Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa magna

Biblia communis

Psalmus 50

Numérotation du verset Ps. 50,1

¶In finem psalmus David

¶Codd. : (Ps. 50) D30 P106 Tr511 Tr881 Rusch Ps-G, def. Ω^F

Numérotation du verset Ps. 50,2

cum venit ad eum Nathan propheta

quando

intravit ad Bersabee¹.

¹ Bersabee] Bethsabee D30 Ps-G

Numérotation du verset Ps. 50,3 I

Miserere mei

Deus ¦ secundum magnam

misericordiam tuam.

Numérotation du verset Ps. 50,II

Et secundum multitudinem

miserationum tuarum ¦

dele iniquitatem meam.

Numérotation du verset Ps. 50,4 III

Amplius

lava me

ab iniquitate mea ¦

et a peccato meo

munda me.

Numérotation du verset Ps. 50,5 IV

Quoniam

iniquitatem meam ego cognosco ¦ et peccatum meum

contra me est semper.

Numérotation du verset Ps. 50,6 V

Tibi soli

peccavi

et malum

coram te feci ¦

ut iustificeris in sermonibus tuis

et vincas cum iudicaris.

Numérotation du verset Ps. 50,7 VI

Ecce enim

in iniquitatibus conceptus sum ¦

et in peccatis concepit me

mater mea.

Numérotation du verset Ps. 50,8 VII

Ecce enim

veritatem dilexisti ¦ incerta et occulta sapientie tue

manifestasti mihi.

Numérotation du verset Ps. 50,9 VIII

Asperges² me hyssopo

² Asperges] Aspargas Ps-G

et mundabor ¦ lavabis me

et super nivem dealbabor.

Numérotation du verset Ps. 50,10 IX

Auditui

meo dabis gaudium

et letitiam ¦

et³ exultabunt ossa

³ et] om. Ps-G

humiliata

Numérotation du verset Ps. 50,11 X

Averte faciem tuam

a peccatis meis ¦

et omnes iniquitates meas

dele.

Numérotation du verset Ps. 50,12 XI

Cor mundum

crea in me Deus ¦

spiritum⁴ rectum

⁴ spiritum L² D D30 Ω^S Ed1455 cum moz x ] + et Cor2 (grecus et hebr. et anti. et Hieron.) Rusch Ps-G

innova in visceribus meis.

Numérotation du verset Ps. 50,13 XII

Ne proiicias me a facie tua ¦

et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.

Numérotation du verset Ps. 50,14 XIII

Redde mihi

letitiam salutaris tui ¦

et spiritu principali

confirma me.

Numérotation du verset Ps. 50,15 XIV

Docebo iniquos

vias tuas ¦

et impii

ad te convertentur.

Numérotation du verset Ps. 50,16 XV

Libera me

de sanguinibus

Deus Deus salutis mee ¦

et⁵ exultabit

⁵ et] om. Ps-G

lingua mea iustitiam tuam.

Numérotation du verset Ps. 50,17 XVI

Domine labia mea aperies ¦

et os meum

annuntiabit laudem tuam.

Numérotation du verset Ps. 50,18 XVII

Quoniam si voluisses sacrificium dedissem ¦

utique holocaustis

non delectaberis.

Numérotation du verset Ps. 50,19 XVIII

Sacrificium Deo

spiritus contribulatus ¦

cor contritum

et humiliatum

Deus non despicies⁶.

⁶ despicies plerique codd. et edd. D30 Cor2 (vel DESPICIES ut habent satis antiqui cum Hieron.) Ω^S Rusch cum Ps-H ] despicias F² Cor2 (secundum antiquiorem), spernet Ps-G (R F* L) cum LXX Ps-γ, Hier. tract. p. 422, spernit C I cum Ps-R

Numérotation du verset Ps. 50,20 XIX

Benigne fac

Domine⁷ in bona voluntate tua

⁷ Domine Cor2 (grec. cum satis anti. habent) D30* Rusch Weber ] om. Ps-G (F* L*) D30² (eras. ut vid.) cum Ps-H Cor2 (alii cum hebreo non habent)

Sion ¦

ut⁸

⁸ ut Rusch Ps-G ( L² Q* Ψ Β Ω^S) edd. cum Ps-R ] et D30 Cor2 (secundum grecum et secundum anti. et Hieronymum ET EDIFICENTUR, non est ibi UT ) Ps-G

edificentur muri Hierusalem.⁹

⁹ Hierusalem] in praem. L

Numérotation du verset Ps. 50,21 XX

Tunc

acceptabis sacrificium iustitie oblationes et holocausta ¦

tunc imponent

super altare tuum

vitulos.

