Psalmus 109
Numérotation du verset
Ps. 109,1
¶ Psalmus David.1
¶Codd. : (Ps. 109)
D14
D30
Tr511
Ω
M
Ω
F ΩS ΩP
Ω
R ΩX Δ (
ω
1
ω²
NAL3255
T77
T79
Fi
Bo
)
P10525
Bari1
Bari3
P10489
Rusch
Ps-G
1Psalmus David
Amiatinus Ps-G
(
R Q W K V D
)
D30
ΩS
Ω
F
Ω
R
Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R
]
inv. Ps-G* ; om. D14
, In finem
praem.
ΩX,
inv. Ps-G
, + Vox Ecclesie et Christi ad Patrem
D30 –
(
Glossa
)
P106 Rusch
Numérotation du verset
Ps. 109,I
Dixit
Dominus
Domino
meo ¦
sede a dextris meis.
Numérotation du verset
Ps. 109,II
Donec ponam
inimicos tuos2 ¦
2 tuos]
om. R
scabellum pedum tuorum.
Numérotation du verset
Ps. 109,2 III
Virgam
virtutis tue3
3 virtutis tue
Ps-G* cum
]
om. [koinè] iuxta Hier. ep. 106
emittet4 Dominus ex Sion ¦
4 emittet
Ps-G cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) etc.
] emittit
W R* cum Ps-γ Ps-Moz
dominare5
5
dominare
Ps-G cum hebr. LXX (HoP*
+ Sedulius
) Hier. Ep. 36
(hebr. LXX) ] et
praem. Vet. lat. (omnes + Clm 343) cum koinè LXX (Rahlfs* + R156)
| dominaueris Ps-γ Ps-δ, dominaberis
Ps-R Ps-Med (+Clm343)
, dominabitur
Ps-α Ps-Moz
in medio
inimicorum tuorum.
Numérotation du verset
Ps. 109,3 IV
Tecum
principium6
6 principium] + virtutis ΩM*
in die virtutis
tue†
7
7 tue]
om.
Ω
R | <divisio.> tue+
D30²
, tue’
Tr511 ω²
ΩP
Fi
, tue ¦
P10525
, tue
D14 ω
1
P10525 Bari1-3
in splendoribus sanctorum ¦ ex utero
ante
luciferum genui8 te.
8 genui] genuit
F
Numérotation du verset
Ps. 109,4 V
Iuravit Dominus
et non penitebit
eum ¦
tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech9.
9
<divisio.> eum ¦ ... eternum
Tr511 D14
Ω
M ΩP
Ω
R Δ
P10525 P15613 Bari1-3
] eum ¦ eternum ¦
Hi,
eum’... eternum ¦ ΩS
Numérotation du verset
Ps. 109,5 VI
Dominus a dextris tuis ¦
confregit
in die ire sue
reges10.
10
<divisio.> tuis ¦ confregit
Tr511 D30
Δ
P15613 Bari1-3
] tuis confregit ¦
D14
ΩP
Numérotation du verset
Ps. 109,6 VII
Iudicabit11
11 Iudicabit
Ps-G La29 Tr511 D14 D30 Δ P10525 P15613 Bari1-3 Rusch
] iudicavit
Ps-G
(R), + Dominus
in nationibus
implebit ruinas12 :
12 i. ruinas
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30
etc.
Rusch cum Ps-R
] i. cadavera
Ps-G
(R)
cum hebr.
; adimplebit r. X Fi
conquassabit13 capita
13 conquassabit] cum quassabit
D14
in terra
multorum.
Numérotation du verset
Ps. 109,7 VIII
De torrente
in via
bibit14* ¦
14 bibit
Ps-G
(ΦR D)
Hi Tr511 La29 P106
ΩSFP²RX
P10489
Δ
NAL3255
*
T77 P15613 Bari1
-3] bibet
D14 D30 Cor2 P105
25 Ω
MP*
NAL3255
²
Rusch Clementina Ps-G
,
def. T79
propterea exaltabit15
15 exaltabit
D14 D30 Cor2
(
BIBET... EXALTABIT :
in futuro hebr. et antiq. sic habent tempora consignificata et grecus) Ω
M
Ω
F ΩS ΩP*
Ω
R ΩX#
ω
1
Ω
2
Fi NAL3255 P10525 P15613 Bari1-3 Ps-G
] exaltavit
Ps-G
(
R² Q D
)
Hi P106
ΩP²?
