Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 140

Numérotation du verset Ps. 140,1

¶Psalmus David¹.

¶Codd. : (Ps. 140) D30 T79 Ω^Χ Rusch Ps-G

¹David] + Vox Ecclesie contra hereticos D30

Numérotation du verset Ps. 140,I

Domine clamavi

ad te

exaudi me ¦ intende voci mee

cum²

² cum D30 Ω^Χ Rusch Weber ] dum T79 (hapax)

clamavero ad te.

Numérotation du verset Ps. 140,2 II

Dirigatur oratio mea

sicut incensum

in conspectu tuo ¦ elevatio manuum mearum

sacrificium vespertinum.

Numérotation du verset Ps. 140,3 III

Pone Domine custodiam ori meo ¦

et ostium circumstantie

labiis meis.

Numérotation du verset Ps. 140,4 IV

Non declines cor meum in verba malitie ¦

ad excusandas excusationes in peccatis.

Numérotation du verset Ps. 140,V

Cum hominibus operantibus iniquitatem ¦

et non communicabo

cum electis eorum.

Numérotation du verset Ps. 140,5 VI

Corripiet me iustus

in misericordia et increpabit me ¦

oleum autem peccatoris

non impinguet

caput meum.

Numérotation du verset Ps. 140,VII

Quoniam adhuc

et oratio mea

in beneplacitis eorum ¦

Numérotation du verset Ps. 140,6

absorpti sunt³

³ absorpti Rusch ] absorti T79 Ω^Χ Ps-G

iuncti petre

iudices eorum.

Numérotation du verset Ps. 140,VIII

Audient

verba mea quoniam potuerunt ¦

Numérotation du verset Ps. 140,7

sicut crassitudo

terre erupta⁴ est

⁴ erupta D30 Cor2 Rusch Ps-G ] erumpta Ω^Χ, erecta Ω^S, eructa T79

super terram.

Numérotation du verset Ps. 140,IX

Dissipata sunt ossa nostra

secus

infernum^†

Numérotation du verset Ps. 140,8

quia ad te Domine Domine⁵ oculi mei⁶ ¦

⁵ Domine² Ω^Χ] om. Ψ Ps- γ |

⁶ mei Ω^Χ Rusch Weber ] nostri Ω^S |

in te speravi non auferas

animam meam.

Numérotation du verset Ps. 140,9 X

Custodi me

a laqueo⁷

⁷ laqueo Ps-R Ps-G ] + hoc Clm343* (theta.) Ps-Med

quem statuerunt mihi ¦

et a⁸ scandalis

⁸ a] ab Ω^Χ

operantium iniquitatem.

Numérotation du verset Ps. 140,10 XI

Cadent

in retiaculo⁹*

⁹ retiaculo Ω^M Ω^J Ω^S Ω^Χ Ps-G Ps-R ] retiaculum Ps-G (G² Ψ^B*) D30 T79 Rusch , retiacula G* cum hebr.

eius

peccatores ¦ singulariter sum ego donec transeam.

Psalmus 140

Numérotation du verset Ps. 140,1

¶^APsalmus David¹.

^A ¶Codd. : (Ps. 140) D30 T79 Ω^Χ Rusch Ps-G

¹David] + Vox Ecclesie contra hereticos D30

^interl.| attribuitur

^interl.| Christo in persona hominis peccatis circumventi clamantis

^marg.| PSALMUS DAVID. AUGUSTINUS. Psalmus iste subobscurus est. Sunt enim in scrupturis sanctis profunda mysteria que ad hoc absconduntur ne vilescant, ad hoc queruntur ut exerceant, ad hoc aperiuntur ut pascant. Scriptura, si nusquam aperta esset, non te pasceret ; si nusquam occulta non te exerceret. Hic tamen non alia dicuntur quam in aliis psalmis dicta sunt sed eadem licet diverso modo. Ideo eadem quia oportet sepius commemorari quod cogit mundus oblivisci. Omnia ideo multipliciter dicta sunt ut varietas locutionis fastidium tolleret veritatis. Amant enim se invicem mali sed amor iste tartareus est. Alia est caritas christianorum quam Paulus definit dicens^a : «Finis precepti est caritas de corde puro et conscientia bona et fide non ficta ». Alibi vero quasi scientibus finis legis est caritas et non dicit que caritas quia alibi dixit. Non enim omnia ubique dici aut possunt aut debent ideoque ibi non dixit qualis caritas sed ibi determinavit ubi addidit de corde puro quando secundum Deum diligis hominem que non inter malos et conscientia bona et fide non ficta. Illud autem de quo hic et in aliis psalmis tractatur est caritas. Caritas vero est amor sed non quilibet. Est enim amor ethereus et est amor tartareus.

