Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 77

Numérotation du verset Ps. 77,1

¶Intellectus Asaph¹.

¶Codd. : (Ps. 77) D30 Rusch Ps-G

¹ Intellectus Asaph Ps-G Rusch ] In finem pro Idithun psalmus Asaph D30 (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,I

Attendite

popule² meus legem meam ¦ inclinate

² popule Ψ^B V D Hi D30 Ω ... Clementina cum γ] populus D14 Ps-G

aurem vestram

in verba oris mei.

Numérotation du verset Ps. 77,2 II

Aperiam in parabolis³

³ parabolis D30 Rusch ] parabola D14 Ps-G

os meum ¦ loquar⁴

⁴ loquar D14 D30 Rusch ] eloquar Ps-G

propositiones

ab initio.

Numérotation du verset Ps. 77,3 III

Quanta

audivimus et cognovimus ea ¦

patres nostri

narraverunt nobis.

Numérotation du verset Ps. 77,4 IV

Non sunt occultata a filiis

eorum ¦ in generatione altera⁵.

⁵ generatione altera D30 Rusch ] generationem alteram Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,V

Narrantes laudes

Domini et virtutes eius ¦

et mirabilia eius

que fecit.

Numérotation du verset Ps. 77,5 VI

suscitavit testimonium in Iacob ¦

et legem

posuit in Israel.

Numérotation du verset Ps. 77,VII

Quanta

mandavit patribus nostris

nota facere⁶ ea filiis suis ¦

⁶ facere D14 D30 Hi Ω (fat’e) Ps-G ] facite Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,6

ut cognoscat

generatio altera.

Numérotation du verset Ps. 77,VIII

Filii

qui nascentur

et⁷ exsurgent ¦

⁷ et D30 Rusch Ps-G ] om. Ω^S

et narrabunt⁸ filiis suis.

⁸ et narrabunt D14 Ω^S Ps-G ] enarrabunt Hi Ω ^M Rusch

Numérotation du verset Ps. 77,7 IX

Ut ponant in Deo⁹

⁹ Ut D14 Rusch Ps-G ] Et Ω ^M

spem suam ^† et non obliviscantur

operum Dei¹⁰ ¦

¹⁰ operum Dei D14 D30 Rusch cum Ps-R ] opera Dei Ps-G

et mandata eius

exquirant.

Numérotation du verset Ps. 77,8 X

Ne fiant sicut patres eorum ¦

generatio prava

et exasperans.

Numérotation du verset Ps. 77,XI

Generatio

que non direxit

cor suum ¦

et non est

creditus

cum Deo spiritus eius.

Numérotation du verset Ps. 77,9 XII

Filii Ephrem¹¹

¹¹ Ephrem Ω ^M Clementina ] Effrem Rusch

intendentes

et mittentes arcum¹² ¦ conversi sunt

¹² arcum] arcus Ps-G

in die belli.

Numérotation du verset Ps. 77,10 XIII

Non custodierunt testamentum Dei ¦

et in lege eius noluerunt ambulare.

Numérotation du verset Ps. 77,11 XIV

Et obliti sunt benefactorum¹³ eius ¦ et mirabilium eius que ostendit eis.

¹³ benefactorum Hi D14 Ω Ps-G ] beneficiorum Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,12 XV

Coram

patribus eorum¹⁴

¹⁴ eorum] + que Ps-G

fecit mirabilia in terra Egypti ¦

in campo Thaneos.

Numérotation du verset Ps. 77,13 XVI

Interrupit mare

et perduxit

eos¹⁵ ¦ et¹⁶* statuit aquas

¹⁵ eos] om. C |

¹⁶ et U G K V D D30 Cor2 (hebr. et Hieron. et grecus) Ω^S edd. cum hebr. Ps-R Ps-H ] om. Cor2 (anti. quidam non ponunt ET coniunctionem) Rusch Ps-G |

quasi in utre¹⁷.

¹⁷ in utre D14 D30 Hi Ω Ps-G ] utrem Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,14 XVII

deduxit eos in nube diei ¦ et tota nocte in illuminatione ignis.

Numérotation du verset Ps. 77,15 XVIII

Interrupit

petram

in eremo ¦

et adaquavit eos velut¹⁸ in abysso multa.

¹⁸ velut D14 ] quasi Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,16 XIX

Et eduxit aquam

de petra ¦

et deduxit¹⁹

¹⁹ deduxit Hi D14 Ps-G ] eduxit Ψ^B V Rusch cum Ps-R

tamquam

flumina aquas.

Numérotation du verset Ps. 77,17 XX

apposuerunt

adhuc peccare ei ¦

in ira excitaverunt²⁰ Excelsum

²⁰ ira excitaverunt D14 D30 Hi Ps-G ] iram concitaverunt Ω^S Rusch

in inaquoso.

Numérotation du verset Ps. 77,18 XXI

temptaverunt Deum in cordibus suis ¦

ut peterent escas animabus suis.

Numérotation du verset Ps. 77,19 XXII

Et male

locuti sunt de Deo ¦ dixerunt : Numquid poterit Deus

parare mensam in deserto ?

Numérotation du verset Ps. 77,20 XXIII

Quoniam percussit petram

et fluxerunt aque ¦ et torrentes inundaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,XXIV

Numquid et panem poterit²¹ dare ¦ aut parare mensam

²¹ poterit Hi D14 D30 Rusch Ps-G ] potest Ps-G

populo suo ?

Numérotation du verset Ps. 77,21 XXV

Ideo

audivit Dominus²²

²² Dominus om. D14, sec. compl.; D30 Ps-G

et distulit ¦

et ignis accensus est in Iacob et ira ascendit

in Israel.

Numérotation du verset Ps. 77,22 XXVI

Quia non crediderunt in Deo ¦ nec speraverunt

in salutari eius²³.

²³ salutari D14 D30 Rusch Ps-G ] salutare Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,23 XXVII

mandavit nubibus

desuper ¦ et ianuas celi aperuit.

Numérotation du verset Ps. 77,24 XXVIII

Et pluit illis manna ad manducandum ¦

et panem celi

dedit eis.

Numérotation du verset Ps. 77,25 XXIX

Panem angelorum

manducavit homo ¦ cibaria

misit eis in abundantia²⁴.

²⁴ abundantia Φ V D D14 D30 Ω^S Clementina ] abundantiam Hi Ω ^M Rusch Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,26 XXX

Transtulit

austrum de celo ¦

et induxit in virtute sua

africum.

Numérotation du verset Ps. 77,27 XXXI

Et pluit super eos sicut pulverem

carnes ¦

et sicut arenam maris volatilia pennata.

Numérotation du verset Ps. 77,28 XXXII

Et ceciderunt in medio castrorum eorum ¦

circa tabernacula eorum.

Numérotation du verset Ps. 77,29 XXXIII

Et manducaverunt et saturati sunt nimis ^†

et desiderium eorum attulit eis ¦

Numérotation du verset Ps. 77,30

non sunt fraudati a desiderio suo.

Numérotation du verset Ps. 77,XXXIV

Adhuc

esce

eorum erant²⁵ in ore ipsorum ¦

²⁵ esce eorum erant D14 D30 Rusch Ps-G ] esca eorum(ipsorum Q) erat Edmaior. (C I Q) cum Ps-R

Numérotation du verset Ps. 77,31

et ira Dei ascendit super eos²⁶*.

²⁶ super eos plerique codd. et edd. D30 Rusch cum Ps-R Ps-H ] in eos Ps-G (R F) cum Ps-δ Ps-Moz Ps-Med., in eis C I cum Ps-α

Numérotation du verset Ps. 77,XXXV

Et occidit pingues eorum ¦

et electos

Israel impedivit.

Numérotation du verset Ps. 77,32 XXXVI

In omnibus

his peccaverunt adhuc ¦

et non crediderunt in²⁷ mirabilibus eius.

²⁷ in plerique codd. et edd. R Ps-G Ψ^B²Ω Rusch cum Ps-R iuxta LXX] om. Ps-G (F C I Q² G K Φ^GPΨ^B*) cum Ps-α Ps-δ Ps-H; cf. LXX (B) ; Cor2 (grecus et hebr. et anti et Hieron. non habent)

Numérotation du verset Ps. 77,33 XXXVII

Et defecerunt

in vanitate

dies eorum ¦ et anni eorum cum festinatione.

Numérotation du verset Ps. 77,34 XXXVIII

Cum

occideret²⁸ eos querebant eum ¦

²⁸ occideret D14 D30 Ps-G ] occiderit Edmaior. (Q²) Rusch

revertebantur et diluculo

veniebant ad eum²⁹.

²⁹ eum V D D14 D30 Ψ^B Ω Ed1530 Rusch Clementina cum Ps-R ] Deum Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,35 XXXIX

Et rememorati sunt quia Deus adiutor est eorum ¦

et Deus excelsus redemptor eorum est.

Numérotation du verset Ps. 77,36 XL

Et³⁰ dilexerunt eum in ore suo ¦

³⁰ Et] sup. ras.| divisio praem. al. m. marg. D30

et lingua sua mentiti sunt ei.

Numérotation du verset Ps. 77,37 XLI

Cor autem eorum³¹*

³¹ eorum plerique codd. et edd. , M² (in ras.) D30 Rusch cum Ps-R Ps-H ] ipsorum Ps-G (R F C I W U G K Φ^P Ψ^B)

non erat rectum

cum eo ¦ nec fideles habiti sunt in testamento³² eius.

³² testamento] testamentum R Q² W* cum Ps-γ Ps-δ² Ps-ζ

Numérotation du verset Ps. 77,38 XLII

Ipse autem est³³ misericors^†

³³ autem est D30 Rusch Ps-G ] autem D14*, est autem D14² (al. m.)

et propitius fiet peccatis eorum ¦

et non disperdet³⁴ eos.

³⁴ disperdet D14 D30 Rusch Ps-G cum Ps-R] perdet Edmaior.

Numérotation du verset Ps. 77,XLIII

Et abundavit³⁵

³⁵ abundavit Rusch Ps-G cum Ps-R ] abundabit Edmaior.

ut averteret³⁶ iram suam ¦

³⁶ averteret D30 Rusch Ps-G cum Ps-R ] avertat Ps-G

et non accendit³⁷ omnem iram suam.

³⁷ accendit Rusch Ps-G cum Ps-R ] accendet Ps-G

Numérotation du verset Ps. 77,39 XLIV

Et recordatus est quia caro sunt ¦

spiritus

vadens

et non rediens.

Numérotation du verset Ps. 77,40 XLV

Quotiens

exacerbaverunt eum

in deserto ¦ in iram³⁸ concitaverunt eum

³⁸ iram] ira Ps-G

in inaquoso.

