, etc. quo promisisti filios Israel liberari de captivitate, quando per penitentiam converterentur ad te Deuterono. 30.a. Si ad cardines celi fueris dissipatus, inde te retrahet dominus deus tuus, etc. Allegat etiam Babyloniorum peccatum, dicens.
marg.|  .10. Quia repleti sunt, qui obscurati, etc.  domibus iniquitatum, etc. Idest iniquitatibus in quibus perseverant tanquam habitantes in domibus.
marg.|  .11. Qui obscurati sunt terre. Idest a terre desideriis, que obscurant lumen rationis.
marg.|  .12. Ne avertatur. a tua misericordia.
marg.|  .13. Humilis factus confusus, etc. idest populus Israel per captivitatem humiliatus, et confusus.
marg.|  .14. Pauper, et inops, etc. Idest populus Israel per captivitatem de pauperatus, et inops factus.
marg.|  .15. Laudabunt nomen tuum, etc. in reditu de Babylone in Ierusalem, quod et factum fuit, quia Zorobabel, et alii cum eo redeuntes edificaverunt altare dei, ut offerrent in eo holocaustomata, et fecerunt festum tabernaculorum, ut habetur primi Esd. 3.
marg.|  .16. Exurge deus, etc. ad liberandum populum tuum.
marg.|  .17. Iudica causam tuam, etc. Inferendo penam pro iniuriis irrogatis contra tuam maiestatem. ideo subditur.
marg.|  .18. Memor esto improperiorum etc. Et patet littera ex predictis.
Numérotation du verset Ps. 73,ad litteram 
marg.| {3.987} .1. Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum. idest Babyloniorum te blasphemantium, et propter hoc dicuntur inimici dei, et quia erant idololatre pessimi.
marg.|  .2. Superbia eorum etc.  ascendit, scilicet intantum enim ascendit superbia regis Babylonis, quod faciebat se adorare tanquam deum in aurea statua, quam erexit, Dan. 3. prout ibidem fuit expositum. Moraliter. potest exponi Ps. iste, ut sit oratio ecclesie pro populo catholico, qui aliquando per demones {3.988} detinetur in captivitate peccati. Ad cuius liberationem allegat primo ecclesia dei amicitiam qua populum catholicum recepit per gratiam baptismalem. secundo demonum malitiam obstinatam. tertio dei potentiam ad peccatorum iustificationem. quarto populi miseriam, quamdiu detinetur in captivitate peccati, quod per Babylonem significatur, quia Babylon confusio interpretatur, et adhoc littera potest de facili, consideratis predictis applicari.
Numérotation du verset Ps. 73,moraliter 
marg.| {3.977} .1. Ut quid deus repulisti in finem iratus, etc. Psalmum istum litteraliter exposui, ut sit oratio Asaph pro liberatione populi Israel de captivitate Babylonica, quam previdit futuram. Moraliter. autem potest exponi pro liberatione terre sancte de manu Saracenorum capte tempore Saladini, et ad hoc allegatur amicitia pristina, cum dicitur : Ut quid deus repulisti. id est, repelli {3.978} permisisti populum Christianum amicabilem tibi de terra sancta.
marg.|  .2. Iratus est furor tuus super oves pascue tue. idest paste evangelico verbo, et eucharistie sacramento.
marg.|  .3. Memor esto congregationis tue, quam possedisti ab initio. in Ierusalem facte sub apostolis in principio ecclesie. De qua dicitur Act. 4.d. Multitudinis credentium erat cor unum, et anima una.
marg.|  .4. Redemisti virgam hereditatis tue. sanguine proprio ibidem effuso.
