Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 4

Numérotation du verset Ps. 4,1

¶ In finem

¶Codd. : (Ps. 4) D14 D30 Δ (ω¹ ω² NAL3255 Ω^M Ω^X1 (220va-b) Ω^X2 (221va) P15205 (6ra-7vb) P1076 Rusch Ps-G, def. C

psalmus cantici¹ David.

¹ In finem psalmus cantici David W K V D P15205 Rusch cum Ps-R ] + in finem in carminibus p<o>p<u>l<u>s David Ω^S, + cum carminibus psalmus cantici David P15205², in finem carminibus psalmus David vel in finem cantici Psalmus David Ω^X1, in finem in carminibus psalmus David vel in finem psalmus ( om. Ω^X2*) cantici David Ω^X2, in finem in carminibus psalmus David Ps-G (F Q Φ^RGP G ) Sedulius L D14 D30 Ed1530 Clementina cum graec. (Sedulius G) , in finem psalmus David canticum I, in finem in hymnis canticum huic David R M, Psalmus in finem in carminibus Amiatinus

Numérotation du verset Ps. 4,2 I

Cum invocarem exaudivit²

² exaudivit Cor2 (anti. et grecus et Aug. in prima glossa et Remigius habent in tertia persona) Ω^M Ω^X P15205 P10489 Δ D14 D30 Ps-G Rusch Weber ] exaudisti P1076 I Ω^S cum Ps-R Hier. in Ps. 4, p. 10

me Deus iustitie mee ¦

in tribulatione dilatasti mihi.

Numérotation du verset Ps. 4,II

Miserere mei ¦

et exaudi orationem meam.

Numérotation du verset Ps. 4,3 III

Filii hominum

usquequo gravi corde ¦

ut quid diligitis vanitatem³

³ <divisio.> corde ¦... vanitatem D30 ω² Ω^M X1 P15205 ] corde ¦... vanitatem’ ω 1 Ω^S vestris’¹ ω 1 ] vestris ¦ ω²* Ω^X2, vestris ω² (post. corr.) Ω^MSX1 P15205 ; vestris’² Δ ( sec. m. ω² )] vestris ω²* Ω^MX P15205 ; vestris ¦ Ω^S

et queritis mendacium⁴ ?

⁴ mendacium I Q W Φ G* G* K V D D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina ] + Diapsalma D14 U

Numérotation du verset Ps. 4,4 IV

Et⁵ scitote

⁵ Et Cor2 (grecus et hebr. et anti. habent) Rusch Ps-G etc.] sub ※ G² , om. D30 ² (eras.) cum Ps-R

quoniam mirificavit Dominus sanctum suum⁶ ¦

⁶ suum] tuum Φ^G

Dominus exaudiet me

cum clamavero ad eum.

Numérotation du verset Ps. 4,5 V

Irascimini⁷

⁷ Irascimini] Irascemini Ed1455

et nolite peccare ¦ que⁸ dicitis

⁸ que] qui W Ed1455

in cordibus vestris

et⁹ in cubilibus vestris compungimini¹⁰. ¹¹

⁹ et Cor2 (quidam anti.) Ps-G (Q* Φ^RG Ψ^B²) D14* D30 * (ut videtur) Ω Rusch Ed1530 cum Ps-R Hier. in Ps. cit., p. 11 ; ep. 28 § 3 ] Cor2 (hebr. et grecus non preponunt ET ), eras. : D14² D30 ², om. Ps-G, |

¹⁰ compugimini] + diapsalma D14 Ps-G (U) |

¹¹ <divisio.> peccare ¦ Ω^S ω 1 ω² ( sec. m. )] peccare ω²* Ω^X2 |

Numérotation du verset Ps. 4,6 VI

Sacrificate sacrificium iustitie^† et sperate in Domino ¦

multi dicunt¹² quis ostendit¹³ nobis bona ?

¹² <divisio.> dicunt] dicunt ’ Ω^SX1 ω 1 ] dicunt ω² P15205 Ω^{M X2} |

¹³ ostendit Ps-G ( plerique codd. et edd.) D14 D30 Ω Δ P10489 Rusch cum Ps-R Ps-H ] ostendet Ps-G (R I V) cum LXX |

Numérotation du verset Ps. 4,7 VII

Signatum est super nos lumen vultus tui Domine ¦

dedisti letitiam in corde meo.

