Psalmus 8
Numérotation du verset
Ps. 8,1
¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 8)
D14
D30
Rusch
Ps-G,
def.
C
psalmus David
pro torcularibus1.
1 psalmus D. – pro tor. Ω
X2
cum Ps-R
]
inv. D14 Ps-G
, in carminibus pro octava psalmus David
D30
Numérotation du verset
Ps. 8,2 I
Domine
Dominus noster ¦
quam admirabile est nomen tuum
in universa terra.
Numérotation du verset
Ps. 8,II
Quoniam
elevata est magnificentia tua ¦
super celos.
Numérotation du verset
Ps. 8,3 III
Ex ore infantium
et lactentium2
2 lactentium
Ps-G
(M² K² ΨB V D
edd.
.)
D14² (in ras.) D30
Ω
Rusch cum Ps-R
(
plerique codd. et edd.
)] lactantium
Ps-R D14* (ut videtur) Ps-G
perfecisti
laudem propter inimicos tuos ¦
ut destruas inimicum
et ultorem.
Numérotation du verset
Ps. 8,4 IV
Quoniam videbo
celos tuos3
3 tuos] ※ tuos :
D14
opera digitorum tuorum ¦
lunam
et stellas
que tu fundasti.
Numérotation du verset
Ps. 8,5 V
Quid est homo
quod memor es eius ¦
aut filius hominis
quoniam visitas eum ?
Numérotation du verset
Ps. 8,6 VI
Minuisti eum paulominus ab angelis†
gloria
et honore
coronasti eum ¦
Numérotation du verset
Ps. 8,7
et constituisti
eum super opera manuum tuarum.
Numérotation du verset
Ps. 8,8 VII
Omnia
subiecisti sub pedibus eius ¦
oves et boves
universas,
insuper et pecora campi.
Numérotation du verset
Ps. 8,9 VIII
Volucres celi
et pisces maris ¦
qui perambulant semitas maris.
Numérotation du verset
Ps. 8,10 IX
Domine Dominus noster ¦ quam admirabile est nomen tuum in universa terra.
Psalmus 8
Numérotation du verset
Ps. 8,ad litteram
marg.|
{3.491}
Domine dominus noster.
Huic Psalmo preponitur talis titulus in Hebreo. Ad victoriam super hagittith psal. David. Ad huius intellectum sciendum, quod hec syllaba, ha, que preponitur huic vocabulo gittith, est articulare accusativi casus in Hebreo, sicut Gallice dicimus, le maistre, hec syllaba, le, est articulare accusativi casus, et nominativi. Sed in Latino non ponitur talis articulatio, quia casus distinguuntur, et cognoscuntur per variationem vocabuli in fine : cum dicitur magister, magistri, magistro, magistrum : nisi in vocativo casu ubi dicitur aliquando o magister, ita quod li o, est articulare vocativi casus. igitur si supradictus titulus huius Psal. de Hebreo ponatur in Latino debet sic dici : Ad victoriam, vel victori super gittith Psal. David, ita quod hec prepositio super sufficienter exprimit accusativum casum in hoc vocabulo gittith, quod est nomen Hebraicum equivocum ; ut dicunt Hebrei : quia uno modo est nomen cuiusdam instrumenti musici sic vocati Hebraice, eo quod primo factum fuit in Geth civitate Philisthinorum : et sic exponit Rabbi Salomon predictum titulum Psal. David est iste supple super gittith, id est aptus decantari, in tali instrumento musico, eo quod diversi cantus diversis instrumentis appropriantur. Ad victoriam, sive victori. in quodam conatu Levitarum, quorum unus chorus conabatur in cantando superare alterum, sicut plenius fuit dictum supra in tit. Ps. 4. Alii vero Hebrei antiqui dicunt, quod gittith hic accipitur in alia significatione, videlicet, prout significat torcular, dicentes quod per hoc intelligitur Edom, sive Esau, qui dicitur torcular. Is. 63.a. ubi dicitur : Quis est iste qui venit de Edom tinctis vestibus de Bosra ? Et sequitur ; Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua, sicut calcantium in torculari ? Et respondet ; Torcular calcavi solus. Dicunt enim quod hec scriptura loquitur de Messia, in cuius adventu expectant regnum Romanum per regnum Edom designatum, calcandum, et subiiciendum Iudeis per regem Messiam, sicut torcular calcatur. Et intelligunt regnum Romanum, prout aliquando continuit sub se omnia regna terre, que expectant sibi subiicienda per regem Messiam, et maxime populum Catholicum Romane Ecclesie subiectum, et