Numérotation du verset Ps. 73,moraliter 
marg.| {3.979} .2. Leva manus tuas. Hic consequenter allegatur ad idem adversariorum nequitia. Leva manus tuas. idest potentiam tuam ad puniendum eorum superbiam.
marg.|  .4. Quanta malignatus est inimicus in sancto. scilicet, loco quasi dicat multa nimis.
marg.|  .6. Et gloriati sunt, qui oderunt. scilicet in Ierusalem, ubi solebant fieri solennitates tue.
marg.|  .9. Posuerunt signa sua. id est vexilla civitate capta.
marg.| {3.980} † Signa. idest ad ostensionem sue victorie.
marg.|  .9. Et non cognoverunt. quod hoc contigerit propter peccata populi Christiani.
marg.|  .10. Sicut in exitu super summum. Translatio Hieronymi habet : sicut in exitu desuper, per quod significantur porte civitatis, super quas fuerunt posita dicta vexilla. Et refertur hoc a illud, quod premittitur. Posuerunt signa sua.
marg.|  .13. Quasi in sylva lignorum, etc. Quia ferro, et igne destruxerunt loca sancta.
Numérotation du verset Ps. 73,moraliter 
marg.| {3.981} .3. Polluerunt tabernaculum. Nam in locis Deo dicatis equos stabulaverunt, et plures sordes alias fecerunt.
marg.|  .4. Dixerunt, etc. idest cogitaverunt festivitates ecclesie repellere de terra sancta.
marg.|  .6. Signa nostra. Hic pro predictis ponitur Christi fidelium querela di. Signa nostra non vidimus. id est signa divine miserationis erga nos. .7.   Iam non est propheta. nos confortans.
marg.| {3.982} .8. Et nos non cognoscet. Verba sunt Christianorum in passione existentium, et quasi desperantium de recuperatione locorum sanctorum.
marg.|  .9. Usquequo Deus improperabit. id est Saracenorum populus exprobrans Christianis eiectionem de terra promissionis, et hoc opprobrium revertitur contra honorem divinum. ideo subditur.
marg.|  .13. Ut quid avertis manum tuam. idest potentiam tuam a punitione eorum. Et quod possit hoc facere, ostendit cum dicitur.
Numérotation du verset Ps. 73,moraliter 
marg.| {3.983} .1. Deus autem rex noster ante secula. id est in dispositione eterna.
marg.|  .2. Operatus est salutem, etc. per filii sui passionem.
marg.| † In medio terre. id est in Ierusalem, que est in medio climate.
marg.| {3.984} .3. Tu confirmasti in virtute tua mare, etc. ne super aridam efflueret.
marg.|  .4. Contribulasti capita draconum, etc. que sunt multo maiora quam conterere Saracenos, ideo concluditur in fine.
Numérotation du verset Ps. 73,moraliter 
marg.| {3.985} .2. Memor esto huius, etc. ne populus infidelis dicat opprobria contra te, et populum Christianum.
marg.|  .6. Ne tradas. Hic allegatur adhuc contra Saracenos miseria captivorum Christianorum, cum dicitur, Ne tradas bestiis. id est, Saracenis bestialiter viventibus.
marg.|  .7. Animas confitentium tibi, et animas pauperum tuorum ne obliviscaris in finem. ne fracte miseria consentiant legi Mahumeti.
marg.|  .9. Respice in testamentum tuum, etc. scilicet novum, ne dissipetur per nequitiam Saracenorum.
marg.| {3.986}
marg.| .10. Quia repleti sunt, etc. Idest terrenis desideriis, que Mahumetus laxavit eis.
marg.| † Domibus iniquitatum. Ad laxationem enim concupiscentiarum sequitur, quod domus iniquitatibus repleantur.
marg.|  .11. Ne avertatur. a tua misericordia.
marg.|  .12. Humilis factus confusus. idest populus Christianus, qui fuit valde confusus in amissione terre sancte.
marg.|  .13. Pauper, et inops laudabunt nomen tuum. cum per te fuerint liberati de potestate Saracenorum. ideo sequitur.
marg.|  .14. Exurge Deus, iudica causam tuam. nam adversarii victoriam suam retorquent ad tuam blasphemiam.
