Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa ordinaria

Biblia communis

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,1

¶In finem

¶Codd. : (Ps. 51) D30 Ω^S Rusch Ps-G, def. Ω^F

intellectus David

Numérotation du verset Ps. 51,2

cum

venit Doech

Idumeus

et nuntiavit¹

¹ nuntiavit] nuntiasset Ω^S, annuntiavit D30 Ps-G

Saul² venit David in domum Abimelech³.

² Saul] Sauli Ω^S , + et dixit D30 Ps-G |

³ venit... Abimelech] de David Ω^S, domum D30 Rusch ] domo Ps-G | Abimelech D30 Rusch ] Achimelech Ps-G |

Numérotation du verset Ps. 51,3 I

Quid gloriaris⁴

⁴ gloriaris Ω^S D30 Rusch ] gloriatur Ps-G

in malitia ¦

qui potens es⁵ in⁶* iniquitate⁷ ?

⁵ es plerique codd. et edd. Ω^S D30 Rusch] est Ps-G (R* F* L) cum Ps-α, om. C I |

⁶ in F* V D D30 Φ^RGVΩ Ed1455 Ed1532 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G |

⁷ iniquitate] iniquitatem C Ψ^B*, cf. Ps-R |

Numérotation du verset Ps. 51,4 II

Tota die

iniustitiam

cogitavit

lingua tua ¦

sicut novacula acuta

fecisti dolum.

Numérotation du verset Ps. 51,5 III

Dilexisti

malitiam super benignitatem ¦ iniquitatem magis quam loqui equitatem.⁸

⁸ equitatem] + diapsalma Ps-G

Numérotation du verset Ps. 51,6 IV

Dilexisti

omnia verba precipitationis ¦

lingua

dolosa⁹.

⁹ lingua dolosa D30 Ω^S Rusch ] linguam dolosam Ps-G

Numérotation du verset Ps. 51,7 V

Propterea

Deus destruet te in finem ^† ¹⁰*

¹⁰ finem D30 Ω^S Ps-G ] + et Rusch | <divisio.> finem⁺ D30, finem ¦ Ω^S

evellet te

et emigrabit te

de tabernaculo tuo¹¹ ¦

¹¹ tuo D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G

et radicem tuam de terra viventium.¹²

¹² viventium] + diapsalma Ps-G

Numérotation du verset Ps. 51,8 VI

Videbunt iusti

et timebunt^† et super eum

ridebunt

et dicent : ¦

Numérotation du verset Ps. 51,9

Ecce homo

qui non posuit Deum adiutorem suum.

Numérotation du verset Ps. 51,VII

Sed

speravit

in multitudine divitiarum suarum ¦ et prevaluit in vanitate sua.

Numérotation du verset Ps. 51,10 VIII

Ego autem

sicut oliva fructifera

in domo Dei¹³ ¦

¹³ Dei D30 Rusch Weber] Domini Ω^S cum Ps-R

speravi

in misericordia Dei¹⁴

¹⁴ Dei] eius Ψ^B

in eternum

in seculum seculi.

Numérotation du verset Ps. 51,11 IX

Confitebor

tibi in seculum quia fecisti ¦ et exspectabo

nomen tuum

quoniam bonum est¹⁵

¹⁵ est D30* (u vid.) Ω^SRusch] om. D30² (eras.) Ps-G

in conspectu sanctorum tuorum.

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,1

¶^AIn finem

^A ¶Codd. : (Ps. 51) D30 Ω^S Rusch Ps-G, def. Ω^F

^interl.| mittens nos

intellectus David

Numérotation du verset Ps. 51,2

cum

^interl.| de hoc

venit Doech

^interl.| motus

^marg.| DOECH. AUGUSTINUS. Adversarius David significat Antichristum qui totum orbem movebit qui veniet per signa et miracula ante adventum iudicii et auxilium a Saule id est a diabolo petens nuntiabit venisse David id est Christum in domum Abimelech id est ad Ecclesiam que regnum est Patris.

Idumeus

^interl.| terrenus id est genus malorum

et nuntiavit¹

¹ nuntiavit] nuntiasset Ω^S, annuntiavit D30 Ps-G

^interl.| prodidit morti

^interl.| tunc est proditus morti Christi cum venit ad regnum Patris id est regnum Iudeorum quod Pater instituit

Saul² venit David in domum Abimelech³.

² Saul] Sauli Ω^S , + et dixit D30 Ps-G

³ venit... Abimelech] de David Ω^S, domum D30 Rusch ] domo Ps-G | Abimelech D30 Rusch ] Achimelech Ps-G

^interl.| id est ad Iudeos

^marg.| ABIMELECH. HIERONYMUS. Dicit in hebreo : Achimelech. Ita enim dictus est sacerdos ille sed propter similitudinem litterarum beth et caph ^a que modico apice differunt, variatur Abimelech . Forsan autem sicut supra non coram Achis sed coram Abimelech mutato nomine ut non res historie prosequaris sed mysterium ita et hic est ergo Abimelech patris mei regnum et significat Iudeos.