^a 1Tim. 1, 5.

^marg.| AUGUSTINUS. Unus homo caput et corpus proprium capitis est loqui pro membris ut lingua nostra personam omnium membrorum suscipit ipsa pro omnibus verbo fungitur. Caritas enim unum facit nos cum Christo sive ergo caput loquatur sive membra Christi loquitur sed in voce eius quisque agnoscit suam aliquando dicit quod sibi soli competit non tamen separat se a nostris verbis sed a suis propriis ad nostra redit et a nostris interdum ad sua propria transit.

^marg.| Sciens propheta hominem peccatis implicari rogat ut audiatur subdens a quibusmaxime velit liberari. Secundo dicit quod a iusto correctus spernat falso auditores ibi : Corripiet.

Numérotation du verset Ps. 140,I

{t. 2 : Erfurt, f. 320va ; facsim., p. 640a}

^interl.| o

Domine clamavi

^interl.| iam diu

ad te

^interl.| quid

exaudi me ¦ intende voci mee

^interl.| et item adhuc clamo

^marg.| INTENDE. AUGUSTINUS. Nondum enim finitus est clamor quia nondum finita est tribulatio. Si finita est tribulatio finitus sit et clamor. Si vero manet usque in finem numquam cesset clamor.

cum²

² cum D30 Ω^Χ Rusch Weber ] dum T79 (hapax)

^interl.| quando

clamavero ad te.

^interl.| intentione cordis

Numérotation du verset Ps. 140,2
II

Dirigatur oratio mea

^interl.| igne caritatis incensa

sicut incensum

^interl.| id est sit tibi incensum id est bonus odor

in conspectu tuo ¦ elevatio manuum mearum

^interl.| operatio mea bona que fit pro eternis

^marg.| ELEVATIO MANUUM. AUGUSTINUS. Hoc de capite omnes intelligant qui ad vesperam animam posuit iterum recepturus non amisit invitus sed tamen nos ibi figurati sumus quod enim illius pependit in ligno de nobis accepti. Vespertinum sacrificium passio Domini oblatio victime salutaris quod fecit ine resurrectione munus matutinum oratio ergo pure directa de corde fideli tamquam de ara sancta in incensum surgit. Subdit ex voce corporis.

sacrificium vespertinum.

^interl.| placeat tibi ut sacrificium vespertinum

^marg.| DIRIGATUR. CASSIODORUS. Oratio sit incensum operatio vespertinum sacrificium quod acceptabilius erat in lege quia figura erat illius veri sacrificii quod in fine mundi in cruce oblatum est. Vespera nostra finis vite potest preterea sacrificium vespertinum dici penitentia qua in fine mundamur. Et est elevatio manuum mearum sit tibi sacrificium vespertinum id est opera mea bona sic tibi sint accepta ut penitentia que agitur in vespera id est in fine vite in quo si perfecte offerimus purgamur hoc dicit ut nemo desperet qui in fine penitet.

^interl.| et

Numérotation du verset Ps. 140,3
III

Pone Domine custodiam ori meo ¦

^interl.| vel cordi

^interl.| ne iniqua cogitet

^marg.| PONE DOMINE CUSTODIAM. CASSIODORUS. Nota quod et cordi et ori petit apponicus. Duplici munimine opus est ut nec cogitatio iniqua sapiat nec prava voluntas in fatua verba erumpat.

et ostium circumstantie

^interl.| vel : continentie |^b

^b Ps-α.