Numérotation du verset Ps. 73,moraliter 
marg.| {3.987} † Que ab insipiente. idest, a populo Saracenico, prophete falso credente.
marg.| {3.988} .1. Ne obliviscaris voces inimicorum. idest eorum blasphemias ad puniendum.
marg.|  .2. Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper. Saraceni namque ex captione terre sancte in superbiam ascenderunt.
Numérotation du verset Ps. 73,additio 
marg.| {3.987} In Ps. 74. Ut quid deus. ubi dicitur in postil. propter quod salvo meliori iudicio.
marg.| Psalmus iste non videtur rationabiliter exponendus de Babylonica captivitate nam primus versus, qui est, quasi thema totius psal. hoc non tolerat. Manifestum est enim quod captivitas Babylonica processit ex evidentissima iustitia divina, cui omnes prophete de illa captivitate loquentes attribuunt illam captivitatem, ut patet 4. Re. 17. ubi per extensum recitantur maxima scelera decem tribuum Israel propter que ex dei iustitia fuit ablatus a conspectu dei et ibidem habetur, quod etiam ipse Iudas ambulavit in erroribus Israel, donec proiiceret eos deus a facie sua. Similiter. 2. Para. ult. de Iuda dicit, quam plurimas abominationes, et concludit, donec ascenderet furor domini in Iuda, et non esset ulla eorum curatio. Et multa ad hoc pertinentia. Ier. 44. et in multis aliis locis. unde non videtur convenienter dictum, quod psal. quasi conquerens, vel saltem admirans dixisset : Ut quid deus repulisti in finem, iratus est furor tuus, etc. cum causa huius repulsionis erat manifestissima, et iustissima, ut dictum est. Unde Daniel iam existens quasi in fine seu termino illius captivitatis, s. 70. an. cum orasset pro liberatione populi, et reedificatione templi, non allegat, nisi miserationes divinas, ut patet Dan. 9.b. ubi inter multa ad hoc pertinentia dicit, Tibi domine iustitia, nobis autem confusio faciei, et omni Israel, etc. Similiter, et Zac. primo capitulo de hac materia angelus ad deum loquitur sic : Usquequo non misereberis Ierusalem, etc. Non enim isti prophete conquerentes seu admirantes pro tali liberatione orabant cum in hoc non habuissent locum, sed solum misericordiam humiliter petentes, et idem patet de omnibus prophetis de hac materia loquentibus. Et hec est ratio quare Rabbi Salomon et alii expositores Hebreorum non exposuerunt hunc ps. de illa captivitate. licet multa in eo contenta possent de illa captivitate exponi. Unde maiorum semper reverentia salva, Psalmus iste videtur loqui principaliter de afflictione fidelium Christi per tyrannidem Romanorum a tempore passionis Christi usque ad tempus Constantini Cesaris, sub quo status ecclesie fuit in tranquillitate, prout in historiis ecclesiasticis largius continetur. unde ps. previdens tam crebras, et acerbas, et continuas atque diuturnas persecutiones contra fideles Christi pro illo tempore insurgere, fecit hunc Ps.
marg.| Circa quod quatuordecim facit. Nam primo quasi conquerens, vel saltem admirans de divina iustitia, inquantum oves pascue Christi sic tradebat seu tradi permittebat in manibusinfidelium, et specialiter Romanorum, alloquitur deum. d. Ut quid deus repulisti in finem nos, etc. id est totaliter seu perpetuo nos repulisti a tua protectione, in qua repulsione deus ostendebat se quasi iratum super oves pascue sue. ideo sequitur : Iratus est furor tuus super oves pascue tue. Unde quamvis tribulationes ille seu persecutiones in bonum spirituale fidelium cedebant, tamen secundum humanam apparentiam, videbantur fideles a Deo repelli, et contra eos furor dei incendi, quod est magna admiratione dignum, cum fideles in primitiva ecclesia erant valde devoti, et in amore dei ferventes, ut patet ex eorum gestis, et ex eorum vita, proprie poterant dici oves pascue Christi. Non sic de his, qui in Babylonica captivitate existebant, qui pro eorum maiori parte idololatrabant, ut patet per magistrum historiarum dicentem, quod omnes ibidem existentes, preter socios Dan. adoraverant statuam Nabuchodonosor et idem tenent Hebreorum doctores. unde licet inter eos essent paucissimi iusti, non propter hoc totus populus potuit dici oves pascue Christi {3.988} quia quod modicum est pro nihilo reputatur secundum Philosophum.