T77 Bo, def. T79
caput.
Psalmus 109
Numérotation du verset
Ps. 109,1
¶A Psalmus David.1
A
¶Codd. : (Ps. 109)
Hi
D14
D30
Tr511
Ω
M
Ω
F ΩS ΩP
Ω
R ΩX Δ (
ω
1
ω²
NAL3255
T77
T79
Fi
Bo
)
P10525
P15613
Bari1
Bari3
P10489
Rusch
Ps-G
1Psalmus David
Amiatinus Ps-G
(
R Q W K V D
)
D30
Hi
ΩS
Ω
F
Ω
R
Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R
]
inv. Ps-G* ; om. D14
, In finem
praem.
ΩX,
inv. Ps-G
, + Vox Ecclesie et Christi ad Patrem
D30 –
(
Glossa
)
P106 Rusch
marg.|
PSALMUS
DAVID. CASSIODORUS.
2 Psalmus iste septimus de duabus naturis in Christo plene et breviter de incarnatione et omnipotenti deitate3* Christi dicit. Sicut Ioannes in principio evangelii4*a : « Et Verbum caro factum est ». Totum hic summatim dicitur quicquid in utroque testamento continetur.B
a Io. 1, 1.
2 Cassiodorus]
om. P106
3 deitate
P106]
divinitate
Rusch
4 principio evangelii
P106]
evangelio In principio erat Verbum
Rusch
marg.|
CASSIODORUS.
5 Propheta hortatur Christo subiici.C
5 Cassiodorus]
om. P106
marg.|
CASSIODORUS.
6 Primo7 refert propheta verba Patris de Filio in quibus natura divinitatis8 et humanitatis exponitur. Secundo Pater indicat naturam deitatis aliquatenus ibi :
Tecum principium
. Tertio propheta agit de humanitate Christi ibi :
Iuravit Dominus Domino meo
hoc divinitatis.
Sede
et
virgam virtutuis tue emittet
hoc humanitatis9.D
6 Cassiodorus]
om. P106
7 Primo] + vero
P106
8 divinitatis] deitatis
P106
9 Secundo... humanitatis] Domino meo : hoc deitatis. Sede a dextris meis et virgam virtutis tue : hoc humanitatis
P106
Numérotation du verset
Ps. 109,I
Dixit
interl.|
re id est effectu vel generatione10 vel eternaliter disposuitE
10 id est... generatione]
om. P106
marg.|
DIXIT. CASSIODORUS.
11 More nostro ut homo instruatur.
Dominus domino
personas discerne et unam naturam et potentiam accipe.F
11 Cassiodorus]
om. P106
Dominus
Domino
meo ¦
sede a dextris meis.
marg.|
SEDE. CASSIODORUS.
13 Post laborem quiesce et conregna secundum quod homo.
A dextris
.14 In potioribus meis bonis. Et15 occultus donec regnes manifestus. ⎾Et hoc est
donec ponam inimicos
etc.16
K
13 Cassiodorus]
om. P106
14 A dextris]
om. P106
15 bonis Et]
om. P106
16 Et hoc est... etc
om. P106
marg.|
AUGUSTINUS.
Sede
. Non solum in alto ut excelsis domineris. Sed etiam in occulto ut latens et occultus credaris quia non est17 merces fidei nisi lateat quod credimus. Substrati autem qui hic inferius18 sperant ⎾ et credunt quod non vident hec est iustitia fidei de qua Dominus in evangelio. «Cum venerit Paraclitus arguet mundum de peccato» quod non credit et19 de iustitia quia ad Patrem vado et iam non videbitis me id est hec erit iustitia vestra ut credatis in eum quem non videbitis. Tunc enim20 iustus fide21 vivit si non videt quod credit. L
17 Augustinus... est] Sede occultus quia non esset
P106
18 qui hic inferius]
om. P106
19 et credunt ... quod non credit et]
om. P106
20 enim]
om.
