Glossa ordinaria

Psalmus 13

Numérotation du verset Ps. 13,1 

¶ In finem Psalmus1
¶Codd. : (Ps 13 glossa) P106 Rusch. - (Ps. 13) VL408 VL437 D30 ΩP ΩX Bari1 Bari3 (mutil.) Ps-G , def. C
1 Psalmus] ÷ psalmus: Clm343
David2
2 In finem – Psalmus David Ps-R Ps-G D30 Ω X ( om. pr. m., al. post. compl. ) VL357 ] inv. Rusch , Psalmus David D P106 Bari1 ΩP, + vox Christi ad divitem de populo iudeo D30
Numérotation du verset Ps. 13,I 

Dixit insipiens
in corde suo3 ¦
3 suo] om. Ed1455
non est Deus.
Numérotation du verset Ps. 13,II 

Corrupti sunt 4
4Corrupti sunt cum LXX (plus quam 100 cod. / 130) ] διέφθειραν LXX (Rahlfs HoP: 30 / 130 codd. circa)
et abominabiles
facti sunt in studiis5 suis6 ¦
5 studiis] voluntatibus L* cum Ps-R (+ VL357) Ps-Med (Clm343), voluptatibus Ps-δ Ps-Moz, om. W |
6suis plerique codd. et edd. Clm343 Ps-δ Ps-Moz ] ÷ suis Ps-G ( R Q² ΦRGVP² G² K ψΒ) VL357, om. W cum hebr. עלילה et LXX (ἐπιτηδεύμασιν) |
non est
qui faciat bonum non7 est usque ad unum.
7 non est] ÷ non est Ps-G (R I Q² ΦGV ψΒ ) , ÷ non est : Ps-G ( ΦRP² K) VL437
Numérotation du verset Ps. 13,2 III

Dominus de celo
prospexit super filios hominum ¦
ut videat
si est intelligens
aut requirens Deum.
Numérotation du verset Ps. 13,3 IV

Omnes
declinaverunt simul inutiles facti sunt ¦
non est qui faciat bonum8 non est
8 bonum Clm343* etc. ] bonitatem Clm343²
usque ad unum.
Numérotation du verset Ps. 13,3 V

÷9 Sepulcrum patens
9 versus .V. oculum... usque ad .VII. ... oculos eorum Ω VL347 Rusch cum Ps-R etc. ] om. VL408 ; sub ÷ Clm343 R² I Φ G² K (signa haud recte ponuntur) ; istud ÷ praem. Cbg150; cett. signa om. Cf. HIERONYMUS, in Is, prol. : “omnes Greciae tractatores qui nobis eruditionis sue in psalmos commentarios reliquerunt hos versiculos veru annotant et pretereunt” ; Cor2 (anti. tres hos versus habent sed non grecus vel hebr. sed et Hieronymus dicit in prologo libri <16> commenti super Is. 59 de quibus locis illa sumpta sunt et occasionem habuerunt ab apostolicis verbis ad Romanos 3 <v. 13-18>, psallentibus tamen omnia dicuntur. Cassiodorus tamen dicit non omnia esse de textu sed propter usum exponendos)
est guttur eorum linguis suis dolose agebant ¦
÷ venenum aspidum sub labiis eorum.
Numérotation du verset Ps. 13,3 VI

Quorum os maledictione et amaritudine
plenum est ¦ veloces
pedes eorum
ad effundendum sanguinem.
Numérotation du verset Ps. 13,3 VII

÷ Contritio
et infelicitas
in viis
eorum
et viam pacis
non cognoverunt ¦ non est timor Dei ante oculos eorum.
Numérotation du verset Ps. 13,4 VIII

Nonne
cognoscent10
10 cognoscent D* ΩP ΩX etc.] cognoscant scient ΩX* (exp.)
omnes qui operantur iniquitatem ¦ qui devorant plebem meam
sicut escam11* panis
11 sicut escam Ps-G D30 Hi ΩM ΩS ΩP ΩX Bari1 cum Ps-R VL357 Ps-Moz C (sicuti) ] ut cibum Rusch cum Ps-α Ps-H, cf. Ps-G 52:5; sicut cibum Ps-β Ps-η 1 Ps-Moz X , tamquam cibum Ps-Med (+Clm343)
Numérotation du verset Ps. 13,5 IX