marg.| Consequenter secundo allegat rationem, que ad deum pertinere videtur protegere seu liberare oves suas predictas ab huiusmodi persecutoribus, et hoc ex memoria patrum antiquorum quibus fideles Christi in fide succedunt d. Memor esto congregationis tue, quam possedisti ab initio, hoc est dicere, idest tempore antiquo, quo fuit segregatus populus dei a ceteris nationibus ad cultum divinum, et sic ab eo possessus, communiter fuerunt a Deo protecti, et liberati ab afflictionibus adversariorum per signa, et prodigia, presertim in temporibus in quibus leges divinas observabant, ut patet ex decursu veteri testamenti pro magna parte. quod breviter epilogans dicit : Redemisti virgam hereditatis tue, id est per virgam Mosaicam, per quam fuerunt multa prodigia facta, redemisti hereditatem tuam a servitute Egyptiaca, et sequitur, Et mons Sion in quo habitasti in eo, ubi pretermissis, quam plurimis mediis de directione per desertum, et acquisitione terre, facit mentionem de ultima quiete, quam habuerunt, quando templum dei fuit circa montem Sion edificatum, in quo dicitur deus habitare, ut habetur. 3Rg. 8. unde dicit, Et mons Sion in quo habitasti in eo, ex quibus allegat psal. quod deus non minus debuisset protegere oves pascue sue, scilicet populum acquisitionis nove legis, quam congregationem antiquam patrum.
marg.| Consequenter tertio petit suppressionem Romane superbie ex duobus. Primo ex hoc, quod templum Deo dedicatum destruxerunt.
marg.| Pro quo sciendum, quod licet destructio civitatis, et templi secundi per Romanos fuit a Deo ordinata in ultionem occisionis Christi, ut patet Dan. 9. et in aliis locis, Romani tamen non tendebant ad illum finem, sed ut Iudeos debellarent tanquam rebelles Romano imperio. Quod manifeste patet ex hoc, quod ita tyrannice, et crudeliter persecuti sunt discipulos Christi, sicut, et Iudeos. Unde sicut, et Nabuchodonosor licet in destructione templi primi fuit executor divine iustitie, ut dicitur Ier. 29. tamen quia eius intentio in hoc non ferebatur, sed potius in propriam elationem, et superbiam, idcirco de hoc fuit culpabilis. Et idem dicendum de Romanis in destructione templi secundi unde circa hoc dicit : Leva manus tuas in superbiam eorum. id est Roma. etc. usque ibi. Polluerunt tabernaculum nominis tui. exponatur hic versus, sicut in postil. hoc excepto, quod ea, que in postil. applicantur Babyloniis circa destructionem templi primi, applicentur Romanis respectu templi secundi.
marg.| Consequenter quarto dicit, Dixerunt in corde suo etc. in hoc versu psal. ponit secundam rationem qua Romani persequentes fideles Christi tempore supradicto, erant digni punitione divina, eo, s. quod propria intentio eorum erat amovere gloriam nominis dei de terra, in qua pessima intentione omnes fere conveniebant. unde cum dicit, Dixerunt in corde suo, denotat, quod hoc erat ex propria intentione eorum. Intentio enim communiter dicitur esse in corde. In hoc etiam, quod dicit, Cognatio eorum simul, denotat quod omnes servatores, vel Imperatores, et alii eorum presidentes, erant unius intentionis in hac persecutione, et que sit illa intentio declarat. d. Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a ter.
