Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 82

Numérotation du verset Ps. 82,1

¶ ¹Canticum

¶Codd.

¹ : (Ps. 82) D14 D30 Δ Rusch Ps-G | Canticum… Asaph] Psalmus Asaph. Vox Ecclesie ad Iudeos D30

psalmi

Asaph.

Numérotation du verset Ps. 82,2 I

Deus quis similis erit tibi ¦

ne taceas

neque compescaris Deus.

Numérotation du verset Ps. 82,3 II

Quoniam ecce inimici tui

sonuerunt² :

² sonuerunt Ps-G (V D) Ω Δ Rusch Clementina ] sonaverunt D14 D30 Ps-G

et qui oderunt te

extulerunt caput.

Numérotation du verset Ps. 82,4 III

Super populum tuum malignaverunt

consilium ¦

et³ cogitaverunt adversus sanctos tuos.

³ et D14 D30 Δ Ps-G ] om. Rusch cum Ps-R

Numérotation du verset Ps. 82,5 IV

Dixerunt venite

et disperdamus eos de gente ¦

et non memoretur nomen Israel ultra.

Numérotation du verset Ps. 82,6 V

Quoniam

cogitaverunt

unanimiter⁴ : simul

⁴ unanimiter D14 D30 Δ Rusch Ps-G ( plerique codd. et edd. )] unianimiter Ps-G (U aliqui codd.)

adversum⁵

⁵ adversum pr. m. D30 ω 1 Rusch Ps-G ] adversus D14 Ps-G (V D²) Ω ω² ; super ras.

te⁶

⁶ te D30 ω 1 Rusch Ps-G ] om. ω² Ps-G (R C I V) cum Ps-R (σ*)

testamentum

disposuerunt

Numérotation du verset Ps. 82,7

tabernacula

Idumeorum

et Ismaelite.

Numérotation du verset Ps. 82,VI

Moab

et Agareni

Numérotation du verset Ps. 82,8

Gebal⁷

⁷ Gebal] Iebal Rusch

et Ammon

et Amalech ¦

alienigene

cum habitantibus Tyrum.

Numérotation du verset Ps. 82,9 VII

Etenim

Assur

venit cum illis ¦

facti sunt in adiutorium filiis Loth⁸.

⁸ Loth] + diapsalma D14 Ps-G

Numérotation du verset Ps. 82,10 VIII

Fac illis

sicut Madian⁹ et Sisare ¦

⁹ Madian Hi D30 Δ Rusch ] Madiam Ps-G

sicut Iabin in torrente Cison¹⁰.^a

⁰ Cf. 3Rg. 18, 40.

¹⁰ sicut] et praem. et cancel. ω² (macul. ω¹) γ δ Ps-Moz

Numérotation du verset Ps. 82,11 IX

Disperierunt

in Endor ¦ facti sunt ut stercus terre.

Numérotation du verset Ps. 82,12 X

Pone principes eorum sicut Oreb ¦

et Zeb

et Zebee

et Salmana.

Numérotation du verset Ps. 82,XI

Omnes principes eorum ¦

Numérotation du verset Ps. 82,13

qui dixerunt hereditate possideamus

sanctuarium Dei.

Numérotation du verset Ps. 82,14 XII

Deus meus pone illos

ut rotam ¦

et¹¹ sicut stipulam

¹¹ et pr. m. D14 D30 Ps-G (V D) Ω^S Δ Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G Hi, eras. D14

ante faciem venti.

Numérotation du verset Ps. 82,15 XIII

Sicut ignis qui comburit silvam ¦

et¹² sicut flamma

¹² et pr. m. D14 D30 Ps-G ( V D ) Ω Δ Rusch Clementina cum Ps-Moz X Ps-H ] om. Ps-G D14 ( eras. ) Hi

comburens montes.

Numérotation du verset Ps. 82,16 XIV

Ita persequeris illos in tempestate tua ¦

et in ira tua

turbabis eos.