P106
21 fide] ex praem.
P106
marg.|
Scabellum :
A similitudine ubi et plena notatur subiectio22 per pedes stabilitas eterna hoc quotidie in conversis.M
22 ubi et... subiectio]
om. P106
Numérotation du verset
Ps. 109,II
Donec ponam
interl.|
CASSIODORUS. hoc quotidie et si paulatim peragitur in conversis23
O
23 hoc... conversis] hoc etsi paulatim peragitur tamen
P106
inimicos tuos24 ¦
24 tuos]
om. R
interl.|
nolentes vel volentes25|P
25 nolentes - vel - volentes] volentes vel nolentes incipit autem ex<S>ion ?
P106
scabellum pedum tuorum.
interl.|
subiectos per fidem tue divinitati. Subiectos ex voluntate vel necessitate
Numérotation du verset
Ps. 109,2
III
III
Virgam
interl.|
regnum potentie incipit a Hierusalem et sic dominabitur
in medio inimicorum tuorum
R
virtutis tue26
26 virtutis tue
Ps-G* cum
]
om. [koinè] iuxta Hier. ep. 106
marg.|
VIRGAM
VIRTUTIS
TUE. Incipit autem
ex Sion
id est ex Iudeis regnum Christi. Unde subdit :
virgam virtutis
etc.T
marg.|
HIERONYMUS. ALCUINUS.
Virgam virtutis
etc.27 Hanc laudem propheta canit Christo28
⎾ad ipsum in sua persona loquens et29 ordinem incipiendi regni ostendens a Iudeis ad gentes et sic usque ad finem psalmi30 decurrit.U
27 HIERONYMUS... virtutis etc
om. P106
28 c. Christo]
29 ad ipsum... et]
om. P106
30 psalmi]
om. P106
marg.|
CASSIODORUS.
Virtutis
. Et addit :
tue
quia hec potestas proprie est Christi ex deitate. Sequitur
dominare
vel dominaberis vel dominabitur. Quasi : Emitte virgam et sic emissa virga dominabitur ipse Pater vel tu Christe dominare vel dominaberis.V
marg.|
Virga est sceptrum regie potestatis qua sustentantur boni franguntur mali. Emissa virga dominaberis conversis non vindicabis ⎾quasi ingratos vindicte destructione percellat sed ait dominaberis ut fideles educet beneficiis et correctione31.W
31 quasi... correctione]
om. P106
emittet32 Dominus {t. 2 : Erfurt, f. 300ra ; facsim., p. 599ª} ex Sion ¦
32 emittet
Ps-G cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) etc.
] emittit
W R* cum Ps-γ Ps-Moz
interl.|
undeb : «De Sion exibit lex et verbum Domini de Hierusalem»X
b Is. 2, 3.
marg.|
EX
SION. Non de illo regno Christi loquitur propheta quo Christus semper regnat cum Patre sed de illo dispensatorio et temporali quo nos carne sua mediatrice vocavit in eternitatem et in nobis regnat cuius tamen non erit finis. Incipit autem a Hierusalem unde ipse Dominus ait : Oportebat Christum pati et resurgere a mortuis et predicabitur in nomine eius penitentia et remissio peccatorum per omnes gentes incipientibus a Hierusalem.
dominare33
33
dominare
Ps-G cum hebr. LXX (HoP*
+ Sedulius
) Hier. Ep. 36
(hebr. LXX) ] et
praem. Vet. lat. (omnes + Clm 343) cum koinè LXX (Rahlfs* + R156)
| dominaueris Ps-γ Ps-δ, dominaberis
Ps-R Ps-Med (+Clm343)
, dominabitur
Ps-α Ps-Moz
interl.|
+ vel
dominaberis
Y
Y
¶Codd. : P106,
om.
