Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 67

Numérotation du verset Ps. 67,1

¶ In finem

¶Codd. : (Ps. 67) D30 Rusch Ps-G

psalmus

cantici David. ¹

¹ psalmus cantici - David] inv. Ps-G , + propheta annuntiat ad ventum Christi et assumptionem in caelis D30

Numérotation du verset Ps. 67,2 I

Exsurgat Deus

et dissipentur inimici eius ¦

et fugiant

qui oderunt eum a facie eius.

Numérotation du verset Ps. 67,3 II

Sicut deficit fumus

deficiant ¦

sicut fluit cera a facie ignis

sic pereant peccatores a facie Dei.

Numérotation du verset Ps. 67,4 III

Et iusti epulentur

et² exultent

² et Ps-G (Φ^GP Ψ^B² V D edd.) D30 ω² Ω Rusch] om. Ps-G

in conspectu Dei ¦

et³ delectentur in letitia.

³ et ω² Rusch ] om. Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,5 IV

Cantate

Deo

psalmum dicite

nomini eius ^† iter facite

qui ascendit super occasum ¦

Dominus

nomen⁴ illi.

⁴ nomen ω² Rusch Weber ] + est F* V cum Ps-R

Numérotation du verset Ps. 67,V

Exultate⁵

⁵ Exultate plerique codd. et edd. cum Ps-R ] et praem. Ps-G (F G I Q² W Φ^P G K² Ψ B ) cum hebr. LXX Ps-γ Ps-δ Ps-H

in conspectu eius ¦

turbabuntur a facie

eius

Numérotation du verset Ps. 67,6

patris⁶ orphanorum

⁶ patris] patres F² C Q Φ cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz

et iudicis⁷ viduarum.⁸

⁷ iudicis] iudices F C Q* Φ^RGV cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz |

⁸ Exultate... viduarum] Exultate coram eo patri pupillorum et defensori viduarum Cor2 (secundum hebr. [...] sic ergo Hieronymus corrigens editionem Septuaginta quod non erat in hebreo et sensum turbat, videlicet TURBABUNTUR A FACIE EIUS, obelo prenotavit quia tamen hoc in latino remansit sic fuit intelligendum hoc quod quidam habent anti. sic: PATRES ORPHANORUM ET IUDICES VIDUARUM ) |

Numérotation du verset Ps. 67,VI

Deus in loco sancto suo ¦

Numérotation du verset Ps. 67,7

Deus⁹ qui¹⁰ inhabitare¹¹ facit

⁹ Deus] Dominus W |

¹⁰ qui Ps-G (K² V D) D30 ω² Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (non est interponendum quod dicitur QUI ) Ps-G |

¹¹ inhabitare ω²*] inhabitare ω² (in- rubeo cancel. sec. m. ) |

unius moris in domo¹².

¹² domo] domu C Q* Φ^V

Numérotation du verset Ps. 67,VII

Qui educit¹³ vinctos

¹³ educit] educet C cum Ps-γ

in fortitudine ¦

similiter

eos qui exasperant qui habitant¹⁴ in sepulcris.

¹⁴ habitant] inhabitant Ω ^M cum Ps-γ

Numérotation du verset Ps. 67,8 VIII

Deus cum egredereris¹⁵*

¹⁵ egredereris ω² Ps-G ] egredireris C I, egredieris Cor2 Q W Φ G K Rusch cum Ps-R

in conspectu populi tui ¦ cum pertransires¹⁶*

¹⁶ pertransires V D ω² Ω ^S Ed1455 Ed1530 Clementina ] pertransieris Cor2 D30 Rusch Ps-G , pertransiris R

deserto¹⁷.

¹⁷ in deserto D30 ω² Ω Rusch ] in desertum Cor2 M* Q² W Φ G* K ; cf. Ps-R (per desertum) Ps-H

Numérotation du verset Ps. 67,9 IX

Terra¹⁸ mota est

¹⁸ Terra W Φ^G*V V D Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] diapsalma praem. Ps-G

etenim celi distillaverunt

a facie Dei

Sinai ¦

a facie Dei Israel.

Numérotation du verset Ps. 67,10 X

Pluviam

voluntariam

segregabis

Deus hereditati tue

et infirmata est ¦

tu vero perfecisti eam.

Numérotation du verset Ps. 67,11 XI

Animalia

tua

habitabunt¹⁹ in ea ¦

¹⁹ habitabunt] habitant Ps-G

parasti

in dulcedine

tua

pauperi Deus.

Numérotation du verset Ps. 67,12 XII

Dominus

dabit verbum

evangelizantibus ¦

virtute multa.

Numérotation du verset Ps. 67,13 XIII

Rex virtutum

dilecti dilecti ¦

et speciei domus

dividere

spolia.

Numérotation du verset Ps. 67,14 XIV

dormiatis inter medios cleros

penne

columbe

deargentate ¦

et posteriora

dorsi eius in pallore

auri.

Numérotation du verset Ps. 67,15 XV

Dum

discernit

celestis

reges

super eam

nive

dealbabuntur

in Selmon ¦

Numérotation du verset Ps. 67,16

mons Dei mons pinguis.

Numérotation du verset Ps. 67,XVI

Mons

coagulatus

mons pinguis ¦

Numérotation du verset Ps. 67,17

ut quid suspicamini montes coagulatos ?

Numérotation du verset Ps. 67,XVII

Mons

in quo beneplacitum est Deo habitare in eo ¦

etenim Dominus habitabit

in finem.

Numérotation du verset Ps. 67,18 XVIII

Currus Dei decem millibus multiplex

millia

letantium ¦

Dominus

in eis in Sina

in²⁰ sancto.

²⁰ Sina in Rusch Ps-G Cor2 (hebr. et grecus secundo apponunt IN cum latino)] Sinai (Synai) in Ps-G ( R² F² W U G* K Φ^P) D30* Ed1452 Ed1530, Synai D30² Cor2 (quidam tamen ant. habent SINAI )

Numérotation du verset Ps. 67,19 XIX

Ascendisti

in altum ^†

cepisti

captivitatem ¦

accepisti²¹

²¹ accepisti] dedit Ps-R

dona in hominibus.

Numérotation du verset Ps. 67,XX

Etenim

non credentes ¦

inhabitare²² Dominum

²² inhabitare] habitare Cor2 (anti.) R cum Ps-H

Deum²³.

²³ Deum] Deus Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,20 XXI

Benedictus Dominus

die quotidie ¦

prosperum iter

faciet

nobis Deus

salutarium nostrorum.

Numérotation du verset Ps. 67,21 XXII

Deus²⁴ noster Deus

²⁴ Deus] diapsalma praem. Ps-G

salvos

faciendi ¦

Domini Domini

exitus mortis.

Numérotation du verset Ps. 67,22 XXIII

Verumtamen

Deus confringet

capita inimicorum suorum ¦

verticem

capilli perambulantium

in delictis suis.

Numérotation du verset Ps. 67,23 XXIV

Dixit Dominus

ex Basan convertam ¦

convertam²⁵ in profundum²⁶*

²⁵ convertam² ω² ( interl.) ] om. ω²* |

²⁶ in profundum Cor2 F* C I Φ^RP U G K V D ω² Ω^S edd. cum Ps-R ] de profundis Φ^V cum hebr. et Ps-H, in profundo M * Q² W D30 Ω ^M, in profundis Ps-G (Q* R F²), profundum Ψ^B Rusch |

maris.