Numérotation du verset Ps. 82,17 XV

Imple facies eorum¹³

¹³ eorum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Δ Rusch cum Ps-R ] illorum Ps-G

ignominia ¦ et querent nomen tuum Domine.

Numérotation du verset Ps. 82,18 XVI

Erubescant

et conturbentur in seculum seculi ¦ et confundantur et pereant.

Numérotation du verset Ps. 82,19 XVII

Et cognoscant quia¹⁴

¹⁴ Et D30 ω 1 Rusch Ps-G ] Ut Ps-G (Ψ^B²) D14 Ω ω² | quia Hi D30 Δ Rusch ] quoniam Ps-G Ps-R

nomen tibi Dominus ¦

tu solus altissimus super omnem terram¹⁵.

¹⁵ super omnem terram Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 96, 9 ; cf. glosa interl. in Magna Glossatura (Ox2051) : « vel SUPER vel OMNEM vel TERRAM »] in omni terra Hi D14 D30 Ox2051 Δ Ps-G

Psalmus 82

Numérotation du verset Ps. 82,1

¶^A ¹Canticum

^A ¶Codd.

¹ : (Ps. 82) D14 D30 Δ Rusch Ps-G | Canticum… Asaph] Psalmus Asaph. Vox Ecclesie ad Iudeos D30

^interl.| de iocunditate mentis

^marg.| CANTICUM. CASSIODORUS. Quia in rebus actualibus habenda est divina contemplatio deterret autem iniquos a persecutione populi Dei bonos vero monet ad patientiam.

psalmi

^interl.| monentis ad bonas actiones

Asaph.

^interl.| est

^interl.| id est populi Dei

^marg.| CASSIODORUS. Psalmus de adventu Christi ad iudicium ubi boni qui hic patiuntur coronabuntur. Mali vero qui eos persequuntur torquebuntur.

Numérotation du verset Ps. 82,2
I

Deus quis similis erit tibi ¦

^interl.| in forma servi

^marg.| DEUS QUIS SIMILIS. CASSIODORUS. Proposito timore futuri iudicis describit malitiam inimicorum.

^marg.| AUGUSTINUS. Deus quis similis. Et si homo ut alii et si indicatus cum iniquis de putaris quis similis cum in claritate iudicabi sideo tunc ne taceas qui primo tacuisti et potestatem compescuisti ut posses teneri et perimi.

^marg.| AUGUSTINUS. Deus quis similis. Non ad divinitatem hoc refertur cui nullum hominem comparandum cogitavit. Ideo non ait quis similis est tibi quod utique ad divinitatem referretur. Sed dicit quis similis erit tibi hoc ad formam servi referens que tunc ceteris dissimilis hominibus erit quando iudex in gloria apparebit vel potest hoc referri ad divinitatem secundum quod dicit o Deus quis similis tibi in potentia deitatis. Christum enim quem mali viderunt extra iste videt intra scilicet omnipotentem.

ne taceas

^interl.| a pena

neque compescaris Deus.

^interl.| vel mitescas

^interl.| in incepto

^marg.| marg.|

^interl.| ne taceas quia sonuerunt ne compescaris quia extulerunt caput

Numérotation du verset Ps. 82,3
II

Quoniam ecce inimici tui

^interl.| membra Antichristi

^marg.| QUONIAM ECCE INIMICI. AUGUSTINUS. Novissima tempora Antichristi designat quando que modo premuntur metu in liberam vocem erumpent que vox quia irrationabilis erat magis sonitus quam locutio dicitur.

sonuerunt² :

² sonuerunt Hi Ps-G (V D) Ω Δ Rusch Clementina ] sonaverunt D14 D30 Ed1455 Ps-G

^interl.| contradicendo

et qui oderunt te

^interl.| iam diu non noviter

^marg.| QUI ODERUNT. CASSIODORUS. Plures sed unum caput Antichristus quod elatum est ut Deus dicatur.

extulerunt caput.