^marg.| OSTIUM. AUGUSTINUS. A similitudine illius qui circumstat ostium ne intret vel exeat cui non licet.

^marg.| HIERONYMUS. Dicit enim Ieremias : Mors intravit per fenestras nostras. Et Petrus ait : «Adversarius noster diabolus tamquam leo rugiens circuit querens quem devoret».

labiis meis.

^interl.| ne stulta promant

^marg.| AUGUSTINUS. ostium circumstantie vel continentie clauditur et aperitur aperiatur ad confessionem peccati claudatur ad excusationem et ita erit hotium continentie non ruine.

Numérotation du verset Ps. 140,4
IV

Non declines cor meum in verba malitie ¦

^interl.| ad hoc ut non

^interl.| Christus hoc dicit ex persona Ecclesie cum unus ex membris hoc orat ipse orat sicut alibi ex persona membrorum dicit quid me persequeris et esurivi et non dedistis mihi manducare

^marg.| NON DECLINES. CASSIODORUS. Quasi ad hoc pone hostium ut non excusetur quod summum vitium dominatur hominibus unde tardius penitent ; unde in libro Regum quasi peccatum ariolandi est repugnare et quasi scelus idolatrie est nolle acquiescere.

ad excusandas excusationes in peccatis.

^interl.| quasi omnia casu agantur

^marg.| AD EXCUSANDAS. CASSIODORUS. Consuetudo impudentium ut deprehensi primum per aliqua falsa excusent et inde convicti alia querunt tempori vel necessitati vitia imputantes nequando veritati cedant.

Numérotation du verset Ps. 140,V

Cum hominibus operantibus iniquitatem ¦

^interl.| id est sicut excusant homines qui operantur iniquitatem

et non communicabo

^interl.| vel non combinabor id est non ero socius

^interl.| et si hoc fuerit non communicabo

^marg.| COMMUNICABO. CASSIODORUS. Vel combinabor. Combinati dicuntur quando duo simul ligantur ut alter alterum impediat ne sit fuga libera.

^marg.| Non combinabor ad similitudinem canis.

cum electis eorum.

^interl.| non Dei

^marg.| CUM ELECTIS. AUGUSTINUS. Electi sunt qui se iustificant ceteros despiciunt ut Phariseus et peccata defendunt quibusque modis cum talibus non vult iste combinari id est sociari ne impediatur ab eis.

Numérotation du verset Ps. 140,5
VI

Corripiet me iustus

^interl.| quasi non communicabo cum istis ut defendam peccata sed potius

^marg.| CORRIPIET ME. CASSIODORUS. Secunda pars ubi fidelis iste iam e contra a iusto correctus spernit falsos laudatores malis verbo et moribus profuturus in quo et petit custodiri.

^marg.| IUSTUS. AUGUSTINUS. Christus vel quilibet frater, vel ipse idem secundum interiorem. Corripiet se carnem quasi uxorem

{t. 2 : Erfurt, f. 320vb ; facsim., p. 640b} in misericordia et increpabit me ¦

^interl.| AUGUSTINUS. non odit qui arguit et eo magis arguit quia non odit

oleum autem peccatoris

^interl.| AUGUSTINUS. falsa laus adulatoris

^marg.| OLEUM. CASSIODORUS. Dilectio simulata que mentes a rigore veritatis emollit ad noxia.

non impinguet

^interl.| vel : impinguabit ^c

^c Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos (Ps. 140, 13), CCSL 40, p. 2025.19 (textus psalmi) : « Oleum autem peccatoris non impinguabit caput meum ». Cf. Sabatier, t. 2, p. 274 (notae). Non inveni in Ps-R P-G Ps-H [MM2017].

^interl.| AUGUSTINUS. non crescit capu-t meum de adulatione non me delectat oleum peccatoris

caput meum.