Numérotation du verset Ps. 77,41 XLVI

Et conversi sunt

et temptaverunt Deum ¦ et Sanctum Israel

exacerbaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,42 XLVII

Non sunt recordati manus

eius ¦ die

qua redemit eos de manu tribulantis.

Numérotation du verset Ps. 77,43 XLVIII

Sicut

posuit in Egypto signa sua ¦

et prodigia sua

in campo Thaneos³⁹.

³⁹ Thaneos D30² Ps-G (U) Ω^S Rusch ] Taneos D14² D30* Ps-G , Thapneos D, Thapnneos D14*

Numérotation du verset Ps. 77,44 XLIX

convertit in sanguinem⁴⁰ flumina eorum ¦ et imbres eorum ne biberent.

⁴⁰ sanguinem D30 Ω Ruch Ps-G cum Ps-R ] sanguine D14 Edmaior. (Φ Ψ^B)

Numérotation du verset Ps. 77,45 L

Misit in eos cynomiam

et comedit eos ¦ et ranam et disperdidit⁴¹ eos.

⁴¹ disperdidit plerique codd. et edd. , M² D30 Ω Ed1455 Ed1530 Ed1532 Rusch Clementina] disperdit PsG (R F M* Q W Ψ^B)

Numérotation du verset Ps. 77,46 LI

Et dedit erugini

fructus eorum ¦

et labores

eorum locuste.

Numérotation du verset Ps. 77,47 LII

Et occidit in grandine vineas⁴² eorum ¦

⁴² vineas D14 D30 Ω Ruch Ps-G cum Ps-R ] vineam Ps-G

et moros eorum in pruina.

Numérotation du verset Ps. 77,48 LIII

Et tradidit grandini

iumenta eorum ¦ et possessionem eorum igni.

Numérotation du verset Ps. 77,49 LIV

Misit

in eos iram indignationis sue ^†

indignationem⁴³

⁴³ indignationem] et praem. Ω^S

et iram

et tribulationem ¦ immissiones⁴⁴

⁴⁴ immissiones D D14² D30² (in ras.) ... Clementina cum Ps-R ] immissionem D14* D30* Rusch Ps-G

per angelos malos.

Numérotation du verset Ps. 77,50 LV

Viam

fecit semite ire sue ^†

non⁴⁵ pepercit a morte animarum eorum ¦

⁴⁵ non] et praem. Ps-G (F*) G Ω^S ; cf. divisionem vel pausam psalmodiae in D30 sue ⁺

et iumenta eorum in morte conclusit.

Numérotation du verset Ps. 77,51 LVI

Et percussit omne

primogenitum⁴⁶ in terra Egypti⁴⁷* ¦

⁴⁶ primogenitum plerique codd. et edd. D30 Rusch Ps-G cum Ps-R Ps-H] primitivum Ps-G (R F) cum Aug. in loc. cit., primitium C I |

⁴⁷ terra Egypti Q² V D D14 D30 Ψ^BΩ Ed1455 Ps-G ] Egypto C Q* Q³ G K I Rusch cum hebr. LXX Ps-δ cum Ps-H |

primitias

omnis laboris⁴⁸* eorum

⁴⁸ omnis laboris Cor2 (alia littera) plerique codd. et edd. M² D30 Ω Ed1455 Clementina cum Ps-R , cf. LXX (R et lucian.)] laborum Ps-G (R C I M* Φ U G K) Cor2 (hebr. et anti. et Hieron. sic habent) cum LXX Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz^C, cf. hebr.

in tabernaculis Cham.

Numérotation du verset Ps. 77,52 LVII

Et abstulit sicut oves populum suum ¦

et perduxit eos tamquam gregem in deserto.

Numérotation du verset Ps. 77,53 LVIII

Et deduxit⁴⁹* eos in⁵⁰ spe

⁴⁹ deduxit plerique codd. et edd. D14 D30 Ω^S Ps-G Ed1530] eduxit V C Ω ^M Rusch Ed1532 Clementina cum Ps-R , duxit Ψ^B*cum Ps-H |

⁵⁰ in Rusch Ps-G ] cum Ω^M cum Ps-H |

et non timuerunt ¦ et inimicos eorum operuit mare.

Numérotation du verset Ps. 77,54 LIX

Et induxit eos⁵¹ in montem

⁵¹ eos] es cacogr. D30

sanctificationis sue ¦

montem

quem acquisivit

dextera eius.

Numérotation du verset Ps. 77, LX

Et eiecit

a facie

eorum

gentes ¦

et sorte divisit eis terram in funiculo⁵² distributionis.

⁵² funiculo] funiculum Q* W

Numérotation du verset Ps. 77,55 LXI

Et habitare fecit in tabernaculis eorum ¦

tribus Israel.

Numérotation du verset Ps. 77,56 LXII

temptaverunt

et exacerbaverunt Deum excelsum ¦

et testimonia eius non custodierunt.

Numérotation du verset Ps. 77,57 LXIII

Et averterunt se

et non servaverunt⁵³ pactum ¦

⁵³ servaverunt D30 Ps-G ] conservaverunt Rusch (hapax)

quemadmodum patres eorum

conversi sunt in arcum pravum.

Numérotation du verset Ps. 77,58 LXIV

In iram⁵⁴ concitaverunt eum in collibus suis ¦

⁵⁴ In iram D14 D30 Rusch Ps-G (D) Clementina ] Et in ira D30 Edmaior.

in sculptilibus suis ad emulationem

eum provocaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,59 LXV

Audivit Deus

et sprevit⁵⁵* ¦

⁵⁵ sprevit Ps-G Hi D14 D30 et cett + eos Rusch cum Ps-med ; cf. Ps. 52, 6

et ad nihilum redegit⁵⁶ valde Israel.

⁵⁶ redegit F* I Q G* K D* ] redigit Cor2 (antiqui.)

Numérotation du verset Ps. 77,60 LXVI

Et repulit

tabernaculum Silo⁵⁷ ¦

⁵⁷ Silo Ps-G (D plerique codd. ) D30 Ω Rusch ] Selo Ps-G

tabernaculum suum ubi habitavit in hominibus.

Numérotation du verset Ps. 77,61 LXVII

Et tradidit

in captivitatem virtutem eorum ¦

et pulchritudinem eorum in manus inimici.

Numérotation du verset Ps. 77,62 LXVIII

Et conclusit

in gladio

populum suum ¦

et hereditatem suam sprevit.

Numérotation du verset Ps. 77,63 LXIX

Iuvenes

eorum comedit ignis ¦

et virgines eorum non sunt lamentate.

Numérotation du verset Ps. 77,64 LXX

Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt ¦

et vidue eorum

non plorabuntur.

Numérotation du verset Ps. 77,65 LXXI

Et excitatus est

tamquam dormiens Dominus ¦

tamquam potens crapulatus a vino.

Numérotation du verset Ps. 77,66 LXXII

Et percussit inimicos suos in posteriora ¦

opprobrium sempiternum dedit illis.

Numérotation du verset Ps. 77,67 LXXIII

repulit tabernaculum

Ioseph ¦

et tribum Ephrem⁵⁸

⁵⁸ Ephrem] scrips. , Effrem Ps-G (V D) Rusch , Effraim Ω, Ephraim Clementina

non elegit.

Numérotation du verset Ps. 77,68 LXXIV

Sed elegit tribum⁵⁹ Iuda ¦

⁵⁹ Sed elegit tribum plerique codd. et edd. D30 Ed1455 Rusch Clementina cum Ps-R ] Et el. tr. Ps-G (F C I) cum hebr. LXX Ps-Ps-α Ps-γ Ps-δ, el. tr. et R*, eleg. trib. R²

montem Sion

quem dilexit.

Numérotation du verset Ps. 77,69 LXXV

Et edificavit⁶⁰

⁶⁰ edificavit] + sibi R

sicut unicornium⁶¹ sanctificium suum ¦ in terra

⁶¹ unicornium Cor2 (hebr. et anti. habent UNICORNIUM in plurali) D30 Ω^S Ps-G; cf. Ps-R (unicornuorum) ] unicornuum F, unicornis Rusch Cor2 (grecus in singulari) M² Q² W U Ψ^B D Ω ^M) Ed1530, cf. LXX (codd. lucian.)

quam fundavit in secula.

Numérotation du verset Ps. 77,70 LXXVI

elegit David servum suum ^†

et sustulit eum de gregibus ovium ¦ de post fetantes accepit eum.

Numérotation du verset Ps. 77,71 LXXVII

Pascere

Iacob servum suum ¦ et Israel hereditatem suam.

Numérotation du verset Ps. 77,72 LXXVIII

Et pavit eos in innocentia cordis sui ¦

et in intellectibus

manuum suarum

deduxit eos.

Psalmus 77

Numérotation du verset Ps. 77,1

¶^AIntellectus Asaph¹.

^A ¶Codd. : (Ps. 77) D30 Rusch Ps-G

¹ Intellectus Asaph Ps-G Rusch ] In finem pro Idithun psalmus Asaph D30 (hapax)

^interl.| CASSIODORUS. fidelis congregationis

^marg.| INTELLECTUS ASAPH. AUGUSTINUS. Quia hec narrata interius intelligenda sunt non modo in figura. Intellectus igitur Asaph est quod intellexit Synagoga sed fidelis vel quod spiritualiter debet intelligere que enim mystice tunc id est figuraliter eadem modo in re et sicut tunc non in omnibus illis beneplacuit Deo sic nec in istis et ideo monendi.

^marg.| AUGUSTINUS. Psalmus vel verba intelligentie que est data ipsi Asaph sic ex greco determinatur.

^marg.| AUGUSTINUS. In hoc psalmo dum historia refertur novit gratia declaratur sic Iudeos pro suis delictis expulsos et christianos asserit intromissos ut utriusque legis intentionem in unum faciat pendere.

^marg.| AUGUSTINUS. Per acta in veteri populo intendit monere novum populum ne sint ingrati beneficiis Dei et iram eius provocent. Primo attentos facit quia que aperta videntur parabole sunt et enigmata.

Numérotation du verset Ps. 77,I

Attendite

^interl.| AUGUSTINUS. hoc Deus qui et dedit legem

^interl.| corde veritatem rei

^interl.| AUGUSTINUS. vos scilicet qui et congregatio Christi

^marg.| ATTENDITE. CASSIODORUS. Primo ipse Dominus loquitur ut reverentia crescat.

^interl.| o

popule² meus legem meam ¦ inclinate

² popule Ψ^B V D Hi D30 Ω Ed1455 ... Clementina cum γ] populus D14 Ps-G

^interl.| per humilitatem et sic bene attenditis. AUGUSTINUS. tumor infusa repellit

^marg.| POPULE MEUS qui mihi obedis os Dei est Asaph qui inferius locuturus est ista quanta audivimus ab initio Veteris Testamenti vel fidelis Synagoga malis exprobrat.

aurem vestram

^interl.| cordis

in verba oris {Erfurt, f. 276vb ; facsim., p. 552b} mei.