sic exponunt titulum predictum : Victori super torcular, id est, regi Messie devicturo Edom. predicto modo Psal. David, id est, dicatur ad laudem eius Psal. factus ab ipso David cum dicitur ; domine dominus noster. Igitur patet quod secundum Hebreos antiquos ipse Psal. est de victoria facta per Christum, quod verum est, quia hoc expresse Salvator dicit Mt. 21. allegans aliquod dictum in hoc Psal. scriptum de ipso, quod cum pueri in templo ad eius laudem clamarent ; Osanna filio David, principes sacerdotum indignati dixerunt ei, audis quid isti dicunt ? quasi dicat non deberes sustinere {3.492} talem falsum applausum. et respondit eis : Numquid non legistis, quia ex ore infantium, et lactentium perfecisti laudem id est, vos qui legistis scripturas, deberetis intelligere, quod hoc scriptum est de me. Hoc etiam patet per Apostolum in Epistola ad Hebreos 2. ubi magnam partem huius Psal. induxit, tanquam dictam de Christo, et per consequens totum Psal. di. sic : Quid est homo quod memor es eius, etc. usque ibi : Omnia subiecisti sub pedibus eius. Et postea subdit exponendo de Christo di. Eum autem qui modico quam angeli minoratus est, videmus Iesum per passionem mortis gloria, et honore coronatum. Nec potest dici quod iste expositiones fuerint mystice, sed sunt litterales : quia Christus loquebatur legisperitis, et Apostolus Hebreis, qui non attendebant nisi ad sensum litteralem : propter quod Hebrei antiqui bene dixerunt, dicendo quod iste Psalmus est de Christo intelligendus ad litteram, et quod Romanum Imperium erat ei subiiciendum, sicut videmus impletum in capite a Constantini tempore, alie etiam partes orbis Christo subiicientur ante finem mundi, ut est prophetatum per Daniel. 7.d. Omnis populus tribus et lingue servient ei. Sed istud quod Iudei expectant, s. futurum Messiam est falsum. Accipiendo igitur illud quod est veritatis, falsitatem dimittendo, potest exponi titulus Hebraicus positus, et titulus Hieronymi in translatione, iuxta Hebraicum, qui est omnino similis, nisi quod ponit plurale pro singulari, di. sic : Victori pro torcularibus Psal. David. id est, regi Christo victori. Pro torcularibus, id est, pro meritis suarum passionum, que torcularia dicuntur, si accipiantur partes passionis, sive torcular, si accipiatur tota passio simul, eo quod sanguis eius ibi fuit expressus, sicut sanguis vue in torcularibus, seu torculari : et hoc in spinee corone impositione, flagellatione, et pedum, et manuum confixione, et lateris transfixione ; per que habuit plenam victoriam, et glorie coronam, et exaltationem super omnia creata, Psal. David, id est, iste Psalmus factus est a David ad eius gloriam, et honorem.
marg.|
Ad divisionem igitur huius Psal. secundum sententiam tituli predictam considerandum, quod licet triumphus Christi fuerit meritorius ratione humanitatis patientis, ratione cuius est super omnia exaltatus, secundum quod dicit Apostolus Phil. 2.b. Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem Crucis : propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen : tamen fuit effective virtute divinitatis, ut patet auctoritate Apostoli inducta. et ideo Ps. David confitetur in Christo potestatem divinitatis. et secundo conditionem humanitatis, ibi : Quid est homo. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Domine.
omnium per generalem gubernationem.
marg.|
.2.
Dominus noster.
per specialem cultum, et fidem : et quia ex semine David assumpsit carnem.
marg.|
.3.
Quam admirabile.
Id est valde admirabile.
Numérotation du verset
Ps. 8,ad litteram
marg.|
{3.493} .1.
Est nomen.
Propter quod dicit Apostolus post verba premissa. Exaltavit illum, et dedit illi nomen quod est super omne nomen. Illa autem que superexcellentia sunt incomprehensibilia sunt a nobis, et per consequens sunt admirabilia.
marg.|
.2.