Dominum12* non invocaverunt ¦
12 Dominum Ps-G D30 ΩP ΩX Bari1 cum Ps-α Ps-γ Ps-η Ps-Moz X] Deum Ps-G (W) P106 VL437 Rusch cum Ps-R Ps-Med (Clm343)
illic trepidaverunt timore ubi non erat timor.13
13 ubi non erat timor] ÷ ubi non erat timor : Ps-G (R Φ) Clm343 VL437 , <divisio.> invocaverunt ¦ ... timore ] invocaverunt... timore ¦ ΩX
Numérotation du verset Ps. 13,6 X

Quoniam Dominus14* in generatione iusta15 est16 :
14 Dominus Ps-G² (Q² ΦP V D) D30 Ω ΩP Ed1530 Clementina cum Ps-γ Ps-Moz BRUNO (pseudo), In loc. cit., PL 152, 686A=Gr240 cum LXX ² (κύριος 100 codd./130 ) ] Deus Cor2 (hebr. et anti. et grecus et Remigius et Augustinus habent Deus) Ps-G VL437 Rusch cum Ps-R Ps-Med (Clm343) LXX ( θεὸς 30 codd. / 130 ) |
15 iusta Ps-G VL408 VL409 VL437 D30 ΩP] ista Ps-R (H*) BRUNO (pseudo), In loc. cit., PL 152, 686A=Gr240, iuxta Ps-R (C*) P106 ΩX* ( cancel. ) |
16 est Ps-G ( plerique codd. et edd. ) VL437 ΩP ΩX Bari1 etc. Rusch ] om. Ps-G (R tantum ) cum hebr. LXX (+ Sedulius) |
consilium
inopis
confudistis17
17 confudistis Cor² (hebr. et anti et grecus et Remigius et Augustinus habent CONFUDISTIS pluraliter et Glossa [magna] exponit) Hi P15205² Ps-G ΩM Δ Rusch cum Ps-R² (A² K T C² P Q U edd.) Ps-δ Ps-Moz C Ps-Med (+ VL408² VL409) LXX (κατῃσχύνατε) hebr. (תבישׁו) Ps-H ] confudisti Ps-G² (L ψB) VL437 ΩS ΩX T5 P15205* Bari1 cum Ps-R (A* C* H M N S B D R V X) Ps-Med (+ VL408* Clm343) , confuderunt Ps-β. ¶Nota : On observe une grande confusion au sujet de ces deux leçons qui sont attestées l’une et l’autre par des témoins de chacune des trois recensions majoritaires du Ps-R, Ps-H. Ici la Bible des libraires de Paris s’accorde avec le Ps-R contre la Bible universitaire, c’est-à-dire ici la Glose comme le signale le correctoire de Guillaume de Mara. Pourtant seul confudistis est corroboré par le grec et l’hébreu [MM2023] <divisio.> confudistis ¦ ΩP
quoniam Dominus18 spes eius19 est20.
18 quoniam Dominus Ps-G Clm343 Ps-α Ps-β Ps-γ Ps-η ] quoniam Deus Ps-R, quomodo Deus VL437 |
19 eius] ipsius L* |
20 est Ps-G Ps-R ] om. Bari1 |
Numérotation du verset Ps. 13,7 XI

Quis
dabit ex Sion salutare21 Israel22 ¦
21 salutare] in praem. Bari3 |
22 Israel] +vel ? Cbg150 (Glossa magna) |
cum averterit 23
23 cum averterit] cum converterit Bari1, dum converterit Ps-Moz C, dum avertet VL437, dum avertit Ps-R, in avertendo Ps-Moz X , in convertendo Ps-Med (+ Clm343)
Dominus
captivitatem plebis sue ¦ exultabit Iacob et letabitur24
24 exultabit Iacob et letabitur] letetur Iacob et exultet Ps-Med (Clm343) VL437
Israel.25
25 <divisio.> Israel ¦... plebis sue ¦ D30 ] Israel... plebis sue ¦ ΩP