^interl.| id est ad intelligendum verba Asaph

^interl.| quia

Numérotation du verset Ps. 77,2
II

Aperiam in parabolis³

³ parabolis D30 Rusch ] parabola D14 Ps-G

^interl.| que aperte

^marg.| IN PARABOLIS. AUGUSTINUS. Parabole rerum similitudines.

os meum ¦ loquar⁴

⁴ loquar D14 D30 Rusch ] eloquar Ps-G

^interl.| per Asaph

propositiones

^interl.| enigmata

^marg.| PROPOSITIONES. Que grece problemata questiones aliquid solvendum habentes.

ab initio.

^interl.| ex quo de Egypto exierunt

Numérotation du verset Ps. 77,3
III

Quanta

^interl.| in Veteri Testamento predicta

^interl.| propter multitudinem

audivimus et cognovimus ea ¦

^interl.| in Novo Testamento impleta

^marg.| QUANTA AUDIVIMUS. CASSIODORUS. Summatim dicit que Iudeis Deus fecit tamen ingratis sibi et sic si non eis prodest tamen fillis ne fiant sicut patres.

^marg.| AUGUSTINUS. Prius Deus in homine locutus est iam homo ipse quanta audivimus. Illud predictum dixit Deus ex se ne contemnatur eius locutio.

^interl.| a quibus

patres nostri

^interl.| Moyses et prophete quod et iste previdet

narraverunt nobis.

^interl.| et

Numérotation du verset Ps. 77,4
IV

Non sunt occultata a filiis

^interl.| spiritualibus

eorum ¦ in generatione altera⁵.

⁵ generatione altera D30 Rusch ] generationem alteram Ps-G

^interl.| in qua data est regeneratio

^interl.| etiam gentium que «aqua et spiritu» generatur^a

^a Cf. Io. 3, 5.

Numérotation du verset Ps. 77,V

Narrantes laudes

^interl.| laudatur Dominus ut ametur

Domini et virtutes eius ¦

^interl.| liberationes vel potentias

et mirabilia eius

^interl.| quod pavit quod hostes vicit

que fecit.

^interl.| non modo promisit

Numérotation du verset Ps. 77,5
VI

^interl.| quia per illud testimonium peccatum quod latebat apparuit et revixit

suscitavit testimonium in Iacob ¦

^interl.| populo iudaico

^marg.| ET SUSCITAVIT. AUGUSTINUS. Hoc testimonium initium unde supra loquar propositiones ab initio. Initium est Vetus Testamentum finis novum. Ibi timor qui est initium sed hic Christus finis legis ad iustitiam omni credenti qui dat Spiritum unde caritas que pellit timorem huius #novi testamenti testimonium dicitur vetus lex quia habet testimonium a lege et prophetis unde tabernaculum testimonii dicebatur illud quod tot mystica figurabat. Testimonium ergo dicitur Vetus Testamentum in quantum probat et testatur lex inquantum iubet.

^marg.| CASSIODORUS. REMIGIUS. Suscitavit quasi mortuum in Adam testimonium id est legem vel dum describitur suscitatur prius ignorantia sopitum. Testimonium in Iacob hoc forsan est quod Iacob cum angelo luctatus tacto femore claudicavit quod significat Iudeos partim fide constare partim a salute discedere et ita huius rei testimonium fuit quod Iacob accidit. Ecce parabola.

et legem

^interl.| repetit

^interl.| quasi iugum ne vaga voluntate errarent

^interl.| hoc est testimonium

posuit in Israel.

^interl.| hoc est in Iacob

Numérotation du verset Ps. 77,VII

Quanta

^interl.| in qua lege

mandavit patribus nostris

^interl.| hi sunt antiquus populus qui accepit mandata non tamen novit vel fecit filii sunt novus populus novit qui novit

nota facere⁶ ea filiis suis ¦

⁶ facere D14 D30 Hi Ω (fat’e) Ps-G ] facite Rusch (hapax)

^marg.| FILIIS SUIS. Et sunt idem filii generatio altera scilicet populus gratie.

Numérotation du verset Ps. 77,6

ut cognoscat

^interl.| ad hoc acceperunt

^interl.| prevaluerunt

^interl.| quod ipsi patres non noverunt

generatio altera.

^interl.| de gentibus electa

^marg.| GENERATIO ALTERA. Per generationes transmissa sunt mandata Dei ne quis putet uni data.

Numérotation du verset Ps. 77,VIII

Filii

^interl.| et cognoscentes

^interl.| christiani

qui nascentur

^interl.| post secundo

^interl.| qui nati sunt et non renati non surrexerunt id est non sursum est cor eorum sed in terra

et⁷ exsurgent ¦

⁷ et D30 Rusch Ps-G ] om. Ω^S

^interl.| sursum habentes cor

et narrabunt⁸ filiis suis.

⁸ et narrabunt D14 Ω^S Ps-G ] enarrabunt Hi Ω ^M Rusch

^interl.| posteris

^interl.| non suam iustitiam constituant

Numérotation du verset Ps. 77,7
IX

Ut ponant in Deo⁹

⁹ Ut D14 Rusch Ps-G ] Et Ω ^M Ed1455

^interl.| non lege que punit

^marg.| UT PONANT. Hec est utilitas paterne predicationis.

spem suam ^† et non obliviscantur

^interl.| iactando sua opera que nulla nisi a Deo

operum Dei¹⁰ ¦

¹⁰ operum Dei D14 D30 Rusch cum Ps-R ] opera Dei Ps-G

^interl.| ut fecerunt Iudei idola colentes

et mandata eius

^interl.| hec est vera Dei recordatio

exquirant.

^interl.| operando

^marg.| EXQUIRANT. AUGUSTINUS. Qui dicti sunt supra cognovisse modo exquirant ut sperantes in Deo adiuventur ad implendum ab eo.

Numérotation du verset Ps. 77,8
X

Ne fiant sicut patres eorum ¦

^interl.| Iudei

generatio prava

^interl.| scilicet

^marg.| PRAVA. CASSIODORUS. Que veritatem non recipit et ideo distorta exasperans super omnes acerbitates, ut in¹¹ salvatorem armarentur ; unde per Ezechielem^b {Erfurt, f. 277ra ; facsim., p. 553ª} dicit Dominus vade et dic domui exasperanti.

^b Cf. Ez. 3, 27 ; Ez. 12, 2 ; Ez. 17, 12.

¹¹ in] iu cacogr. Rusch

{Erfurt, f. 277ra ; facsim., p. 553a} et exasperans.

^interl.| Deum

Numérotation du verset Ps. 77,XI

Generatio

^interl.| ideo prava et distorta

que non direxit

^interl.| ad divina ut se corrigeret

cor suum ¦

^interl.| et si manum

^interl.| cur talis est generatio

^marg.| NON DIREXIT COR SUUM. CASSIODORUS. Distortum cor habet qui prave intellecta non corrigit et que natura docet non perficit non est creditus cum Deo spiritus eius id est si ratio bene suasit non ei acquievit.

et non est

^interl.| AUGUSTINUS. id est quia non habebat fidem que impetrat que lex imperat sed quasi ex operibus iustitiam querebat

creditus

^marg.| NON EST CREDITUS. AUGUSTINUS. Quando cum Spiritu Dei operante spiritus hominis cooperatur fit quod Deus iubet et hoc non est nisi credendo in eum qui iustificat impium quam fidem non habet generatio prava et amaricans.

^marg.| AUGUSTINUS. Expressius multo dicit ut significet gratiam que non solum facit remissionem peccatorum sed cooperari sibi spiritum hominis in operibus bonis quam si diceret non credidit Deo spiritus eius habere cum Deo spiritum creditum est non credere spiritum suum posse facere sine Deo iustitiam sed cum Deo quod est credere in Deum quod plus est quam credere Deo. Nam credimus et homini sed non in homine. In Deum credere est ei credendo adherere ad bene operandum unde apostolus qui adheret Deo unus est spiritus cum illo. Illa autem generatio et si credidit Deo non tamen in Deum.

cum Deo spiritus eius.

^interl.| vere prava et distorta quia et

Numérotation du verset Ps. 77,9
XII

Filii Ephrem¹²

¹² Ephrem Ω ^M Clementina ] Effrem Rusch

^interl.| vel Ephraim |^c

^c <Non hab.> Ps-G (apparatus).

^interl.| de quibus minus videretur

^interl.| promittentes servare mandata in die auditionis quando de aliqua adversitate eos clamantes audiebat

intendentes

^interl.| quasi preludentes armis

et mittentes arcum¹³ ¦ conversi sunt

¹³ arcum] arcus Ps-G

^interl.| defecerunt in die temptationis

^marg.| MITTENTES ARCUM. AUGUSTINUS. Figurate dicit quia aliquid mittitur arcu. Vel intendentes arcum et mittentes sagittas Greci tamen habent mittentes arcubus. Per Ephrem totam gentem a parte significat et ideo quia ab his aliquid boni exspectandum fuit hanc partem elegit. Sunt enim de illo filio Ioseph cui Iacob dexteram imposuit et maiori preposuit. Cum autem hec tribus hic culpetur patet Iacob figurasse quod novissimi essent primi et primi novissimi. Sic Abel maiori prelatus est Isaac, Ismaeli, Iacob, Esau, Phares, Zaran, illi qui prius manum emisit David fratribus sic populo Iudeorum populus christianus.

^marg.| Vel FILII EPHREM. AUGUSTINUS. Intendentes et mittentes arcum id est arcu aliquid mittentes vel intendentes arcum et mittentes sagittas id est promittentes servare legem aperte dicentes omnia quecumque dixerit nobis Dominus faciemus et audiemus conversi sunt et defecerunt in die belli id est temptationis ; unde Osee propheta ait^d : «Ephraim factus est quasi columba insipiens non habens cor» quia promissionem obedientie non auditio sed temptatio probat.

^d Cf. Os. 7, 11 .

in die belli.

^interl.| ideo conversi

Numérotation du verset Ps. 77,10
XIII

Non custodierunt testamentum Dei ¦

^interl.| non quod non possent sed quia noluerunt et ideo subdit et in lege

et in lege eius noluerunt ambulare.

^interl.| et si quandoque ambulent tamen nolunt quia non ex corde faciunt enim quod mallent non precipi sibi pares sunt manu sed non corde qui non furantur timore pene et qui amore iustitie

Numérotation du verset Ps. 77,11
XIV

Et obliti sunt benefactorum¹⁴ eius ¦ et mirabilium eius que ostendit eis.