Numérotation du verset Ps. 67,24 XXV

Ut intinguatur²⁷

²⁷ Ut intinguatur D30 Ω ^MS Rusch Ps-G ] Ut intingatur ω 1 , Et intingatur ω² (hapax)

pes tuus

in sanguine ¦ lingua²⁸ canum tuorum²⁹

²⁸ lingua D30 ] lingue ω² |

²⁹ tuorum] tuarum W |

ex inimicis

ab ipso.

Numérotation du verset Ps. 67,25 XXVI

Viderunt

ingressus

tuo³⁰

³⁰ tuo] tui Ps-G

Deus ¦

ingressus Dei mei

regis mei

qui est in sancto.

Numérotation du verset Ps. 67,26 XXVII

Prevenerunt

principes

coniuncti

psallentibus ¦

in medio

iuvencularum tympanistriarum.

Numérotation du verset Ps. 67,27 XXVIII

In ecclesiis

benedicite Deo³¹

³¹ Deo] Deum Ps-G

Domino³² ¦

³² Domino] Dominus Ps-G

de fontibus

Israel.

Numérotation du verset Ps. 67,28 XXIX

Ibi

Beniamin adolescentulus ¦

in mentis

excessu.

Numérotation du verset Ps. 67,XXX

Principes Iuda

duces eorum ¦

principes Zabulon principes Neptalim³³.

³³ Neptalim Ps-G (R F² Q W U G K Ψ B V D) D30 Ω Ed1452 Rusch , Nepthalim M Φ^P Ed1530] Neptali Ps-G , Nephtali I Φ^R²^G, Nephthali Clementina

Numérotation du verset Ps. 67,29 XXXI

Manda

Deus virtuti tue³⁴ ¦

³⁴ virtuti tue Cor2 (alia littera) Ps-G (F² Q² G²) plerique codd. et edd. ] virtutem tuam Cor2 (sic habent anti. sed est “mitte spiritum sanctum”. Sicut enim dicitur in libro derivationum ‘mandare’ uno modo pro ‘mittere’ accipitur) Ps-G

confirma

Deus hoc³⁵

³⁵ Deus hoc D30 Rusch ] inv. ω² edd. cum Ps-R

quod operatus es in³⁶* nobis.

³⁶ in M* Φ^P U Ψ^B V D ω² Ω Rusch edd. cum Ps-R ; cf. Septuaginta (cod. lucian.) ] om. Cor2 (dativi casus secundum hebr. et anti. et Hieronymum) Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,30 XXXII

A templo tuo

in Hierusalem ¦

tibi offerent reges munera³⁷.

³⁷ offerent] afferent Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,31 XXXIII

Increpa feras

arundinis ^†

congregatio taurorum

in vaccis populorum ¦

ut excludant eos

qui probati sunt argento.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXIV

Dissipa

gentes

que bella volunt ^†

Numérotation du verset Ps. 67,32

veniant³⁸ legati

³⁸ veniant] venient Ps-G

ex Egypto ¦

Ethiopia

preveniet manus

eius

Deo.

Numérotation du verset Ps. 67,33 XXXV

Regna terre

cantate Deo ¦

psallite Domino.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXVI

Psallite³⁹

³⁹ Psallite] diapsalma praem. Ps-G

Deo

Numérotation du verset Ps. 67,34

qui ascendit super celum celi ¦

ad orientem.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXVII

Ecce

dabit voci sue

vocem virtutis ^†

Numérotation du verset Ps. 67,35

date gloriam Deo super

Israel ¦⁴⁰

⁴⁰ <divisio.> Deo super Israel ¦ D30 ] Deo ¦ super Israel ω²

magnificentia

eius

et virtus eius⁴¹

⁴¹ virtus eius] iustus Ψ^B*

in nubibus.

Numérotation du verset Ps. 67,36 XXXVIII

Mirabilis Deus in sanctis suis ^† Deus Israel

ipse dabit virtutem

et fortitudinem

plebi sue ¦

benedictus Deus.

Psalmus 67

Numérotation du verset Ps. 67,1

¶^A {t. 2 : Erfurt, f. 267va ; facsim., p. 534ª} In finem

^A ¶Codd. : (Ps. 67) D30 ω² Rusch Ps-G

^interl.| Christum

^marg.| IN FINEM. CASSIODORUS. Psalmus David prophete de exaltatione Christi et Ecclesie hic et in futuro ut omnes Deo cantent.

^marg.| CASSIODORUS. Surgente Christo quasi elevata arca quid bonis malisque hic et in futuro ut illos terreat hos letificet. Modum sue locutionis formans ab eo quod Moysi et filiis Isrel contra hostes dimicantibus olim contingebat elevata quippe arca Domini hostes suos superabant atque in elevatione arce verbis his similibus Moyses usus fuisse dicitur.

psalmus

^interl.| dirigens

cantici David. ¹

¹ psalmus cantici - David] inv. Ps-G , + propheta annuntiat ad ventum Christi et assumptionem in caelis D30

^interl.| de exaltatione Christi et suorum adversariorum ruina

Numérotation du verset Ps. 67,2
I

Exsurgat Deus

^interl.| hoc factum surrexit Christus et dispersi sunt Iudei per omnes gentes

^marg.| EXSURGAT. CASSIODORUS. Confidenter optat quod scit futurum.

et dissipentur inimici eius ¦

^interl.| hic in resurrectione Christi et post in iudicio futuro

et fugiant

^interl.| non loco quia ubique presens est sed metu animi in timendo non latendo

qui oderunt eum a facie eius.

^interl.| AUGUSTINUS. non ea quam non vident qua ubique est sed a presentia qua in nubibus venit id est preconibus

^interl.| id est timeant a presentia sanctorum

^marg.| QUI ODERUNT. AUGUSTINUS. Pertinaces a presentia tollantur eius qui ubique presens grave maledictum ut velint et conentur quod nullatenus fieri potest.

Numérotation du verset Ps. 67,3
II

Sicut deficit fumus

^interl.| AUGUSTINUS. extulerunt se ignibus odiorum insultantes crucifixo et inde mox evanuerunt.

^marg.| SICUT DEFICIT FUMUS. CASSIODORUS. Fumus ex flamma ascensu vanescit ita ex flamma nequitie fumifera producunt et ipsa elatione deficiunt.

^marg.| ET FUGIANT QUI ODERUNT. HIERONYMUS. Vel de penitentibus legi potest in bono. Quasi odientes fugiant et dissipentur. Sed alii sicut deficit fumus deficiant. Non ut in nihilum redigantur sed ut quiescant a peccatis suis. Et sic pereant peccatores per penitentiam in eo quod mali sunt a facie Dei id est a presentia gratie eius sicut fluit cera a facie ignis ut lacrimis penitentie admoti igne Spiritus Sancti duritia eorum solvatur.

deficiant ¦

^interl.| id est sic pereant peccatores a facie Dei

sicut fluit cera a facie ignis

^interl.| annihilatur

^marg.| SICUT FLUIT. AUGUSTINUS. De penitentibus dici potest vel in iudicio a facie Dei tollentur mali qui erit ignis ad penam impiorum et lumen iustorum.

sic pereant peccatores a facie Dei.

