Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 10

Numérotation du verset Ps. 10,1

¶ In finem psalmus David.¹

¶Codd. : (Ps. 10) D30 Ω^P Rusch Ps-G , def. C

¹ In... David Ω ^X

Numérotation du verset Ps. 10,2 I

In Domino confido :

quomodo dicitis

anime mee ¦ transmigra

in montem²

² montem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Ω^P D30 PortaRusch cum Ps-R ] montes Ps-G (R F)

sicut passer?

Numérotation du verset Ps. 10,3 II

Quoniam ecce peccatores intenderunt arcum^†

paraverunt sagittas suas

in pharetra ¦

ut sagittent in obscuro³

³ obscuro Ps-R Ps-G D30 Ω^P] occulto BRUNO REMENSIS (pseudo) , In loc. cit., PL 152, 677D. Cf. Ps. 9, 30 (reminiscentia ?). < Non hab. > apparatus editionum Psalterii; Remig. Altissiod., loc. cit., Reims, BM 132, f. 16va ; Reims, BM 133, f. 14vb ; cf. HIERONYMUS , Dialogi contra Pelagianos libri iii (CPL 0615) : « Sed impugnat inimicus, nec uictus recedit, sed semper in insidiis est ut sagittet in occulto rectos corde ». Glossa Psalmorum ex traditione seniorum, loc. cit., p. 49.1 : « 3. QUONIAM ECCE PECCATORES TETENDERUNT ARCUM , heretici ora illorum contra ecclesiam, PARAUERUNT SAGITTAS SUAS hoc sunt verba illorum, IN PHARETRA in semet ipsis, quia ipsi sunt pharetra; ad quid? UT SAGITTENT IN OCCULTO RECTOS CORDE . Heretici illos innocentes et simplices sagittant qui non sunt fortes vel firmi in fide ». AUGUSTINUS (PSEUDO) BELGICUS , Sermones ad fratres in eremo commorantes, serm. 76 de cogitationibus [Remigiano Ms. ann. circiter 700, Augustino tribuitur], PL 40, 1358 : « Solet enim tristitiam afferre et dubitationes de proposito et desperationem bonorum aspirare et uarias cupiditates ingerere et omnes omnino sagittas acuere ut sicut in decimo psalmo scriptum est ut sagittent in occulto rectos corde ». BERNARDUS CLARAEUALLENSIS , Sermones super Cantica Canticorum, serm. 64, par. 6, t. 2, p. 169.8 : « Sunt autem aut cogitationes hominum vanae, aut factae immissiones per angelos malos, angelos Satanae, qui se transfigurant in angelos lucis, parantes sagittas suas in pharetra, hoc est in occulto, UT SAGITTENT IN OBSCURO RECTOS CORDE Unde et pusillas eas propter hoc reor dici, quod, cum cetera vitia quadam quasi corpulentia sui manifesta se praebeant, hoc genus pro sui subtilitate haud facile agnosci, et ideo nec caveri possit, nisi dumtaxat a perfectis et exercitatis, et qui habeant illuminatos oculos cordis ad discretionem boni et mali, maxime que ad discretionem spirituum, qui cum Apostolo dicere possint, quia non ignoramus astutias Satanae neque cogitationes eius ».

rectos corde.

Numérotation du verset Ps. 10,4 III

Quoniam que perfecisti destruxerunt ¦

iustus autem quid fecit ?

Numérotation du verset Ps. 10,5 IV

Dominus

in templo sancto suo ¦

Dominus in celo sedes⁴ eius.

⁴ sedes Ps-G (F I² M² Q² Φ^RGP G K Ψ^B V D edd. ) D30 Ω Ω^P Rusch cum Ps-R (nonnuli codd.)] sedis Ps-G (I* M* Q* K*) cum Ps-R (A H M* S K)

Numérotation du verset Ps. 10,V

Oculi eius

in pauperem respiciunt ¦

palpebre eius

interrogant

filios hominum.

Numérotation du verset Ps. 10,6 VI

Dominus

interrogat

iustum et impium ¦ qui autem diligit

iniquitatem

odit animam suam.