Rusch
in medio
inimicorum tuorum.
Numérotation du verset
Ps. 109,3
IV
IV
Tecum
interl.|
+ enim|AB
AB
¶Codd. : P106,
om.
Rusch
principium34
34 principium] + virtutis ΩM*
marg.|
TECUM
PRINCIPIUM. CASSIODORUS. Secundo indicat Pater naturam divinitatis35 aliquatenus pro nostra capacitate quasi ego Dominus emittam virgam virtutis tue quia tecum est mihi principium ne dicam tibi mecum ne alicui posterior me36 videaris ego et tu sumus unum principium omnium quod hic non videtur sed in die id est eternitate ubi virtus divina conspicitur non ab aliis sed a sanctis quando in resurrectione erunt splendidi ut angeli Dei.AE
35 divinitatis] deitatis
P106
36 me]
om. P106
marg.|
AUGUSTINUS.
37 Iam dominatur iam virtus sed in die specialis virtutis cum olim visus in forma servi videbitur a mundis cordibus in forma Dei a quo visu tolletur impius in die virtutis scilicet quando sancti erunt in splendore fulgentes38 sicut sol in regno Patris tunc cum eo erit39 principium et modo est principium ⎾scilicet Pater cum Filio principium est40. Sed tunc videbitur quomodo principium cum eo quia tunc similes ei videbunt eum sicut est. Viderat Philippus ⎾secundum formam servi et obiurgatus eo quod in Filio non agnosceret Patrem quem querebat videre dicens Domine ostende nobis Patrem etc.41 audit qui me videt non formam servi sed qualem me abscondi timentibus et qualem me videndum preficio sperantibus videt et Patrem hoc modo credendum ut tunc videatur42 unde non credis quia ego in Patre et Pater in me est. ⎾Quasi quod nondum videre potes crede ut videre merearis Filium cum Patre et43 in Patre qualiter44 Pater cum eo principium. Hoc tunc sed nunc
ex utero
id est ex45* secreta et occulta substantia mea.
Genui te ante luciferum
46 id est ante tempora. Lucifer eminens pars pro sideribus per que tempora quia in signis et temporibus posita sunt. Vel David dicit cum Maria de me ex utero scilicet47 virginis «ante luciferum48 genui te» noctu scilicet49 ad hoc natus de ea ut esset sacerdos in eternum qui se offerat. ⎾Unde sequitur :
Iuravit
etc.50
AF
37 Augustinus]
om. P106
38 fulgentes] fulgent
P106
39 erit]
om.
P106
40 scilicet... est] id est pater cum eo principio
P106
41 secundum formam ... Patrem etc et ert obiurgatus
P106
42 ut tunc videatur]
om. P106
43 Quasi quod... et] ut tunc cum Patre
P106
44 qualiter] ut
P106
45 ex]
om.
Rusch
46 luciferum]
om. P106
47 scilicet] eius
P106
48 ante luciferum]
om. P106
49 scilicet]
om. P106
50 Unde... iuravit etc
om. P106
marg.|
CASSIODORUS. Vel
tecum principium
. Hoc Pater quasi hoc tibi tribuo plus quam alii quia Filius per naturam.AG
marg.|
AUGUSTINUS. Vel ex persona prophete potest accipi loquentis ad Filium.
Tecum
: Quasi diceret Dominus emittet virgam virtutis. Et ipse est
principium tecum
id est coeternus tibi non tantum secundum quod tu es homo sed in die virtutis id est in claritate deitatis.
Virtutis
dico
tue
. Quasi et consubtantialis est tibi. Et est etiam principium in splendoribus sanctorum id est cum Spiritu Sancto qui sanctos splendificat.AH
in die virtutis
tue†
51
51 tue]
om.
Ω
R | <divisio.> tue+
D30²
, tue’
Tr511 ω²
ΩP
Fi
, tue ¦
P10525
, tue
D14 ω
1
P10525 Bari1-3
in splendoribus sanctorum ¦ ex utero
ante
luciferum genui53 te.
