Glossa magna

Psalmus 119

Numérotation du verset Ps. 119,1 

¶Canticum graduum.
¶¶Codd. : (Ps. 119) D30 Ω F Rusch Ps-G | gr + Vox Christi in passione ad Patrem de Iudeis D30
Numérotation du verset Ps. 119,I 

Ad Dominum cum tribularer
clamavi ¦
et exaudivit me.
Numérotation du verset Ps. 119,2 II

Domine libera animam meam a labiis iniquis ¦
et1 a lingua dolosa.
1 et Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω F Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 119,3 III

Quid detur tibi
aut2 quid apponatur tibi ¦
2 aut Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω F Rusch Edmaior.cum Ps-R] et Ps-G (F L) Edminor.
ad
linguam dolosam ?
Numérotation du verset Ps. 119,4 IV

Sagitte potentis acute ¦
cum carbonibus
desolatoriis. 3
3 vv. III-IV inv. Ω F
Numérotation du verset Ps. 119,5 V

Heu mihi
quia incolatus meus
prolongatus est’
habitavi
cum habitantibus4
4 habitantibus Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω F Rusch cum Ps-R ] habitationibus Ps-G (L F)
Cedar ¦ 5
5 Cedar] Caedar Ps-G ( R F I M W U ) Φ D30 *
Numérotation du verset Ps. 119,6 

multum
incola fuit anima mea.
Numérotation du verset Ps. 119,7 VI

Cum his
qui oderunt6
6 oderunt plerique codd., edd oder’t D30 Ω F,oderant Ps-G ( R F L Φ RGVP*) cum Ps-αδ Ps-Moz
pacem eram pacificus ¦ cum loquebar illis impugnabant me gratis.