Psalmus 13

Numérotation du verset Ps. 13,1 
A In finem Psalmus1
1 Psalmus] ÷ psalmus: Clm343
interl.| dirigensB
David2
2 In finem – Psalmus David Ps-R Ps-G D30 Ω X ( om. pr. m., al. post. compl. ) VL357 ] inv. Rusch , Psalmus David D P106 Bari1 ΩP, + vox Christi ad divitem de populo iudeo D30
interl.| Christi vel propheteC
C ¶Codd. : P106 Rusch
Numérotation du verset Ps. 13,I 
marg.| CASSIODORUS. 3 Primus psalmus de increpatione Iudeorum et conversione. D
D ¶Codd. : P106 Rusch
3 Cassiod.] om. P106
marg.| DIXIT  INSIPIENS. CASSIODORUS. 4 Increpatio Iudeorum, descripta eorum malitia.E
E ¶Codd. : P106 Rusch
4 Dixit... Cassiod.] om. P106
Dixit insipiens
interl.| gentilis vel Iudeus5
5 vel Iudeus Rusch ] om. P106
in corde suo6 ¦
6 suo] om. Ed1455
interl.| AUGUSTINUS : 7 quia nemo audet dicere et si cogitare non est Deus 8 F
F ¶Codd. : P106 Rusch
7 Aug.] om. Rusch
8 non est d.] om. Rusch
non est Deus.
marg.| Hic increpantur Iudei per comparationem gentilium. Primus enim et secundus versusa de gentilibus agunt usque Dominus de celo prospexit. G
a Ps. 1 :1 (I+II)
marg.| Increpat insipientiam et duritiam Iudeorum qui Christo presenti9* quem optaverunt non credunt10. Quasi priores exspectaverunt Christum venturum11 sed cum appareret dixit insipiens 12: hic homo   non est Deus .H
H ¶Codd. : P106 Rusch
9 presenti P106 ] presente Rusch
10 optav. non cred.] optavit non credt. P106
11 Christ. vent.] om. P106
12 insipiens] om. P106
Numérotation du verset Ps. 13,II 
interl.| quiaI
interl.| ceci ut dicant : non est Deus J
Corrupti sunt 13
13Corrupti sunt cum LXX (plus quam 100 cod. / 130) ] διέφθειραν LXX (Rahlfs HoP: 30 / 130 codd. circa)
interl.| AUGUSTINUS. 14"Sicut non probaverunt Deum habere in notitia, ita15 tradidit illos Dominus in reprobum sensum"b.K
b Rm. 1, 28.
14 Aug.] om. P106
15 ita] om. P106
et abominabiles
interl.| reprobiL
facti sunt in studiis16 suis17 ¦
16 studiis] voluntatibus L* cum Ps-R (+ VL357) Ps-Med (Clm343), voluptatibus Ps-δ Ps-Moz, om. W
17suis plerique codd. et edd. Clm343 Ps-δ Ps-Moz ] ÷ suis Ps-G ( R Q² ΦRGVP² G² K ψΒ) VL357, om. W cum hebr. עלילה et LXX (ἐπιτηδεύμασιν)
interl.| affectionibusM
interl.| quia seculum amant, non DeumN
N ¶Codd. : P106 Rusch
interl.| et quia a Christo receduntO
O ¶Codd. : P106 Rusch
non est
interl.| de illisP
qui faciat bonum non18 est usque ad unum.
18 non est] ÷ non est Ps-G (R I Q² ΦGV ψΒ ) , ÷ non est : Ps-G ( ΦRP² K) VL437
interl.| id est nec unus, vel preter unum Christum sine quo nemo facit bonumQ
Q ¶Codd. : P106 Rusch
Numérotation du verset Ps. 13,2 
III
interl.| + sed R
Dominus de celo
interl.| mittendo Filium misertus estS
S ¶Codd. : P106 Rusch
marg.| DOMINUS  DE  CELO. CASSIODORUS. Sed inde19 «inexcusabiles»c quia   Dominus prospexit, id est de humana natura eminuit.T
c Rm. 1, 20-22 : « Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea que facta sunt intellecta conspiciuntur sempiterna quoque eius virtus et divinitas ut sint inexcusabiles quia cum cognovissent Deum non sicut Deum glorificaverunt aut gratias egerunt sed evanuerunt in cogitationibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum dicentes enim se esse sapientes stulti facti sunt ».
T ¶Codd. : P106 Rusch
19 Dominus... inde] Unde P106