marg.| Circa quod sciendum, quod fideles Christi in primitiva ecclesia usque ad tempus Constantini predictum, nondum permittebantur habere ecclesias seu templa sacra ad cultum divinum{3.989} publice dedicata, sicut in antiquo testamento erat templum Ierosolymitanum, dedicatum ad hoc, quod cultus divinus apud fideles consistebat totaliter in mentis tranquillitate, et devotione, que sunt propria festa in quibus deus secundum Augustinum colitur, quod intendebant Romani a fidelibus Christi amovere, et hoc est, quod dicit : Quiescere faciamus omnes dies festos dei terra, sic quod gloria nominis dei cessaret in terra.
marg.| Consequenter quinto psal. in persona fidelium sic tribulatorum dicit, Signa nostra non vidimus. Licet enim in primitiva ecclesia tempore predicto multa signa, et miracula fiebant a Deo per apostolos, et alios discipulos Christi ad fidei confirmationem, iuxta illud Mar. 16.d. Domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis. non tamen per illa signa tollebatur universaliter persecutio Christianorum, sicut in antiquo tempore per signa facta per Moysen fuit populus totaliter a captivitate redemptus, sed semper manebat crudelitas persecutionis. unde notanter dicit, Signa nostra non vidimus. Non enim dicit Signa non vidimus. quia multa signa, et miracula occurrebant, sed dicit, Signa nostra, s. signa qua congregatio dei ab initio a Deo possessa, de qua in principio psal. locutus fuerat, per que populus dei totaliter liberaretur ab afflictione, talia signa non vidimus in toto isto tempore. Et idem intelligitur cum dicitur : Iam non est propheta, et nos non cognoscet amplius. scilicet propheta talis, qui totum populum liberet ab huiusmodi persecutione.
marg.| Consequenter sexto repetit admirationem seu querelam suam in principio. psal. propositam, addens seu explicans querelam de diuturnitate huiusmodi persecutionis, et hoc cum dicit : Usquequo deus improperabit inimicus. Similiter, et declarans, quod hoc videbatur redundare in dedecus divini nominis, et hoc cum dicit : Irritat adversarius nomen tuum in finem. Similiter dicit : Ut quid avertis manum tuam, etc. exponatur sicut in postil.
marg.| Consequenter septimo allegat rationem, quare huic generationi nove, s. fidelium Christi, de qua loquitur, deberet potius succurri per divinam potentiam, et misericordiam, et hoc cum dicit. Deus autem noster rex ante secula, etc. quasi dicat licet idem deus : rex sit modernorum, et antiquorum eiusdem virtutis et potentie, tamen operatus est salutem in medio terre, quasi dicat temporibus nostris operatus est salutem, incarnationem, et passionem, in medio terre, id est in Ierusalem, que dicitur esse in medio terre habitabilis. unde ab Hebreis dicitur umbilicum mundi, et ideo potius debuisset succurrere suis fidelibus, quam ante presertim cum eis promisisset. Ego autem vobiscum sum usque ad consummationem seculi. Mt. ult. d. Que promissio non fuit facta antiquis sic absolute, nisi sub conditione.
marg.| Consequenter octavo allegat signa, et prodigia, que fuerunt facta patribustam in redemptione Egyptiaca, quam in deductione per desertum, ut ostendat, quod divina potentia excedit potestatem omnium corporum in regione activorum, et passivorum existentium, et a fortiori potestatem tyrannorum excedit, ut ex hoc concludat, quod deus posset eos faciliter supprimere, et hoc cum dicit, Tu confirmasti in virtute tua mare, etc. usque ibi, Tuus est dies, etc. Et exponantur illi versus, sicut in postil.