^interl.| e contra

Numérotation du verset Ps. 67,4
III

Et iusti epulentur

^interl.| iocundentur qui laboraverunt in vinea contemplatione Dei hic et in futuro

^marg.| EPULENTUR. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. In deliciis que sunt in conspectu Dei.

et² exultent

² et Ps-G (Φ^GP Ψ^B² V D edd.) D30 ω² Ω Rusch] om. Ps-G

^interl.| CASSIODORUS. non coram hominibus vana iactantia

^interl.| vel modo vel tunc

in conspectu Dei ¦

^interl.| qui sine errore inspicit

et³ delectentur in letitia.

³ et ω² Rusch ] om. Ps-G

^interl.| et si iam insultent inimici in timore

^marg.| ET DELECTENTUR hoc potest eos delectare quod leti sunt quia non est sinienda eorum letitia.

^interl.| et ideo

Numérotation du verset Ps. 67,5
IV

Cantate

^interl.| mente

^interl.| etiam exultate cum tremore

Deo

^interl.| vivendo Deo

^marg.| CANTATE DEO. AUGUSTINUS. Convertit se ad eos quibus tantam spem dedit et hortatur.

psalmum dicite

^interl.| id est recte operemini glorie eius

{t. 2 : Erfurt, f. 267vb ; facsim., p. 534b}

nomini eius ^† iter facite

^interl.| AUGUSTINUS. in corda credentium

^interl.| CASSIODORUS. vel corda vestra parate ut intret quia impolluta via eius

qui ascendit super occasum ¦

^marg.| QUI ASCENDIT. AUGUSTINUS. Non eum excipiet nova vita nisi vetus occiderit. Vel resurgendo casum corporis vicit.

^marg.| SUPER OCCASUM. CASSIODORUS. Occasus mortis cedit illi super quem sol iustitie oritur. Et ne dubites quis iste sit quia Dominus nomen illi essentiale quem Iudei ut communem hominem occiderunt.

^interl.| quia

Dominus

^interl.| quod si cognovissent numquam Dominum glorie crucifixissent

nomen⁴ illi.

⁴ nomen ω² Rusch Weber ] + est F* V cum Ps-R

^interl.| essentiale

Numérotation du verset Ps. 67,V

Exultate⁵

⁵ Exultate plerique codd. et edd. cum Ps-R ] et praem. Ps-G (F G I Q² W Φ^P G K² Ψ ^B ) cum hebr. LXX Ps-γ Ps-δ Ps-H

^interl.| etiam dum faciendo iter occurrunt tristia

^interl.| non modo non deficiatis verum

in conspectu eius ¦

^interl.| non hominum

^marg.| IN CONSPECTU. CASSIODORUS. Consideratio premii futuri erumnas mitigat.

turbabuntur a facie

^interl.| AUGUSTINUS. quia qui vos turbant in conspectu hominum

eius

^interl.| cuius

Numérotation du verset Ps. 67,6

patris⁶ orphanorum

⁶ patris] patres F² C Q Φ cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz

^interl.| quasi non estis destituti ut putant

et iudicis⁷ viduarum.⁸

⁷ iudicis] iudices F C Q* Φ^RGV cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz

⁸ Exultate... viduarum] Exultate coram eo patri pupillorum et defensori viduarum Cor2 (secundum hebr. [...] sic ergo Hieronymus corrigens editionem Septuaginta quod non erat in hebreo et sensum turbat, videlicet turbabuntur a facie eius, obelo prenotavit quia tamen hoc in latino remansit sic fuit intelligendum hoc quod quidam habent anti. sic: patres orphanorum et iudices viduarum )

^interl.| AUGUSTINUS. spe seculi carentium

^marg.| ORPHANI. AUGUSTINUS. Quibus mortuus est pater mundus et diabolus et mater concupiscentia. Vidue quibus error maritus moritur. In quibus habitat Deus quos colligit quos trahit quia de viduis et orphanis facit sibi templum in quo est.

Numérotation du verset Ps. 67,VI

Deus in loco sancto suo ¦

^interl.| quo non extra nos sed in nobis

Numérotation du verset Ps. 67,7

Deus⁹ qui¹⁰ inhabitare¹¹ facit

⁹ Deus] Dominus W

¹⁰ qui Ps-G (K² V D) D30 ω² Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (non est interponendum quod dicitur qui ) Ps-G

¹¹ inhabitare ω²*] inhabitare ω² (in- rubeo cancel. sec. m. )

^interl.| ipse sibi edificat

^marg.| DEUS QUI INHABITARE. HIERONYMUS. In hebreo habetur : ‘’Dominus autem inhabitare facit monachos in domo’’ in quibus non cohabitat peccatum.

unius moris in domo¹².

¹² domo] domu C Q* Φ^V

Numérotation du verset Ps. 67,VII

Qui educit¹³ vinctos

¹³ educit] educet C cum Ps-γ

^interl.| solvit vincula peccatorum ; unde^a «Dirupisti vincula mea».

^a Ps. 115, 7.

^marg.| UNIUS MORIS. AUGUSTINUS. Unanimes unum sentientes iste est sanctus locus Dei non omnes qui in domo in qua et vasa contumelie hunc autem locum gratia edificat non meritis unde subdit quia educit vinctos.

^marg.| EDUCIT. CASSIODORUS. De inferno ligato diabolo.

in fortitudine ¦

^interl.| sua

^interl.| per quam fortes sunt qui ante non erant

similiter

^interl.| educit

eos qui exasperant qui habitant¹⁴ in sepulcris.

¹⁴ habitant] inhabitant Ω ^M cum Ps-γ

^marg.| QUI EXASPERANT. CASSIODORUS. Blasphemos in Deum. Vel persequendo in sepulcris in carnalibus fetidis sepulti ut nec velint nec possint ambulare.

^marg.| EXASPERANT. AUGUSTINUS. Resistendo iustitie cum omnino sint mortui in operibus mortuis vincti vero volunt ambulare hec possunt hi solvuntur per gratiam illi resuscitantur.

Numérotation du verset Ps. 67,8
VIII

Deus cum egredereris¹⁵*

¹⁵ egredereris ω² Ps-G ] egredireris C I, egredieris Cor2 Q W Φ G K Rusch cum Ps-R

^interl.| CASSIODORUS. egreditur cum apparet in operibus sed non nisi his qui norunt eius opera intueri hec scilicet opera quod vinctos solvit mortuos suscitat

^marg.| DEUS CUM EGREDIERIS. CASSIODORUS. Diapsalma de verbo evangelii per egressum Christi.

^marg.| CASSIODORUS. Deus cum egredieris. Vere educis quia prefiguratum est egressus eius coram Israel dum in columna nubis et ignis apparuit in deserto et manna satiavit.

^marg.| Allegorice. AUGUSTINUS. Egressus dum apparuit hominibus per humanitatem. Vel dum educit vinctos id est suscitat. Transiit in desertum cum ad gentes venit. Et tunc «terra mota est»^b quia tunc terreni videndo tanta mirabilia moti sunt.

^b Ps. 45, 7.

in conspectu populi tui ¦ cum pertransires¹⁶*

¹⁶ pertransires V D ω² Ω ^S Ed1455 Ed1530 Clementina ] pertransieris Cor2 D30 Rusch Ps-G , pertransiris R

^interl.| vel pertransires

^interl.| vel tamen

deserto¹⁷.

