Nicolaus de Lyra

Psalmus 139

Numérotation du verset Ps. 139,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 139) D30 T79 Rusch Ps-G | David] + Vox Christi est D30
Psalmus
David.
Numérotation du verset Ps. 139,2 I

Eripe me Domine ab homine malo ¦
a viro iniquo
eripe me.
Numérotation du verset Ps. 139,3 II

Qui cogitaverunt iniquitates in corde ¦
tota die
constituebant prelia.
Numérotation du verset Ps. 139,4 III

Acuerunt
linguas suas1
1 linguas suas Ps-G ( L M ² V D ) ΩS Rusch Clementina cum Ps-R ] linguam suam D30 Cor2 (secundum hebr. et antiq. et grecum et Ieron. ) T79 Ps-G
sicut serpentes2 : venenum aspidum
2 serpentes Cor2 (secundum hebr. et antiq. et grecum et Ieron.) Ps-G ( plerique codd. et edd. ) T79 Rusch ] serpentis Ps-G ( M* Q ² W U ) Cor2 (secundum hebr. et antiq. et grecum et Ieron. s. vel serpentis) Clementina
sub labiis eorum.3
3 eorum] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 139,5 IV

Custodi me Domine
de manu peccatoris ¦
et4* ab hominibus iniquis
4 et Ps-G (ΦG V* D30 ²) ΩS T79 Ed1530 Clementina ] om. D30 * Rusch Weber
eripe me.
Numérotation du verset Ps. 139,V 

Qui
cogitaverunt supplantare gressus meos ¦
Numérotation du verset Ps. 139,6 

absconderunt superbi laqueum mihi.
Numérotation du verset Ps. 139,VI 

Et funes
extenderunt in laqueum ¦ iuxta
iter scandalum
posuerunt mihi.
Numérotation du verset Ps. 139,7 VII

Dixi Domino
Deus meus es tu ¦ exaudi Domine
vocem deprecationis mee.
Numérotation du verset Ps. 139,8 VIII

Domine Domine virtus salutis mee ¦ obumbrasti super caput meum5 in die belli.
5 meum D30 Rusch Weber ] om. T79 (hapax)
Numérotation du verset Ps. 139,9 IX

Non6 tradas me7 Domine a8 desiderio meo
6 Non Ps-G D30 T79 Rusch] Ne Ps-G (K*) Clementina cum Ps-R |
7 me Ps-G ( G ² K² V) D30 Ω T79 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G |
8 a Ps-G (V D) D30 Ω T79 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R LXX] om. Ps-G (I*), Cor2 (antiq. non habent A nec ipse Hieron. sed ponit ibi DESIDERIA, tamen grecus habet) |
peccatori ¦ cogitaverunt
contra me, ne derelinquas me ne forte exaltentur9*.
9 ne derelinquas me D30 T79 ] om. Rusch (hapax) | exaltentur] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 139,10 X

Caput10 circuitus eorum ¦
10 Caput] Cadent cacogr. T79
labor labiorum ipsorum operiet eos.
Numérotation du verset Ps. 139,11 XI

Cadent super eos
carbones ¦
in ignem11
11 ignem Ps-G (R M ² Φ G ΨB V D edd. ) D30 Ω T79 Rusch Clementina cum Ps-R ] igne Ps-G
deicies eos
in miseriis
non subsistent.
Numérotation du verset Ps. 139,12 XII

Vir linguosus
non dirigetur in terra ¦
virum iniustum mala capient in interitu.
Numérotation du verset Ps. 139,13 XIII

Cognovi
quia faciet
Dominus iudicium inopis ¦
et vindictam
pauperum.
Numérotation du verset Ps. 139,14 XIV

Verumtamen iusti confitebuntur nomini tuo ¦
et12 habitabunt recti cum vultu tuo.
12 et Ps-G ( M Q² W U ΨB² D) D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (hebr. et antiq. non interponunt) Ps-G