Numérotation du verset Ps. 10,7 VII

Pluet⁵ super peccatores

⁵ Pluet Ps-G D30 Ω^P Rusch ] Pluit Ps-G (R F² I M Q² W Φ^RGP U Ψ^B D²) D30 (pluſt cacogr. ) cum Ps-R

laqueos*

ignis

et⁶ sulphur

⁶ et Ps-G D30 * Rusch cum Ps-R (A² H M K)] om. Ps-G (V D) D30 ² (cancell. super ras.) Ω Ω^P cum Ps-R

et spiritus procellarum

pars calicis eorum.

Numérotation du verset Ps. 10,8 VIII

Quoniam iustus Dominus et⁷ iustitias dilexit ¦

⁷ et Ps-G (F L Ψ^B² V D) D30 ² Ω Ω^P Rusch Ed1530 Clementina ] ÷ et : Ps-G (R I), om. Ps-G (M Q W Φ^RGP U G ² K Ψ^B*) D30 * cum Ps-R

equitatem vidit vultus eius.

Psalmus 10

Numérotation du verset Ps. 10,1

¶^A {t. 2 : Erfurt, f. 234vb ; facsim., p. 468b} In finem psalmus David.¹

^A ¶Codd. : (Ps. 10) D30 Ω^P Rusch Ps-G , def. C

¹ In... David Ω ^X

^marg.| IN FINEM. In finem psalmus David prophete docentis resistere hereticis.

Numérotation du verset Ps. 10,2
I

In Domino confido :

^interl.| ergo

^marg.| IN DOMINO CONFIDO. AUGUSTINUS. De hereticis qui catholicos in suam volunt convertere pravitatem.

^marg.| AUGUSTINUS. In Domino confido quomodo. Ad litteram potest legi de passione, et dicit Christus secundum hominem, ut solet, contra terrores Iudeorum. In Domino confido, cum peccantes volunt sagittare rectos.

quomodo dicitis

^interl.| ecce increpatio

anime mee ¦ transmigra

^interl.| a tuo imo

in montem²

² montem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Ω^P D30 PortaRusch cum Ps-R ] montes Ps-G (R F)

^interl.| vel : montes

^interl.| ad Christum qui apud nos est

^interl.| eminentiam intellectus quem nos habemus

sicut passer?

^interl.| qui in alto nidificat vel avis quasi instabilis sum si transeo

Numérotation du verset Ps. 10,3
II

^interl.| quibus hoc ; et quare ? Vel ideo : In Deo fidendum

Quoniam ecce peccatores intenderunt arcum^†

^interl.| versus se detorserunt ad vulnerandas animas

paraverunt sagittas suas

^interl.| parata in corde habent venenosa verba vel in Scripturis subtilem ut sibi videtur intellectum habuerunt

in pharetra ¦

^interl.| in exceptaculo mentis

ut sagittent in obscuro³

³ obscuro Ps-R Ps-G D30 Ω^P] occulto Bruno Remensis (pseudo) , In loc. cit., PL 152, 677D. Cf. Ps. 9, 30 (reminiscentia ?). < Non hab. > apparatus editionum Psalterii; Remig. Altissiod., loc. cit., Reims, BM 132, f. 16va ; Reims, BM 133, f. 14vb ; cf. Hieronymus , Dialogi contra Pelagianos libri iii (CPL 0615) : « Sed impugnat inimicus, nec uictus recedit, sed semper in insidiis est ut sagittet in occulto rectos corde ». Glossa Psalmorum ex traditione seniorum, loc. cit., p. 49.1 : « 3. quoniam ecce peccatores tetenderunt arcum , heretici ora illorum contra ecclesiam, parauerunt sagittas suas hoc sunt verba illorum, in pharetra in semet ipsis, quia ipsi sunt pharetra; ad quid? ut sagittent in occulto rectos corde . Heretici illos innocentes et simplices sagittant qui non sunt fortes vel firmi in fide ». Augustinus (pseudo) Belgicus , Sermones ad fratres in eremo commorantes, serm. 76 de cogitationibus [Remigiano Ms. ann. circiter 700, Augustino tribuitur], PL 40, 1358 : « Solet enim tristitiam afferre et dubitationes de proposito et desperationem bonorum aspirare et uarias cupiditates ingerere et omnes omnino sagittas acuere ut sicut in decimo psalmo scriptum est ut sagittent in occulto rectos corde ». Bernardus Claraeuallensis , Sermones super Cantica Canticorum, serm. 64, par. 6, t. 2, p. 169.8 : « Sunt autem aut cogitationes hominum vanae, aut factae immissiones per angelos malos, angelos Satanae, qui se transfigurant in angelos lucis, parantes sagittas suas in pharetra, hoc est in occulto, ut sagittent in obscuro rectos corde Unde et pusillas eas propter hoc reor dici, quod, cum cetera vitia quadam quasi corpulentia sui manifesta se praebeant, hoc genus pro sui subtilitate haud facile agnosci, et ideo nec caveri possit, nisi dumtaxat a perfectis et exercitatis, et qui habeant illuminatos oculos cordis ad discretionem boni et mali, maxime que ad discretionem spirituum, qui cum Apostolo dicere possint, quia non ignoramus astutias Satanae neque cogitationes eius ».