^interl.| tunc levabunt caput non capita sed illud quod extollitur supra omne quod colitur aut nominatur deus id est Antichristum

Numérotation du verset Ps. 82,4
III

Super populum tuum malignaverunt

^interl.| vel astute cogitaverunt

^marg.| SUPER POPULUM TUUM. Caput suum extulerunt sed non populum tuum depresserunt.

^marg.| AUGUSTINUS. Super populum tuum. Irridentur hoc dicit non enim possunt nocere populo Dei pri quo est Deus unde apostolus. Si Deus pro nobis quis contra nos.

consilium ¦

^interl.| ad decipiendum

et³ {t. 2 : Erfurt, f. 281va ; facsim., p. 562ª} cogitaverunt adversus sanctos tuos.

³ et Hi D14 D30 Δ Ps-G ] om. Rusch cum Ps-R

^interl.| non solum contra mediocres sed etiam contra celestes viros

Numérotation du verset Ps. 82,5
IV

Dixerunt venite

^interl.| querentes in hoc sibi socios

^marg.| DIXERUNT VENITE. AUGUSTINUS. Ecce consilium quo meditati sunt inania. Iste est ille sonus qui non est sermo sed inaniter strepit

et disperdamus eos de gente ¦

^interl.| AUGUSTINUS. ne sint gentes id est tollamus eos de mundo

^interl.| vel gentibus

^marg.| DE GENTE. CASSIODORUS. Singulariter quia omnes christiani una gens cum est uno fonte baptismatis nati vel omnes boni quos ille Antichristus vocat unam gentem ecce persecutio Antichristi que nomen christianum quasi malum intendit tollere funditus.

et non memoretur nomen Israel ultra.

^interl.| eroum qui se dicunt Israel

^interl.| veri

Numérotation du verset Ps. 82,6
V

Quoniam

^interl.| exponit malignantes qui vel quo studio malignaverunt

cogitaverunt

^interl.| cum studio

unanimiter⁴ : simul

⁴ unanimiter Hi D14 D30 Δ Rusch Ps-G ( plerique codd. et edd. )] unianimiter Ps-G (U aliqui codd.)

^interl.| omnes

adversum⁵

⁵ adversum pr. m. Hi D30 ω ¹ Rusch Ps-G ] adversus D14 Ps-G (V D²) Ω ω² ; super ras. Hi

^interl.| et quasi possent esse fortiores

te⁶

⁶ te Hi D30 ω ¹ Rusch Ps-G ] om. ω² Ps-G (R C I V) cum Ps-R (σ*)

^interl.| ut contra eos movearis

testamentum

^interl.| pactum interisse placitum scilicet quod et inter vivos valet

^marg.| TESTAMENTUM. AUGUSTINUS. Quippe in Scripturis non illud solum dicitur quod non valet nisi testatore mortuo sed etiam omne pactum et placitum quod inter vivos valet testamentum vocatur sicut Laban et Iacob testamentum fecerunt. Ita et mali inter se quasi pactum fecerunt quod unanimiter bonos persequerentur.

disposuerunt

Numérotation du verset Ps. 82,7

tabernacula

^interl.| AUGUSTINUS. incipit inimicos Christi memorare sub «nominibus gentium que mystice eis congruunt

Idumeorum

^interl.| ab Edom qui et Esau

^marg.| TABERNACULA IDUMEORUM. Exposuit quo studio malignaverunt ostendit deinde iam qui sint malignantes dicens : tabernacula Idumeorum etc.

et Ismaelite.

^interl.| ab Ismael filio Abrahe et Agar

^marg.| IDUMEO ET ISMAELITE. CASSIODORUS. Per hec nomina Christi inimicos declarat qui temporibus Antichristi tot malis simulantur quia sicut isti contra christianos tunc bellabunt.