Numérotation du verset Ps. 4,8 VIII

A fructu¹⁴ frumenti¹⁵ vini et olei sui¹⁶ ¦

¹⁴fructu Ps-G cum LXX (καρπού HoP* Rahlfs : R156 omnes codd. Sedulius) Syrohex. (Field) ] tempore Ps-R cum hebr. (מֵעֵת) Ps-H, καιροῦ LXX ( Rahlfs* ) Hexapl. (Aquila Symmachus Theodotion iuxta Vat. gr. 754 Field) |

¹⁵ frumenti Ps-G (Ψ^B² D) D30² Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Cor2 (anti. cum hebr. interponunt ET atque Augustinus et grecus) R156 D14 D30* (eras.) Ps-G cum LXX (R156 etc.) |

¹⁶ et olei D30 Rusch ] ÷ et olei D14 Ps-G (I Q Φ^RGP²[÷ et: olei] G² Ψ^Β) | sui Ps-G R156 etc. ] om. Ps-α, eorum cf. HIERONYMUS, Commentarioli (Ps. 4), CCSL 72, lin. 27 : “Id quod in plurimis codicibus inuenitur 'et olei eorum' cum uetustum origenis hexaplum psalterium reuoluerem, quod ipsius manu fuerat emendatum, nec in hebraeo, nec in ceteris editionibus, nec apud ipsos quoque septuaginta interpretes repperi. |

multiplicati sunt. ¹⁷

¹⁷ <divisio.> vini et olei sui ¦ D30 Ω ω 1 ] vini ¦… sui P15205

Numérotation du verset Ps. 4,9 IX

In pace

in¹⁸ idipsum¹⁹ ¦ dormiam et requiescam.

¹⁸ in² Ω P10489 Δ D14 D30 Ps-G ] vel praem. Ω^M* |

¹⁹ idipsum] idipso Q² W U | <divisio.> pace in idipsum ¦ Ω^{M S X2} ω 1 ] idipsum NAL3255 P15205 Ω^X1, pace ’… Ω^S |

Numérotation du verset Ps. 4,10 X

Quoniam tu Domine singulariter in spe ¦²⁰ constituisti me.

²⁰ <divisio.> Domine… in spe ¦ D30 Ω^SX2 P15205 ] Domine ¦… in spe Δ, Domine... spe Ω^MX1 NAL3255

Psalmus 4

Numérotation du verset Ps. 4,1

¶^A {t. 2 : Erfurt, f. 230vb ; facsim., p. 460b} In finem

^A ¶Codd. : (Ps. 4) D14 D30 Δ (ω¹ ω² NAL3255 Ω^M Ω^S Ω^X1 (220va-b) Ω^X2 (221va) P15205 (6ra-7vb) P1076 Rusch Ps-G, def. C

^interl.| Christum vel penitudinem temporis

^marg.| IN FINEM PSALMUS. AUGUSTINUS. Finis duobus dicitur modis : quando aliquid deficit, vel quando perficitur.

^marg.| AUGUSTINUS. Canticum letitiam indicat. Psalmi sunt qui cantantur ad psalterium, quo in magno mysterio usus est propheta.

^marg.| Psalmus de moribus ad agendum ut deserantur falsi dii et vana seculi. Cantici quia fit mentio de eterna iocunditate.

psalmus cantici¹ David.

¹ In finem psalmus cantici David W K V D P15205 Rusch cum Ps-R ] + in finem in carminibus p<o>p<u>l<u>s David Ω^S, + cum carminibus psalmus cantici David P15205²,
in finem carminibus psalmus David vel in finem cantici Psalmus David Ω^X1,
in finem in carminibus psalmus David vel in finem psalmus ( om. Ω^X2*) cantici David Ω^X2,
in finem in carminibus psalmus David Ps-G (F Q Φ^RGP G ) Sedulius ^L D14 D30 Ed1530 Clementina cum graec. (Sedulius ^G) ,
in finem psalmus David canticum I,
in finem in hymnis canticum huic David R M,
Psalmus in finem in carminibus Amiatinus

^interl.| prophete

Numérotation du verset Ps. 4,2
I

Cum invocarem exaudivit²

^interl.| Quasi dicat : convertimini et Deus vos exaudiet sicut me. Ego enim de iniustitia ad iustitiam me convertens invocavi et exauditus sum

^marg.| CUM INVOCAREM. CASSIODORUS. Exemplo sui increpat infideles de fals<is>.^a

^a ¶Fons : Cf. Cassiodorus , Expositio Psalmorum (Ps. 4), divisio, CCSL 98, p. 56.32-34 : « In prima siquidem parte rogat ut eius audiatur oratio, increpans infideles, quia colentes falsos deos, culturam ueri dei neglegebant».

me Deus iustitie mee ¦

^interl.| vel, scilicet, quam suscepi ab illo quia Deus dedit mihi discretionem invocandi eum

in tribulatione dilatasti mihi.