marg.| AUGUSTINUS. 20 De celo . Id est per sanctas animas prospicit, nam per se nihil eum latet.U
U ¶Codd. : P106 Rusch
20 Aug.] om. P106
marg.| Vel de celo per animas sanctas que sunt celum et sedes Dei.
marg.| Vel Dominus Pater de celo, id est secreto divine mentis.
marg.| CASSIODORUS. vel de equalitate Dei Patris.
prospexit super filios hominum ¦
interl.| non hominesV
interl.| AUGUSTINUS. 21 honoratius nominat Iudeos propter unius Dei cultumW
W ¶Codd. : P106 Rusch
21 Augustinus] om. P106
ut videat
interl.| videri faciatX
X ¶Codd. : P106 Rusch
si est intelligens
interl.| corde Deum in homineY
Y ¶Codd. : P106 Rusch
marg.| Vel non intelligent quia non requirit sed declinat.Z
Z ¶Codd. : P106 Rusch
marg.| SI  EST  INTELLIGENS. CASSIODORUS. Vel vidit   si est intelligens et invenit quod aliquis non intelligit quia non requirit sed declinat. Nam   omnes declinaverunt etc.
aut requirens Deum.
interl.| sequendo mandataAA
AA ¶Codd. : P106 Rusch
Numérotation du verset Ps. 13,3 
IV
interl.| SedAB
Omnes
interl.| Iudei tales facti quales et gentes de quibus supra dixit insipiens etc.22
22 insipiens etc.] om. P106
declinaverunt simul inutiles facti sunt ¦
interl.| cum declinatione perniciosi sibi et aliisAC
AC ¶Codd. : P106 Rusch
interl.| interl.|+ adeoAD
non est qui faciat bonum23 non est
23 bonum Clm343* etc. ] bonitatem Clm343²
interl.| nullus facit bonum sine uno scilicet Christo24 AE
AE ¶Codd. : P106 Rusch
24 scilicet Christo] om. P106
Numérotation du verset Ps. 13,3 
V
÷25 Sepulcrum patens
25 versus .V. oculum... usque ad .VII. ... oculos eorum Ω VL347 Rusch cum Ps-R etc. ] om. VL408 ; sub ÷ Clm343 R² I Φ G² K (signa haud recte ponuntur) ; istud ÷ praem. Cbg150; cett. signa om. Cf. Hieronymus, in Is, prol. : “omnes Greciae tractatores qui nobis eruditionis sue in psalmos commentarios reliquerunt hos versiculos veru annotant et pretereunt” ; Cor2 (anti. tres hos versus habent sed non grecus vel hebr. sed et Hieronymus dicit in prologo libri <16> commenti super Is. 59 de quibus locis illa sumpta sunt et occasionem habuerunt ab apostolicis verbis ad Romanos 3 <v. 13-18>, psallentibus tamen omnia dicuntur. Cassiodorus tamen dicit non omnia esse de textu sed propter usum exponendos)
interl.| in fetidisAF
AF ¶Codd. : P106 Rusch
interl.| AUGUSTINUS. 26 vel voracitatem gule significat vel quia devorant eos quibus suos mores persuadentAG
AG ¶Codd. : P106 Rusch
26 Aug.] om. P106
marg.| SEPULCRUM. CASSIODORUS. 27 Ita inutiles aliis facti quia   guttur eorum est sepulcrum etc.28 AH
AH ¶Codd. : P106 Rusch
27 Sepulchrum Cassiod.] om. P106
28 facti... etc.] om. P106
marg.| + SEPULCRUM. Dicuntur hi versus non esse de Hebreo sed quia Apostolus Iudeorum fidem improbans in epistola ad Romanos, ita contexuit Ecclesia eius auctoritatem, sicut et David adtendens eius contexionem non permutavit. Hi sunt tres versus :   Sepulchrum, Quorum os, Contritio. AI
AI ¶Codd. : P106 Rusch
marg.| {t. 2 : Erfurt, f. 235vb ; facsim., p. 470b} SEPULCRUM. CASSIODORUS. Dicuntur hi tres versus qui sunt usque ad secundam divisionem, ibi :   Nonne cognoscent etc., non esse de Hebreod quos tamen Apostolus ad Romanose contra Iudeos adducit. Sed dicuntur ab Apostolo propter Iudeorum vituperationem de multis psalmis compacti et a Septuaginta interpretibus additi. Unde inferius repetitus iste idem psalmusf eos non habet.AJ g