Numérotation du verset Ps. 82,VI

Moab

^interl.| gentes exleges que recedentes a Deo Patre sunt ex patre diabolo

^marg.| MOAB. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Unde Moabite que Loth ebrius de maiore filia sua genuit.

et Agareni

^interl.| alieni qui et advene falsi fratres qui nominetenus sunt in Ecclesia

^marg.| AGARENI. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Ab Agar qui et proselyti interpretantur.

Numérotation du verset Ps. 82,8

Gebal⁷

⁷ Gebal] Iebal Rusch

^interl.| hypocrite

^marg.| GEBAL. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Vallet vana. ‘Ge’ enim valiis, ‘bal’ vana.

et Ammon

^interl.| furiosi vel turbidi

^marg.| AMMON. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Unde Ammonite. Genuit Loth ebrius de filia sua minore.

et Amalech ¦

^interl.| cupidi avari amantes terrena

^marg.| AMALECH. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Filius Eliphaz primogeniti Esau, a quo Amalechite.

alienigene

^interl.| ebrii luxuria seculari

cum habitantibus Tyrum.

^interl.| possidentibus terrena circa que angustiantur

Numérotation du verset Ps. 82,9
VII

Etenim

^interl.| cur isti sunt inimici populi Dei

^interl.| quia

Assur

^interl.| diabolus qui operatur in his

^marg.| ASSUR. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. Ad litteram Nabuchodonosor qui fuit rex Assyriorum.

^marg.| IDUMEI. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Terreni vel sanguinei. Ismaelite . Obedientes sibi non Deo quia pravas cogitationes suas sequuntur. Moab ex patre quod in malo bonus quidem pater quod filia illicite usa est sicut et lex bona est si quis ea legitime utatur non inceste. Agareni : proselyti id est advene qui non cives sed alieno animo subintrant et inventa occasione nocendi se ostendunt. Gebal . Vallis vana id est fallaciter humilis. Ammon . Populus turbidus vel meroris. Amalech populus lingens terram. alienigene licet latino nomine se indicent alienos et ob hoc inimicos tamen hebraice dicuntur Philistiim id est cadentes potione ut ebrii luxuria seculari. T yrus : hebraice sor, tribulatio vel angustia secundum illud tribulatio vel angustia in omnem animam hominis operantis malum. assur deprimens vel elatus. Loth : declinans angeli apostate filii declinationis quia a veritate declinando in satellitium diaboli discesserunt unde in Apocalypsi : draco cecidit et traxit secum tertiam partem stellarum de quibus apostolus : Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem sed adversus principatus et potestates. Madian : declinans iudicium, S isara : exclusio gaudii, Iabin ^a : sapiens de quo ubi sapiens ubi scriba, Cison : ubi victi fuerunt duritia interpretatur, Endor ubi perierunt fons generationis et intelligitur generatio carnalis non aqua baptismi regenerati. Oreb : siccitas, Zeb : lupus, Zebee : victima lupi non Dei, S almana : umbra commotionis. Hec omnia congruunt malis quos in bono vicit populus Dei.

^a Cf. Idc. 4, 2-23.

venit cum illis ¦

^interl.| Hi omnes operante in se diabolo adiuvant invisibiles hostes qui per istos oppugnant populum Dei

facti sunt in adiutorium filiis Loth⁸.

⁸ Loth] + diapsalma D14 Ps-G

^interl.| et tu Domine

Numérotation du verset Ps. 82,10
VIII

Fac illis

^interl.| non maledicit sed predicit illis futura mala sub figura quorumdam nominum

^marg.| FAC ILLIS. CASSIODORUS. De vindicta iniquorum. Sicut omnes illi victi sunt in figura a populo Dei sic istos precatur in veritate superari.

sicut Madian⁹ et Sisare ¦

⁹ Madian Hi D30 Δ Rusch ] Madiam Ps-G

^interl.| hos omnes populus Dei id est Israel debellavit et vicit

^marg.| SICUT MADIAN. AUGUSTINUS. Utpote illi qui declinant iudicium se iudicandos non putantes et qui excludunt futurum iudicium et hi omnes in Cison et in fonte Endor perierunt.

sicut Iabin in torrente Cison¹⁰.¹¹

¹⁰ sicut] et praem. et cancel. ω² (macul. ω¹) γ δ Ps-Moz

¹¹ Cf. 3Rg. 18, 40.