Psalmus 119

Numérotation du verset Ps. 119,1 
prol.|
marg.| {191.1133A} Ad Dominum cum tribularer. Titulus: Canticum graduum. [CASSIODORUS.] Beatitudinem quam superior psalmus unita meritorum varietate cantavit, isti sequentes psalmi ordinatis XV gradibus, tam psalmorum quam meritorum in sacramentum Veteris et Novi Testamenti explicant. [ALCUINUS.] Septenarius enim ad vetus refertur, octonarius ad novum. Patres namque Veteris Testamenti hebdoadi, id est septenario serviebant; observabant enim septimum diem, vel Sabbatum, septimam septimanam, septimum mensem, septimum annum, et septimum annum septime decadis, qui iubileus dicitur (Lv.  XXIII, 25). Patres vero Novi Testamenti ogdoadi serviunt, id est octonario, quia servant octavum {191.1133B} diem que Dominica dicitur, et octavas martyrum, et octavam resurrectionis exspectant. Ideoque per octonarium et septenarium duo Testamenta signantur. Unde Salomon: Da partes septem, nec non et octo (Qo. 11). [Hilarius] Quindecim graduum fit distinctio, ut per hec significetur duorum Testamentorum doctrinam in his gradibus contineri. Et sunt hic quindecim gradus, sicut in templo Salomonis totidem erant gradus, quibus ascendebatur in templum quod est figura celestis templi, ad quod his gradibus ascenditur. Hec est scala Iacob. In scalis enim vidit Iacob angelos ascendentes et descendentes (Gn. 28). [AUGUSTINUS.] Hi sunt spirituales doctores, qui per hos meritorum gradus quasi per quedam interscalaria ascendendo {191.1133C} proficiunt usque ad intellectum spiritualium, et quasi descendentes parvulis se contemperant non cadentes. Cadit enim qui deficit, descendit qui se contemperat parvulis. Cecidit Adam per superbiam intumescens; descendit Christus per misericordiam parvulis condescendens. Sic et sui per humilitatem descendunt, non per superbiam cadunt. Unde Apostolus: Sive enim mente excedimus Deo, sive sobrii sumus vobis (2Cor. 5). His ergo gradibus inoffenso pede mentis ascenditur atque descenditur. Graduum autem nomen ambiguum est apud nos, quia gradus dicimus ascendentium et descendentium. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Apud Grecos certum est quod ascendentium tantum sunt gradus. Est autem hic ascensus, qui fit non pedum passibus, sed promotione {191.1133D} affectuum, ut de virtute in virtutem ascendatur, ubi caritas movet pedem. Ideoque quanto quis plus diligit, tanto magis ascendit: et ideo congrue preponitur canticum, quod est exsultatio mentis habita pro eternis. Et est sensus: hic est canticum graduum, id est mentis exsultatio de ascensu spirituali, quia spirituales gradus sunt isti. Ascendens ergo hic loquitur, sed videndum est quis ascendat, ubi et unde, et in quid ascendat, et per quem. Quis? vir iustus; ubi fit ascensus? in corde. Unde alibia: « Ascensiones in corde suo disposuit ». Unde ascendit? A convalle plorationis. In quid? in {191.1134A} illud quod oculus non vidit, nec in cor hominis ascendit: (1Cor. 2). Per quem ascendit? per Verbum incarnatum, quod descendit ut per ipsum nos ascenderemus. Verbum enim caro factum, calicem bibens passionis, factum est nobis convallis plorationis. Manens vero apud Deum est mons ascensionis. Sic enim descendit ad te, ut maneret in se; descendit ad te, ut fieret tibi convallis plorationis; mansit in se, ut esset tibi mons, ad quem ascenderes. Ab exemplo ergo humiliationis eius ascendatur ad voluntatem, et altitudinem deitatis ipsius. Primus autem gradus est a malis seculi exire, et universe vanitati renuntiare. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Initium enim profectus est carnalia vitia relinquere, et Domino supplicare. Unde in veteri lege quando {191.1134B} emebatur mancipium gentile radebantur ungues eius, et capilli tondebantur (Dt. 21). Quia oportet veterem vanitatem quemque exuere, ut Domini obsequio mancipetur. Hic ergo a renuntiatione seculi, quibusdam gradibus meritorum, ad eternam et perfectam pervenitur caritatem, que in summo gradu locata est.
a Ps. 83, 6.
marg.| Intentio: [Hilarius] Nos monet ascendere, que eadem est in omnibus, sicut et unus titulus. Modus: [CASSIODORUS.] Bipartitus est psalmus. Primo ascendere incipiens, quia multos invenit obsistentes a linguis eorum cupit liberari. Secundo de permistione malorum conqueritur, ibi heu mihi! Iustus ergo volens exire de malis seculi, quibus premebatur, dicit se clamasse ad Dominum sic:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 119,1 
I
prol.|
marg.| marg.|276 {191.1134C} Cum tribularer [Hilarius] peccatis, clamavi intensione cordis, ad Dominum, ut me educeret; et exaudivit me [AUGUSTINUS.] constituendo ad gradus ascendendi, ubi orat contra linguas detrahentium, dicens:B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 119,2 
II
prol.|
marg.| Domine, libera. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Cum enim incipit homo ascendere, id est cogitat perficere contempto seculo soli Deo herens incipit pati linguas adversantium, id est detrahentium, et quod gravius est, quasi consulendo a salute avertentium. Has ergo qui non patitur, nondum proficere conatur. Ascensurus ergo primum contra eas precatur. quasi1 : Quia me in gradu constituisti, iam {191.1134D} ergo, o Domine, libera animam meam a labiis iniquis, que iniqua suadent; et a lingua dolosa, que specie consulendi plus nocet. Hec talia converso mox occurrunt, unde primus homo corruit. Labia enim iniqua fuerunt quibus expressum est: Comede (Gn. 2). Lingua dolosa, qua palliato fine consilii dictum est: Eritis sicut dii (Gn. 3). Sed Dominus quasi exercens istum, dicit ei:C