53 genui] genuit
F
Numérotation du verset
Ps. 109,4
V
V
Iuravit Dominus
interl.|
iuratio Dei est54 firmamentum promissionisAP
54 iuratio Dei est]
om. P106
marg.|
Tertio prophetia de humanitate : ecce « verbum caro factum est »c
55
56*AQ
c Io. 1, 14.
55 Tertio... humanitate] IURAVIT. CASSIODORUS. Tertio agit propheta
de humanitate Christi.
56
Rusch ex Magna Glossatura (Ed1541)
marg.|
Notandum supra verba prophete agentis de humanitate Christi fuerunt
virgam virtutis tue
usque ad
Tecum principium
. Ibi vero Deus Pater sive propheta loquitur secundum diversas lectiones agens de Christi deitate hic item propheta loquitur usque ad finem psalmi agens de Christi humanitate. AR
marg.|
IURAVIT. Firmiter promisit.
Tibi : s
ecundum quod homo.
Non penitebit
: pro more nostro57* quia non aliter evenit quam sperabatur et quia omnia inde gavisa.
Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech
quia panem et vinum in corpus et sanguinem58 suum consecravit cuius similitudinem premisit
Melchisedech
. Hinc constat transire59 victimas secundum ordinem Aaron. AS
57 nostro] +°de Deo hoc dicitur
Rusch cum Glossa ordinaria
58 et sanguinem]
om. P106
59 transire] transisse
P106
et non penitebit
eum ¦
marg.|
NON
PENITEBIT. AUGUSTINUS. In Deum nulla cadit penitentia. Scit enim quid agat nec mutat consilium sed verbo penitentie mutatio rerum aliter quam sperabat evenientium significatur Quomodo enim cum aliquid penitet te fecisse doles factum quod fecisti.AW
AW
¶Codd. : Rusch ex Magna Glosatura;
om.
P106
tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech61.
61
<divisio.> eum ¦ ... eternum
Tr511 D14
Ω
M ΩP
Ω
R Δ
P10525 P15613 Bari1-3
] eum ¦ eternum ¦
Hi,
eum’... eternum ¦ ΩS
marg.|
Quasi diceret
Dominus dixit
: S
ede
etc. Dedit etiam sacerdotium
eternum
.AX
marg.|
+
Iuravit
hic iterum prophetia quasi dixeret S
ede.
Dedit etiam sacerdotium coeternum.AY
Numérotation du verset
Ps. 109,5
VI
VI
Dominus a dextris tuis ¦
interl.|
conversio et o Domine qui hoc iurasti iste est sacerdos de quo dixisti :
Dominus a dextris tuis confregit
et cui dixisti :
sede a dextris meis
. 62
AZ
62 conversio... meis] hic fit conversio ad Patrem et o Domine qui hoc iurasti iste sacerdos qui est Dominus ens
a dextris tuis
cui dixisti
sede a dextris meis
Rusch
confregit
in die ire sue
interl.|
+ vindicte|BB
BB
¶Codd. : P106,
om.
Rusch
reges63.
63
<divisio.> tuis ¦ confregit
Tr511 D30
Δ
P15613 Bari1-3
] tuis confregit ¦
D14
ΩP
marg.|
AUGUSTINUS.
64
Reges
qui volunt65* delere nomen Christi. Conquassavit id est66 infirmos reddidit ut non possent67 quod volunt68* tempore occulte ire quando69 cadentes super humilem lapidem conquassantur ⎾vel ad excecationem vel ad conversionem. In iudicio autem futuro manifeste lapis cadens super eos conteret unde qui offenderit ad lapidem illum conquassabitur. Super quem autem ceciderit conteret eum. Et70 nunc iudicabit in gentibus ut ruinas non erectos impleat.BC
BC
¶Codd. : Rusch (cf. Magna Glossatura) ;
om.