^interl.| alia littera : in obscura luna ^a

^a Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 2), CCSL 38, p. 75.10 (lemma), cum Septuaginta ; Cf. Ps-α : . « obscuro luna ». Cas557 : “tenebroso lune”. Cf. Sabatier, t. 2, p. 24.

^marg.| in obscura luna , id est repleta peccatoribus Synagoga^b.

^b Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 2), CCSL 38, p. 75.10-13 : « Ut sagittent in obscura luna rectos corde ; ut cum senserint, Ecclesie lumine propter multitudinem imperitorum et carnalium obscurato, non se posse convinci, corrumpant bonos mores colloquiis malis ».

^interl.| Cum senserint se non posse convinci lumine Ecclesie obscurato propter multos carnales et imperitos homines^c.

^c Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 12), CCSL 38, p. 82.11-13 : « Cum peccatores sagittare uolentes rectos corde, id est qui Christo crediderant, in obscura luna, id est repleta peccatoribus synagoga, non absurde intellegitur ».

rectos corde.

Numérotation du verset Ps. 10,4
III

Quoniam que perfecisti destruxerunt ¦

^marg.| destruxerunt Iudei.

iustus autem quid fecit ?

^interl.| Si heretici offendunt, Christus nonne pacem dat vobis ?

^interl.| Quid utrisque det incipit ostendere

^marg.| Iustus : quem destructorem legis contemnebant.

Numérotation du verset Ps. 10,5
IV

Dominus

^interl.| communiter omnium per potentiam

^interl.| est

in templo sancto suo ¦

^interl.| quod est celum

^interl.| id est in sanctis suis ut faciat eos sibi templum

^interl.| ubicumque non est sic ut in suo templo

Dominus in celo sedes⁴ eius.

⁴ sedes Ps-G (F I² M² Q² Φ^RGP G K Ψ^B V D edd. ) D30 Ω Ω^P Rusch cum Ps-R (nonnuli codd.)] sedis Ps-G (I* M* Q* K*) cum Ps-R (A H M* S K)

^interl.| specialiter

^interl.| in fidelibus ; unde^d : «Templum Dei sanctum est» etc.

^d 1Cor. 3, 17.

^marg.| DOMINUS IN TEMPLO. Verbum in homine, vel filius hominis in celo .

Numérotation du verset Ps. 10,V

Oculi eius

^interl.| misericordia

in pauperem respiciunt ¦

^interl.| et ideo non sunt timendi tumultus qui in retibus fiunt antequam ad litus veniatur

^interl.| quia est ei lux

^marg.| IN PAUPEREM quem suscepit, vel propter quem passus.

{t. 2 : Erfurt, f. 235ra ; facsim., p. 469a} palpebre eius

^interl.| crebra apertio Scripturarum per loca et opertio per alia

^marg.| PALPEBRE. Apertio et opertio oculorum mors et resurrectio ubi probavit discipulos.

interrogant

^interl.| probant

filios hominum.

^interl.| de veteribus innovatos per fidem

Numérotation du verset Ps. 10,6
VI

Dominus

^interl.| solus de conscientiis iudicat

interrogat

^marg.| interrogat iam de celo regens Ecclesiam.