^marg.| DILATASTI. AUGUSTINUS. Ab angustiis tristitie in latitudinem gaudii duxisti. Unde «Gaudemus in tribulatione, scientes quod tribulatio operatur patientiam»^b ; prius indicavit se auditum, iam quasi habens in corde Deum. Ei loquitur :

^b Rm. 5, 3 : « Gloriamur in tribulationibus scientes... ».

Numérotation du verset Ps. 4,II

Miserere mei ¦

^interl.| adhuc miserere ut cepta perficiantur

^marg.| MISERERE. Misertus de iustitia et dilatatione. Item M iserere contra miserias hec vite.

et exaudi orationem meam.

^marg.| ORATIONEM : de petendis bonis et cum ita de me : filii hominum .

Numérotation du verset Ps. 4,3
III

Filii hominum

^interl.| qui uti ratione debent. Vel Ade non Dei

usquequo gravi corde ¦

^interl.| vel in adventu Filii presenti veritate cesset error

ut quid diligitis vanitatem³

³ <divisio.> corde ¦... vanitatem D30 ω² Ω^M X1 P15205 ] corde ¦... vanitatem’ ω ¹ Ω^S
vestris’¹ ω ¹ ] vestris ¦ ω²* Ω^X2, vestris ω² (post. corr.) Ω^MSX1 P15205 ; vestris’² Δ ( sec. m. ω² )] vestris ω²* Ω^MX P15205 ; vestris ¦ Ω^S

^interl.| AUGUSTINUS. de terrenis et que vana sunt vultis esse beati

^marg.| DILIGITIS. CASSIODORUS. Voto amplexamini queritis labore vana idola et mendacia que non Deus. Vel terrena que non faciunt quod promittunt.

et queritis mendacium⁴ ?

⁴ mendacium I Q W Φ ^G* G* K V D D30 Ω Rusch Ed1455 Ed1530 Clementina ] + Diapsalma D14 U

^marg.| AUGUSTINUS. Nota et in initiis poni ut dicta cum visione que in corde est coniungat ita hec. Ut nolite diligere vana. Et scitote. Sed diapsalma sic coniungi vetat.

^marg.| diapsalma : secundum Hieronymum : semper. Hebrei⁵ : sela id est semper in confirmatione precedentis partis. Synpsalma, id est coniunctio psalmi.

⁵ hebrei] sic pro hebreo Rusch

Numérotation du verset Ps. 4,4
IV

Et⁶ scitote

⁶ Et Cor2 (grecus et hebr. et anti. habent) Rusch Ps-G etc.] sub ※ G² , om. D30 ² (eras.) cum Ps-R

^interl.| quod vana sunt scitote et quid sequamini

^interl.| revocatos exemplo sui a vanis, Christi exemplo vocat ad bonos mores

^marg.| ET SCITOTE. Proposito novo homine, veterem iubet exuere.

quoniam mirificavit Dominus sanctum suum⁷ ¦

⁷ suum] tuum Φ^G

^interl.| Sanctum sanctorum suscitando et ad dexteram collocando ad quem ab amore mundi converti debetis

Dominus exaudiet me

^interl.| per eum

cum clamavero ad eum.

^marg.| DOMINUS EXAUDIET. De requie ita et vos ; et ideo clamate, sic digni auditu. irascimini si motus surgit animi qui non est in potestate, non ei consentiat ratio.

Numérotation du verset Ps. 4,5
V

Irascimini⁸

⁸ Irascimini] Irascemini Ed1455

^interl.| vobis de preteritis peccatis, et ulterius nolite peccare , vel irascimini moribus et ne ducatis ad actum

^marg.| CASSIODORUS. Motus animi in potestate nostra non est, sed Dei gratia temperare possumus quod ergo consuetudinis est permittit quod culpe prohibet.