¹⁴ benefactorum Hi D14 Ω Ps-G ] beneficiorum Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 77,12
XV

Coram

^interl.| obliti sunt mirabilium eius

^interl.| quorum et ubi

patribus eorum¹⁵

¹⁵ eorum] + que Ps-G

^interl.| Moyse et ceteris intelligentibus

^interl.| quibus credendum erat

^marg.| CORAM PATRIBUS. CASSIODORUS. Incipit narrare iam que ab eductione de Egypto fecit eis nec tamen destituerunt a murmure et a temptatione.

^marg.| AUGUSTINUS. Coram patribus qui sunt patres huius prave generationis a qua filios dissuasit ne sint patribus his similes. Si Abraham Isaac Iacob accipitis non coram eis fecit mira in Egypto quia iam defuncti nisi spiritu dicas presentes quos Christus in evangelio vivere dicit. Vel Moyses et Aaron et alii seniores patres istorum sunt coram quibus fecit. Ibi facta bona vel mala mystice fiunt et in nobis sed bona gratia Dei. Mala iudicio propter quod monuit attendere et spem in Deo ponere ne simus similes illis. Egyptus ergo mundus. Campus Thaneos planities humilis mandati. In mundo ergo humile mandatum accipimus ut in futuro exaltemur.

fecit mirabilia in terra Egypti ¦

^interl.| tenebre vel tribulatio

in campo Thaneos.

^interl.| humile mandatum

^marg.| IN TERRA EGYPTI IN CAMPO THANEOS. AUGUSTINUS. Ut omnem dubitationem tollat et provinciam dicit et locum factorum sic Christus in terra positus coram patribus novit humile mandatum docuit^e : « Discite a me quia mitis sum et humilis corde ».

^e Mt. 11, 29.

Numérotation du verset Ps. 77,13
XVI

Interrupit mare

^interl.| quasi non liquidum

et perduxit

^interl.| ad terram

eos¹⁶ ¦ et¹⁷* statuit aquas

¹⁶ eos] om. C

¹⁷ et U G K V D D30 Cor2 (hebr. et Hieron. et grecus) Ω^S edd. cum hebr. Ps-R Ps-H ] om. Cor2 (anti. quidam non ponunt et coniunctionem) Rusch Ps-G

^marg.| Qui fecit stare aquas et traiecit eos cohibet concupiscentia cum seculo renuntiatur ut peccatis omnibus quasi inimicis deletis populus fidelis traiiciatur per baptismum post deducit spirituali itinere sacramento eius manifestato in hoc seculo quasi in die per nubem id est carnem in iudicio quasi in nocte in illuminatione ignis quia tunc magna tribulatio que tamquam ignis lucebit iustis et ardebit iniustis.

quasi in utre¹⁸.

¹⁸ in utre D14 D30 Hi Ω Ps-G ] utrem Ps-G

^interl.| clausas

Numérotation du verset Ps. 77,14
XVII

^interl.| priusquam ponat in patria

deduxit eos in nube diei ¦ et tota nocte in illuminatione ignis.

Numérotation du verset Ps. 77,15
XVIII

Interrupit

^interl.| latus in cruce

petram

^interl.| Christum

in eremo ¦

^interl.| huius seculi

et adaquavit eos velut¹⁹ in abysso multa.

¹⁹ velut D14 ] quasi Rusch (hapax)

^interl.| copiam notat

Numérotation du verset Ps. 77,16
XIX

Et eduxit {Erfurt, f. 277rb ; facsim., p. 553b} aquam

^interl.| que sequebatur eos quocumque ibant

de petra ¦

^interl.| quod mirum

^marg.| DE PETRA. Etiam que est Christus qui dicit si quis sitit veniat ad me et bibat. Educit sitienti fidei donum et fluenta Spiritus Sancti accedente ligno crucis quasi virga Moysi.

^marg.| IN NUBE. HIERONYMUS. CASSIODORUS. Hoc futurum iudicabant. Dies Christus est tamen nube carnis celatur perfidis. Et sicut illis nubes contra estum solis sic nobis Christus per incarnationem dat refrigerium contra estum vitiorum.

^marg.| TOTA NOCTE toto tempore vite.

^marg.| IN ILLUMINATIONE IGNIS. Christianos in hoc seculo luminis sui claritate custodit ignis Spiritus Sancti.

^marg.| PETRAM. CASSIODORUS. In eremo. Prius aqua maris quasi petra modo petra fons. In eremo ubi necesse ut gratius sit munus. Adaquavit quasi pecora non homines quia non egerunt grates.

et deduxit²⁰

²⁰ deduxit Hi D14 Ps-G Ed1455 ] eduxit Ψ^B V Rusch cum Ps-R

^interl.| sed

tamquam

^interl.| non parum

flumina aquas.

^interl.| copiose

^marg.| TAMQUAM FLUMINA. CASSIODORUS. Aqua que de Christo prodit nulla imminutione deficit sed fit fons aque salientis in vitam eternam.

Numérotation du verset Ps. 77,17
XX

^interl.| hec fecit illis Deus

^interl.| tamen

apposuerunt

^interl.| illi scilicet prava generatio

^interl.| adiecerunt ut inter tot mira non crederent

adhuc peccare ei ¦

^interl.| id est non credere

^marg.| ADHUC PECCARE. CASSIODORUS. Id est adiecerunt ut inter tot beneficia non crederent quod ut maximum intelligeretur peccatum cum Dominus dixit in evangelio. Spiritus arguet mundum de peccato exponendo subiunxit de peccato quidem quia non credunt in me. Sicut ergo peccatum dicit ibi non credere ita et hic peccare dicit non credere.

in ira excitaverunt²¹ Excelsum

²¹ ira excitaverunt D14 D30 Hi Ps-G ] iram concitaverunt Ω^S Rusch

^interl.| plus cordis quam loci

^interl.| vel siccitate

^marg.| IN IRAM. CASSIODORUS. Non credentes Deum posse difficilia sibi facere quod gravissimum est apud Deum sic et nos abluti per baptismum provocamus Deum ad iram.

in inaquoso.

^marg.| IN INAQUOSO. AUGUSTINUS. Vel in alia eremo ad litteram vel potius in se quia licet pleni ventres aque de petra aride tamen mentes fuerunt.

Numérotation du verset Ps. 77,18
XXI

^interl.| et quomodo

temptaverunt Deum in cordibus suis ¦

^interl.| temptare est dolose postulare ut in verbis sit simplicitas cum in corde sit malitia

^interl.| non credendo petierunt

ut peterent escas animabus suis.

^interl.| vite sue non spirituales

^interl.| sic et multi cum temptatione querunt hodie sapientiam a Deo

^interl.| tunc

Numérotation du verset Ps. 77,19
XXII

Et male

^interl.| falsa

locuti sunt de Deo ¦ dixerunt : Numquid poterit Deus

^interl.| quasi non hec diffidentia Deo est iniuria

parare mensam in deserto ?

^marg.| MENSAM. CASSIODORUS. Mystice : Refectionem sapientie vel corpus Christi.

Numérotation du verset Ps. 77,20
XXIII

Quoniam percussit petram

^interl.| CASSIODORUS. exemplum dant et de simili desperant

^interl.| quasi poterit quia et hoc aliud potuit. Quoniam percussit etc.

et fluxerunt aque ¦ et torrentes inundaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,XXIV

Numquid et panem poterit²² dare ¦ aut parare mensam

²² poterit Hi D14 D30 Rusch Ps-G ] potest Ps-G

^interl.| copiosam refectionem

populo suo ?

^interl.| tot hominibus

Numérotation du verset Ps. 77,21
XXV

Ideo

^interl.| non videretur non posse

audivit Dominus²³

²³ Dominus om. D14, sec. compl.; D30 Ps-G

^interl.| dando rogata

^marg.| IDEO AUDIVIT. CASSIODORUS. Quod dilata vindicta dedit prius quod petebant ne videretur non posse.

et distulit ¦

^interl.| penam

^marg.| DISTULIT. AUGUSTINUS. Penam dans prius quod licet temptando petebant ne videtur non posse postquam dedit ignis id est ira ascendit in Israel. Et hoc est quod prius dixit. Ignis accensus est in Iacob.

et ignis accensus est in Iacob et ira ascendit

^interl.| exponit ignem

in Israel.

^interl.| cur ?

Numérotation du verset Ps. 77,22
XXVI

Quia non crediderunt in Deo ¦ nec speraverunt

^interl.| posse dare

in salutari eius²⁴.

²⁴ salutari D14 D30 Rusch Ps-G ] salutare Ps-G

^interl.| Christo

Numérotation du verset Ps. 77,23
XXVII

^interl.| audivit et ideo

mandavit nubibus

^interl.| predicatoribus

^marg.| ET MANDAVIT. Utrumque breviter positum scilicet quod audivit quod ira ascendit aperte hic incipit narrare²⁵ et prius quomodo audivit exequitur postea in sequenti parte quomodo vindicavit.

²⁵ narrare] narrae cacogr. Rusch

desuper ¦ et ianuas celi aperuit.

^marg.| ET IANUAS CELI. CASSIODORUS. Ianue ipsi predicatores quibus intratur in celum. Vel Scripture.

^marg.| APERUIT. Quia dedit Spiritum suis ut intelligerent Scripturas.

Numérotation du verset Ps. 77,24
XXVIII

Et pluit illis {Erfurt, f. 277va ; facsim., p. 554ª} manna ad manducandum ¦

^interl.| id est manna

^marg.| MANNA AD MANDUCANDUM. CASSIODORUS. Significat panem qui de celo dedit qui est cibus angelorum quem ut manducaret homo Verbum caro factum qui per nubes evangelicas pluitur toti mundo et apertis eorum cordibus quasi celestibus iunuis credenti Ecclesie predicatur non temptanti Synagoge.

^marg.| CASSIODORUS. Manna quid est hoc ? Quia hic cibus admirando perquiritur et esse corpus Christi scitur.

et panem celi

^marg.| PANIS CELI. CASSIODORUS. Non aliter quam Christus de quo celestes id est angeli reficiuntur eius contemplatione et hunc panem id est Verbum quo grandi cibo pascuntur angeli per carnem factum lac edit homo.

dedit eis.

^interl.| non labore humano

Numérotation du verset Ps. 77,25
XXIX

Panem angelorum

^interl.| nomine significati intelligitur significans

manducavit homo ¦ cibaria

^interl.| que sequuntur

misit eis in abundantia²⁶.