d Cf. Cassiodorus , Expositio Psalmorum (Ps. 13), CCSL 97, lin. 87 : « Sepulcrum patens est guttur eorum, linguis suis dolose agebant. Hi quinque uersus usque ad diuisionem secundam in hebreis exemplaribus non habentur. Sed quoniam in usum Ecclesie consuetudine longa recepti sunt, prout concessum fuerit, singulos exponemus ».
e Rm. 3, 10-18.
f Ps. 52.
g ¶Fons : sententia ex Glossa magna in loc. cit. compacta
¶Nota :
Les versets 3.V, 3.VI, 3.VII viennent à la psalmodie latine du vieux grec de la Koinè traduit par le Psautier romain (Ps-R). Ils étaient absents de la Septante origénienne. La révision hexaplaire du Ps-R effectuée par Jérôme les avait placés en conséquence sous obèle (÷). A la suite de l’adoption du Psautier gallican, le psautier liturgique a conservé la stichométrie de l’usage romain, mais les signes diacritiques de la révision hiéronymienne ont été omis. Ce compromis réduisait la différence avec le Ps-R et le nouveau Psautier. Les trois versets non origéniens ont donc été conservés par la psalmodie liturgique. Par conséquent, dans cette sentence de Pierre Lombard, « Septante » ne désigne pas la Septante alexandrine ou origénienne, mais le texte Vieux grec traduit dans le Ps-R. Le Moyen Âge considérait cette version latine comme la traduction ‘pure’ de la LXX, à la différence du Ps-G qui est issu de l’influence croisée des colonnes des Hexaples, elles-mêmes destinées à restituer en grec les nuances de l’hébreu massorétique. [MM2023]
est guttur eorum linguis suis dolose agebant ¦
interl.| adulantes aliis
interl.| mala sub29 specie boni suadentes30 AK
AK ¶Codd. : P106 Rusch
29 sub] om. P106
30 suadentes] om. P106
interl.| CASSIODORUS. comes est voracibus adulatio et omnibus malisAL
AL ¶Codd. : P106 Rusch
÷ venenum aspidum sub labiis eorum.
interl.| in corde quod peius est quam in ore31 AM
AM ¶Codd. : P106 Rusch
31 est ... ore] om. P106
interl.| dolus aspis32 quia nolunt audire precepta legis sed mala reddunt predicantibus ea33 AN
AN ¶Codd. : P106 Rusch
32 aspis] aspidum P106
33 predicantibus ea] quorum os maledictione P106
marg.| +marg.|Aspidis natura est ut dum incantatur affigat unam aurem terre et alteram cauda34* obstruat ne incantationes audiat. Sic enim Iudei appetitu terrenorum et consuetudine antiqua obstruuunt aures ne audiant predicationem Christi.AO
34 cauda] caba P106
Numérotation du verset Ps. 13,3 
VI
Quorum os maledictione et amaritudine
interl.| hoc est venenum aspidumAP
AP ¶Codd. : P106 Rusch
interl.| opprobriis, blasphemiisAQ
AQ ¶Codd. : P106 Rusch
interl.| minis35
35 Minis] coniec. , M nis cacogr. Rusch
plenum est ¦ veloces
interl.| inconsulte omnia facientes36 AR
AR ¶Codd. : P106 Rusch
36 omnia facientes] om. P106
interl.| expediti37 consuetudine male faciendiAS
AS ¶Codd. : P106 Rusch
37 expediti] om. P106
pedes eorum
interl.| voluntas et affectus38 AT
AT ¶Codd. : P106 Rusch
38 et affectus] om. P106
ad effundendum sanguinem.
interl.| Christi et suorumAU
AU ¶Codd. : P106 Rusch
Numérotation du verset Ps. 13,3 
VII
interl.| IdeoAV
÷ Contritio
interl.| AUGUSTINUS. 39 omnes vie malorum plene sunt laboribus et miseriaAW
AW ¶Codd. : P106 Rusch
39 Aug.] om. P106
marg.| CONTRITIO. Ita inutiles sibi contritio partitum et v.40 ubi et infelices ubique divisi.AX