^marg.| INTERROGAT. AUGUSTINUS. Id est probat quia boni de obscuris non fatigantur sed exercentur de cognitione non inflantur sed confirmantur.

^interl.| etiam

^interl.| per hereses et tribulationes

iustum et impium ¦ qui autem diligit

^interl.| non qui facit ; diligit qui ex desiderio et affectu

iniquitatem

^interl.| idem quod peccatum

odit animam suam.

^marg.| ODIT ANIMAM. Cur ita sit docet ?. Pluit enim etc.

^marg.| AUGUSTINUS. Respondet hereticis qui se mentiuntur habere Christum, et alios ad se ab Ecclesia retrahere volunt. Unus mons est in quo confido. Quomodo monetis {t. 2 : Erfurt, f. 234vb ; facsim., p. 468b} transire quasi sint multi christi ? Vel in vos montes per superbiam passer pennatus virtutibus et preceptis, sed hec non sinunt ad vos transire, quia habeo domum etc.^e

^e Sententialiter ; cf. Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 1), CCSL 38, p. 74-75 quia habeo... etc ibid., p. 75.20-25 : « Habeo domum ubi requiescam, quia in domino confido. nam et passer inuenit sibi domum. et factus est dominus refugium pauperi. dicamus ergo tota fiducia, ne dum christum apud hereticos querimus, amittamus : in domino confido; quomodo dicitis anime mee : transmigra in montes sicut passer ? »

^marg.| QUONIAM ECCE. AUGUSTINUS. Hi sunt terrores comminantium nobis de peccatoribus ut ad se quasi iustos transeamus. Dicunt enim peccatores : intenderunt arcum Scripturas unde venenatas sagittas mittant quas in cordis occulto parant^f.

^f Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 2), CCSL 38, p. 75 (ad sensum).

^marg.| QUONIAM QUE. Convertit ab his sermonem ad Deum quasi : cur dicunt transmigra ? Cur de peccatoribus terretur qui intendunt sagittare rectos ? Quia que perfecisti destruxerunt in suis conventibus ubi parvulos qui erant lacte nutriendi, ex quorum ore laus perficitur venenis necant^g.

^g Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 6), CCSL 38, p. 79.1-18 : « Et sermonem ab ipsis conuertat ad Dominum, et dicat : quoniam que perfecisti destruxerunt. Et hoc dicat, non contra istos solos, sed contra omnes hereticos. omnes enim quantum in ipsis est, destruxerunt laudem, quam ex ore infantium et lactentium perfecit Deus, dum questionibus uanis et scrupulosis exagitant paruulos, et eos nutriri fidei lacte non sinunt. quasi ergo dictum sit huic anime : quare isti tibi dicunt : transmigra in montes sicut passer ? quare te de peccatoribus terrent, qui intenderunt arcum ad sagittandos in obscura luna rectos corde ? respondet : ideo utique me terrent, quoniam que perfecisti destruxerunt . ubi, nisi in conuenticulis suis, ubi paruulos et interioris lucis ignaros, non lacte nutriunt, sed uenenis necant ? »

^marg.| QUID FECIT secundum utramque partem invitat ad solutionem que est : Dominus est in suis ut faciat templum et celum, id est arcana scientes. In minores vero oculi re<scipiunt>. Vel hoc etiam a Domino quia oculi eius <in pauperem respiciunt> .

^marg.| IN OBSCURO. CASSIODORUS. In simplici sensu degentes, vel in suis ambiguis sententiis non quod Scriptura ad hoc valeat sed quia que perfecisti , id est perfecte edidisti, vel implendo predicta destruxerunt male exponendo.