²⁶ abundantia Φ V D D14 D30 Ω^S Clementina ] abundantiam Hi Ω ^M Rusch Ps-G

^interl.| que ab avidis non poterant consumi

^interl.| quomodo

Numérotation du verset Ps. 77,26
XXX

Transtulit

^interl.| ad terras

^interl.| non potui loqui vobis quasi spiritualibus sed quasi carnalibus

austrum de celo ¦

^interl.| ut inferius flaret

et induxit in virtute sua

^interl.| ne sibi det africus que ex Deo habet

africum.

^interl.| ferventes et lucentes predicatores

^marg.| AFRICUM. Quia ibi sunt coturnices.

Numérotation du verset Ps. 77,27
XXXI

Et pluit super eos sicut pulverem

^interl.| abunde

carnes ¦

^interl.| carneam fidem carneis vocibus editam

^marg.| ET PLUIT SUPER EOS SICUT PULVEREM CARNES. AUGUSTINUS. Sic et parvulam fidem non temptantium et credentium pascit carne editis vocum signis et per aerem transcurrentibus quasi volatilibus celi non tamen ab aquilone venientibus ubi frigus et caligo id est ab eloquentia seculi sed austro translato ad terras ut parvuli audiendo terrestria nutriantur ad celestia unde si terrena dixi vobis et non creditis quomodo si dixero vobis celestia credetis

^marg.| SICUT PULVEREM. CASSIODORUS. Pulvis hic significat intelligentie subtilitatem que ad superna conscendit.

et sicut arenam maris volatilia pennata.

^interl.| ideo mirum quod cum essent volatilia pennata pro voluntate ea capiebant

^marg.| ARENAM in numeram prudentie copiam salis sapore conditam. Volatilia pennata celestia desideria quibus anima pasta pinguescit hec intra septa Ecclesia possumus accipere unde subdit : et ceciderunt in medio castrorum.

Numérotation du verset Ps. 77,28
XXXII

Et ceciderunt in medio castrorum eorum ¦

^interl.| duobus cubitis super terram

^interl.| ut nec difficultas capiendi esset

^marg.| ET CECIDERUNT. AUGUSTINUS. Significans per hoc quod sponte veniunt venti ad homines et portant eis verba divinitus missa ut in suis sedibus et circa tabernacula audiant quia in omnem terram exivit sonus eorum.

circa tabernacula eorum.

^interl.| itinere unius diei

Numérotation du verset Ps. 77,29
XXXIII

Et manducaverunt et saturati sunt nimis ^†

^interl.| ventre non mente

^marg.| ET MANDUCAVERUNT. Convicti sunt qui hoc Deo impossibile putaverunt.

et desiderium eorum attulit eis ¦

^interl.| licet eis no profuerit

^interl.| conceduntur enim inter dum que non prosunt

Numérotation du verset Ps. 77,30

non sunt fraudati a desiderio suo.

^interl.| multum sunt usi illis carnibus

^interl.| ne impotentia a Deo videretur

Numérotation du verset Ps. 77,XXXIV

Adhuc

^interl.| ecce quid distulit

esce

^interl.| vel esca |

^marg.| ADHUC ESCE. CASSIODORUS. De vindictis et simulatis reversionibus eorum timore penarum et tamen sententia Dei per misericordiam temperata.

^marg.| ESCE. CASSIODORUS. Manna coturnices.|^B|

^B ¶Codd. : Rusch

eorum erant²⁷ in ore ipsorum ¦

²⁷ esce eorum erant D14 D30 Rusch Ps-G ] esca eorum(ipsorum Q) erat Edmaior. (C I Q) cum Ps-R

^interl.| infidelis et prave generationis

Numérotation du verset Ps. 77,31

et ira Dei ascendit super eos²⁸*.

²⁸ super eos plerique codd. et edd. D30 Rusch cum Ps-R Ps-H ] in eos Ps-G (R F) cum Ps-δ Ps-Moz Ps-Med., in eis C I cum Ps-α

Numérotation du verset Ps. 77,XXXV

Et occidit pingues eorum ¦

^interl.| superbos de quibus <ira Dei> prodiit quasi ex adipe i<n> e<os> |^C|

^C ¶Codd. : Rusch

et electos

^interl.| bonos

^marg.| ELECTOS. AUGUSTINUS. Id est impedivit ne illis prodessent quibus paterno affectu consulere cupiebant. Vel potius compedivit ut cum eis molestias sustinerent electi ad exemplum non iustitie tantum sed et patientie.^D

^D ¶Codd. : Rusch

Israel impedivit.

^interl.| alias compedivit

^marg.| IMPEDIVIT. AUGUSTINUS. Murmure eorum ut Moyses qui dixit numquid poterimus de petra aquam vobis eiicere.

Numérotation du verset Ps. 77,32
XXXVI

In omnibus

^interl.| sed tamen in omnibus peccavit prava illa generatio

his peccaverunt adhuc ¦

^marg.| IN OMNIBUS HIS. Correcti post hec omnia graviora sunt peccata que semper accrescunt.

et non crediderunt in²⁹ mirabilibus eius.

²⁹ in plerique codd. et edd. R Ps-G Ψ^B²Ω Rusch cum Ps-R iuxta LXX] om. Ps-G (F C I Q² G K Φ^GPΨ^B*) cum Ps-α Ps-δ Ps-H; cf. LXX (B) ; Cor2 (grecus et hebr. et anti et Hieron. non habent)

^interl.| Dei

^interl.| ideo

Numérotation du verset Ps. 77,33
XXXVII

Et defecerunt

^interl.| CASSIODORUS. quasi languida tabe

^marg.| ET DEFECERUNT. AUGUSTINUS. Cum possent credendo dies in veritate sine defectum habere.

in vanitate

^interl.| CASSIODORUS. pro vanitate sua citius perierunt

^marg.| IN VANITATE. CASSIODORUS. A similitudine illius qui in ortu moritur, in vanum est natus.

dies eorum ¦ et anni eorum cum festinatione.

^interl.| unde dicitur alibi : «Viri impii non dimidiabunt dies suos».

^marg.| CUM FESTINATIONE. AUGUSTINUS. Et que prolixior videtur vita cito preterit.

Numérotation du verset Ps. 77,34
XXXVIII

Cum

^interl.| AUGUSTINUS. Non propter eternam vitam sed timentes occidi exemplo iam occisorum

occideret³⁰ eos querebant {Erfurt, f. 277vb ; facsim., p. 554b} eum ¦

³⁰ occideret D14 D30 Ps-G ] occiderit Edmaior. (Q²) Rusch

^interl.| sed boni sine necessitate querunt

^marg.| QUEREBANT. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. Non occisi sed reliqui sed sic loquitur quia unus populus sunt quasi de uno corpore.

^interl.| ad eum

revertebantur et diluculo

^interl.| vel ante lucem

^interl.| id est in nocte manentes

^marg.| DILUCULO. CASSIODORUS. Sedulo vel ante lucem unde vanum est vobis #ante lucem scilicet pius in luce impius ante lucem rogat.

veniebant ad eum³¹.

³¹ eum V D D14 D30 Ψ^B Ω Ed1455 Ed1530 Rusch Clementina cum Ps-R ] Deum Ps-G

^marg.| QUEREBANT REVERTEBANTUR VENIEBANT. AUGUSTINUS. Hec omnia propter temporalia bona acquirenda et vitanda mala et ita non Deus sed illa colebantur.

Numérotation du verset Ps. 77,35
XXXIX

Et rememorati sunt quia Deus adiutor est eorum ¦

^interl.| in bonis

et Deus excelsus redemptor eorum est.

^interl.| a malis

Numérotation du verset Ps. 77,36
XL

Et³² dilexerunt eum in ore suo ¦

³² Et] sup. ras.| divisio praem. al. m. marg. D30

^interl.| AUGUSTINUS. non in corde cum tamen ei omnia secreta nuda sint

et lingua sua mentiti sunt ei.

^interl.| sic contingit his qui solo timore non amore credunt

Numérotation du verset Ps. 77,37
XLI

Cor autem eorum³³*

³³ eorum plerique codd. et edd. , M² (in ras.) D30 Rusch cum Ps-R Ps-H ] ipsorum Ps-G (R F C I W U G K Φ^P Ψ^B)

^interl.| quasi Deus non cognosceret

non erat rectum

^interl.| quia non Deum propter Deum querebant

cum eo ¦ nec fideles habiti sunt in testamento³⁴ eius.

³⁴ testamento] testamentum R Q² W* cum Ps-γ Ps-δ² Ps-ζ

^interl.| terrena volebant non hereditatem #novi testamenti cuius fides etiam tunc sub velo erat in electis modo vero revelata est non multi vocatis sed in paucis electis

^marg.| NEC FIDELES HABITI. CASSIODORUS. Qui vere credit opera facit unde fides dicitur quod fiant dicta unde dicit nec fideles in preceptis.

Numérotation du verset Ps. 77,38
XLII

Ipse autem est³⁵ misericors^†

³⁵ autem est D30 Rusch Ps-G ] autem D14*, est autem D14² (al. m.)

^marg.| IPSE AUTEM. AUGUSTINUS. Hic mali impunitatem sibi promittunt sed misericordia est etiam malis verum ante iudicium quia facit solem oriri super bonos et malos sic et illi genti pepercit ne penitus eradicaret sed manet in successione posteriorum sicut Caim signo accepto ne quis eum occideret.

et propitius fiet peccatis eorum ¦

^marg.| PECCATIS EORUM. Populi. AUGUSTINUS. Qui idem est in successione filiorum ut et post abstulit eos de Egypto et induxit eos in montem sanctificationis cum non eos nisi in successione sic et hic cum dicitur propitius fiet peccatis eorum intelligimus etiam impletum esse quod dicitur ab apostolo. Reliquie salve fient que credent in Christum quod hic previdit cum subdit : Et non disperdet eos. Et abundavit ut averteret etc. quia non omnem iram accendit quia et illud remisit quod filium occiderunt.

et non disperdet³⁶ eos.

³⁶ disperdet D14 D30 Rusch Ps-G cum Ps-R] perdet Edmaior.

^interl.| omnino

Numérotation du verset Ps. 77,XLIII

Et abundavit³⁷

³⁷ abundavit Rusch Ps-G cum Ps-R ] abundabit Edmaior.

^interl.| orante Moyse cum diceret ei Deus dimitte me ut deleam eos et faciam te crescere in gentem magnam cui Moyses aut dimitte eis hanc noxam aut dele me de libro etc.

^interl.| misericordia Dei

ut averteret³⁸ iram suam ¦

³⁸ averteret D30 Rusch Ps-G cum Ps-R ] avertat Ps-G

^interl.| penam quam ceperat

et non accendit³⁹ omnem iram suam.