40 v. coniec.
marg.| CONTRITIO. AUGUSTINUS. 41 Ita   inutiles sibi   facti sunt quia contriti per Titum et Vespasianum ubi et infelices ubique divisi.AY
41 Aug.] om. P106
et infelicitas
marg.| INFELICITAS quia ad infernum ducit, unde et42 nec revertuntur quia viam pacis non cognoverunt. Hec omnia   ideo quia non est timor Dei ante etc.43
42 et] om. P106
43 non est... etc. Rusch ] Deum non timent P106
interl.| quia tales ideo
in viis
interl.| operibus
eorum
marg.| marg.|+ Vel lapis super cadens conteret eos et infelicitas in inferno.AZ
marg.| Vel lapis angularis Christus, super eos cadens, conteret eos per excecationem. Et sic contritio est modo   in viis eorum et   infelicitas in futuro.BA
marg.| CASSIODORUS. 44 Via impiorum contritio quia terit et teritur dum aliis et sibi nocent45.BB
BB ¶Codd. : P106 Rusch
44 Cassiod.] om. P106
45 dum... nocent] om. P106
et viam pacis
interl.| Christum vel evangelium46 BC
BC ¶Codd. : P106 Rusch
46 vel evangelium] om. P106
interl.| AUGUSTINUS. 47 de qua Dominush : «Iugum meum suavis» BD
h Mt. 11, 30 : « Iugum enim meum suave est et onus meum leve est ».
BD ¶Codd. : P106 Rusch
47 Aug.] om. P106
non cognoverunt ¦ non est timor Dei ante oculos eorum.
interl.| isti non dicunt non est Deus i sed tamen48 non timentBE
i Ps. 13, 1.
BE ¶Codd. : P106 Rusch
48 tamen] tam. (tantum) cacogr. P106
Numérotation du verset Ps. 13,4 
VIII
Nonne
interl.| interl.|+ enimBF
interl.| interl.|+ a BG
interl.| interl.|+ De his nec timent in futuro iudicio sed nonne s<cilicet> BH
interl.| quasi predicta mala faciunt nec de his timent in futuro iudicio sed : Nonne cognoscent
cognoscent49
49 cognoscent D* ΩP ΩX etc.] cognoscant scient ΩX* (exp.)
marg.| quasi hoc cognoscent, tunc quod modo scire nolunt scilicet quod   Dominus est   in generatione iusta j
j Ps. 13, 6.
marg.| NONNE  COGNOSCENT.50 Minatur iudicium impiis.51 BI
BI ¶Codd. : P106 Rusch
50 Nonne cognoscent] Augustinus P106
51 impiis] om. P106
interl.| tunc
omnes qui operantur iniquitatem ¦ qui devorant plebem meam
interl.| AUGUSTINUS 52 . ut qui ministerio suo utuntur ad capienda commoda ab hominibus, non ad salutem hominum vel gloriam DeiBJ
BJ ¶Codd. : P106 Rusch
52 Aug.] om. P106
interl.| seducendo vel occidendoBK
BK ¶Codd. : P106 Rusch
sicut escam53* panis
53 sicut escam Ps-G D30 Hi ΩM ΩS ΩP ΩX Bari1 cum Ps-R VL357 Ps-Moz C (sicuti) ] ut cibum Rusch cum Ps-α Ps-H, cf. Ps-G 52:5; sicut cibum Ps-β Ps-η 1 Ps-Moz X , tamquam cibum Ps-Med (+Clm343)
interl.| +quotidieBL
interl.| AUGUSTINUS. quotidie sicut panis quotidianus est cibusBM
interl.| + ut sit eis satietas BN
interl.| CASSIODORUS. ut sit eis satietas de deceptione christianorumBO
Numérotation du verset Ps. 13,5 
IX
Dominum54* non invocaverunt ¦
54 Dominum Ps-G D30 ΩP ΩX Bari1 cum Ps-α Ps-γ Ps-η Ps-Moz X] Deum Ps-G (W) P106 VL437 Rusch cum Ps-R Ps-Med (Clm343)
interl.| + Cur hoc ?BP
interl.| in damno temporalium timuerunt perdere scilicet regnum terrenum, ubi non erat timendum et non celum ubi esset timendum55 BQ
BQ ¶Codd. : P106 Rusch
55 scilicet...timendum ] regnum ubi non est timor et non celum ubi est timendum P106
interl.| + non vere invocat qui amatc Deo displicentiaBR
marg.| DEUM  NON  INVOCAVERUNT. AUGUSTINUS. Non enim vere Deum invocant qui Deo displicentia amant.