¹⁷ in deserto D30 ω² Ω Rusch ] in desertum Cor2 M* Q² W Φ G* K ; cf. Ps-R (per desertum) Ps-H

^interl.| id est gentes

Numérotation du verset Ps. 67,9
IX

Terra¹⁸ mota est

¹⁸ Terra W Φ^G*V V D Ω Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] diapsalma praem. Ps-G

^interl.| terreni ad fidem excitati sunt sed unde quia celi id est apostoli

^interl.| cum predicareris gentibus

etenim celi distillaverunt

^interl.| pluviam id est gratiam

a facie Dei

^interl.| AUGUSTINUS. non a se sed a Deo qui in illis

^marg.| CELI DISTILLAVERUNT manna dum in modum stillicidii manna descendit a facie Dei cuius presentia per columnam noscebatur.

Sinai ¦

^interl.| vel mons Sina

^interl.| Paulus apostolus gentium qui plus omnibus stillavit generatus prius in servitutem ex lege que fuit data in monte Sina ergo bene per Sina significatur

a facie Dei Israel.

^marg.| AUGUSTINUS. MONS SINA A FACIE DEI FUMAVIT. Secundum aliam litteram quando Moyses ibi legem accepit.

Numérotation du verset Ps. 67,10
X

Pluviam

^interl.| doctrinam

voluntariam

^interl.| AUGUSTINUS. gratiam que sine meritis datur

^interl.| unde voluntarie nos genuit verbo veritatis

^marg.| PLUVIAM. Hoc est quod celi distillaverunt manna voluntariam que satisfaceret voluntati illius gentis avide comedendi.

segregabis

^interl.| vel segregasti

Deus hereditati tue

^interl.| fidelibus in quos pluvia proflua irrigatione descendit

^marg.| SEGREGABIT HEREDITATI TUE. Quia non aliis gentibus dedit quod tunc Iudeis.

et infirmata {t. 2 : Erfurt, f. 268ra ; facsim., p. 535ª} est ¦

^interl.| AUGUSTINUS. agnovit se nihil esse ex se

^marg.| INFIRMATA EST HERE< DITATE> ad tempus dum Christo non credidit.

^marg.| CASSIODORUS. Perfecit Deus hereditatem suam dum gentes in supplentum admisit. Subdit unde perfecit.

tu vero perfecisti eam.

^interl.| HIERONYMUS. quia « virtus in infirmitate perficitur »^c

^c 2Cor 12, 9.

Numérotation du verset Ps. 67,11
XI

Animalia

^interl.| gentes mansuete et converse

tua

^interl.| tibi subdita non sibi libera

^marg.| ANIMALIA id est gentes tue #dum credunt habitant in hereditate id est in Ecclesia. Que sunt animalia exponit.

habitabunt¹⁹ in ea ¦

¹⁹ habitabunt] habitant Ps-G

^interl.| hereditate

^interl.| Hierusalem

parasti

^marg.| parasti predestinatos dicit quia ab origine mundi preparati sunt.

^marg.| AUGUSTINUS. Vel mons Sina a facie Dei Israel subaudi distillavit id est sunt celi et montes scilicet apostoli. Nec tamen dicit montes sed mons idem significans singulari numero quod plurali. Et dicuntur mons Sina quia legem distillaverunt unde terre motus quia turbantur homines legem implere non valentes et hec pluvia est lex quam soli Israeli dedit. Et infirmata est lex vel hereditas lex quia minatur nec adiuvat et ita infirmos facit. Populus quia abundavit delictum data lege sed Deus perfecit legem per Spiritum datum vel populum in quo superabundavit gratia.

^marg.| CASSIODORUS. Hec mystice sed secundum figuram cum transivit in deserto coram Israel in columna nubis et ignis. Terra mota est id est homines visis illis miraculis. Celi manna distillaverunt et manna fluit pluvia volunta que soli Israel data est ut voluntati illius satis faceret. Israel autem infirmatus est fastidio illius cibi desiderans carnes Egypti sed ille percussus est a Deo non perfectus mittit ergo ad mysterium.

^marg.| AUGUSTINUS. Quidam libri non habent mons sed #a fa Dei Sina Israel id est qui legem dedit populo Israel quia qui legem dedit per Moysen qua terreret dedit et benedictionem per apostolos qua liberet.

^interl.| quomodo

in dulcedine

^interl.| non in illius facultate

tua

^interl.| non seculi que amara

^marg.| IN DULCEDINE. CASSIODORUS. Dulcedo est qua bonum fit non timore pene sed delectatione iustitie.

pauperi Deus.

^interl.| qui in se infirmus

Numérotation du verset Ps. 67,12
XII

Dominus

^interl.| per quos

^interl.| Pater

dabit verbum

^interl.| cibaria animalibus suis

^marg.| DOMINUS DABIT. Virtutes multas evangalisantibus verbum.

evangelizantibus ¦

^interl.| AUGUSTINUS. ecce quid operantur animalia evangelizant

virtute multa.

^interl.| constantia fidei vel miraculorum

Numérotation du verset Ps. 67,13
XIII

Rex virtutum

^interl.| quis Dominus

^interl.| quia ab eo regitur eique militat virtus a quo datur

^marg.| REX VIRTUTUM. HIERONYMUS. Apostolorum vel dilecti. CASSIODORUS. Pater est rex angelorum quibus imperat et ipse dilectus. AUGUSTINUS. Rex virtutum. Filii id est Pater. Vel more veteris Scripture Christus rex virtutum Christi id est suarum ut fecit Moyses sicut precepit Dominus Moysi.

dilecti dilecti ¦

^interl.| unici Filii

^marg.| DILECTI DILECTI. CASSIODORUS. Repetitio dilecti ad commendationem sed non est hec repetitio in omnibus libris sed sive sit sive non hic est sensus dilecti non solum ad alia sed etiam ad dividenda spolia que dividendo speciosam fecit Ecclesiam.

et speciei domus

^interl.| dabit

dividere

^interl.| alios apostolos alios prophetas faciendo

spolia.

^interl.| ereptos diabolo

Numérotation du verset Ps. 67,14
XIV

^interl.| iam convertit verba ad eos de quibus fit species domus

dormiatis inter medios cleros

^interl.| per quos exaltatur Ecclesia et semper volat

^marg.| SI DORMIATIS. AUGUSTINUS. Dormire inter medios cleros est in auctoritate duorum testamentorum requiescere et pacifice acquiescere #penne columbe doctores quorum predicatione in celum fertur gloria Ecclesie.

penne

^interl.| erunt

columbe

^interl.| de qua dicitur una est columba mea

^marg.| COLUMBE. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. Columba Ecclesia de qua in Canticis una est columba mea hec est deargentata divinis eloquiis erudita per argentum enim figuratur divinum eloquium unde alibi eloquia Domini argentum penne columbe doctores Ecclesie per quos exaltatur Ecclesia et semper volat ad alta quorum predicatione in celum fertur.

deargentate ¦

^interl.| divinis eloquiis erudite

et posteriora

^interl.| in resurrectione vel in fine

^marg.| ET POSTERIORA. AUGUSTINUS. Ubi radices alarum vel ubi portatus sarcina caritas. Ale duo precepta caritatis in quibus tota lex et prophete. Sarcina levis ipsa caritas que in his impletur quia quicquid difficile est in precepto leve est amanti unde onus meum leve per spiritum exquo caritas. Ibi ergo viror auri id est vigor sapientie. Vigor sapientie est caritas.