Numérotation du verset Ps. 82,11
IX

Disperierunt

^interl.| dediti carnali generationi ut stercus de quibus nihil propagatur nisi terrena fecunditas

in Endor ¦ facti sunt ut stercus terre.

^interl.| dum cadavera putrescerent

Numérotation du verset Ps. 82,12
X

Pone principes eorum {t. 2 : Erfurt, f. 281vb ; facsim., p. 562b} sicut Oreb ¦

^interl.| utpote siccos a gratia Dei

^marg.| PONE PRINCIPES. Hec omnibus comitur. Sed specialiter pone principes eo hoc optat militibus Antichristi qui non sunt convertendi.

et Zeb

^interl.| et rapaces

et Zebee

^interl.| qui iam sunt victima lupi

et Salmana.

^interl.| diaboli et instabiles omni prave suggestioni cedentes

^interl.| quid per singula

Numérotation du verset Ps. 82,XI

Omnes principes eorum ¦

^interl.| consiliorum auctores. Ecce inanis sonitus quo sonuerunt inimici tui

Numérotation du verset Ps. 82,13

qui dixerunt hereditate possideamus

^interl.| ut cedant nobis subditi

^marg.| HEREDITATEM. AUGUSTINUS. Dei invadunt ut suam.

sanctuarium Dei.

^interl.| de quo templum Dei sanctum est quos estis vos

Numérotation du verset Ps. 82,14
XII

Deus meus pone illos

^interl.| animo cadunt terrenis illati

ut rotam ¦

^interl.| non sint stabiles in eo quod cogitant vel ex his que retro sunt id est terrenis extollantur de eo vero quos vere est et ante cadant id est ab eternis

et¹² sicut stipulam

¹² et pr. m. D14 D30 Ps-G (V D) Ω^S Δ Rusch Ed1455 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G Hi, eras. D14

^interl.| cedant omnibus motibus prave suggestionis

^marg.| UT ROTAM ET SICUT STIPULAM. CASSIODORUS. Per hanc similitudinem multas eorum predicit calamitates.

ante faciem venti.

^interl.| presentiam temptationis qua levia et inania corda puniuntur. Levitatem vero peccantium sequitur malus et gravis cruciatus sicut ignis

^marg.| VENTI. CASSIODORUS. Levitas peccantium vento comparatur quia huc et illuc volitat.

^interl.| in futuro autem

Numérotation du verset Ps. 82,15
XIII

Sicut ignis qui comburit silvam ¦

^interl.| malos

^interl.| quia illi steriles a iustitia

et¹³ sicut flamma

¹³ et pr. m. D14 D30 Ps-G ( V D ) Ω Δ Rusch Ed1455 Clementina cum Ps-Moz ^X Ps-H ] om. Ps-G D14 ( eras. ) Hi

^interl.| AUGUSTINUS. ignis flammeus puniens Deus

^marg.| IGNIS ET FLAMMA. AUGUSTINUS. Congrue in iudicio esse dicuntur quando et dense silve peccatorum et montes superbie cremabuntur.

comburens montes.

^interl.| quia pleni superbia

^interl.| dicit quos et silvam

Numérotation du verset Ps. 82,16
XIV

Ita persequeris illos in tempestate tua ¦

^interl.| in iudicio quod improvisum et grave

et in ira tua

^interl.| iustitia vindicte ultime

turbabis eos.