³⁹ accendit Rusch Ps-G cum Ps-R ] accendet Ps-G

^interl.| ut penitus extirparet

Numérotation du verset Ps. 77,39
XLIV

Et recordatus est quia caro sunt ¦

^interl.| movit pium iudicem fragilitas peccantium

spiritus

^interl.| definitio mortis

vadens

^interl.| per se in peccatum

^interl.| de hoc mundo

^interl.| de corpore

et non rediens.

^interl.| per se a peccato

^interl.| in hoc mundo

^marg.| SPIRITUS VADENS ET NON REDIENS. Ideo per gratiam revocat quia per se redire non possunt unde in Proverbiis de via iniquitatis dicitur : Omnes qui ambulant in ea non revertentur scilicet per se sed per gratiam revocabuntur hec est ovis errabunda que humeris pii pastoris reducta est ad gregem.

^marg.| OMNEM IRAM. Id est non punivit eos quantum digni erant.

Numérotation du verset Ps. 77,40
XLV

Quotiens

^interl.| quasi multoties

^interl.| non solum predictis monis

^marg.| QUOTIENS. CASSIODORUS. Dicturus plagas Egypti propter eos factas comparando mala eorum beneficiis Dei dicit eos oblitos et temptasse Deum.

^marg.| AUGUSTINUS. Quia caro vel spiritus vadens quotiens ergo quasi multotiens exacerba eum .

exacerbaverunt eum

^interl.| licet parceret

^interl.| ut bona tolleret

in deserto ¦ in iram⁴⁰ concitaverunt eum

⁴⁰ iram] ira Ps-G

^interl.| ut mala faceret

in inaquoso.

^interl.| ubi potius timere deberent

^interl.| exponit

Numérotation du verset Ps. 77,41
XLVI

Et conversi sunt

^interl.| a testamento

^interl.| quia pepigerant quecumque preceperit nobis Dominus faciemus

et temptaverunt Deum ¦ et Sanctum Israel

^interl.| id est eum qui sanctificat Israel

^marg.| ET CONVERSI SUNT ET TEMPTAVERUNT. AUGUSTINUS. repetit eorum infidelitatem ut memoret quas plagas intulit Deus Egyptiis propter eos unde deberent esse non ingrati.

exacerbaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,42
XLVII

^interl.| Et sic :

Non sunt recordati manus

^interl.| potentie

eius ¦ die

^interl.| id est in die

qua redemit eos de manu tribulantis.

^interl.| pharaonis

^marg.| DE MANU TRIBULANTIS. CASSIODORUS. Tribulatio solet esse in memoria sed non eis pulchre opponit manum Dei manui pharaonis dicens manus eius et de manu tribulantis que multum differunt.

Numérotation du verset Ps. 77,43
XLVIII

Sicut

^interl.| qualiter

^interl.| scilicet

{Erfurt, f. 278ra ; facsim., p. 555a} posuit in Egypto signa sua ¦

^marg.| SIGNA. CASSIODORUS. Sunt duris cordibus quasi characteris impressa vestigia.

et prodigia sua

^marg.| PRODIGIA que signabant aliqua futura.

in campo Thaneos⁴¹.

⁴¹ Thaneos D30² Ps-G (U) Ω^S Ed1455 Rusch ] Taneos D14² D30* Ps-G , Thapneos D, Thapnneos D14*

^marg.| THANIS. Civitas humile mandatum quod hic nobis necessarium ut in futuro erigamur.

Numérotation du verset Ps. 77,44
XLIX

^interl.| hec scilicet

^interl.| aqua alibi in vinum mutatio populi in melius hic in sanguinem quia spiritualia carnaliter sentiunt

^marg.| AUGUSTINUS. CASSIODORUS. Mysticationes ab hoc loco

^marg.| ET CONVERTIT usque MISIT EOS IRAM. Hic incipit exponere plagas propter Iudeorum liberationem in Egypto factas et ponit decem plagas sicut in Exodo decem ponuntur. Aliqua tamen hic que non in Exodo que non interpretari nisi figurate possumus ubi et que facta fuerunt parabole dicuntur sicut sepe solet non seriem historie sequi sed alia addere vel quedam mutare pro significatione. AQUA ergo in sanguinem significat de rerum causis carnaliter sentire. Cynomia canini mores sunt. RANAM loquax vanitas.

convertit in sanguinem⁴² flumina eorum ¦ et imbres eorum ne biberent.

⁴² sanguinem D30 Ω Ruch Ps-G cum Ps-R ] sanguine D14 Edmaior. (Φ Ψ^B)

^interl.| alii manationes aquarum quia foderunt Egyptii in circuitu et sanguinem pro aquis invenerunt

^interl.| cisternas

Numérotation du verset Ps. 77,45
L

Misit in eos cynomiam

^interl.| AUGUSTINUS. caninos mores ut non honorarent parentes vel prelatos

^interl.| muscam caninam^f

^f ¶Fons : Cf. Hieronymus , Epistulae, Ep. 106, par. 86, CSEL 55, p. 289.12-16 : « κυνόμυια non, ut latini interpretati sunt, 'musca canina' dicitur per υ graecam litteram, sed iuxta hebraicam intellegentiam per δίφθογγον debet scribi οι, ut sit κοινόμυια, id est 'omne muscarum genus', quod aquila πάνμικτον, id est 'omnimodam muscam', interpretatus est ».

et comedit eos ¦ et ranam et disperdidit⁴³ eos.

⁴³ disperdidit plerique codd. et edd. , M² D30 Ω Ed1455 Ed1530 Ed1532 Rusch Clementina] disperdit PsG (R F M* Q W Ψ^B)

^interl.| garrulitatem hereticorum que est in scenosis sensibus

Numérotation du verset Ps. 77,46
LI

Et dedit erugini

^interl.| vel rubigini

^interl.| hoc non ex odio

fructus eorum ¦

^interl.| que per se nascuntur

^marg.| ERUGO. Quam alii rubigine interpretantur nocet occulte que comparatur vitio quod difficile apparet ut est multum fidere de se. Aura enim noxia hoc in fructibus operatur latenter sic in moribus occulta superbia cum putat se aliquid esse qui nihil est.

^marg.| ET DEDIT ERUGINI. Hec in Exodo non leguntur mystica ergo interpretatione tantum exponantur.

et labores

^interl.| sata

eorum locuste.

^marg.| LOCUSTA. Malitia ore ledens infideli scilicet testimonio.

^marg.| LOCUSTE. AUGUSTINUS. Se invicem comendentes significat detractores quia alie nos fructus invide rodunt.

Numérotation du verset Ps. 77,47
LII

Et occidit in grandine vineas⁴⁴ eorum ¦

⁴⁴ vineas D14 D30 Ω Ruch Ps-G cum Ps-R ] vineam Ps-G

^interl.| bona eorum

^marg.| GRANDO. Est iniquitas res alienas auferens unde furta rapine prede. Plus autem vitio suo vastatur ipse vastator.

et moros eorum in pruina.

^interl.| que multum distat a grandine

^interl.| nec hoc in exodo

^marg.| PRUINA. Vitium quo caritas proximi sultitie tenebris quasi nocturno frigore congelascit.

^marg.| MOROS EORUM PRUINA. AUGUSTINUS. Morus callide est nature per quod caritas intelligitur que in pruina occiditur.

Numérotation du verset Ps. 77,48
LIII

Et tradidit grandini

^interl.| destructoni

^marg.| GRANDINI. AUGUSTINUS. Que grando non potuit ledere id est mollia post dicit Exodus a locustis comesta.

^marg.| TRADIDIT GRANDINI IUMENTA. CASSIODORUS. Morte pecudum stultorum occasus ostenditur.

iumenta eorum ¦ et possessionem eorum igni.

^interl.| quicquid boni erat dote nature

^interl.| nec hoc in exodo

^marg.| IGNI. CASSIODORUS. Ignis cupiditas que possessionem id est statum mentis vastat.

^marg.| IGNIS. Qui non in exodo nisi cum grandine in fulgoribus ut fructus lederet accipitur qui tunc non legitur possessiones incendisse significat immanitatem iracundie qua et homicidium fit.

Numérotation du verset Ps. 77,49
LIV

Misit

^interl.| ad exaggerationem decime plage hic ponit

in eos iram indignationis sue ^†

^interl.| non ad correctionem sed vindictam

indignationem⁴⁵

⁴⁵ indignationem] et praem. Ω^S

^interl.| scilicet

et iram

^interl.| ascendendo

et tribulationem ¦ immissiones⁴⁶

⁴⁶ immissiones D D14² D30² (in ras.) Ed1455 ... Clementina cum Ps-R ] immissionem D14* D30* Rusch Ps-G

^interl.| immissam scilicet vel indignationem vel iram vel tribulationem

^marg.| IRAM INDIGNATIONIS. CASSIODORUS. Ordo vindicte prius peccatis Deus irascitur quando non compunguntur inde malitiam hominis in sua indignatione ira et tribulatione derelinquit ut suis adversitatibus affligantur qui Deo non obediunt ut ibi dicitur propterea tradidit illos in reprobum sensum indignatio hominis pertinet ad tumidam superbiam. Ira ad nefandam audaciam tribulatio ad confusam desperationem tunc per diabolum ad immissiones illicitas precipitantur nudati defensioneDei.

^marg.| IRE SUE. AUGUSTINUS. Erat semita ire Dei qua occulta equitate puniret Egyptios cui Deus fecit viam ut eos quasi ex abditis procuderet per angelos malos in aperta scelera et sic aperte puniret.

^marg.| MORS PRIMITIVORUM amissio est iustitie qua quisque humano generi socialis est. Decem plagis percussi sunt Egyptii contra decem precepta scripta in tabulis. Et hic decem plage licet non eo ordine ponantur sed pro tribus que in Exodo id est scinifes ulcera tenebre que non hic. Alie tres sunt hic que non ibi rubigo pruina et ignis. Talia enim pro congrua intelligentia frequenter variantur.

per angelos malos.

^marg.| PER ANGELOS MALOS. AUGUSTINUS. Iudicio Dei hec facta sunt in illis per angelos malos in hoc seculo malo quasi in Egypto et campo Thaneos ubi et humiles esse debemus donec veniat seculum quo exaltemur et malis angelis Deus utitur bene sicut et homo Dei creaturis male.