^marg.| AUGUSTINUS. Posteriora huius columbe id est ultima in specie auri splendent quia postquam de mundo exiit super aurum lucet in caritate que numquam excidit hic argento ibi auro comparatur.

^marg.| INTER MEDIOS CLEROS. AUGUSTINUS. Latine lingue esset inter cleros sed quod dicimus inter nos grecus habet inter medium nostrum hic ergo inter medios cleros id est inter medium clerorum quod dici solet in eis rebus que inter se debent habere consensum. Cleros testamenta dicit per que datur hereditas que grece dicitur cleronomia latine cleros sors et sortes ex promissione Dei partes hereditatis vocantur vel cleros ipsas hereditates hic dicimus terrenam veteris Testamenti eternam novi. Inter quas dormit qui illam iam non ardenter petit et istam patienter exspectat qui enim adhuc terrene inhiat numquam quiescit sed cupiditatibus per multa agitatur vel si dormiatis id est si moramini ut usque in finem in hoc perseveretis inter medio cleros hoc est in contemptu terrenorum spe celestium.

^marg.| AUGUSTINUS. Utrum Dominus dabit verbum evangelizantibus virtute multa, si dormiatis inter medio cleros penne columbe doctores nive dealbabuntur si Selmon hoc est si vos qui dividimini spirito speciei domus per diversa dona dormiatis inter medios cleros tunc vos qui estis penne dealbabi in Selmon vel ita si vos o penne dormiatis inter medio cleros tunc nive dealbabuntur scilicet homines qui per gratiam remissionem peccatorum accipiunt vel si dormiatis vos qui dividimini speciei domus eritis penne cleros doctores hoc est in alta elevabimini vel vobis erunt penne ambiguum est.

^marg.| CASSIODORUS. Diapsalma dum discernit de donationibus Christi ascendentis qui solus potest et non alius.

^marg.| AUGUSTINUS. Dum gratia Spiritus Sancti reges discernuntur super Ecclesiam nive dealbabuntur in Selmon id est umbra id est Spiritus Sancti gratia quia non meritis discernuntur sed Spiritu obumbrante ab estu carnis umbra fit lumine et corpore lumen est Verbum cui corpus accessit Verbum caro factum est et in eum credentes proteguntur.

dorsi eius in pallore

^interl.| vel virore

auri.

Numérotation du verset Ps. 67,15
XV

Dum

^interl.| si dormiatis etc. Eritis penne quod non est nisi per discernentem quia

discernit

^interl.| AUGUSTINUS. dividens singulis prout vult

celestis

^interl.| qui ascendens super omnes celos

reges

^interl.| rectores vel doctores

super eam

^interl.| columbam vel hereditatem

{t. 2 : Erfurt, f. 268rb ; facsim., p. 535b} nive

^interl.| incomparabiliter

dealbabuntur

^interl.| per remissionem peccatorum

^interl.| ipsi rectores vel alii homines

in Selmon ¦

^interl.| in umbra gratie

^interl.| corpore Christi

^interl.| iste Selmon est mons in vertice montium

^marg.| marg.|

^interl.| qui est

Numérotation du verset Ps. 67,16

mons Dei mons pinguis.

Numérotation du verset Ps. 67,XVI

Mons

^interl.| ne quis audeat eum ceteris comparare quia dicebant eum alii Ioannem alii Eliam quos increpat ut quid suspicamini

coagulatus

^interl.| vel incaseatus

^interl.| lacte nutriens tenerioris doctrine

mons pinguis ¦

^interl.| pane cibans

^marg.| MONS DEI MONS PINGUIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. Commendationem montis subdit mons Dei mons #Verbi unde aque irrigue et suaves fluunt coagulatus propter parvulos sed pinguis fertilitate sua propter maturos ut quid ergo putatis alios montes esse hunc montem. Iste solus est in quo beneplacitum est Deo hic enim est mons qui in Ezechiele vulnerat principem Tyri.

Numérotation du verset Ps. 67,17

ut quid suspicamini montes coagulatos ?

^interl.| scilicet esse montem in quo etc

Numérotation du verset Ps. 67,XVII

Mons

^interl.| vel montem

^interl.| Christus

^interl.| vel mons iste est solus qui Patri placuit ut in eo habitaret

in quo beneplacitum est Deo habitare in eo ¦

^interl.| AUGUSTINUS. per se in aliis per ipsum habitat

^marg.| BENEPLACITUM. AUGUSTINUS. Etenim Dominus habitabit eum in finem id est usque ad terminum maiestatis sue qui est finis sine fine et plenitudo omnium.

etenim Dominus habitabit

^interl.| alios montes

^interl.| AUGUSTINUS. ut aliquid sint qui sine eo nihil unde fiunt currus portando Deum quos manendo in #eis sina et regendo ducit in finem ut currum ad destinatum locum

^marg.| ETENIM DOMINUS. AUGUSTINUS. Nullus ut iste quia iste mons scilicet Dominus habitabit illos montes usquequo ducat in finem id est in se Deum contemplandum.

^marg.| IDEM. Alii autem montes sunt currus per quos vehitur Deus in universum mundum. Currus quia unanimes copulati caritate quos ad ministerium voluntatis sue moderatur Deus decem millibus innumeris populis multitudo sanctorum.

^interl.| usque

in finem.

^marg.| IN FINEM. AUGUSTINUS. Quia personaliter unitus est ei in quo habitavit omnis plenitudo divinitatis corporaliter.

Numérotation du verset Ps. 67,18
XVIII

Currus Dei decem millibus multiplex

^interl.| est

millia

^interl.| sunt

letantium ¦

^interl.| in eo curru

^marg.| MILLIA LETANTIUM. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. Magnam multitudinem significat sanctorum qui sunt millia letantium quia spe gaudent Dominus enim in illis Sina id est in mandato quod sanctum est quid enim prodest mandatum nisi Dominus ibi sit qui dat velle et operari. Aliter enim littera occidens sed Dominus per Spiritum dat caritatem qua impletur et ideo letantur.

Dominus

^interl.| cum letantur

^interl.| quia iam

^interl.| qui erit et finis

in eis in Sina

^interl.| est

^interl.| in impleto mandato

^marg.| SINA. CASSIODORUS. Est mons in quo data est lex dicitur mandatum in quo requiescit Dominus quia in sanctis mandatis eius presentia solet contueri.

^marg.| IN SINA. HIERONYMUS. Vel in Sinai sancto id est qui in Sina monte olim dedit legem ipse idem est in sancto id est in Christo qui est sanctus sanctorum.

in²⁰ sancto.