^interl.| mentem

^interl.| non impinguet quoniam adhuc

Numérotation du verset Ps. 140,VII

Quoniam adhuc

^interl.| futurum est quod dicam

^marg.| QUONIAM ADHUC. AUGUSTINUS. Non combinabor cum malis corripiet me isutus quoniam adhuc exspectatio primis temporibus vituperabantur christiani sed adhuc exspecta et oratio mea erit in beneplacitis eorum id est veniet tempus quo placebit eis oratio mea ut dicant dimitte nobis sicut et nos dimittimus et item habemus advocatum Iesum.

et oratio mea

^interl.| quam docuit vel qua interpellat pro nobis

in beneplacitis eorum ¦

^interl.| orabunt pro eis ut ego

^interl.| beneplacebit eis

^interl.| et etiam

Numérotation du verset Ps. 140,6

absorpti sunt³

³ absorpti Rusch ] absorti T79 Ω^Χ Ps-G

^interl.| quod si qui sunt qui contradicunt absorpti sunt iuncti petere

iuncti petre

^interl.| vel iuxta petram

iudices eorum.

^interl.| doctores heretici iuxta et non supra petram quia communicant sacramentis non tamen sunt in Christo merguntur in profundum audient nec corrigentur et ideo magis rei

^marg.| IUDICES. AUGUSTINUS. Potentes docti qui de moribus iudicant ut Plato Arestotiles Pythagoras absorpti sunt iuncti petre id est comparati Christo vel absorpti sunt iuxta petram alia littera id est iuxta Christum idem sensus id est comparati Christo per se videntur aliquid dicere sed iunge et compara illos petre id est Christo et nihil sunt mortui iacent stulta eorum sapientia surrexit christus vincit regnat imparat quem omnes colunt.

Numérotation du verset Ps. 140,VIII

Audient

^interl.| quid ergo erit

^marg.| AUDIENT. AUGUSTINUS. Aure obedientie non sicut Adam. Audivit enim Adam designo scientie boni et mali ne comederet sed non obedivit predestinati autem ad vitam audient aure et recurrentes ad Adam eiusque excessum recolentes dicent Adam fuit perditio nostra qui non stetit stemus nos ut repatriemus. Adam sicut crassa terra que pre abundantia spinas germinat ita pre divitiis liberi arbitrii quasi luxurians lignum vetitum usurpavit sed sicut agricola eam prescindit ne ultra luxuriet ita Deus dissipavit interiora nostra ubi osseos id est firmos nos esse oportuit id est infirmos et inconstantes fecit secus infernum proiectos id est maledictioni proximos.

verba mea quoniam potuerunt ¦

^interl.| prevaluerunt verba mea verbis eorum si locuti sunt diserte ego vere preterea verba mea predicant qui nec mori pro eis timent secundum illud. Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Et « nolite timere eos qui occidunt corpus » etc. quid ergo mortes illorum fecerunt. Ecce sicut crassitudo

Numérotation du verset Ps. 140,7

sicut crassitudo

^interl.| prosunt verba eis prosunt et mortes

^interl.| unde fit morbus in corporibus sic tabe malitie eorum dirupta

terre erupta⁴ est

⁴ erupta D30 Cor2 Rusch Ps-G ] erumpta Ω^Χ, erecta Ω^S, eructa T79

^interl.| vel dirupta

super terram.

^marg.| CRASSITUDO TERRE. AUGUSTINUS. Est quedam contemptibilia unde tamen terra accipit pinguedinem sic eo quod contempsit mundus accepit pinguedinem ut inde seges Ecclesie veracius pullularet mors sanctorum contemptibilis seculo pretiosa agricole qui ibi novit uberem sucum unde crevit Ecclesia. Contemptibilia enim mundi elegit Deus et ea que non sunt ut ea que sunt evacuentur.

^marg.| Crassitudo terre . Quando eructuat aerem corrumpit et tunc lues in hominibus late diffunditur sic superbia eorum tabe malitie sue corpora martyrum sauciat qui sunt ossa et firmamentum fidelium vel fidei.

Numérotation du verset Ps. 140,IX

Dissipata sunt ossa nostra

^interl.| id est corpora testium Christi

secus

^interl.| id est pro velle profundorum id est pro voluntate eorum qui sunt infernum id est profundi in vitiis

infernum^†

^marg.| SECUS INFERNUM. Dicit non in inferno quia etsi communi sorte moriuntur non tum descendunt in infernum ut mali sed vita eterna datur illis.