illic trepidaverunt timore ubi non erat timor.56
56 ubi non erat timor] ÷ ubi non erat timor : Ps-G (R Φ) Clm343 VL437 , <divisio.> invocaverunt ¦ ... timore ] invocaverunt... timore ¦ ΩX
marg.| CASSIODORUS. 57 Inde augetur interitus quia necesse est mala agere cum superbi nolunt Deum58 invocare.BS
BS ¶Codd. : P106 Rusch
57 Cassiod.] om. P106
58 nolunt Deum] inv. P106
marg.| Sicut59 cautela est opportune timere, ita ignavia60 inepte trepidare ut pro gente et loco timore Dei abiecto.BT
BT ¶Codd. : P106 Rusch
59 Sicut] Sine P106
60 ignavia] + est P106
marg.| TIMORE. Quicquid fit in mundo, vel amore fit vel timore, sed et hoc dupliciter : Dei vel mundi. Amor Dei caritas, amor mundi cupiditas, timor Dei quoque duplex est. Primus qui est « init<ium> s<apientie> »k quem post c<aritas> f<oras> m<ittit>l, secundus est ne Deum offendat.BU m
k Cf. Ps. 110, 10 ; Sir. 1, 16.
l Cf. 1Io. 4:18 « Timor non est in caritate sed perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor penam habet. Qui autem timet, non est perfectus in caritate ».
m ¶Fons : (forte ex Glossa ordinaria) Cf. Hugo de Sancto Victore, Tractatus de substantia dilectionis, Douais, BM, ms. 350, f. 93v sqq. : «Unus fons dilectionis intus saliens duos riuos infundit. Alter est amor mundi, cupiditas, alter est amor Dei, caritas. Medium quippe est cor hominis, unde fons amoris erumpit, et cum per appetitum ad exteriora decurrit, cupiditas dicitur ; cum uero desiderium suum ad interiora dirigit, caritas nominatur. Ergo duo sunt rivi, qui de fonte dilectionis emanant, cupiditas et caritas ; et omnium malorum radix cupiditas, et, omnium bonorum radix caritas. Ex eo igitur totum est quod bonum est, et totum quod malum est, ex eo est. Quicquid ergo illud est magnum est, quod in nobis est, et ex eo totum est quod ex nobis est: hoc autem amor est ».
Numérotation du verset Ps. 13,6 
X
Quoniam Dominus61* in generatione iusta62 est63 :
61 Dominus Ps-G² (Q² ΦP V D) D30 Ω ΩP Ed1455 Ed1530 Clementina cum Ps-γ Ps-Moz Bruno (pseudo), In loc. cit., PL 152, 686A=Gr240 cum LXX ² (κύριος 100 codd./130 ) ] Deus Cor2 (hebr. et anti. et grecus et Remigius et Augustinus habent Deus) Ps-G VL437 Rusch cum Ps-R Ps-Med (Clm343) LXX ( θεὸς 30 codd. / 130 )
62 iusta Ps-G VL408 VL409 VL437 D30 ΩP] ista Ps-R (H*) Bruno (pseudo), In loc. cit., PL 152, 686A=Gr240, iuxta Ps-R (C*) P106 ΩX* ( cancel. )
63 est Ps-G ( plerique codd. et edd. ) VL437 ΩP ΩX Bari1 etc. Rusch ] om. Ps-G (R tantum ) cum hebr. LXX (+ Sedulius)
interl.| AUGUSTINUS. 64 non in ea qua seculum diligitBV
BV ¶Codd. : P106 Rusch
64 Aug.] om. P106
consilium
interl.| AUGUSTINUS. 65 Humilem adventum Christi66 contempsistis factum ideo ut quos vocabat in Deo solo spem ponerent67 non in seculo ; ideo adventus consilium dicitur68 BW
BW ¶Codd. : P106 Rusch
65 Aug.] om. P106
66 Christi] om. P106
67 ponerent] ponere P106
68 ideo adventus... dicitur] om. P106
inopis
interl.| vel cuiuslibet
confudistis69
69 confudistis Cor² (hebr. et anti et grecus et Remigius et Augustinus habent confudistis pluraliter et Glossa [magna] exponit) Hi P15205² Ps-G ΩM Δ Rusch cum Ps-R² (A² K T C² P Q U edd.) Ps-δ Ps-Moz C Ps-Med (+ VL408² VL409) LXX (κατῃσχύνατε) hebr. (תבישׁו) Ps-H ]