²⁰ Sina in Rusch Ps-G Cor2 (hebr. et grecus secundo apponunt in cum latino)] Sinai (Synai) in Ps-G ( R² F² W U G* K Φ^P) D30* Ed1452 Ed1530, Synai D30² Cor2 (quidam tamen ant. habent sinai )

^interl.| vel Sinai sancto

^interl.| Christo

Numérotation du verset Ps. 67,19
XIX

Ascendisti

^interl.| convertit verba ad ipsum Deum

^interl.| sed hoc quomodo

^interl.| o Christe

^marg.| ASCENDISTI. AUGUSTINUS. Qui propter nos erudiendos descendit.

in altum ^†

^interl.| ad dexteram Patris

^interl.| HIERONYMUS. loco et dignitate

^marg.| IN ALTUM. Super omnes celos.

cepisti

^interl.| hoc de Christo apostolus exponit

^interl.| antequam ascenderes

captivitatem ¦

^interl.| homines qui erant sub lege captivi vel sub diabolo per peccatum

^marg.| CEPISTI. Prius apud inferos captos hec sunt spolia. Simillitudo triumphi accepisti dona in hominibus a Patre id est homines. Vel dedi<sti> secundum quod Deus dona hominibus quod etiam fit in triumphis.

^marg.| CEPISTI. AUGUSTINUS. Unde captivi dicuntur quia capti retibus petri et sub leve iugum missi unde in hoc curru sunt millia letantium non plorantium.

{t. 2 : Erfurt, f. 268va ; facsim., p. 536ª} accepisti²¹

²¹ accepisti] dedit Ps-R

^interl.| vel dedisti

^interl.| in hominibus suscipiendis id est homines suscipiendo

^marg.| ACCEPISTI. AUGUSTINUS. Paulus apostolica auctoritate secundum quod Filius cum Patre Deus est dicit dedit dona hominibus mittens Spiritum qui est Patris et Filii sed secundum quod idem est caput in Ecclesia accepit dona in membris dum ipsa membra accipiunt unde quod #uni ex his meis minimis fecisti mihi fecistis.

dona in hominibus.

^interl.| eroganda que dona res susceptis

Numérotation du verset Ps. 67,XX

Etenim

^interl.| quia

non credentes ¦

^interl.| erant

^interl.| vel accepisti homines

^interl.| isti sunt quos feliciter captivavit unde propheta plenus letitia eructat hymnum benedictus

inhabitare²² Dominum

²² inhabitare] habitare Cor2 (anti.) R cum Ps-H

^interl.| Christum hominem

Deum²³.

²³ Deum] Deus Ps-G

^interl.| scilicet Verbum

Numérotation du verset Ps. 67,20
XXI

Benedictus Dominus

^interl.| laus de triumpho

^interl.| ascendit et quo precessit nos sequi faciet

die quotidie ¦

^interl.| AUGUSTINUS. vel de die in diem quod valet idem id est iugiter

^marg.| QUOTIDIE. AUGUSTINUS. Quia quotide captivat captivos usque in finem seculi. Et quia currum illum ducit in finem addit prosperum iter.

prosperum iter

^interl.| ad se eundo

^marg.| ITER. AUGUSTINUS. Cursum vite qui vere prosper cum dux sit salutaris.

faciet

^interl.| qui talia fecit

nobis Deus

^interl.| qui et non credentes vocat de pluribus periculis

salutarium nostrorum.

^interl.| salvationum

Numérotation du verset Ps. 67,21
XXII

Deus²⁴ noster Deus

²⁴ Deus] diapsalma praem. Ps-G

^interl.| non cuiuscumque

^interl.| inquam

^marg.| DEUS NOSTER DEUS. CASSIODORUS. Diapsalma. Exponit operationes que ex supra dictis eveniunt conquassatio inimicorum conversiones peccantium martyria ab utroque sexu.

salvos

^interl.| quos tamen non mirum est mori cum exitus Domini

faciendi ¦

^marg.| SALVOS FACIENDI. AUGUSTINUS. Commendat gratiam quia nullus salvus nisi per eum ; sed ne dicas cur ergo morituri²⁵ patienter fer et mortem non indigneris quia et Domini qui sine peccato fuit exitus non alius quam mortis tamen voluntate ne homo timeret mortem.^B

^B ¶Codd. : P106 Rusch

²⁵ morituri] morimur P106

^interl.| tamen

Domini Domini

^interl.| est

exitus mortis.

^interl.| qua nos liberat

^marg.| EXITUS MORTIS. CASSIODORUS. Id est resurrectio. Ne queraris de morte quia Christus inde exivit et inde exire dedit. Ne mala pertinacium credas impunita subdit verumtamen capita superbiam vel auctores iudaice sectionis vel seditionis vel heresis.

Numérotation du verset Ps. 67,22
XXIII

Verumtamen

^interl.| et si mortuus vel licet salvator

Deus confringet

^interl.| AUGUSTINUS. vel ut humilientur hic vel ut in Tartara trudantur

capita inimicorum suorum ¦

^interl.| ut #Arii

verticem

^interl.| extollentiam

^interl.| AUGUSTINUS. nimis extollentium se in delictis in quibus saltem deberent humiliari dicentes Deus propitius esto mihi peccatori. Sed et ibi superbiunt et in multa ruunt secundum illud. Insipiens cogitatio que perducit ad culpas

capilli perambulantium

in delictis suis.

^interl.| perseverantium

^marg.| VERTICEM CAPILLI. CASSIODORUS. Versutias inanium questionum qui tales inimicitias calumniarum querunt ut capillos videantur perscrutari.

Numérotation du verset Ps. 67,23
XXIV

Dixit Dominus

^interl.| confringet quia Dominus dixit etc.

ex Basan convertam ¦

^interl.| vel : convertar ^d

^d Ps-R.

^interl.| ex gentibus etiam convertet multos

^marg.| EX BASAN. AUGUSTINUS. Id est confusione quia confundetur de peccatis qui pro eis orat. Vel Basan dicitur siccitas et de siccitate id est inopia iustitie convertit Dominus non eos qui plenos iustite se putant cum sint inanes. Vel convertar quia convertitur Deus his qui confunduntur de peccato et qui sicci umbre gratie desiderant et secundum hoc convertar in profundum maris id est ad eos qui erant desperatissimi.

convertam²⁶ in profundum²⁷*

²⁶ convertam² ω² ( interl.) ] om. ω²*

²⁷ in profundum Cor2 F* C I Φ^RP U G K V D ω² Ω^S edd. cum Ps-R ] de profundis Φ^V cum hebr. et Ps-H, in profundo M * Q² W D30 Ω ^M, in profundis Ps-G (Q* R F²), profundum Ψ^B Rusch

^interl.| vel : profundo

^interl.| AUGUSTINUS. ad eos qui iacent in profundo maris

maris.

^interl.| seculi

Numérotation du verset Ps. 67,24
XXV

Ut intinguatur²⁸

²⁸ Ut intinguatur D30 Ω ^MS Rusch Ps-G ] Ut intingatur ω ¹ Ω ^R , Et intingatur ω² (hapax)

^interl.| vel convertam eos vel convertar ad eos ut intingatur quod non Deus sed propheta dicit conversus ad ipsum

pes tuus

^interl.| vel illorum

^marg.| PES TUUS. AUGUSTINUS. Id est ut qui prius erant inimici fiant pes tuus predicando usque ad sanguinem scilicet usque ad mortem et canes pro Deo latrantes qui edunt de micis etc.

^marg.| AUGUSTINUS. Pes tuus. Illi soli ad officium regiminis assumendi sunt qui quod percipiunt aliis predicant et qui manibus bonorum operum exequuntur quod ore predicant vel docent unde in Levitico os turturis retorquetur ad ascellas.

in sanguine ¦ lingua²⁹ canum tuorum³⁰

²⁹ lingua D30 ] lingue ω²

³⁰ tuorum] tuarum W

^interl.| fiet vel erit

^marg.| CANUM. AUGUSTINUS. In magno sacramento eos ducere iussus est Gedeon qui ut canes aquam lamberent trecentos tantum et non plures, in signo crucis propter tau ^e que trecenti significat.