Psalmus 50

Numérotation du verset Ps. 50,1

^prol.|

Numérotation du verset Ps. 50,2

^prol.|

^marg.| Miserere mei, Deus . Titulus. Psalmus David, cum venit ad eum Nathan propheta, quando vel quoniam intravit ad Bersabee . Legitur in libro Regum ( II {191.483B} Reg. XI etc. ), quod David prospere regnans, atque in suo palatio sedens, vidit Bersabee uxorem Urie, lavantem se, et concupivit eam, et ad se vocatam cognovit. Comperto autem quod per eum esset facta gravida, revocavit ab expeditione Uriam, si forte ad uxorem intraret, ut eius concubitu gravida crederetur. Urias autem noluit dum in castris populus Domini laboraret. Scripsit ergo rex duci exercitus sui Ioab, ut Uriam poneret in illa parte prelii ubi occideretur. Hac epistola sue mortis accepta, Urias dedit Ioab, qui ita fecit sicut preceperat David, et occubuit Urias. Sic ergo David cum adulterii culpam celasset, Nathan propheta immissus a Deo intravit ad eum, et quesivit ab eo iudicium de divite, qui, cum haberet centum oves, vicino pauperi {191.483C} solam quam habebat oviculam rapuit. Cum autem iudicaret David hunc esse dignum morte: Respondit Nathan: Sic et tu fecisti, qui cum haberes multas uxores et concubinas, unam quam habebat Urias rapuisti. Ad vocem ergo prophete David penituit, et in conspectu omnium contestans peccatum suum, se reum abiecit. Et hoc est quod ait titulus: Psalmus iste attribuitur David prophete. Psalmus dico, agens de penitentia et humilitate quam habuit David, cum venit ad eum Nathan propheta, missus a Deo ad arguendum eum, qui similitudinem de ove pauperis proposuit. Venit dico, ut argueret eum de peccato, quod fecit, quando intravit ad Bersabee. Vel redargueret eum de hoc, quoniam intravit ad Bersabee. [AUGUSTINUS. {191.483D} CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Vicit pax prosperitatis, quem bella non vicerunt. David autem hic apponitur in exemplum non cadendi, non prosperitatis otia affectandi, sed si cecideris resurgendi. Et ne desperes de peccati immanitate, cum videas David post reatum homicidii et adulterii, per penitentie humilitatem, Deo placuisse. Nam arguente eum Nathan propheta, rex non erubuit peccatum publice confiteri. Non se excusavit, ut solet homo, et a se penas exegit, quas vix ferret aliquis coactus. In conspectu omnium reum se abiecit cuius iudicium ab omnibus timebatur. Unde hic specialiter humilitas {191.484A} ostenditur, que adeo penitentibus valet. Inde est quod hic penitentialis psalmus plus aliis frequentatur in Ecclesia [ (88)], quia hic magis humilitas ostenditur, et quia hoc est temperatum supplicationis genus, quod etiam implere infirmi possunt {191.484B} quia hic nihil difficile dicitur ut in aliis: Lavabo per singulas noctes lectum (Ps. 6); et Gravata est super me manus tua (Ps. 31); Putruerunt et corrupte cicatrices mee (Ps. XXXVII); et Cinerem tamquam panem manducabam (Ps. CI); De profundis clamavi (Ps. CXXIX); Persecutus est inimicus animam meam (Ps. 142). Sed hic a pio petit misericordiam. Alibi ergo districtiora fortioribus; hic temperata providit infirmis. Forsan ideo dicet, docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur, quia previdit per hunc psalmum plures petituros veniam. Et est iste psalmus quartus in ordine penitentialium, et in ordine psalmorum, quinquagesimus est, pro modo iubilei, quia hic est psalmus remissionis. Iubileus quippe annus in lege {191.484C} quinquagesimus erat, in quo omnibus debita remittebantur, et possessiones alienate restituebantur (Lv. 25). [ALCUINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] Unde iubileus initians, vel remittens dicebatur. Ita per penitentialem humilitatem, de qua hic agitur, plena his prestatur peccatorum remissio.