confudisti Ps-G² (L ψB) VL437 ΩS ΩX T5 P15205* Bari1 cum Ps-R (A* C* H M N S B D R V X) Ps-Med (+ VL408* Clm343) ,
confuderunt Ps-β.
¶Nota : On observe une grande confusion au sujet de ces deux leçons qui sont attestées l’une et l’autre par des témoins de chacune des trois recensions majoritaires du Ps-R, Ps-H. Ici la Bible des libraires de Paris s’accorde avec le Ps-R contre la Bible universitaire, c’est-à-dire ici la Glose comme le signale le correctoire de Guillaume de Mara. Pourtant seul confudistis est corroboré par le grec et l’hébreu [MM2023]
<divisio.> confudistis ¦ ΩP
interl.| vos Iudei
quoniam Dominus70 spes eius71 est72.
70 quoniam Dominus Ps-G Clm343 Ps-α Ps-β Ps-γ Ps-η ] quoniam Deus Ps-R, quomodo Deus VL437
71 eius] ipsius L*
72 est Ps-G Ps-R ] om. Bari1
marg.| CONSILIUM  INOPIS  CONFUDI< STI>. CASSIODORUS. 73 Invectio in Iudeos quibus obscure dicitur   consilium Christi   confudistis, id est recipere noluistis, qui ad vos liberandos veneratur74. Admirative legendum.BX
BX ¶Codd. : P106 Rusch
73 Cassiod.] om. P106
74 veneratur] venerat P106
marg.| quoniam Dominus unde magis esset reverendus inde magis contemnitur. Postremo conversio eorum predicitur cum «plenitudo gentium intraret»n.   Quis ex Sion , id est de Iudeis procedens etc.o BY
n Rm. 11, 25 : « Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia cecitas ex parte contigit in Israel donec plenitudo gentium intraret ».
o Ps. 13, 7 ; 52, 7.
marg.| quoniam Dominus spes unde magis esset reverendus inde contemnitur.BZ
Numérotation du verset Ps. 13,7 
XI
interl.| Sed
Quis
interl.| et quis aliusCA
interl.| aliusCB
interl.| scilicet nisi75 ille quem humilem sprevistis ?
75 nisi] om. P106
dabit ex Sion salutare76 Israel77 ¦
76 salutare] in praem. Bari3
77 Israel] +vel ? Cbg150 (Glossa magna)
marg.| Postremo conversio eorum predicitur cum «plenitudo gentium intraverit»p. Quis ex Sion id est de Iudeis procedens.CC
p Rm. 11, 25 : « Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia cecitas ex parte contigit in Israel donec plenitudo gentium intraret ».
marg.| QUIS  DABIT. CASSIODORUS. Postremo Iudeorum conversio predicitur que fiet cum «plenitudo gentium intraverit»q.CD
q Rm. 11, 25.
cum averterit 78
78 cum averterit] cum converterit Bari1, dum converterit Ps-Moz C, dum avertet VL437, dum avertit Ps-R, in avertendo Ps-Moz X , in convertendo Ps-Med (+ Clm343)
interl.| CASSIODORUS. 79 Cum damnaverit diabolum qui populum eius80 captivatCE
CE ¶Codd. : P106 Rusch
79 Cassiod.] om. P106
80 eius] Dei P106
marg.| CUM  AVERTERIT. CASSIODORUS. 81 Pro Iudeis etiam hoc82 testimonium Isaie ponit Apostolus. Veniet ex Sion qui avertet83 captivitatem vel impietatem84 a Iacob.CF
CF ¶Codd. : P106 Rusch
81 Cum... Cassiod.] Augustinus P106
82 etiam hoc] inv. P106
83 avertet] avertat P106
84 captivitatem vel impietatem] iram P106
Dominus
interl.| ChristusCG
captivitatem plebis sue ¦ exultabit Iacob et letabitur85
85 exultabit Iacob et letabitur] letetur Iacob et exultet Ps-Med (Clm343) VL437
interl.| repetitCH
interl.| quod estCI
Israel.86
86 <divisio.> Israel ¦... plebis sue ¦ D30 ] Israel... plebis sue ¦ ΩP



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 13), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 04/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_13)

Notes :