Psalmus 139

Numérotation du verset Ps. 139,1 
ad litteram
marg.| {3.1521} .1. Eripe me. Huic Psalmo premittitur talis titulus in Hebreo, et in translationeHieronymi. Ad victoriam psal. David. Et patet sententia ex dictis in titu. psal. precedentis. De materia vero huius psalmi videtur ex circumstantia littere, quod fuerit ab eo factus, cum esset in persecutione Saulis petens ab eo divinitus liberari, pro quo fecit multos alios ps. ut patet ex supradictis, quia illa persecutio fuit longa, et David fuit in {3.1522} maximis periculis, ut patet ex decursu. 1Rg. Igitur secundum hoc Psalmus iste dividitur in duas partes. In prima David petit suam liberationem. In secunda prophetice predicit persecutorum punitionem, ibi : Caput circumitus. Prima in duas, quia primo David pro sua liberatione impetranda allegat persecutorum nequitiam, secundo suam in Deo confidentiam, ibi : Dixi domino. Circa primum sciendum, quod cum Deus sit iustissimus, ad eum pertinet liberare innocentes de persecutionibus iniquorum. Ideo dicit David : Eripe me domine ab homine malo. idest, a Saule reddente mihi malum pro bono.
Numérotation du verset Ps. 139,ad litteram 
marg.| {3.1523} .1. A viro iniquo eripe me. idest, a Deg incitante Saulem ad persequendum me.
marg.|  .2. Qui cogitaverunt iniquitates in corde. cogitantes multis machinationibus me occidere.
marg.|  .3. Tota die constituebant prelia. quia de consilio Deg et aliorum malignantium Saul frequenter eduxit exercitum ad capiendum David.
marg.|  .4. Acuerunt linguas suas sicut serpentes. quia Deg et alii detractores incitabant maligne Saulem ad persequendum David inique, propter quod dixit David Saul 1Rg. 24.b. Quare audis verba hominum loquentium ? David querit malum adversum te, etc. ideo subditur.
marg.|  .5. Custodi de manu peccatoris. idest, Saulis obstinati in peccato odii contra me.
marg.| {3.1524} .6. Et ab hominibus. idest, a Deg et aliis sibi in malitia adherentibus.
marg.|  .7. Qui cogitaverunt supplantare. ut ad regnum pervenire non valeam, sicut a domino promissum est mihi per Samuelem.
marg.|  .8. Absconderunt superbi laqueum. quia frequenter posuerunt insidias occultas contra David.
marg.|  .9. Et funes extenderunt in laqueum. querentes me capere, etiam per illos qui deberent me diligere, scilicet per habitatores Ceile, quos David liberaverat de Philistheis, et per Zipheos, de quorum genere David erat, et tamen isti voluerunt eum in manibus Saul tradere, ut habetur. 1Rg. 23.
marg.|  .10. Iuxta iter scandalum posuerunt mihi. id est quesierunt me capere per considerationem locorum ubi consueveram ire. unde. 1Rg. 23. cap. dixit Saul Zepheis : Abite ergo, et diligentius preparate, et curiosius agite, et considerate locum ubi sit pes eius, etc.
marg.|  .11. Dixi domino. Hic consequenter David pro sua liberatione allegat {3.1525} suam in domino confidentiam. Modus enim est magnifici liberare confidentes in eo. propter quod dixit David. Dixi domino Deus meus es tu. in quo confido et non mea virtute.
Numérotation du verset Ps. 139,ad litteram 
marg.|  .1. Exaudi domine vocem deprecationis mee. liberando me a Saulis persecutione. Et quia gratitudo de beneficio iam prestito est dispositio ad aliud obtinendum, ideo David ad impetrandum liberationem suam de persecutione Saulis, recolit tanquam gratus beneficium quod ei Deus prestiterat liberando eum de manu Goliath gigantis.
marg.|  .2. Domine domine virtus salutis mee. idest, per cuius virtutem fui salvatus.
marg.|  .3. Obumbrasti super caput meum. protegendo.
marg.|  .4. In die belli. quod accepi cum Goliath Getheo.
marg.|  .5. Non tradas me domine a desiderio meo. idest, extra desiderium meum.
marg.|  .6. Peccatori. idest, Sauli obstinato in peccato odii contra me minus enim dicit, et plus significat, per hoc enim quod dicit, quod talis traditio esset extra desiderium suum, significat, quod eam horrebat, sicut in communi {3.1526} modo loquendi, quando contingit alicui, quod est sibi horridum, dicit, hoc non desiderabam vel non petebam, ad significandum illius quod accidit sibi horrorem. Et subdit causam dicti horroris, cum subditur.
marg.|  .7. Cogitaverunt contra me, ne derelinquas me. per vias diversas me occidere.
marg.|  .8. Ne forte exaltentur. habentes de me intentum : propter hoc supple peto, ne tradas me in manibus eorum, est modus loquendi truncatus, sicut solent loqui homines in timore positi.
marg.|  .9. Caput circumitus. Postquam David petiit suam liberationem, hic consequenter prophetice predicit persecutorum suorum punitionem. Ad cuius intellectum sciendum, quod Saul persequens David ex desiderio occidendi eum cingebat eum et viros eius in modum corone, ne posset evadere, ut habetur 1Rg. 23.d. Ad hoc autem incitabatur a Deg, et aliis detractoribus falso diffamantibus David apud eum, et ista iniquitas Saulis et detractorum contra David fuit occasio, quod Deus permisit eos occidi in monte Gelbe, ut puniretur ista malitia eorum. Et hoc est quod dicitur. Caput circumitus eorum. id est Saul, qui erat caput exercitus circundantis David modo dicto.