^marg.| AUGUSTINUS. In obscuro , vel obscura luna ^h. Due sunt opiniones lune quarum que vera est vel non omnino vel difficile sciri potest. Alii dicunt eam lumen suum habere sed globum eius dimidium lucere, dimidium obscurum esse, dum autem partem que lucet paulatim ad terram convertit ut videri possit, corniculata apparet, et sic crescit donec tota illa pars videatur, et dum iterum convertitur, obscura pars incipit apparere donec tota iterum nobis offeratur. Hec est Ecclesia que ex spirituali parte lucet, ex carnali obscura est, et spiritualis pars modo per bona opera apparet hominibus, modo in conscientia latet, soli Deo nota, et solo corpore videtur. Alii dicunt quod non habet lumen nisi a sole, sed, quando cum illo est, eam partem habet ad nos qua non illustratur ab eo. Et ideo non lucet, sed cum recedit illustratur ab ea parte quam habet ad nos, donec sole occidente plena surgat ab oriente ; cum autem ex altera parte soli cepit propinquare, superior pars illustratur, inferior obscuratur. Hoc item Ecclesie convenit que lumen non habet nisi a sole iustitie. Si quis autem hec obscura vitat, satis habet incrementa lune et detrimenta attendere, que, si deficit ut renovetur, notat Ecclesiam ubi creditur resurrectio mortuorum futura. Obscura autem est luna , vel cum menstruis cursibus finitur, vel cum fulgor nubilo interpolatur, vel in eclipsi ubi cruenta videtur, id est cum nova Ecclesia nondum terris effulsit, vel cum nubibus blasphemorum tecta vituperatur, vel in eclipsi ubi cruenta videtur, id est cedibus martyrum. In his terroribus iniqui dolosa verba iaculantur ut rectos pervertant. Vel cum filii Ecclesie peccant occasione lune obscure opprobria iniqui ingerunt catholicis. {t. 2 : Erfurt, f. 235ra ; facsim., p. 469a} Sed nihil timendum confidenti in Domino ; timeat qui confidit in homine qui tunc dicit sancta sacramenta cum per sanctos denturⁱ.

^h Oscura luna] Parall : Glosa ordinaria (Ps. 10, 3 § II).

ⁱ Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 10, 3-5), CCSL 38, p. 75-77.11 (ad sensum).

Numérotation du verset Ps. 10,7
VII

^interl.| Quia

^interl.| etiam

Pluet⁵ super peccatores

⁵ Pluet Ps-G D30 Ω^P Rusch ] Pluit Ps-G (R F² I M Q² W Φ^RGP U Ψ^B D²) D30 (pluſt cacogr. ) cum Ps-R

^interl.| inde inexcusabiles

^marg.| PLUET. Quid malis reddat ostendit.

^marg.| AUGUSTINUS. Pluit de nubibus, id est pseudo prophetis vel de bonis. Unde emanant laquei cum male intelliguntur sed non nisi his qui peccatores sunt.

laqueos*

^interl.| doctrinam illaqueantem

ignis

^interl.| cupiditatis

^marg.| IGNIS. AUGUSTINUS. Primo igne cupiditatum vastantur. Inde malorum operum fetore abiiciuntur a sanctis. Inde merguntur eternis penis.

et⁶ sulphur

⁶ et Ps-G D30 * Rusch cum Ps-R (A² H M K)] om. Ps-G (V D) D30 ² (cancell. super ras.) Ω Ω^P cum Ps-R

^interl.| malorum operum fetor

^interl.| pena blasphemorum

et spiritus procellarum

^interl.| in futuro vel tumultuosa mens

^interl.| ultima separatio a iustis

pars calicis eorum.

^interl.| quia et pene secundum mensuram meritorum

Numérotation du verset Ps. 10,8
VIII

^interl.| Quare hoc ?

Quoniam iustus Dominus et⁷ iustitias dilexit ¦

⁷ et Ps-G (F L Ψ^B² V D) D30 ² Ω Ω^P Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina ] ÷ et : Ps-G (R I), om. Ps-G (M Q W Φ^RGP U G ² K Ψ^B*) D30 * cum Ps-R

^marg.| IUSTITIAS. AUGUSTINUS. Pluraliter ut iustos accipias in quibus multe iustitie cum una sit Dei.

equitatem vidit vultus eius.

^interl.| secundum utranque partem

^marg.| EQUITATEM VIDIT VULTUS. Equitas visa est in facie id est notitia eius. Facies enim est notitia eius id est potentia qua dignis innotescet. Vel vidit quia non se dat noscendum a malis sed bonis quod est equitas.

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 10), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 17/09/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_10)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 10

<26. Psalterium>

Psalmus 10