Quoniam elevata est magnificentia tua.
id est ipse Christus qui ratione deitatis dicitur Dei sapientia, et virtus, secundum quod dicit Apostolus. 1. Cor. d. Predicamus Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam. In istis autem duobus consistit magnificentia, eo quod per ista duo sunt magna facta, circa que proprie est magnificentia, ut habetur 4. Ethicorum et nomen magnificentie hoc ostendit.
marg.|
.3.
Super celos.
id est super omnem creaturam celestem etiam angelicam : sicut dicit Apostolus Hbr. 1.b. Tanto melior Angelis effectus, quanto differentius pre illis nomen hereditavit, etc.
marg.|
.4.
Ex ore infantium,
etc. Divinitas autem Christi fuit confessa ab angelis confessione laudis ab hora nativitatis, prout habetur Luc. 2.b. Et subito facta est cum Angelo multitudo militie celestis exercitus laudantium Deum, etc. Sed laus ista fuit perfecta, quando pueri in templo clamabant confitentes divinitatem Christi, dicentes : Osanna, id est obsecro, salva in excelsis. Salutem enim celestem nullus dat, nisi Deus, secundum quod dicitur in Psalmo Gratiam, et gloriam dabit Dominus, Pueri autem isti non erant homines litterati, qui ex scientia legis, {3.494} et prophetarum possent cognoscere divinitatem Christi ; et sic confiteri. propter quod ista laus videtur processisse a Spiritusancto, linguas eorum movente, sicut locutio asine Balaam non fuit ab ea, nisi passive tantum : sed effective fuit ab Angelo linguam eius movente, et sic ista laus puerorum videtur perfectior fuisse quam Angelorum, quantum ad hoc quod efficiebatur hoc modo immediate a Spiritusancto, qui precellit omnes Angelos in infinitum.
marg.|
.5.
Propter inimicos.
confutandos : quia per istam laudem, et scripture interpretationem a Christo factam principes sacerdotum Christo inimicantes fuerunt confutati.
marg.|
.6.
Ut destruas.
id est populum iudaicum Christum persequentem, qui fuit eius inimicus, et etiam ultor inquantum sub titulo ultionis iniurie legis Mosaice eum persequebantur imponentes sibi transgressionem legis in violatione sabbati, et quibusdam aliis : et iste populus ultor, et inimicus propter hoc fuit postea destructus per Romanos, Christo eos ad hoc incitante ex ordine sue iustitie.
marg.|
.7.
Quoniam videbo celos tuos opera digitorum tuorum,
etc. Hic consequenter David exprimit in Christo conditionem humanitatis, quantum ad humiliationem eius, et exaltationem, di. Quoniam videbo celos tuos opera digitorum tuorum, id est, celum sydereum in quo sunt stelle, et empyreum in quo sunt Angeli, eminentiam eorum considerando respectu nature humane in se considerate. ideo subditur.
Numérotation du verset
Ps. 8,ad litteram
marg.|
{3.495} .1.
Quid est homo.
Id est natura humana respectu angelice, quasi dicat modicum quid. et tamen.
marg.|
.2.
Memor es eius.
eam a peccato liberando. videtur enim Deus quodammodo oblitus fuisse humane nature, quandiu dimisit eam sub malo culpe, et pene : et recordatus ipsius quando venit liberare eam, sicut petebat David : Veni ad liberandum nos, etc. hoc autem nature angelice non fecit, cuius peccatum non remediavit.
marg.|
.3.
Aut filius hominis.
Id est filius Virginis, quia homo est generis communis. quasi dicat, natura humana Christi in se considerata minor est angelica : et tamen.
marg.|
.4.
Visitas eum.
Assumendo illam naturam in supposito verbi, ut sic esset unus filius Virginis, et Dei : hoc autem non fecit Deus nature angelice, quia nusquam angelos apprehendit, sed semen Abrahe, ut dicitur Hebr. 2.d.
marg.|
.5.
Minuisti,
etc. in sua passione, quia angeli non sunt hoc modo passibiles, scilicet passione corporali.
marg.|
.6.
Gloria,
etc. quia per meritum sue passionis resurrexit, et ascendit {3.496} in celum, et coronatus super angelos sedet ad dexteram Dei patris, secundum quod dicitur Marc. ult. d. Et Dominus quidem Iesus postquam locutus est eis, assumptus est in celum, et sedet a dextris Dei.
marg.|
.7.