marg.|  .10. Labor labiorum. id est frequens detractio Deg, et aliorum similium.
Numérotation du verset Ps. 139,ad litteram 
marg.| {3.1527} .1. Operiet eos. id est erit occasio quod operiantur morte in mote Gelbe, sicut autem captam operit recte. Et quia non solum fuerunt puniti temporali morte, sed etiam igne gehenne secundum communem opinionem, ideo subditur. Cadent super eos carbones, etc.
marg.|  .2. In miseriis non subsistent. quia pena infernalis est importabilis. Et quia Deg detractor pessimus non solum fuit punitus in se, sed etiam in prole, quia David filium eius fecit occidi, eo quod dixit se Saulem interfecisse, querens per hoc ipsi David placere, ut dictum fuit 2Rg. 1. ideo subditur.
marg.|  .3. Vir linguosus. quia Deg non reliquit filium superstitem, ideo adhuc subditur.
marg.|  .4. Virum iniustum, scilicet Deg Idumeum.
marg.| {3.1528} .5. Mala capient in interitu, scilicet suo et filii sui, et ideo subditur hic mala in plurali. Et quia, sicut dictum est, ista punitio fuit facta ad vindicandum mala, que facta fuerant David et viris eius, ideo subditur.
marg.|  .6. Cognovi, scilicet prophetie spiritu.
marg.|  .7. Quia faciet dominus iudicium inopis. idest, ipsius David qui fuit inops in fuga Saulis, intantum quod a Nabal petiit cibum. 1Rg. 21.
marg.|  .8. Et vindictam pauperum. id est virorum David, qui erant pauperes, secundum quod dicitur. 1Rg. 22.a. Et convenerunt ad eum omnes qui erant in angustia constituti et oppressi ere alieno et amaro animo, et factus est eorum princeps. Et quia David et viri eius in illa persecutione non declinaverunt a fide unius Dei et ipsius cultu, ideo subdit.
marg.|  .9. Verumtamen iusti confitebuntur nomini tuo. etiam in tribulationibus positi.
marg.|  .10. Et habitabunt recti cum vultu tuo. id est placentes in conspectu tuo.
Numérotation du verset Ps. 139,moraliter 
marg.| {3.1521} † Eripe me. Sicut dixi in expositione litterali psal. istum videtur fecisse David, cum Saul eum persequeretur petens, ut ab eo liberaretur.
marg.| Moraliter per Saulem qui abutens interpretatur, diabolus {3.1522} qui bonis naturalibus a Deo sibi datis abutitur significatur, propter quod iste Psalmus esse potest oratio cuiuslibet fidelis vexati tentationibus demonis divinitus liberari devote petentis. Et sic dicit : Eripe me, etc. id est a diabolo, de quo dicitur Matthei 8.d. Inimicus homo super seminavit zizania.
Numérotation du verset Ps. 139,moraliter 
marg.| {3.1523} .2. Qui cogitaverunt iniquitates in corde. Demones enim semper querunt ad iniquitatem homines impellere, ideo subditur.
marg.|  .3. Tota die constituebant prelia. tentationum.
marg.|  .4. Acuerunt linguas suas sicut serpentes. sub specie boni suggerendo pessima.
marg.|  .5. Custodi me domine de manu peccatoris. idest, diaboli in peccatis obstinati.
marg.| {3.1524} .6. Et ab hominibus iniquis qui sunt demonum ministri.
marg.|  .7. Qui cogitaverunt supplantare gressus meos. idest, in peccatis in voluere me multis et variis modis.
marg.|  .10. Iuxta iter scandalum posuerunt mihi. Greg. homi. 37. Maligni spiritus iter nostrum quasi quidem latrunculi obsident, propter quod necesse est nobis ad divinum auxilium recurrere, ideo subditur.
marg.|  .11. Dixi domino, Deus meus. cui proprium est succurrere servo suo ; ideo subditur.
Numérotation du verset Ps. 139,moraliter 
marg.| {3.1525} .2. Domine domine virtus etc.  Non tradas me Domine. idest, non permittas me tradi.
marg.| † In desiderio meo. id est a fomite ad peccatum inclinante.
marg.|  .6. Peccatori. id est demoni, ut dictum est.
marg.| † Ne derelinquas me, ne forte exaltentur. Si traditus fuero in manibus {3.1526} demonum per mortale peccatum.
marg.|  .9. Caput circumitus eorum. Hic ponitur pena demonum malorum, cum dicitur.
marg.| Caput circumitus eorum. id est princeps exercitus malorum supple puniatur cum exercitu suo, modo qui sequitur.
marg.|  .10. Labor labiorum ipsorum operiet eos, etc. quo inducunt homines ad peccatum.
Numérotation du verset Ps. 139,moraliter 
marg.| {3.1527} .1. Operiet eos. in inferno, sicut operit rete captas aves.
marg.| † Cadent super, scilicet gehenne.
marg.|  .2. In miseriis non subsistent. Dicitur enim importabilis illa pena, eo quod est gravissima. Et subditur de malis hominibus.
marg.| {3.1528} .3. Vir linguosus. relator, detractor, et seditiosus.
marg.|  .4. Virum iniustum. quia mala gehenne eum capient in morte.
marg.|  .6. Cognovi quia faciet. ipsum ditando divitiis spiritualibus et eternis.
marg.|  .8. Et vindictam pauperum. puniens oppressores eorum.
marg.|  .9. Verumtamen iusti confitebuntur etc. confessione laudis.
marg.|  .10. Et habitabunt recti cum vultu. clare videntes faciem tuam in celis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ps. 139), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=26&chapitre=26_139)
Signaler un complément d'information

Notes :