^a Id est beth ב et caph כ.

^marg.| IN FINEM etc. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. Doech prodidit David et sacerdotes occidit non David ut et Aries immolatus est non Isaac ubi utrobique effuso sanguine resurrectio Christi et vita figurata est. Doech : motus, Idumeus : terrenus, ab Edom id est genus hominum terrenum quod movetur non perseverat ineternum. Saul : petitio. Et significat mortem quam homo peccans verbis et manibus appetiit. Sicut populus a Domino Saulem regem extorsit. ‘’David manu fortis vel desiderabilis aspectu’’^b. David rex comedit panes propositionis quos non licet edere nisi sacerdotibus figuravit non solum personam regis ed etiam sacerdotis. Est ergo David Christus et corpus eius. Hic autem mixta sunt terrenum et celeste de his duobus agit hic psalmus. Non est hic oratio pro malis sed prophetia quid sit eis futurum.

^b <Paral.> Glossa ordinaria (Mt. 1, 6).

Numérotation du verset Ps. 51,3
I

{t. 2 : Erfurt, f. 259rb ; facsim., p. 517b}Quid gloriaris⁴

⁴ gloriaris Ω^S D30 Rusch ] gloriatur Ps-G

^interl.| AUGUSTINUS. quasi in bono gloriandum est quod est magnum

^marg.| AUGUSTINUS. Prima est invectio in Doech ut fideles corroboret contra Antichristum et eius complices.

in malitia ¦

^interl.| tu

qui potens es⁵ in⁶* iniquitate⁷ ?

⁵ es plerique codd. et edd. Ω^S D30 Rusch] est Ps-G (R* F* L) cum Ps-α, om. C I

⁶ in F* V D D30 Φ^RGVΩ Ed1455 Ed1532 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G

⁷ iniquitate] iniquitatem C Ψ^B*, cf. Ps-R

^interl.| quod minimum est

Numérotation du verset Ps. 51,4
II

Tota die

^interl.| sine intermissione

iniustitiam

^interl.| ecce iniquitas

cogitavit

^interl.| meditatio mali est in lingua

^marg.| COGITAVIT. CASSIODORUS. Levis mens preceps dictio non ante cogitat quam loquatur unde Salomon : In ore stultorum est cor eorum.

lingua tua ¦

^interl.| AUGUSTINUS. si non potest facere loquitur saltem malum et si hoc nequit cogitat

sicut novacula acuta

^interl.| AUGUSTINUS. ita expedite vel inutilia rapit vel animam purgat

^marg.| SICUT NOVACULA. AUGUSTINUS. Que dum promittit innovationem incidit ita ille dolosus Antichristus scilicet beatitudinem et occidit.

^marg.| HIERONYMUS. AUGUSTINUS. Sicut novacula. Mali sanctis capillos radunt id est superflua bona presentia que contemnunt cum ipsa vita ut sint filii Chore quibus dicitur nolite timere eos qui occidunt corpus animam autem non possunt occidere.

fecisti dolum.

Numérotation du verset Ps. 51,5
III

Dilexisti

^interl.| AUGUSTINUS. utrumque ante te sed hoc id est malitiam eligis perverse quasi leves aquam super oleum terram super celum sed cum his inferius cadis

^marg.| DILEXISTI. CASSIODORUS. Non deserit malum qui diligit super benignitatem et si benignitas tangit animum refugit.

malitiam super benignitatem ¦ iniquitatem magis quam loqui equitatem.⁸

⁸ equitatem] + diapsalma Ps-G

Numérotation du verset Ps. 51,6
IV

Dilexisti

^interl.| quasi nec mala regit verbis decoris

omnia verba precipitationis ¦

^interl.| tue et aliorum

lingua

^interl.| vel linguam

dolosa⁹.

⁹ lingua dolosa D30 Ω^S Rusch ] linguam dolosam Ps-G

^interl.| vel dolosam

^interl.| tu qui es

^interl.| id est linguosus et dolosus

^marg.| LINGUA DOLOSA. CASSIODORUS. Id est dolosa verba fallacie ministra aliud in corde gestantium aliud in ore promentium.

Numérotation du verset Ps. 51,7
V

Propterea

^interl.| hec dilexisti

^interl.| hec sunt verba precipitationis scilicet

Deus destruet te in finem ^† ¹⁰*

¹⁰ finem D30 Ω^S Ps-G ] + et Rusch | <divisio.> finem⁺ D30, finem ¦ Ω^S

^interl.| et si non modo

^marg.| PROPTEREA DEUS. CASSIODORUS. De celeri fine iniqui.

evellet te

^interl.| AUGUSTINUS. hoc modo prius dignitatem auferet et post transire faciet de hac vana gloria in qua es ad tempus

et emigrabit te

^interl.| AUGUSTINUS. quasi modo es in tabernaculo sed servus non manet in domo ineternum modo si qua bona facit mercedem suam recipiet

de tabernaculo tuo¹¹ ¦

¹¹ tuo D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G

^interl.| vel suo |^c

^c <Non hab.> Ps-G (apparatus)

^interl.| AUGUSTINUS. ubi palee cum granis

et radicem tuam de terra viventium.¹²

¹² viventium] + diapsalma Ps-G

^interl.| beatitudine sanctorum

^marg.| ET RADICEM. AUGUSTINUS. Radix nostra caritas est in terra viventium unde radix huius id est voluntas eradicatur quia non est altius fixa per caritatem sed in petra arida et sterili. Ecce Doech id est motus de quo loquitur titulus hic enim pulvis quem proiicit ventus a facie terre.