^marg.| HIERONYMUS. Hoc docet Apostolus^c : «Sol non occidat super iracundiam vestram» ut peccatum sit omnino vel leviter irasci iustitia autem iram celeri penitudine mitigare.^d

^c Eph. 4, 26 : « Irascimini et nolite peccare. Sol non occidat… ».

^d ¶Fons : Hieronymus , Dialogi contra Pelagianos libri iii, lib. 2, par. 5, linea 19 [*] : « Unde et in psalmo dicitur : irascimini, et nolite peccare; qui uersiculus quem sensum habeat, apostolus docet : sol non occidat super iracundiam uestram, ut peccatum omnino sit vel leuiter irasci, iustitia autem iram celeri penitudine mitigare ».

et nolite peccare ¦ que⁹ dicitis

⁹ que] qui W Ed1455

^interl.| labiis

in cordibus vestris

^interl.| AUGUSTINUS. Dicite ne sitis de illis^e : «Populus hic labiis me honorat cor autem eorum longe est».

^e Mt. 15, 8 ; Mc 7, 6.

^marg.| IN CORDE. AUGUSTINUS. De his que tractatis in corde que novit Deus, id est de consensu et de his que voluistis in cubili, id est delectatione carnis in qua captiva versatur ratio, ut fera in cubili. Compugimini per penitentiam. Vel cubilia sunt cogitationes ferocium.

^marg.| CASSIODORUS. Venialis est ira que non ducitur ad effectum.

et¹⁰ in cubilibus vestris {t. 2 : Erfurt, f. 231ra ; facsim., p. 461ª} compungimini¹¹. ¹²

¹⁰ et Cor2 (quidam anti.) Ps-G (Q* Φ^RG Ψ^B²) D14* D30 * (ut videtur) Ω Rusch Ed1530 cum Ps-R Hier. in Ps. cit., p. 11 ; ep. 28 § 3 ] Cor2 (hebr. et grecus non preponunt et ), eras. : D14² D30 ², om. Ps-G,

¹¹ compugimini] + diapsalma D14 Ps-G (U)

¹² <divisio.> peccare ¦ Ω^S ω ¹ ω² ( sec. m. )] peccare ω²* Ω^X2

^interl.| id est : in cordibus vestris compugimini, dolore penitentie et quasi stimulis excitare vos ad videndam lucem Christi

Numérotation du verset Ps. 4,6
VI

^interl.| Et

Sacrificate sacrificium iustitie^† et sperate in Domino ¦

^interl.| non enim hic recipietis

^marg.| marg.|{t. 2 : Erfurt, f. 231ra ; facsim., p. 461a} DIAPSALMA. SACRIFICATE. CASSIODORUS. Deposito veteri homine nos in sacrificium iubemur offerri quia certi de bonis.

^marg.| marg.|AUGUSTINUS. «Sacrificium iustitie spiritus contribulatus»^f ut se puniens mactet Deo. Vel opera iusta post penitentiam quod notat diapsalma ut de veteri vita transeatur ad novam ; et sic sperate bona. Sed quia vix est qui diligat interiora bona subdit : Multi dicunt quis ostendit nobis bona futura de quibus dubitant et desperant ; ad quod respondens ostendit breviter que bona sunt querenda.

^f Ps. 50, 19.

^interl.| sed

multi dicunt¹³ quis ostendit¹⁴ nobis bona ?

¹³ <divisio.> dicunt] dicunt ’ Ω^SX1 ω ¹ ] dicunt ω² P15205 Ω^{M X2}

¹⁴ ostendit Ps-G ( plerique codd. et edd.) D14 D30 Ω Δ P10489 Rusch cum Ps-R Ps-H ] ostendet Ps-G (R I V) cum LXX

Numérotation du verset Ps. 4,7
VII

Signatum est super nos lumen vultus tui Domine ¦

^interl.| hoc illi sed iam signatum, id est impressum rationi qua ei similes sumus, ut sigillum cere

^marg.| SIGNATUM EST. AUGUSTINUS. Hoc lumen est totum et verum hominis bonum, quo signatur ut denarius imagine regis. Homo, cum factus est ad imaginem Dei quam peccando corrupit, sed renascendo signatur ; unde sicut redditis suam imaginem Cesari^g, sic animam Deo, lumine vultus eius illustratam et signatam.

^g Cf. Lc. 20, 25.