^interl.| sed

Numérotation du verset Ps. 140,8

quia ad te Domine Domine⁵ oculi mei⁶ ¦

⁵ Domine² Ω^Χ] om. Ψ Ps- γ

⁶ mei Ω^Χ Rusch Weber ] nostri Ω^S

^interl.| non ad minas peccatorum novi quid pro me passus quid pro miseris

{t. 2 : Erfurt, f. 321ra ; facsim., p. 641ª} in te speravi non auferas

^interl.| auferri sinas

^interl.| sciebat multos adversis cedere

animam meam.

^interl.| et si corpus perimitur

^marg.| QUIA AD TE DOMINE. CASSIODORUS. Dicta fragilitate hominis ad divina remedia confugit. ne auferas a bonis tuis sed spes mea semper sit in te et oculi mei semper te intendant non enim petit iste contra hoc quod sancti volunt scilicet de seculo eripi et esse cum Christo. Per laqueos et scandala totius mundi mala breviter notat laquei sunt blandi nexus carnis desideria sed dum per hos diabolus non proficit nititur scandalis que per inquietos movet. cadent in retiaculum aperta verba comparationi cum istis non vult combinari singulariter , id est quia cum pessimis non ambulat. Transeam ut viator huius mundi qui nulla voluptate capitur.

Numérotation du verset Ps. 140,9
X

Custodi me

^interl.| potius

a laqueo⁷

⁷ laqueo Ps-R Ps-G ] + hoc Clm343* (theta.) Ps-Med

^interl.| vel : muscipula ^d

^d Ps-α.

^interl.| deceptione ubi esca ducit ad laqueum

quem statuerunt mihi ¦

^interl.| hoc persecutores

^interl.| mali

^marg.| CUSTODI ME. Vel aliter et dicit : Statuentes laqueum persecutores manifestos. Operantes autem iniquitatem consentientes illis dicit qui timore persecutionis deficiunt. Et est ne auferas animam meam . Sed potius custodi me a laqueo persecutionis quem statuerunt mihi.

et a⁸ scandalis

⁸ a] ab Ω^Χ

^interl.| hoc est qui consenserunt illis et apostotaverunt illos ne timeam istos ne imiter

operantium iniquitatem.

^interl.| manifestis perturbationibus inquietorum

^marg.| AUGUSTINUS. Hoc faciunt persecutores qui escam vite huius quasi in muscipula ponunt. Si amat avis hanc escam in muscipulam cadit quia timore mortis persecutioni succumbit. Et custodi me a scandalis operantium iniqui id est a scandalo eorum qui consentiendo illis labuntur et ita iniquitatem operantur. Quasi diceret custodi me a persecutoribus qui terrent et lapsis qui territi sunt.

Numérotation du verset Ps. 140,10
XI

Cadent

^interl.| non modo alii sed ipsi primi herentes ori eius defecerunt quare hoc ? Quia solus sum tempore passionis donec transeam de mundo ad Patrem ; tunc confirmabo columnas quia in resurrectione didicerunt non timere mortem.

^marg.| CADENT. De vitio in vitium sed ego singulariter sum.

in retiaculo⁹*

⁹ retiaculo Ω^M Ω^J Ω^S Ω^Χ Ps-G Ps-R ] retiaculum Ps-G (G² Ψ^B*) D30 T79 Rusch , retiacula G* cum hebr.

^interl.| nam quasi quadam circuitione peccatorum clauduntur

eius

^interl.| iniquitatis

peccatores ¦ singulariter sum ego donec transeam.

^marg.| SINGULARITER. AUGUSTINUS. Idem quod dicit nisi granum frumenti mortuum fuerit ipsum solum manet si autem mortuum fuerit multum fructum affert. Item cum exaltatus fuero omnia traham ad meipsum nemo autem occiditur propter Christum id est propter confessionem nominis Christi ne pro nomine Christi moriendo antecederent Christum nec Ioannes pro Christi testimonio sed pro Herodis adulterio pro iustitia martyr non pro nomine Christi sic et alii antiqui.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 140), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_140)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 140

<26. Psalterium>

Psalmus 140