^e Littera graeca Τ.

ex inimicis

^interl.| per conversionem ex inimicis fient canes pro Domino latrantes

ab ipso.

^interl.| a te ipso

^marg.| AB IPSO. AUGUSTINUS. Quasi si queras unde tantum bonum ut canes eius sint cuius erant inimici ait ab ipso id est eius gratia non a se ipsis.

Numérotation du verset Ps. 67,25
XXVI

Viderunt

^interl.| intingatur etc. quia sic te vident precessisse

^interl.| a parte tua

^marg.| VIDERUNT. AUGUSTINUS. Vel visi sunt gressus tui Deus quibus venisti in mundum hec gratia latebat in Veteri Testamento modo patet cum missus Filius annuntiatur in gentibus.

{t. 2 : Erfurt, f. 268vb ; facsim., p. 536b} ingressus

^interl.| vel gressus

tuo³¹

³¹ tuo] tui Ps-G

^interl.| vel tui

^interl.| o

Deus ¦

^interl.| cuius Dei

^interl.| inquam

ingressus Dei mei

^interl.| Verbi

^interl.| creatione

regis mei

^interl.| gubernatione

qui est in sancto.

^interl.| id est sanctis vel in corpore

^interl.| templo

^marg.| QUI. AUGUSTINUS. Deus est. IN SANCTO. corpore licet perfidi non videant secundum quod passus. In hoc etiam patiendo vel credendo prevenerunt eos principes vel prevenerunt te ad laudem.

Numérotation du verset Ps. 67,26
XXVII

Prevenerunt

^interl.| ut populi sequerentur

^interl.| ut isti gressus viderentur prevenerunt

principes

^interl.| apostoli

coniuncti

^interl.| non soli

psallentibus ¦

^interl.| bene operando ad gloria Dei

^interl.| AUGUSTINUS. qui Dei laudes sonant

in medio

^interl.| principes etiam

^marg.| IN MEDIO. Ministri prepositi novarum Ecclesiarum Deum laudantium carne domita et corio siccato ab humore peccati et extenso a ruga duplicitatis.

iuvencularum tympanistriarum.

^interl.| ne femineum sexum excludas que etiam ab eis apostolis formam laudandi et patiendi sumunt

^interl.| ergo

Numérotation du verset Ps. 67,27
XXVIII

In ecclesiis

^interl.| o conversi ex Basan

^marg.| IN ECCLESIIS. CASSIODORUS. Diapsalma. Precatur et affirmat ut hec inceptio dilatetur et confirmetur pro qua et heretici destruantur.

^marg.| AUGUSTINUS. In Ecclesiis. He sunt iuvencule tympanistrie ne quis carnaliter choros luxurie cogitet. Ecclesie quippe sunt adolescentule nova gratia decorate.

^marg.| In Ecclesiis non alibi non in aliis conventiculis.

benedicite Deo³²

³² Deo] Deum Ps-G

^interl.| cui latria

Domino³³ ¦

³³ Domino] Dominus Ps-G

^interl.| cui dulia

de fontibus

^interl.| vos dico potati

^interl.| de doctrina apostolorum vel in Ecclesiis

^marg.| DE FONTIBUS. CASSIODORUS. Ut ad eorum imitationem predicetis que decem quia sunt principes fidei spei et caritatis et per hoc «Beniamin id est filius dextre»^f.

^f Gn. 35, 18.

Israel.

^interl.| AUGUSTINUS. de Israel prius elegit quos fontes faceret #aque vive salientes in vitam eternam

Numérotation du verset Ps. 67,28
XXIX

Ibi

^interl.| est

^interl.| inter fontes vel in Ecclesiis

^marg.| IBI BENIAMIN. CASSIODORUS. Per nomina tribuum Christum ei apostolos iudicat.

^marg.| IBI. In templo Hierusalem vel in Ecclesia. Interpretatio etiam nominum Ecclesie convenit.

Beniamin adolescentulus ¦

^interl.| novissime assumptus

^interl.| deposita vetustate malitie

^interl.| Paulus apostolorum novissimus

^marg.| CASSIODORUS. Forsan ex his tribubus fuerunt apostoli sed magis placet quod ex interpretatione accipitur. Iuda confessio Zabulon habitaculum fortitudinis. Neptalim dilatatio que principibus Ecclesie conveniunt prima confessio pro qua quicquid accidit fortiter tolerandum est. Inde finitis angustiis latitudo sequitur in premio. Vel confessio in fide fortitudo in spe latitudo in caritate.

in mentis

^interl.| mente sursum vecta

excessu.

^interl.| vel in pavore

^interl.| ibi etiam

Numérotation du verset Ps. 67,XXX

Principes Iuda

^interl.| sunt

duces eorum ¦

^interl.| qui in Ecclesiis benedicunt Deum

principes Zabulon principes Neptalim³⁴.

³⁴ Neptalim Ps-G (R F² Q W U G K Ψ ^B V D) D30 Ω Ed1452 Rusch , Nepthalim M Φ^P Ed1530] Neptali Ps-G , Nephtali I Φ^R²^G, Nephthali Clementina

^interl.| et per istos

Numérotation du verset Ps. 67,29
XXXI

Manda

^interl.| docendo scilicet

^interl.| exemplum commenda

^marg.| MANDA. CASSIODORUS. O Deus notifica Filium quasi quod enuntio futurum perfice vel virtuti tue id est fortibus tuis iniunge ut te annuntient vel o Pater manda tuum opus virtuti tuo Filio vel Spiritui Sancto.

Deus virtuti tue³⁵ ¦

³⁵ virtuti tue Cor2 (alia littera) Ps-G (F² Q² G²) plerique codd. et edd. ] virtutem tuam Cor2 (sic habent anti. sed est “mitte spiritum sanctum”. Sicut enim dicitur in libro derivationum ‘mandare’ uno modo pro ‘mittere’ accipitur) Ps-G

^interl.| vel virtutem vel tuam

confirma

^interl.| iuvando

^interl.| per gratiam Spiritus

^interl.| in gentibus

^interl.| cum Christus pro nobis mortuus quomodo non omnia nobis cum illo Deus donavit

^marg.| CONFIRMA. AUGUSTINUS. Commendat enim Deus caritatem suam in nobis quoniam cum peccatores essemus Christus pro nobis mortuus est quod bene et confidenter orat.

Deus hoc³⁶

³⁶ Deus hoc D30 Rusch ] inv. ω² edd. cum Ps-R

^interl.| fidem

quod operatus es in³⁷* nobis.

³⁷ in M* Φ^P U Ψ^B V D ω² Ω Rusch edd. cum Ps-R ; cf. Septuaginta (cod. lucian.) ] om. Cor2 (dativi casus secundum hebr. et anti. et Hieronymum) Ps-G

^interl.| Iudeis

Numérotation du verset Ps. 67,30
XXXII

A templo tuo

^interl.| quod vere facies vel quod si feceris

^interl.| vel operatus es in nobis

^interl.| non aliunde

^interl.| quod est

in Hierusalem ¦

^interl.| ente

^marg.| IN HIERUSALEM. AUGUSTINUS. Que est libera mater nostra que est templum a quo omne datum optimum a templo reges terre vel spirituales tibi offerent munera id est sacrificia laudis sed quia huic laudi obstrepunt heretici increpa. Vel quod operatus est incipiendo a templo quod est in Hierusalem quod erit quia tibi offerent etc.

tibi offerent reges munera³⁸.