P106
64 Augustinus]
om. P106
65 volunt] + vel volebant
Rusch
66 id est]
om. P106
67 possent] possunt
P106
68 volunt] + vel volebant
Rusch
69 quando]
om. P106
70 vel ad excecationem... eum et
Rusch ex Magna Glossatura
] in iudicio manifestius lapis cadens super eos conteret nunc iudicat in gentibus ut ruinas non erectos impleat
P106
Numérotation du verset
Ps. 109,6
VII
VII
Iudicabit71
71 Iudicabit
Ps-G La29 Tr511 D14 D30 Δ P10525 P15613 Bari1-3 Rusch
] iudicavit
Ps-G
(R), + Dominus
Ed1455
interl.|
+ vel :
iudicavit
BD
BD
¶Codd. : La29² (al. m.) ;
om.
La29* Rusch
in nationibus
marg.|
IUDICABIT
IN
NATIONIBUS. CASSIODORUS.
72 Quasi73 reges frangit pro superbia74 populos iudicat propter communia peccata utrosque ut humilientur75 ad conversionem.BF
72 Cassiodorus]
om. P106
73 Quasi]
om.
P106
74 pro superbia] per superbiam
P106
75 ut humilientur]
om. P106
implebit ruinas76 :
76 i. ruinas
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
D30
etc.
Rusch cum Ps-R
] i. cadavera
Ps-G
(R)
cum hebr.
; adimplebit r. X Fi
interl.|
humiles ⎾non erectos cadentes scilicet ab altitudine qua contra Christum se erexerunt77
BG
77 non erectos... erexerunt]
om. P106
conquassabit78 capita
78 conquassabit] cum quassabit
D14
in terra
multorum.
marg.|
vel79
terra copiosa
e. AUGUSTINUS.
80
f que peccatores abundanter nutrit.|BK
e
¶Fons :
Cassiodorus
, Expositio psalmorum (Ps. 109), CCSL 98, lin. 268 : « Iudicabit in nationibus, implebit ruinas, conquassabit capita multa in terra copiosa ».
f
¶Fons : <Non hab.> Augustinus ; PL. [MM2021]
79 vel Rusch ex Magna Glossatura]
om. P106
80 Augustinus]
om. P106
interl.|
Unde hoc ei ? |BL
BL
¶Codd. : La29 P106
Tr511
Rusch
Numérotation du verset
Ps. 109,7
VIII
VIII
De torrente
interl.|
AUGUSTINUS. de fluxu mortalitatis nostre bibit, nascendo moriendo|BM
marg.|
DE
TORRENTE. CASSIODORUS.
81 De transitoria passione et turbulenta.
In via :
qua itur ad aliam mansionem.BN
g
g
¶Fons : <Non hab.> Cassiodorus, Augustinus, LLT. [MM2021]
81 Cassiodorus]
om. P106
bibit82* ¦
82 bibit
Ps-G
(ΦR D)
Hi Tr511 La29 P106
ΩSFP²RX
P10489
Δ
NAL3255
*
T77 P15613 Bari1
-3] bibet
D14 D30 Cor2 P105
25 Ω
MP*
NAL3255
²
Ed1455
Rusch Clementina Ps-G
,
def. T79
propterea exaltabit83
83 exaltabit
D14 D30 Cor2
(
bibet... exaltabit :
in futuro hebr. et antiq. sic habent tempora consignificata et grecus) Ω
M
Ω
F ΩS ΩP*
Ω
R ΩX#
ω
1
Ω
2
Fi NAL3255 P10525 P15613 Bari1-3 Ps-G
] exaltavit
Ps-G
(
R² Q D
)
Hi P106
ΩP²?
T77 Bo, def. T79
caput.
interl.|
AUGUSTINUS. quia humiliatus est et factus « obediens usque ad mortem »|BS
marg.|
EXALTABIT
CAPUT. Undeh : «Propter hoc exaltavit eum et dedit Deus illi nomen quod est super omne nomen ut in nomine Iesu omne genu flectatur celestium et terrestrium et infernorum et omnis lingua confiteatur quia Dominus Iesus Christus est in gloria Dei Patris».BU
h
Phil. 2, 9-10
.
Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 109), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_109)
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 109), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_109)
Notes :