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 119,3 
III
prol.|
marg.| Quid detur tibi. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] quasi2 : Tu dicis libera, sed quid detur tibi aut quid apponatur {191.1135A} tibi quo te munias ad, id est contra linguam dolosam que iniqua suadet? Duo verba posuit, dari et apponi, quia sagitte dantur in arma, et carbones apponuntur quasi in consolatione. Unde Dominus respondens subiicit sue interrogationi:D
D ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 119,4 
IV
prol.|
marg.| Sagitte potentis acute dabuntur cum carbonibus desolatoriis, vel vastatoriis; quod idem est. [AUGUSTINUS.] Sagitte acute sunt verba Dei, quia verbis Dei sagittatur cor ad amorem Dei, ut fiat in eo vulnus amoris, non 54oris. Unde in Canticis: Vulnerasti cor meum caritate (Cant. 4). Carbones vero sunt exempla iniquorum conversorum ad Deum, qui bene dicuntur carbones, qui de mortuis reviviscunt, {191.1135B} quando accenduntur et adhibiti mortuis eos accendunt. Ita qui se convertunt ad Dominum de mortuis, reviviscunt igne caritatis calefacti et suo exemplo alios accendunt ut vivant. Hi bene post sagittas exponuntur, quia post exhortationem verborum exemplis agendum est, ut quod verbis accepit quis, credat se posse, cum multi delicati, etiam femine, ut Agnes, Agathes, iam illud impleverunt; et si multum peccaverunt, ut Paulus et Maria, eo amplius amaverunt. Hec exempla dicuntur carbones desolatorii vel vastatorii, quia vastando ad desolationem ducunt carnales cogitationes, et seculares amores, qui male fronduerant, ut ita sit locus purus edificio Dei. Et est, sagitte potentis acute dabuntur {191.1135C} cum carbonibus desolatoriis, id est cum exemplo conversorum ad Deum. [CASSIODORUS.] Vel verba ipsius iusti sunt, qui more nimis cogitantis hesitat, et querit remedium, dicens: Quid detur, aut quid apponatur tibi ad linguam dolosam. Sententia horum verborum non mutatur: Deinde interrogationi sue respondet, vel Deus dicens; Sagitte potentis acute etc. Non mutatur sensus.E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 119,5 
V
prol.|
Numérotation du verset Ps. 119,6 
prol.|
marg.| PARS. 2. Heu mihi. [CASSIODORUS.] Secundo de incolatu et permistione malorum conqueritur. quasi3 : Accepi sagittas et carbones, sed adhuc inter malos sum. Et ideo, Heu mihi! Acceptis enim sagittis et carbonibus {191.1135D} iam factus triticum nondum est in horreo, sed in area, ubi palea multa premitur. Videns ergo multa mala que ante non viderat, clamat. Heu mihi. Nulli homini apparent mali, nisi factus sit bonus. Hoc enim Dominus docet in parabola evangelica, qua dicitur quod cum crevit herba et fecit fructum, apparuerunt zizania (Mt. 13). Inde: Heu mihi, quia incolatus meus, id est peregrinatio huius seculi, prolongatus est, quia, etsi breve sit tempus, tamen desiderio nimio longum videtur. [Hilarius] Cur inde gemis? quia habitavi, non cum bonis, sed cum habitantibus, vel tabernaculis Cedar . Cedar fuit filius Ismelis. Unde Saraceni {191.1136A} descenderunt, qui verius ab Agar dicerentur Agareni, sed a Sara digniori et libera nomen sibi vindicaverunt, quorum uterque in tabernaculis legitur habitasse. [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Tabernacula ergo Ismel, recte Cedar sunt dicta; quia Cedar ad Ismel pertinet, sicut in Genesi habetur (Gn. 25). Per Ismel autem sive Cedar significantur mali, sicut per Isaac significantur boni. Isaac ergo modo est cum Ismel, id est spirituales cum carnalibus filiis ancille, a quibus et patiuntur sicut Ismel persequebatur Isaac. Et est habitavi cum habitantibus Cedar, vel cum tabernaculo Cedar, id est cum malis qui significantur per Cedar. Vel secundum interpretationem nominis. Cedar enim interpretatur tenebre. Et est, cum habitantibus Cedar, id est cum {191.1136B} habitantibus tenebras, sed non est obscuratus ab eis, et est idem sensus cum precedenti. Per hoc nota quia non est dimittenda unitas corporis Christi, id est Ecclesie; non precidenda ecclesia, quia, si mali nunc a bonis non possunt separari, ferendi sunt. Dico habitavi cum malis, et diu. Et hoc est quod subdit: Multum incola etc.
3 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita continua: Cur cum illis doles esse? quia multum incola Fuit anima mea. Ideo dicit animam incolam, ne putes corporalem peregrinationem, sed spiritualem. Sicut enim corpus peregrinatur locis, ita anima peregrinatur affectibus. Si enim Deum amat anima, ascendit ad Deum; si autem terram amat, a Deo anima peregrinatur.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 119,7 
VI
prol.|
marg.| Cum his. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] quasi4 : Multum incola fuit anima mea; et non solum longus, sed et gravis, fuit incolatus, quia cum his qui oderunt pacem. Vel sic iunge, habitavi cum habitantibus, vel cum tabernaculis Cedar; et, cum his qui oderunt pacem, id est qui conscindunt unitatem Catholicam, eram pacificus, id est servans unitatem, non iratus, non turbulentus. Et cum loquebar illis, id est cum prohiberem a malis, bona loquens, ipsi obstinati impugnabant me gratis.G
G ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 119), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_119)
Signaler un complément d'information

Notes :