^marg.| AUGUSTINUS. Per angelos malos . Ut homo bonus vel malus utitur visibili materia, terra, aqua, aere, igne pro modo suo, non solum necessariis sed et suprefluis et ludicris et artificiosis operibus, sic angeli boni et mali prout cuique potestas est que eis amplior quam hominibus et maior est bonis quam malis tamen secundum nutum Dei. In malos potest diabolus ut in suo pecore nisi prohibeatur a maiori. In bonos non nisi permittatur ad probandum non ad perdendum per bonos punit Deus ut Sodomam sed iustos per eos probari non occurrit. Et obstinatio ergo in Egyptiis per malos quibus amica sunt vitia et mala morum figurata per plagas eorum per eosdem cum enim tradit in concupiscentiam illi sunt ministri ut in materia sui corporis. Possumus ergo sine dubitatione malis angelis attribuere mortem pecorum mortes primitivorum et obdurationem Egyptiorum hanc enim Deus cum facere dicitur non instigando et inspirando sed deserendo facit ut illi operentur in filiis diffidentie quod Deus iuste debit eque permittit. Ea vero que mirabiliter de creaturis facta sunt malignis angelis tribuere non audemus. Nam si ideo attribuuntur demonibus quia pene infligebantur consequens est ut etiam Sodomam per angelos malos eversam esse credamus et eosdem ab Abraham et Loth hospitio susceptos quod absit. Per angelos ergo malos punit Deus bonos et malos homines sed bonos tantum corporalibus penis malos autem corporalibus et spiritualibus. Per bonos vero angelos malos homines tantum punit et corporalibus non spiritualibus penis.

Numérotation du verset Ps. 77,50
LV

Viam

^interl.| amplitudinem

^interl.| aliter non liceret diabolo

fecit semite ire sue ^†

^interl.| occulte equitatis sue

non⁴⁷ pepercit a morte animarum eorum ¦

⁴⁷ non] et praem. Ps-G (F*) G Ω^S ; cf. divisionem vel pausam psalmodiae in D30 sue ⁺

^interl.| vel animabus

^marg.| Morte pecorum, pudicitie damnum signatur concupiscentia qua fetus oritur communis est nobis cum pecoribus hanc habere domitam et ordinatam pudicitie virtus est.

et {Erfurt, f. 278rb ; facsim., p. 555b} iumenta eorum in morte conclusit.

^interl.| cum dominis quasi parificavit quia siles erant illis

Numérotation du verset Ps. 77,51
LVI

Et percussit omne

^interl.| id est de omnibus

primogenitum⁴⁸ in terra Egypti⁴⁹* ¦

⁴⁸ primogenitum plerique codd. et edd. D30 Rusch Ps-G cum Ps-R Ps-H] primitivum Ps-G (R F) cum Aug. in loc. cit., primitium C I

⁴⁹ terra Egypti Q² V D D14 D30 Ψ^BΩ Ed1455 Ps-G ] Egypto C Q* Q³ G K I Rusch cum hebr. LXX Ps-δ cum Ps-H

^interl.| vel in terra Egypti

^marg.| PRIMOGENITUM IN EGYPTO. AUGUSTINUS. Primogenita sunt summa mandata, ut «Diliges Deum ex toto corde» quibus non servatis orbamur prole rationis.

primitias

^interl.| frugum

^interl.| omnia que ad victum vel solacium hominis sunt vastata sunt

omnis laboris⁵⁰* eorum

⁵⁰ omnis laboris Cor2 (alia littera) plerique codd. et edd. M² D30 Ω Ed1455 Clementina cum Ps-R , cf. LXX (R et lucian.)] laborum Ps-G (R C I M* Φ U G K) Cor2 (hebr. et anti. et Hieron. sic habent) cum LXX Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz^C, cf. hebr.

^interl.| frumenti et huiusmodi

in tabernaculis Cham.

^interl.| ubi non erant Iudei

Numérotation du verset Ps. 77,52
LVII

Et abstulit sicut oves populum suum ¦

^interl.| hoc fecit in decima plaga

^marg.| ET ABSTULIT. AUGUSTINUS. Mystice : Hoc et in nobis intus fit ubi eruti de potestate et tenebrarum mente transferimur in regnum Dei oves in spiritualibus pascuis.

^marg.| CASSIODORUS. Et abstulit. Quod eductos de servitute duxit in terram promissionis et item offendunt.

et perduxit eos tamquam gregem in deserto.

^interl.| huius seculi

^interl.| quod erat inter mare et Egyptum

Numérotation du verset Ps. 77,53
LVIII

Et deduxit⁵¹* eos in⁵² spe

⁵¹ deduxit plerique codd. et edd. D14 D30 Ω^S Ps-G Ed1455 Ed1530] eduxit V C Ω ^M Rusch Ed1532 Clementina cum Ps-R , duxit Ψ^B*cum Ps-H

⁵² in Rusch Ps-G ] cum Ω^M cum Ps-H

^interl.| AUGUSTINUS. “Spe salvi facti sumus”^g nec timere debemus|^E|

^g Cf. Rm. 8, 24.

^E ¶Codd. : Rusch

et non timuerunt ¦ et inimicos eorum operuit mare.

^interl.| ita et in baptismo delentur peccata nostra|^F|

^F ¶Codd. : Rusch

Numérotation du verset Ps. 77,54
LIX

Et induxit eos⁵³ in montem

⁵³ eos] es cacogr. D30

^interl.| sanctam Ecclesiam

^marg.| ET INDUXIT EOS. AUGUSTINUS. Non eosdem quos abstulit sed eos nomine et gente. Significat tamen quod multi ad Ecclesiam quam mavult intelligi conversi sunt ipsa est mons quem Christus acquisivit.

sanctificationis sue ¦

^interl.| scilicet

montem

^interl.| Sion

quem acquisivit

^interl.| quem acquisivit Christus

dextera eius.

^interl.| expellens gentes

Numérotation du verset Ps. 77, LX

Et eiecit

^interl.| a terra promissionis

^marg.| ET EIECIT. CASSIODORUS. Mystice : Gentes sunt vitia et errores. AUGUSTINUS. Vel maligni spiritus. Que omnia Christus eiecit a facie fidelium et sorte divisit eis terram per hoc significatur quod in nobis omnia operatur unus atque idem spiritus dividens singulis proput vult.

^marg.| Hoc primo completum fuit quod ad Cham dixit Noe tu eris servus fratrum tuorum. Chanaan enim qui descendit de Cham terram istam possederat quam Deus populo suo dedit factis servis qui de Chanaan descenderant populus Dei de Sem per Abraham derivatus erat Cham enim in persona sua propria non fuit servus pusquam ceteri.

a facie

^interl.| presentia

eorum

^interl.| fidelium

gentes ¦

^interl.| vitia errores

et sorte divisit eis terram in funiculo⁵⁴ distributionis.

⁵⁴ funiculo] funiculum Q* W

^interl.| Mystice : Quia omnia unus atque idem spiritus operatur dividens singulis prout vult

Numérotation du verset Ps. 77,55
LXI

Et habitare fecit in tabernaculis eorum ¦

^interl.| Mystice in celestem gloriam unde angeli deiecti sunt per gratiam Christi sublevamur

^marg.| IN TABERNACULIS. CASSIODORUS. In quibus regnabant peccata regnare feci virtutes.

tribus Israel.

^interl.| videntium Deum

Numérotation du verset Ps. 77,56
LXII

^interl.| tamen

temptaverunt

^interl.| prava generatio beneficiis male utens temptavit adhuc

et exacerbaverunt Deum excelsum ¦

^interl.| in terra promissionis

et testimonia {Erfurt, f. 278va ; facsim., p. 556ª} eius non custodierunt.

Numérotation du verset Ps. 77,57
LXIII

Et averterunt se

^interl.| a Deo

et non servaverunt⁵⁵ pactum ¦

⁵⁵ servaverunt D30 Hi Ps-G ] conservaverunt Rusch (hapax)

^interl.| quod fecerant dicentes omnia quecumque preceperit Dominus faciemus

quemadmodum patres eorum

^marg.| QUEMADMODUM PATRES EORUM. AUGUSTINUS. Per totum loquitur quasi de eisdem tamen nunc de his qui in terra promissionis quorum fuerunt patres qui in deserto amaricaverunt.

conversi sunt in arcum pravum.

^marg.| ARCUM PRAVUM. AUGUSTINUS. Animi intentionem perversam ut contra Deum qui dixerat non erunt tibi dii alieni quod planius aperit in ira concitaverunt. Vel in arcum pravum qui difficile remittitur et ipsi facile retroibant. Vel arcum pravum qui non eminus iaculatur sed in se spicula convertit id est malitia dolosorum.

Numérotation du verset Ps. 77,58
LXIV

In iram⁵⁶ concitaverunt eum in collibus suis ¦

⁵⁶ In iram Hi D14 D30 Rusch Ps-G (D) Ed1455 Clementina ] Et in ira D30 Edmaior.

^interl.| superbis cogitationibus quando colere idola presumunt

^interl.| unde

in sculptilibus suis ad emulationem

^interl.| indignationem

^marg.| AD EMULATIONEM. Vel emulati sunt alia littera cum honorem Dei alii tradunt.

eum provocaverunt.

Numérotation du verset Ps. 77,59
LXV

Audivit Deus

^interl.| hec predicta|^G|

^G ¶Codd. : Rusch

^interl.| advertit et vindicavit|^H|

^H ¶Codd. : Rusch

^marg.| AUDIVIT DEUS. CASSIODORUS. De ultione in terram promissionis que et retorta est in ipsos per quos punivit.^I

^I ¶Codd. : Rusch

et sprevit⁵⁷* ¦

⁵⁷ sprevit Ps-G Hi D14 D30 et cett + eos Rusch cum Ps-med ; cf. Ps. 52, 6

^interl.| Israel|^J|

^J ¶Codd. : Rusch

et ad nihilum redegit⁵⁸ valde Israel.

⁵⁸ redegit F* I Q G* K D* ] redigit Cor2 (antiqui.)

^interl.| quo spernente nihil sunt qui per eum totum fuerunt|^K|

^K ¶Codd. : Rusch

Numérotation du verset Ps. 77,60
LXVI

Et repulit

^interl.| interl.|1. pro idolatria eorum|^L|

^L ¶Codd. : Rusch

tabernaculum Silo⁵⁹ ¦

⁵⁹ Silo Ps-G (D plerique codd. ) D30 Ω Ed1455 Rusch ] Selo Ps-G

^interl.| interl.|2. Cur repulit?|^M|

^M ¶Codd. : Rusch

^interl.| interl.|3. Eleganter exponit cur repulit cum ait : ubi habitavit in hominibus |^N|

^N ¶Codd. : Rusch

^marg.| marg.|4. ET REPULIT TABERNACULUM. CASSIODORUS. Hoc tempore Eli sacerdotis quando victi sunt ab Allophilis et arca Domini capta est et ipsi magna strage vastati. Legitur enim in libro Regum quod tunc ceciderunt de populo triginta millia peditum.^O

^O ¶Codd. : Rusch

tabernaculum suum ubi habitavit in hominibus.