^marg.| AUGUSTINUS. Radix mali cupiditas que non fructum parit in terra viventium. Vel loquitur de Antichristo cuius radix ministri qui cum eo nihil habebunt cum sanctis.

Numérotation du verset Ps. 51,8
VI

Videbunt iusti

^interl.| hec patientur mali sed non sine fructu piorum

^interl.| id est vident nunc

^marg.| VIDEBUNT IUSTI. AUGUSTINUS. Pro deiectione eius irrisio.

^marg.| AUGUSTINUS. Videbunt iusti. Quid malis sit eventurum in fine vident nunc iusti et timent sibi ne et ipsi cadant in futuro vero ridebunt. Nunc enim ambulant quasi ad lucernam secundum propheticum sermonem in nocte et ideo timendum tunc vero erit dies Petrus enim ait : attendentes ad propheticum sermonem quasi ad lucernam in nocte donec dies luceat et Lucifer oriatur in cordibus nostris id est Christus appareat quia est lux nostra.

et timebunt^† et super eum

^interl.| AUGUSTINUS. non erit tunc corruptionis locus

ridebunt

^interl.| irrisione dignum iudicabunt

^interl.| hic flent

et dicent : ¦

Numérotation du verset Ps. 51,9

Ecce homo

^interl.| non Deus

qui non posuit Deum adiutorem suum.

Numérotation du verset Ps. 51,VII

Sed

^interl.| non speravit in Deo sed in divitiis

speravit

^marg.| SPERAVIT. Non dicit habuit quia habet aliquis qui non amat et ardet avaritia qui non habet.

in multitudine {t. 2 : Erfurt, f. 259va ; facsim., p. 518ª} divitiarum suarum ¦ et prevaluit in vanitate sua.

^interl.| quia nihil eo vanius qui putat plus valere nummum quam Deum

^marg.| PREVALUIT IN VANITATE. AUGUSTINUS. Vel de Antichristo specialiter¹³ agitur. Et prevaluit in vanitate scilicet quia plus omnibus aliis malis fideles decipiet.^B

^B ¶Codd. : Rusch

¹³ specialiter] specialitet cacogr. Rusch (Erfurt)

Numérotation du verset Ps. 51,10
VIII

Ego autem

^interl.| mali sperant in divitiis ego autem dicit populus fidelis qui sum in domo Dei

sicut oliva fructifera

^interl.| que hieme et estate viret

^marg.| EGO AUTEM SICUT. AUGUSTINUS. Quomodo contra eum bonus se habeat.

^marg.| CASSIODORUS. Hucusque vituperatio illius hic laus contrarie partis ecce perfecta demonstratio.

^marg.| OLIVA. AUGUSTINUS. Populus Dei oliva unde fracti sunt superbi rami id est Iudei et insertus est oleaster de gentibus.

^marg.| CASSIODORUS. Oliva fructifera de cuius germine Christus.

in domo Dei¹⁴ ¦

¹⁴ Dei D30 Rusch Weber] Domini Ω^S cum Ps-R

^interl.| Ecclesia

speravi

^interl.| ille Doech in divitiis

in misericordia Dei¹⁵

¹⁵ Dei] eius Ψ^B

^interl.| AUGUSTINUS. non ad terrena adipiscenda sed eterna

in eternum

^interl.| duratura

^interl.| pro id est

^interl.| quia dixit in eternum repetit

in seculum seculi.

^marg.| I N ETERNUM ET IN SECULUM SECULI. AUGUSTINUS. Quos dixit ineternum repetit in seculum seculi ut repetendo confirmet quam fundatus est in amore regni celorum.

^interl.| et

Numérotation du verset Ps. 51,11
IX

Confitebor

^interl.| laudabo

tibi in seculum quia fecisti ¦ et exspectabo

^interl.| quia tunc salvabor non enim preproperus

^marg.| FECISTI. AUGUSTINUS. Predicta scilicet quod sum oliva quod speravi in misericordia in eternum.

nomen tuum

^interl.| rem nominis tui quod est Iesus scilicet quod tunc salvabor

quoniam bonum est¹⁶

¹⁶ est D30* (u vid.) Ω^SRusch] om. D30² (eras.) Ps-G

^interl.| AUGUSTINUS. iocundum est nomen sed non nisi gustanti amarum vero seculum

in conspectu sanctorum tuorum.

^interl.| sed non in conspectu impiorum qui non gustant amando

Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Psalmus 51), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_51)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 51

<26. Psalterium>

Psalmus 51