Et constituisti.
propter quod Dominus post resurrectionem suam. Mt. ult. dixit : Data est mihi omnis potestas in celo, et in terra. et ideo subditur.
marg.|
.8.
Omnia subiecisti.
quia etiam angeli supremi sunt homini Christo subiecti.
marg.|
.9.
Oves.
Istud additur ad removendum errorem illorum qui dixerunt, quod divina providentia non se extendit ad ista inferiora, sed tantum ad superiora, in quorum persona dicitur Iob 22.c. Circa cardines celi perambulat, nec nostra considerat.
marg.|
.10.
Domine Dominus.
Hic in fine Psal. resumit David primum versum, sicut in cantilenis fieri solet, quod in fine reiteratur principium, et ideo exponatur, sicut prius. Notabiliter autem posset exponi Psalmus iste, qui est de Christo capite, ut visum est de quolibet fideli, qui est membrum Christi : qui per virtutem humilitatis, et patientie per divinam virtutem sublimatur ad coronam glorie, ad quam et nos perducat.
Numérotation du verset
Ps. 8,moraliter
marg.|
{3.491} .1.
Domine Dominus noster.
Sensus litteralis huius Psal. est de triumpho Christi, sed mystice potest exponi de suo corpore mystico, quod est Ecclesia, cuius est duplex status, militans, {3.492} et triumphans, et licet secundum utrumque possit accipi magnificentia Dei, secundum illud Psal. Confessio, et magnificentia opus eius, tamen magis proprie dicitur de triumphante, secundum hoc ergo dicatur : Domine Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum, id est valde admirabile.
Numérotation du verset
Ps. 8,moraliter
marg.|
{3.493} .1.
In universa terra.
quasi dicat multo plus est admirabile in celesti gloria. ideo subditur.
marg.|
.2.
Quoniam elevata est magnificentia tua,
etc. Sed quoniam civitas celestis si esset tantum ex viris perfectis, non esset sic laudabilis, sicut est per hoc quod pueri sunt cum eis. ideo subditur.
marg.|
.3.
Ex ore infantium, et lactentium.
Et isti pueri sunt in triplici differentia. Nam aliqui confessi sunt Christum morte, sed non ore : sicut innocentes occisi ab Herode. Aliqui vero ore, sed non morte, s. pueri clamantes Christo, Osanna filio David, etc. ut habetur Mt. 21. Aliqui vero utroque modo, sicut Beatus Pancratius {3.494} qui confitens Christum, passus est anno etatis sue 12. et Beata Agnes anno 13. et similes qui sunt in civitate celesti Deum laudantes.
marg.|
.6.
Ut destruas inimicum, et ultorem.
li, ut, tenetur causaliter, et consecutive. Nam propter primos destructus fuit Herodes, et propter secundos scribe, et sacerdotes pueros increpantes, et propter tertios tyranni Gentiles.
marg.|
.7.
Quoniam videbo celos tuos, opera digitorum tuorum.
Hic ostenditur qualiter homo ad triumphantem Ecclesiam elevatur, cum dicitur : Quoniam videbo celos tuos, opera digitorum tuorum. que sunt creature incorruptibiles, et valde excellentes respectu corporis humani. ideo subditur.
Numérotation du verset
Ps. 8,moraliter
marg.|
{3.495} .1.
Quid est homo.
corpore, et fragilis, et corruptibilis, quasi dicat, nihil videlicet respectu ipsarum.
marg.|
.2.
Quod memor es eius.
ad elevandum ipsum super celum sydereum in empyreo, quod est locus angelorum. Et respondetur ad hoc cum dicitur.
marg.|
.5.
Minuisti eum paulo minus,
etc. quasi dicat licet ratione corporis sit fragilis, tamen ratione anime ad imaginem Dei facte non multum distat ab angelica natura, et ex Dei beneficio equalis efficitur in gloria, ideo subditur.
marg.|
{3.496} .6.
Gloria, et honore coronasti.
Mt. 22.c. Erunt sicut angeli Dei in celo. Et propter dignitatem anime a principio creationis homo prelatus est ceteris corporalibus creaturis, Gn. primo capitulo Faciamus hominem ad imaginem, et similitudinem nostram, et presit piscibus maris, et volatilibus celi, et bestiis terre, universeque creature, etc. ideo subditur.
marg.|
.7.