marg.| Consequenter nono ostendit, quod divina potentia non solum extendit ad transmutationem horum inferiorum, sed etiam ad creationem celestium, et terrestrium corporum, que quidem creatio est in infinitum maioris potentie, quam transmutatio, ut est manifestum. Et circa hoc dicit, Tuus est dies, tua est nox, usque ibi, Memor esto, exponantur sicut in postil.
marg.| Consequenter decimo petit liberationem populi fidelium, ex hoc quod eorum afflictio redundabat in improperium divinum, sicut etiam iam supra dixerat, et hoc cum dicitur, Memor esto huius inimicus improperavit domino, et populus insipiens, etc. exponantur sicut in postilla.
marg.| Consequenter undecimo petit liberationem populi fidelium a Romanis, et eorum sequacibus, ex hoc, quod illi, s. adversarii erant brutales, eo quod carebant cognitione divina, et fideles erant confitentes Deo confessione vere fidei, et laudis, et hoc cum dicit, Ne tradas bestiis. id est Romanis, qui licet ut homines viverent, bestie tamen debent dici in comparatione fidelium. unde et Dani. 7. monarchia Roma. in bestia quarta designatur. Homines autem consueverunt in scriptura dici anime, prout in postilla allegatur et notanter dicit, Animas pauperum tuorum. quia veri fideles Christi proprie dici debent pauperes spiritu, Mt. 5. presertim pro tempore illo de quo psal. hic loquitur, quo tempore possunt nominari pauperes simpliciter, eo quod nihil appropriabant sibi, sed vivebant in communi, ut Act. 2.
marg.| Consequenter duodecimo petit liberationem ex promissione divina in no. test, scilicet de adsistentia dei circa fideles usque ad consummationem seculi, prout est allegatum. unde dicit, Respice in testamentum tuum, scilicet novum, quod est proprie tuum, quia confirmatum in tuo sanguine, iuxta illud Zach. 9.c. Tu autem in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos, etc. Quod populus existens in captivitate Babylonica {3.990} non recte potuisset dicere, s. Respice in testamentum tuum. quia illa captivitas fuit ordinata in ultionem testamenti dei, quod irritum fecerant, unde Ier. 11.c. Et ut ostendat quantum necessaria esset divina providentia ad custodiam huius testamenti subiungit, Quia repleti sunt, qui obscurati sunt terre domibus iniquitatum, hoc est dicere, quia illi, qui sunt obscurati, carentes, s. lumine gratie, et fidei, et terrenis adherentes, s. Romani, repleti sunt domibusiniquitatum, s. quia omnia quecumque habent, ordinant in exercendam iniquitatem suam contra divulgationem divini nominis, et sic divina providentia erat valde necessaria.
marg.| Consequenter. 13. petit huiusmodi liberationem ex pietate Christi, que maxime in pauperibus et humilibus relucet, ut in Psalmo Animas pauperum salvas faciet. et hoc cum dicit : Ne avertatur factus confusus. In illo enim statu ecclesie, s. primitive, de quo hic tractatur in populo fidelium maxime vigebat humilitas et paupertas, ut patet in eorum gestis, qui etiam expectabant, et petebant laudare nomen domini gloriose, et publice, sicut fuit tempore Constantini, qui ecclesias fecit edificari per orbem ad laudem divini nominis. ideo dicit. Pauper, et inops laudabunt nomen tuum.