Numérotation du verset Ps. 82,17
XV

Imple facies eorum¹⁴

¹⁴ eorum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Δ Rusch cum Ps-R ] illorum Ps-G

^interl.| fac eos sibi et aliis ignominiosos videri

^marg.| IMPLE FACIES. CASSIODORUS. Penis contumacium prophetatis orat pro credituris qui non habent scelerum laudatores sed culpatores quos sepe opprobrium corrigit.

^marg.| AUGUSTINUS. Melius est ruere ut peniteat quam sub spem religionis superbire unde propheta ait : et tu filia Sion usque ad Babylone venies ibique liberaberis.

^marg.| AUGUSTINUS. Imple facies. Hoc bonum et optabile eis non prophetaretur nisi inter eos inimicos essent tales quibus hoc ante iudicium prestabitur quia et nunc idem corpus sonat et levat caput sed particulatim non universaliter ut in fine et tamen inde aliqui convertuntur pro quibus hic orat.

ignominia ¦ et querent nomen tuum Domine.

Numérotation du verset Ps. 82,18
XVI

Erubescant

^interl.| qui querunt nomen Domini et si modo pro peccatis erubescant et turbantur non tamen in eternum confundentur

^interl.| querent nomen tuum quod si non fecerint

^marg.| ERUBESCANT. AUGUSTINUS. Hic de malis qui non convertentur, erubescant in futuro de malis que fecerunt, et conturbentur de penis quas patientur, et hoc in seculum seculi id est in eternum.

et conturbentur in seculum seculi ¦ et confundantur et pereant.

^marg.| ET CONFUNDANTUR ET PEREANT. AUGUSTINUS. Rursus redit ad eos qui in presenti confundentur ne confundantur in eternum. Quasi diceret : illi conturbentur in eternum. Querentes autem nomen Domini modo et confundantur de peccatis salubriter et pereant in quantum malis sunt et si cognoscant. Vel tunc confundantur mali anima et corpore et pereant omnino irreparabiliter et tunc cognoscant quod modo nolunt.

^marg.| CASSIODORUS. Notandum quia undecim superioribus psalmis introductus est Asaph ut duritia Iudeorum frequenti voce ipsius Synagoge mollesceret vel ipsi nomini cui devote esse videbantur crederent. Egit autem in predictis psalmis de Domini incarnatione et de gentium fide et de iudicio in quibus transgressio multiplex Iudeorum redarguitur unde congrue undecim sunt undenarius enim numerus transgressionis est quia et denarium transit et ad duodenarium non pervenit unde undecim erant vela capillacea in tabernaculo Domini et in undenario fuerunt apostoli reiecto infelicissimo Iuda tempore passionis quando a fide defecerunt unde posuisti tenebras et facta est nox.

Numérotation du verset Ps. 82,19
XVII

Et cognoscant quia¹⁵

¹⁵ Et Hi D30 ω ¹ Rusch Ps-G ] Ut Ps-G (Ψ^B²) D14 Ω ω² Ed1455 | quia Hi D30 Δ Rusch ] quoniam Ps-G Ps-R

^interl.| quicumque alii non vero nec suo nomine Domini nuncupantur quoniam serviliter dominantur

nomen tibi Dominus ¦

^interl.| et quia

tu solus altissimus super omnem terram¹⁶.

¹⁶ super omnem terram Ed1455 Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 96, 9 ; cf. glosa interl. in Magna Glossatura (Ox2051) : « vel super vel omnem vel terram »] in omni terra Hi D14 D30 Ox2051 Δ Ps-G

^interl.| etiam in celo et super omne celum sed hoc elegit quo prematur humana superbia desinit enim terra superbire id est homo de quo «terra es et in terram ibis»^b cum scit Deum altum super omnem terram id est nullum valere contra eos de quibus dicitur si Deus pro nobis quis contra nos

^b Gn. 3, 19 (Vetus latina) ; Vulg. : « Pulvis es et in pulverem reverteris ».

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 82), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_82)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 82

<26. Psalterium>

Psalmus 82