³⁸ offerent] afferent Ps-G

Numérotation du verset Ps. 67,31
XXXIII

Increpa feras

^interl.| AUGUSTINUS. quia non intelligendo nocent

arundinis ^†

^interl.| quia Scripturas pervertunt vel quia instabiles

^marg.| FERAS ARUNDINIS. AUGUSTINUS. Id est eos qui moventur omni vento doctrine

^interl.| quia

{t. 2 : Erfurt, f. 269ra ; facsim., p. 537a} congregatio taurorum

^interl.| superborum indomite cervicis hereticorum

^interl.| est

in vaccis populorum ¦

^interl.| seductibilibus inter mulierculas

^interl.| unde apostolus : ex his sunt qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas

ut excludant eos

^interl.| id est ut emineant hi

^interl.| sed non sine fructu quia inde evenit

^marg.| UT EXCLUDANT. AUGUSTINUS. Hoc est quod apostolus ait qui probati sunt manifesti fiant vel a vaccis excludantur probati. Nam stabiles fortes et graves non habent seducere. Unde in populo gravi laudabo te.

qui probati sunt argento.

^interl.| eloquiis Dei

^interl.| sed

Numérotation du verset Ps. 67,XXXIV

Dissipa

^interl.| ne grex dissipetur

gentes

^interl.| propter genera sectarum

^marg.| DISSIPA GENTES. CASSIODORUS. Increpa feras et etiam dissipa dissentientes.

^marg.| GENTES. AUGUSTINUS. Hereticos et alios eis consentientes quos gentes vocat propter genera diversarum sectarum ne ibi series successionum confirmet errorem.

que bella volunt ^†

^interl.| quia non correctioni sed contentioni student

^interl.| quod fiet quia

Numérotation du verset Ps. 67,32

veniant³⁹ legati

³⁹ veniant] venient Ps-G

^interl.| ad hristum dona ferentes

^interl.| precones reconciliationis

ex Egypto ¦

^interl.| tenebris gentium

Ethiopia

^interl.| extrema gentium iustificabitur per fidem sine operibus legis

^marg.| EX EGYPTO ETHIOPIA. AUGUSTINUS. Egypti vel Ethiopie nomine fidem omnium gentium signat a parte totum non ergo ex solis Iudeis sed de gentibus precones futuros prophetat.

^marg.| HIERONYMUS. Ethiopia gentilitas nigra peccatis festinet manus dare Deo similitudo a victis qui armis depositis eas dant victoribus ne intereant.

preveniet manus

^interl.| herens Deo fide

^interl.| opera

eius

^interl.| suas

^marg.| PREVENIET MANUS. AUGUSTINUS. Id est vindictam eius per confessionem ne manentes in peccatis puniantur. Sequitur :

Deo.

^interl.| vel Dei

^interl.| ergo

Numérotation du verset Ps. 67,33
XXXV

Regna terre

^interl.| hoc est Egyptus et Ethiopia

^interl.| omne hominum genus

cantate Deo ¦

^interl.| puritate mentis

^marg.| DEO REGNA TERRE CANTATE ut Deo sit in principio sequentis versus. Vel magis in fine precedentis versus est Deo. Commendaturque fides quasi non precedentibus operibus iustificatur homo que per dilectionem incipit operari. Credet ergo Ethiopia Deo et sic perveniet opera eius id est Ethiopie quod in greco non est ambiguum id est credendo in Deum perveniet opera sua vel eius Egypti Deo id est in Deum.

^marg.| REGNA TERRE. AUGUSTINUS. Decursis omnibus que iam impleta cernimus hortatur ad laudem Christi et futurum eius adventum prenuntiat.

psallite Domino.

^interl.| opere

^marg.| PSALLITE. CASSIODORUS. Diapsalma psallite veniet qui ascendit ubi sanctos consummabit.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXVI

Psallite⁴⁰

⁴⁰ Psallite] diapsalma praem. Ps-G

^interl.| in quam

Deo

^interl.| Christo

Numérotation du verset Ps. 67,34

qui ascendit super celum celi ¦

^interl.| super omnes celos ad dexteram Patris

^interl.| virtutes

^marg.| ASCENDIT. CASSIODORUS. Secundum quod homo. Nam secundum quod Deus Patri equalis super celum celi excelsiores creaturas ut nihil supra se haberet.

^marg.| HIERONYMUS. CASSIODORUS. Oriens Verbum a Patre genitum. Et ascendit ab oriente virtute Verbi.

ad orientem.

^interl.| vel ab oriente

^marg.| AD ORIENTEM. Locum expressit ubi surrexit et unde ascendit.

^marg.| AUGUSTINUS. Ad orientem nostre illuminationis. Vel quia Hierusalem est in oriente.

Numérotation du verset Ps. 67,XXXVII

Ecce

^interl.| quia inde venturus ad iudicandum subdit

dabit voci sue

^interl.| vel vocem vel suam

^interl.| in iudicio

^marg.| VOCI SUE. AUGUSTINUS. Que fuit humilis in passione dabis vocem virtutis in communi resurrectione.

vocem virtutis ^†

^interl.| qui prius ut agnus sine voce

^marg.| VOCEM VIRTUTIS. CASSIODORUS. Efficaciam resuscitandi omnes mortuos.

^interl.| psallite et

Numérotation du verset Ps. 67,35

date gloriam Deo super

^interl.| dabit item

Israel ¦⁴¹

⁴¹ <divisio.> Deo super Israel ¦ D30 ] Deo ¦ super Israel ω²

^interl.| Dei

magnificentia

^interl.| erit

^interl.| evidens

eius

^interl.| Dei

^marg.| MAGNIFICENTIA. AUGUSTINUS. Quoniam iam tunc non erit commixtio malorum inde evidens erit magnificentia eius super verum Israel.

et virtus eius⁴²

⁴² virtus eius] iustus Ψ^B*

^interl.| Dei

in nubibus.

^interl.| sanctis

^marg.| IN NUBIBUS. AUGUSTINUS. Quia non solus veniet ad iudicium sed cum senioribus populi qui sunt nubes quas ne aliter acciperes addit mirabilis in sanctis.

^interl.| et

Numérotation du verset Ps. 67,36
XXXVIII

Mirabilis Deus in sanctis suis ^† Deus Israel

^interl.| tunc vere Israel quia videbit Deum sicut est

ipse dabit virtutem

^interl.| in carne que etiam in resurrectione erit impassibilis unde apostolus virtutem resurrectionis eius

^marg.| IPSE DABIT. CASSIODORUS. Magna promisit ne quis pro humana infirmitate desperet se ad tanta premia pervenire.

et fortitudinem

^interl.| quia inimica destruetur mors

^interl.| vel de presenti ipse dabit hic

plebi {t. 2 : Erfurt, f. 269rb ; facsim., p. 537b} sue ¦

^interl.| nunc infirme

^interl.| ergo

benedictus Deus.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 67), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_67)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 67

<26. Psalterium>

Psalmus 67