^marg.| LUMEN. AUGUSTINUS. Lumen id est luminosus vultus et illuminans nos, imago qua cognosceris.

^marg.| CASSIODORUS. Vel crux nobis impressa est in signum regis nostri, que est lumen vultus quia in talibus radiat Deus. Imago creatoris ratio, recreationis gratia, similitudinis tota Trinitas.

^interl.| et per hoc

dedisti letitiam in corde meo.

^marg.| intus sunt vera et certa bona que mali non vident, de quibus recte subdit : A tempore frumenti

^marg.| IN CORDE. Non foris in vanis, sed intus ubi habitat Deus, querenda est letitia.

Numérotation du verset Ps. 4,8
VIII

^interl.| Sed illi

A fructu¹⁵ frumenti¹⁶ vini et olei sui¹⁷ ¦

¹⁵fructu Ps-G cum LXX (καρπού HoP* Rahlfs : R156 omnes codd. Sedulius) Syrohex. (Field) ] tempore Ps-R cum hebr. (מֵעֵת) Ps-H, καιροῦ LXX ( Rahlfs* ) Hexapl. (Aquila Symmachus Theodotion iuxta Vat. gr. 754 Field)

¹⁶ frumenti Ps-G (Ψ^B² D) D30² Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Cor2 (anti. cum hebr. interponunt et atque Augustinus et grecus) R156 D14 D30* (eras.) Ps-G cum LXX (R156 etc.)

¹⁷ et olei D30 Rusch ] ÷ et olei D14 Ps-G (I Q Φ^RGP²[÷ et: olei] G² Ψ^Β) | sui Ps-G R156 etc. ] om. Ps-α, eorum cf. Hieronymus, Commentarioli (Ps. 4), CCSL 72, lin. 27 : “Id quod in plurimis codicibus inuenitur 'et olei eorum' cum uetustum origenis hexaplum psalterium reuoluerem, quod ipsius manu fuerat emendatum, nec in hebraeo, nec in ceteris editionibus, nec apud ipsos quoque septuaginta interpretes repperi.

^marg.| FRUCTU. CASSIODORUS. Quia putant in his consummatum bonum, hec tria tamquam usibus humanis magis accommoda pro omnibus divitiis ponit.

^interl.| quia aliud est Dei «panis qui de celo descendit»^h, aliud vinum Dei quod «letificet cor hominis»ⁱ, aliud oleum Dei de quo «impinguasti in oleo caput meum»^j.

^h Io. 6, 33.59.

ⁱ Ps. 103, 15.

^j Ps. 22, 5.

multiplicati sunt. ¹⁸

¹⁸ <divisio.> vini et olei sui ¦ D30 Ω ω ¹ ] vini ¦… sui P15205

^interl.| AUGUSTINUS. Qui non vident regnum celorum in se esse, in his multiplicati sunt, non in veritate, sed in multiplici distractione et erumna, non in simplicitate cordis querunt simplex bonum de quo bonus exultat.

Numérotation du verset Ps. 4,9
IX

In pace

^interl.| que est immutabilis

in¹⁹ idipsum²⁰ ¦ dormiam et requiescam.

¹⁹ in² Ω P10489 Δ D14 D30 Ps-G ] vel praem. Ω^M*

²⁰ idipsum] idipso Q² W U | <divisio.> pace in idipsum ¦ Ω^{M S X2} ω ¹ ] idipsum NAL3255 P15205 Ω^X1, pace ’… Ω^S

^marg.| IN PACE IN IDIPSUM. CASSIODORUS. Ego autem in pace mentis dormiam, hic oblitus mundi et requiescam in futuro quia iam in una spe, non in multiplicitate seculi.

Numérotation du verset Ps. 4,10
X

^interl.| AUGUSTINUS. Contra quod illi multiplicati , securi enim ab omnibus uni Deo adherere debent

Quoniam tu Domine singulariter in spe ¦²¹ constituisti me.

²¹ <divisio.> Domine… in spe ¦ D30 Ω^SX2 P15205 ] Domine ¦… in spe Δ, Domine... spe Ω^MX1 NAL3255

^marg.| IN PACE DORMIAM. AUGUSTINUS. Ab omnibus seculi, cum mortale hoc induet immortalitatem, et hoc vere erit quia iam est spes et hoc est Quoniam tu Domine ; et profecto erit quod speratur.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_4)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 4

<26. Psalterium>

Psalmus 4