Et constituisti eum.
a principio creationis.
marg.|
†
Super opera manuum tuarum.
Et patet ex dictis ; ideo concluditur quod in principio fuit propositum de magnificentia Dei relucente in creaturis, cum dicitur.
Numérotation du verset
Ps. 8,additio 1
marg.|
{3.495} In Ps. 8. Domine Dominus noster. Domine Dominus, etc.
marg.|
Hic psal. satis bene exponitur in postil. exceptis paucis, in quibus videtur aliquid ulterius addendum. Primum est : quia cum dicit : Admirabile est nomen tuum in universa terra, innuit nobis quod nomen Christi de quo agitur, non in Iudea tantum erat publicandum admirabile, sicut nomen Dei tempore, veteris testamenti de quo Psal. Notus in Iudea Deus : et in Israel magnum nomen eius, sed etiam in universa terra, quod factum fuit per Apostolos, quibus iniunctum fuit. Act. 1.b. “Eritis mihi testes in Ierusalem et Samariausque ad extremum terre” quod et fecerunt, quia in omnem terram exivit sonus eorum. Secundum est : quia cum dicit : Elevata est magnificentia etc. intelligitur {3.496} magnificentia proprie de humanitate Christi. nam secundum Philosophum in Quarto Ethicorum pertinet ad magnificum preparare convenientem habitationem. Constat autem, prout dicitur Col. 2. quod in Christo habitat omnis plenitudo divinitatis : et hoc est quod dicit glo. in hoc loco : Magnificentia tua, id est filius tuus Deus, et homo elevata est de terrena humilitate super celos, et sic magnificentia Dei in hoc loco est ipse Christus. Tertium est quod cum dicit : Ex ore infantium, et lactentium perfecisti laudem : licet in hoc quod dicit : Ex ore infantium, intelligantur pueri, in templo clamantes, ut Christus allegat, Mt. 21. tamen hoc quod dicit lactentium, non proprie applicatur ipsis pueris, qui iam transcenderant etatem lactentium, {3.491} ut de se patet, sed habet intelligi de simplicibus fidem catholicam tempore Apostolorum recipientibus. de quibus 1Pt. 2.a. Quasi modo geniti infantes lac concupiscentie et 1Cor. 3.a. Lac vobis potum dedi, non escam. Unde sicut in pueris, seu infantibus laus Dei videtur processisse a Spiritusancto linguas eorum movente, prout dicitur in postil. sic in lactentibus : qui licet usum rationis habentes, non tamen altam doctrinam propter simplicitatem suam capere possent : laus Dei, seu confessio fidei videtur, procedere a Spiritusancto mentes eorum illuminante, sic ex ore utrorumque laus perficitur, in corde, s. et in ore. quia Corde creditur ad iustitiam, ore autem fit confessio ad salutem, Rom. 10.b. Quartum est, quia cum dicit, Celos tuos opera digitorum tuorum, intelligendum est de empyreo, quod est celum spirituale, et ideo dicitur : Opera digitorum tuorum, quod denotat operis subtilitatem, celi autem syderei, quia corporei sunt, non dicuntur opera manuum, iuxta illud : Opera manuum tuarum sunt celi. Quintum querendum est, cum Psal. dicit : Lunam, et Stellas que tu fundasti : cur pretermisit facere mentionem de Sole, qui maxime principalior est inter sydera : unde et in scripturis sacris semper eis prefertur, et de eo fit principalis mentio, ut in Ps. :”Solem in potestatem diei et lunam, et stellas in potestatem noctis”, et sic de multis aliis. Ad quod dicendum, quod in hoc loco Psal. loquitur de celo empyreo, ut dictum est : in quo per Lunam designatur universalis Ecclesia, prout in glo. et sic per stellas debent intelligi singule beatorum persone tam angelice quam humane, secundum quam considerationem Christus designari debet per Solem, qui est verus Sol iustitie, iuxta illud Malach. 