marg.| Consequenter 14. petit, ut supr. allegans, quod ista causa erat dei potius, quam sua. unde dicit : Exurge Deus, et iudica causam tuam. Hoc est dicere, non peto vindictam seu ultionem sanguinis servorum tuorum, sicut antiqui petebant, ut in Psalmo Innotescat in gentibus ultio servorum tuorum. sed peto ut iudices causam tuam, s. blasphemiam tui nominis, unde dicit, Memor esto improperiorum tuorum, et ne obliviscaris voces inimicorum tuorum, etc. Inimici enim Romani, non credebant, quod martyria sanctorum cederent in magnam eorum gloriam, sed solum concludebant ex hoc impotentiam dei, et hoc publice asserebant, unde sequitur : Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum. Ex quibus ulterius sequebatur quod adversarii nedum non corrigerentur, sed quod eorum peccata, que precipue fundabantur in superbia, quotidie augerentur, unde superbia eorum ascendit semper. Intantum enim creverat cor Romanorum superbia, ut quidam eorum faciebant se adorare, ut deo s, ut patet de Adriano, qui posuit statuam suam in templo, ut ibi adoraretur ubi deus consueverat adorari in quo gravius videtur peccare, quam Nabuchodonosor, qui seipsum fecit in statua adorari, et hoc propter circunstantiam loci.
marg.| Ex quibus diligenter consideratis patet, quod psal. non petit in hoc Psalmo expresse vindictam de adversariis, sed potius eorum correctionem per suppressionem eorum superbie, Unde cum incepit contra eos orare, dixit : Leva manus tuas in superbiam eorum, non in personas eorum, sed id vitia : Similiter in fine hoc innuit, dicens, Superbia eorum, qui te oderunt. Et est proprius modus sanctorum novi testamenti, qui non mortem peccatorum, sed eorum correctionem desiderant. Sed fideles antiqui testamenti expresse petebant ultionem, et vindictam corporalem contra Babylonios, ut patet inf. in ps. Super flumina Babylonis : ubi habetur : Filia Babylonis misera, beatus qui retribuet tibi. Quod ad litteram intelligitur de destructione regis Babylonis per Persas, quod fuit in penam destructionis Ierusalem, et est proprius modus antiquorum, quibus a Deo precipiebatur interficere corporaliter omnes Chananeos, et Amalechitas, et huiusmodi, ut in 1Rg. 15. quod non pertinet ad perfectionem status sanctorum novi testamenti. Et ex hoc satis patet, quod materia huius psal. intelligenda est satis, ut supra.
prol.| $replica
prol.| REPLICA. In Psalmo Ut quid deus : Cum postil. inter ceteras expositiones eam, que de captivitate Babylonica elegisset, et optime applicasset, Burgens. ex debili causa dicit eam irrationabilem. Nam ut dicit, prophete dicunt illam captivitatem esse ex iustissima, et manifestissima causa. Et allegat ad hoc multa loca prophetarum, ideo psal. non potuit rationabiliter conqueri dicens, Ut quid deus. Ad hoc responDeoprimo, quod prophetis allegatis per Burgensem constitit causa illius captivitatis, quia fuerunt contemporanei illorum pravorum regum propter quos captivitas fuit inflicta. palpaverunt, et captivitatem ex ea causa predixerunt. David autem, vel Asaph solum in spiritu previderunt captivitatem, non causam, quamvis scirent eam non futuram sine causa causam tamen in specie fortasse non viderunt. Stat enim mentem prophete tangi de uno, et non de alio. Ideo dixit Eliseus 4Rg. 4.c. Et dominus celavit hoc a me, etc. ResponDeosecundo, quod dato, quod viderint, et causam, et effectum in spiritu, non sequitur, igitur non poterant rationabiliter orare pro liberatione, allegando ad hoc familiaritatem, et amicitiam dei ad populum illum ante huiusmodi peccata habitam, prout exponit postil. Nec oportet dici quod illa oratio habet formam querimonie, sed potius admirationis, et desiderii. Et in ea forma dixit angelus Zacha. primo capitulo Domine deus exercituum, usquequo tu non misereberis Ierusalem, et urbium Iuda quibus iratus es. Et Apocalyp. 6. similis forma est, non querimonie sanctorum, sed desiderii secundum ordinem iustitie complendi secundum glo. quia dicitur ibi. Usquequo domine non vindicas.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 73), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_73)
Signaler un complément d'information

Notes :