^interl.| inter homines

^marg.| HABITAVIT IN HOMINIBUS. AUGUSTINUS. Cum ergo non esset dignum in quibus habitaret repulit illud quod non propter se sed propter illos instituit.

^marg.| CASSIODORUS. sic deserit corpora nostra que Spiritus Sanctus dum bene tractantur inhabitat.

Numérotation du verset Ps. 77,61
LXVII

Et tradidit

^marg.| ET TRADIDIT. CASSIODORUS. Si enim cum peccatoribus et boni traduntur captivitati exercitium est non in mente captivi sunt. Vel hosti traditi sed liberi et Deo coniuncti.

in captivitatem virtutem eorum ¦

^interl.| AUGUSTINUS. virtutem et pulchritudinem arcam dicit

et pulchritudinem eorum in manus inimici.

^interl.| unde videbantur invicti et sibi placebant honesti inter gentes

^marg.| VIRTUTEM EORUM ET PULCHRITUDINEM. AUGUSTINUS. Arbitrii libertatem imminuit et virtutes abstulit in malis quod non fit in bonis licet cum malis interdum captiventur corporaliter.

Numérotation du verset Ps. 77,62
LXVIII

Et conclusit

^interl.| capta arca consequens est ut populus caderet

in gladio

^interl.| malos

^interl.| in occisione anime

populum suum ¦

^interl.| quem inter multos elegerat

et hereditatem suam sprevit.

Numérotation du verset Ps. 77,63
LXIX

Iuvenes

^interl.| etiam fortes

eorum comedit ignis ¦

^interl.| ira bellantium

et virgines eorum non sunt lamentate.

^interl.| quia hoc non vacabat in hostili metu

Numérotation du verset Ps. 77,64
LXX

Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt ¦

^interl.| AUGUSTINUS. filii Eli quorum unius uxor mox in partu mortua non potuit plangi honore funeris

et vidue eorum

^interl.| que mundo renuntiaverunt

{Erfurt, f. 278vb ; facsim., p. 556b} non plorabuntur.

Numérotation du verset Ps. 77,65
LXXI

Et excitatus est

^interl.| anthropospathos^h

^h <Paral.> Glossa ordinaria (Dn. 9, 18)

^marg.| ET EXCITATUS EST. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. Mores hominum Domino tribuit propter res explanandas.

tamquam dormiens Dominus ¦

^interl.| AUGUSTINUS. sic videtur impiis insultantibus quod velut ebrius diu dormiat cum tam citu non subvenit

tamquam potens crapulatus a vino.

^interl.| sicut excitatur planctu familie ita Deus vino passionis ebrius

^marg.| TAMQUAM DORMIENS ET CRAPULATUS. Hoc dicitur a persona dementium qui ita putant quando periclitantibus non subvenit. Vino esse crapulatum quando non tam cito subvenit. Et revera sic dementer putantibus dormit et est alienus et negligentibus et infidelibus qui nulla voce laudis vel operis eum excitant. Excitatur autem ad vindictam malis actibus ut hic peccatis eorum qui arcam inter simulacra posuerunt. Tamquam potens quia tunc sunt homines ad iram faciles et ad virtutes potentes quando post crapulam de somno surgunt.

^marg.| AUGUSTINUS. Et excitatus est. Christus vino passionis ebrius dormiens in sepulcro excitatus est a morte tamquam potens in resurrectione.

^marg.| AUGUSTINUS. Tamquam dormiens. Visus est dormire quando populum suum dedit in manus eorum quos odit ubi eis dicitur ubi est Deus tuus.

Numérotation du verset Ps. 77,66
LXXII

Et percussit inimicos suos in posteriora ¦

^interl.| in gehenna mersos

^marg.| ET PERCUSSIT IN POSTERIORA. AUGUSTINUS. Hec pena cruciabitur qui in posteriora respexerit que debet putare ut stercora qui enim suscipit testamentum Dei ut veteri vanitate se non exuat similis est hostibus qui arcam iuxta idolum Dagon posuerunt. Illa vetera etiam illis nolentibus cadunt quia omnis caro fenum et claritas hominis ut flos feni. Fenum aruit. Flos decidit arca stat in eternum. Secretum arce regnum celorum ubi est eternum Verbum Dei sed qui posteriora diligunt ex eis cruciabuntur opprobrium enim sempiternum dedit illis.

opprobrium sempiternum dedit illis.

^interl.| quia nullus alius ita punitus est

Numérotation du verset Ps. 77,67
LXXIII

^interl.| ne inde esset rex

repulit tabernaculum

^interl.| AUGUSTINUS. melius in his verbis significatur populus iudaicus a Deo repulsus et novus populus christianorum electus

^marg.| ET REPULIT. CASSIODORUS. De rege David et loco regni.

^marg.| AUGUSTINUS. Non dixit repulit Ruben qui primogenitus et ceteros qui viderentur merito repulsi cum Iacob peccata eorum detestetur. Vel Beniamin ex quo Saul vicino tempore reprobatus fuerat sed eos potius nominavit qui clarioribus meritis videbantur excellere. Ioseph qui impie venditus pro iustitia sublimatus pavit patrem et fratres de quo Ephrem qui maiori benedictione avi prelatus per hoc ergo preclari meriti nomina totum illum vetustum populum repulsum a Deo intelligimus electam tribum Iude non pro meritis Iude quo longe melior fuit Ioseph sed quia de ea Christus novum populum Christi prelatum veteri populo Scriptura testatur unde et montem Sion Ecclesiam accipimus que futura speculatur non terrena sic ab initio electionis Hebree gentis usque ad Christum precedit.

Ioseph ¦

^interl.| augmentum interpretatur

^interl.| qui in augmento terrenorum militant et sunt de fruge seculi presumentes

et tribum Ephrem⁶⁰

⁶⁰ Ephrem] scrips. , Effrem Ps-G (V D) Ed1455 Rusch , Effraim Ω, Ephraim Clementina

^interl.| Iudeos

^interl.| fructificatio

non elegit.

Numérotation du verset Ps. 77,68
LXXIV

Sed elegit tribum⁶¹ Iuda ¦

⁶¹ Sed elegit tribum plerique codd. et edd. D30 Ed1455 Rusch Clementina cum Ps-R ] Et el. tr. Ps-G (F C I) cum hebr. LXX Ps-Ps-α Ps-γ Ps-δ, el. tr. et R*, eleg. trib. R²

^interl.| christianum populum

montem Sion

^interl.| quasi diceret Ecclesiam

quem dilexit.

Numérotation du verset Ps. 77,69
LXXV

Et edificavit⁶²

⁶² edificavit] + sibi R

^interl.| Christus

sicut unicornium⁶³ sanctificium suum ¦ in terra

⁶³ unicornium Cor2 (hebr. et anti. habent unicornium in plurali) D30 Ω^S Ps-G; cf. Ps-R (unicornuorum) ] unicornuum F, unicornis Hi Rusch Cor2 (grecus in singulari) M² Q² W U Ψ^B D Ω ^M) Ed1530, cf. LXX (codd. lucian.)

^interl.| vel unicornis |⁶⁴|

⁶⁴ unicornis] scrips., unicornium Rusch

^interl.| vel unicorniorum

^interl.| in Ecclesia presenti vel celesti

^marg.| SICUT UNICORNIS. AUGUSTINUS. Unicorni sunt quorum firma spes in unum illud erigitur de quo dicitur unam petii a Domino hanc requiram.

^marg.| SANCTIFICIUM est plebs sancta regale sacerdotium.

quam fundavit in secula.

^interl.| et si Ecclesia presens mortaliter transit tamen in eternum est fundata

Numérotation du verset Ps. 77,70
LXXVI

^interl.| per quem

elegit David servum suum ^†

^marg.| DAVID SERVUM. AUGUSTINUS. Qui de Iuda qui Christum significat in hoc loco.

^marg.| SERVUM non dicit filium quia forma servi ex David. David ad litteram ex pastorali officio pecorum ad regnum hominum translatus est unde de post fetantes accepit eum. Christus ab hominibus ad homines id est a Iudeis ad gentes tamen secundum parabolam ab ovibus ad oves non enim modo sunt Ecclesie Iudee que olim fuerunt. Omnes gemellis fetibus erant unde in canticis. Dentes tui sicut grex tonsarum ascendens de lavacro que omnes geminos creant et sterilis non est in eis. Dentes Ecclesie sunt illi per quos loquitur vel per quos in corpus suum velut manducando ceteros traiicit. Grex tonsarum dicitur quia onera seculi velut vellera deposuit et ad pedes apostolorum rerum suarum venditarum pretia apposuit ascendens de lavacro baptismi geminos creat opera scilicet gemine caritatis unde sterilis non erat in eis ab his translatus est Christus sed pascit greges in gentibus Christus qui sunt Iacob et Israel.

et sustulit eum de gregibus ovium ¦ de post fetantes accepit eum.

^interl.| de loco ubi erat post fetantes

^interl.| primitivam Ecclesiam id est de illis qui erant post primitivos

Numérotation du verset Ps. 77,71
LXXVII

Pascere

^interl.| celesti pane

^interl.| non qui filii carnis sed filii promissionis estimantur in semine

Iacob servum suum ¦ et Israel hereditatem suam.

^interl.| contemplatione Dei

^marg.| IACOB. AUGUSTINUS. Repetit. ISRAEL HEREDITATEM SUAM. Nisi dicatur nunc secundum hunc statum Iacob servus. Quando videbit facie ad faciem hereditas unde et nomen accepit. Israel enim dicitur ex contemplatione Dei. Transtulit eum ad hoc ut pasceret ita fecit.

^interl.| et ita fecit

Numérotation du verset Ps. 77,72
LXXVIII

Et pavit eos in innocentia cordis sui ¦

^interl.| quia sine peccato et hoc dicuit eos quod ipse egit

^marg.| ET PAVIT EOS IN INNOCENTIA. CASSIODORUS. Videtur forte alicui congruentius posse dici innocentia manuum et intellectus cordis sed sic maluit quia sunt qui non faciunt mala pro timore hi videntur innocentes manibus sed non corde ideo dixit pavit eos in innocentia cordis sui scilicet hominum id est faciens eos innocentes etiam in cogitationibus cordis. Et deduxit eos ad vitam intellectibus manuum suarum scilicet Christi. Intellectus manuum eius est quem facit quasi manibus in credentibus quod non potuit ille David figura huius. Et hoc docuit quod egit.

et in intellectibus

^interl.| id est in operibus intellectualiter factis

^interl.| quos facit in eis

manuum suarum

^interl.| actualem sanctitatem significat

deduxit eos.

^interl.| ad vitam

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 77), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_77)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 77

<26. Psalterium>

Psalmus 77