4.a. Orietur vobis timentibus nomen meum Sol iustitie, etc. qui quidem Sol est magnificentia Dei super celos, ut dicitur in primo versu huius Psal. idcirco de Sole non facit hic cum Luna, et aliis stellis mentionem, que tantum in celo empyreo sunt, non supra celos, sicut Sol, qui est magnificentia Dei. unde et rationabiliter admiratur videns excellentiam huiusmodi Lune, et stellarum. Quid est homo quod memor es eius : Sextum advertendum est, quod hic psal. notabiliter, et proprie correspondet auctoritati Apostoli Phil. 2. per postil. allegate, s. Propter quod et Deus exaltavit illum, etc. primo, quia sicut ibi habetur, quod per meritum humilitatis passionis Christi eius humanitas fuit exaltata intantum, quod dedit ei nomen quod est super omne nomen, etc. pari forma psal. cum premisit in tit. Victori super torcularibus, quod passionem denotat, subdit : Quam admirabile est nomen tuum, etc. Huic etiam quod dicit Apostolus : Propter quod et Deus exaltavit illum, correspondet psal. dicens : Exaltata est magnificentia tua, etc. Similiter huic quod dicit Apostolus : Dedit illi nomen quod est super omne nomen, correspondet psal. dicens : Quam admirabile est nomen tuum. Huic etiam quod dicit Apostolus : In nomine Iesu omne genu flectatur, celestium, correspondet psal. dicens. Videbo celos tuos, Lunam, et Stellas. Huic autem quod dicit, terrestrium, correspondet psal. dicens : Oves, et boves, etc. Huic autem quod dicit, infernorum, correspondet psal. dicens : Pisces maris, qui perambulant semitas maris. Licet enim terra sit infimum elementum : tamen secundum modum loquendi sacre scripture, maria dicuntur esse subtus terram ; eo quod flumina communiter fluunt versus mare ; unde legitur : Quia ipse super maria fundavit eam. Huic autem quod dicit Apostolus : Et omnis lingua confiteatur, etc. correspondet psal. dicens : Ex ore infantium, et lactentium, etc. In quo comprehendit omnem linguam, s. corporalem, et mentalem modo supradicto. Septimum psal. in ultimo versu resumit primum versum, pretermittendo tamen id quod dixerat : Quoniam elevata est magnificentia. Et sic potest intelligi nomen Dei in hoc ultimo versu sumptum de divinitate tantum, prout in gl. Phil. 2. nam nomen divinitatis cepit cognosci in universa terra per exaltationem Christi sicut in infirmitate passionis dicitur esse exinanita.
Numérotation du verset
Ps. 8,additio 2
marg.|
In eodem Psalmo 8. ubi dicitur in postil. Hec syllaba ha, que preponitur huic vocabulo gittith.
marg.|
Hec syllaba ha, iuxta veram, et communem Hebraice lingue grammaticam, nec est articulare accusativi, nec alicuius alterius casus ; quia indifferenter preponitur cuilibet casui. Quod sic patet : nam ubi habemus Gn. 1.a. Terra autem erat ina. et va. in quo loco terra est manifeste nominativi casus : ibi tamen preponitur hec syllaba ha, ut ibidem patet. Similiter in eodem capitulo ubi dicitur : Congregationesque aquarum appellavit maria. In quo loco li aquarum, est manifeste genitivi casus, ibi etiam preponitur huic dictioni aquarum hec syllaba ha. Similiter Gn. 2.c.a. ubi translatio nostra habet : Precepitque ei dicens : In Hebreo habetur : {3.492} Precepitque homini dicens : quod idem est in sententia ; eum ibidem de homine loquitur in quo loco huic dictioni homini, que est manifeste dativi casus, preponitur hec syllaba ha. Similiter Gn. 1.a. ubi dicitur ; Divisitque aquas que erant sub firmamento huic dictioni aquas que manifeste est accusativi casus. preponitur hec syllaba ha, ut ibidem patet. Similiter Deuter. 32.a. ubi dicitur, Audite celi que loquar. in quo loco li celi, est vocativi casus, ut est manifestum, eidem preponitur hec syllaba ha. Similiter Gn. 2.a. ubi dicitur ; Complevitque Deus die septimo. ubi li septimo, est manifeste ablativi casus ; preponitur ei hec syllaba ha. Et sic in aliis complurimis, et innumerabilibus locis. Ex quibus patet, quod hec syllaba ha, non est in Hebreo accusativi, nec alicuius alterius casus, ut dictum est. unde apparet, quod hoc habuit postillator ab aliquo minus sufficienter docto in Grammatica Hebraice lingue. Sed videndum est, quid significet hec syllaba ha in Hebraica lingua, cum alicui dictioni preponatur. Ad quod sciendum, quod cum nomina communia, seu appellativa in propositionibus proponuntur sine signo universali, intelliguntur indifferenter pro quocumque uno quod illo nomine posset appellari, ut cum dicitur ; Magister venit ; intelligitur indifferenter de quocumque qui magister dicitur ; et ad verificandum talem propositionem sufficit, quod unus magister venit quicumque sit ille. Sed contingit sepe quod inter multos magistros qui conveniunt in aliqua societate, seu collegio sit aliquis magister notior, ut puta de quo frequentius fit sermo in tali societate, vel collegio, quam de ceteris magistris propter aliquam preeminentiam officii, vel alicuius singularitatis ad magistrum pertinentis. In quo casu in Hebraica lingua cum dicitur ; Magister venit, sine additione intelligitur de quocumque indifferenter, sicut in lingua Latina fit communiter. Sed cum additur in Hebreo hec syllaba ha, huic dictioni magister, tunc non verificatur, nisi de illo magistro notiori modo predicto, ut dictum est. Ita quod existentibus multis magistris in eodem collegio quorum unus esset notior ratione predicta, falsum esset dicere, magister venit cum additione huius syllabe ha, nisi ille magister qui singulariter modo predicto determinatur, venisset. Et inde est quedam regula grammaticalis in lingua Hebraica, quod numquam nomini proprio fit additio istius syllabe ha, licet etiam propria nomina varientur per casus. Cuius ratio patet ex dictis, quia illud quod significatur nomine proprio non exigit aliquod signum per quod distinguatur ab aliis, cum nil significetur per nomen proprium, nisi aliquod singulare, nisi forte sumatur equivoce quod est alterius rationis. Contingit tamen quandoque quod preponitur hec syllaba ha, superflue, sine hac propria significatione, sicut et in propheticis locutionibus quandoque ponuntur plura verba ubi pauca sufficerent secundum modum communem humanum. Et ista sunt diligenter attendenda in expositione multorum passuum sacre scripture ad habendum verum sensum litteralem, sicut Is. 7.c. ubi dicitur : Ecce virgo concipiet. In Hebraico additur huic dictioni virgo hec syllaba ha, quod non modice attentionis est, ut ibidem Deo dante videbitur. His visis hoc nomen gittith, in Hebraico secundum suam plenam, et veram acceptionem non significat torcular, unde Rabi Abenhazra qui inter ceteros expositores Hebraicos proprius litteram sequitur, ad ridiculum reputat dicere quod hic sumitur gittith pro torculari, seu torcularibus. hoc enim magis pertinet ad Etymologiam, seu allegoriam, quam sensum litteralem. unde secundum illum, et alios non mediocris auctoritatis hoc nomen gittith, significat instrumentum musicum sic dictum, eo quod fuit datum ad decantandum Obebedom Getheo, qui fuit Levita : et sic gittith, est nomen adiectivum, acsi diceretur in Latino, instrumentum Getheum. vel ideo forte secundum alios istud instrumentum musicum fuit intitulatum a Getheo, eo quod David invenit eum, cum habuit victoriam de Golia, qui cognominabatur de GEthicorum unde 1Rg. 17.c. Apparuit vir ille spurius ascendens Goliath nomine, Philistheus de Geth : maximus enim robur Philisthinorum, qui Israeli adversabantur, residebat in Geth : quapropter David in lamentationem Saulis, et Ionathe cum dixisset : Quomodo ceciderunt fortes, etc. subdit : Nolite annuntiare GEthicorum 2Rg. primo capitulo quasi dicat illi robusti de Geth hoc audientes derident de fortibus Israel. Unde in memoriam illius maxime victorie, quam David habuit auxilio divino de illo robustissimo Philistheo de Geth, imposuit hoc nomen alicui notabili instrumento musico, cum quo laudes Deo decantaverunt in recognitionem tante victorie. et secundum hoc additur ista syllaba ha, isti dictioni gittith, ad denotandum quod illud instrumentum gittith, erat notius inter alia instrumenta talia musicalia aliarum specierum, vel forte, quia aliquod singulare instrumentum gittith, nomine erat notius, et excellentius, respectu aliorum in sua specie, et in tali cantabantur huiusmodi psalmi.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_8)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_8)
Notes :