^marg.| Intentio: Monet ad penitentiam. Modus: Quinque sunt partitiones. Prima pars est deprecatio, ubi captat a persona iudicis per misericordiam et iustitiam qua punire deberet, nisi quia iste satisfacit, quod est a sua persona captare. Secundo ex auctoritate Dei manifestantis confidentia ablutionis ostenditur, ibi incerta etc. Tertio ex confidentia securus petit dilectionem omnium peccatorum et plenam restitutionem, ibi averte faciem tuam. Quarto {191.484D} dicit quid restitutus persolvat, ibi docebo. Quinto de edificatione Hierusalem prophetat, ibi benigne fac Domine. David ergo non excusans peccatum, sed publice confitens, ait:^A

^A ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,3
I

^prol.|

^marg.| Miserere mei, Deus. [CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hoc dicens locum aufert iudicio, id est discussioni, quia factum conceditur, secundum magnam misericordiam tuam naturalem, cuius misericordia est divina natura. quasi¹ : Ad tuam misericordiam confugio, ut gravibus vulneribus thiriacam² {191.485A} remissionis infundas^a. Misericordiam dico magnam, quia magna est miseria mea, et ideo magnam exigit medicinam; de gravi enim peccato desperandum esset, nisi esset magna misericordia, que non potest definiri quanta sit. Bene ergo dicit, magnam, que de celo Deum deposuit, corpore induit, ut pateretur et moreretur, per quam credebat iste se facile absolvi, per quam sciebat genus humanum liberari. Quid ergo non poterat dare, cum secundum se rogatur Deus ignoscere?^B

^a Hieronymus (pseudo), Breviarium in Psalmos (Ps. 50), PL 26, 972B : « Confugio ad miserationes tuas ut gravibus vulneribus theriacam remissionis infundas ». Cf. Glossa in loc. cit. Cbg 150, f . 130v ; PL 191, 484D-485A : « Quasi [+ dicat PL191 ] : Ad misericordiam tuam [m. t. inv . PL191 ] confugio ut gravibus vulneribus thiriacam [ciriacam cacogr . PL191 ] infundas remissionis [i. r. inv . PL 191 ] ». Cave lector ne confundas « theriaca = thiriaca = tiriaca » (a greco θηριακός) - que medicinam contra morsum serpentium significat – et « kyriaca » = « ciriaca ». [MM 2017] Cf. Glossa ordinaria : Codd. Tr726 (97v : dele iniquitatem); Rusch; om. P106 Ta116 Tr511 Tr881 Tr924 Tr925 SG18thiriacam] scrips. tiriacam Rusch

^B ¶Codd. : PL191

¹ quasi] + dicat PL

² thiriaram Cbg150 ] ciriacam cacogr. PL191

Numérotation du verset Ps. 50,II

^prol.|

^marg.| Et miserere mei secundum multitudinem miserationum tuarum [ (89)], ab initio seculi exhibitarum, id est secundum multitudinem factorum tuorum, {191.485B} que superat magnitudinem quamlibet peccatorum. [CASSIODORUS. GREGORIUS CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Ecce per misericordiam et miserationem petit iste. Et est misericordia in natura, miseratio in effectu. Quomodo vero misereri velit, ostendit, dele ut nullum remaneat peccati vestigium, iniquitatem meam contra proximum commissam: quem modum delendi velit, ostendit: postea subdit:^C

^C ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,4
III

^prol.|

^marg.| Lava me ab iniquitate [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. HIERONYMUS. CASSIODORUS.] qua peccavi contra Uriam. Lava dicit, quia videbat per spiritum ablutionem baptismi, ubi plena ablutio et remissio, et taliter ablui petit. Et lava me a peccatis meis, quod {191.485C} in me fuit carnis voluptate. Lava dico, amplius quam ab actu peccati, quia plus peccavi quam actu, quia scienter, et ex voluntate utrumque feci. Tu ergo, amplius lava, ut non modo culpam operis, sed etiam reatum voluntatis abstergas. Vel amplius lava, quam petere intelligam; lava dico, et munda me, scilicet sic lava, ut mundes me; lavantur enim quedam, que tamen non sunt pura.^D

^D ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,5
IV

^prol.|

^marg.| Quoniam iniquitatem [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] cuius misericordiam petit ut ignoscat, quia scit iustum ut peccata puniat, subdit, quoniam iniquitatem. Posset enim ei dici: Petis per misericordiam {191.485D} peccatum deleri, quid ergo erit? Per misericordiam peribit iustitia ut hoc sit impunitum? non, quia ego punio; et hoc est: Tu ideo ne punias, quoniam iniquitatem meam ego cognosco. quasi³ : Ignosce, quia ego cognosco, non dissimulo, et peccatum meum contra me est semper. Sibi fecit iste quod Deus in iudicio faciet. Unde supra: Arguam te, et statuam contra faciem tuam (Ps. XLIX). Vel secundum aliam litteram, et peccatum meum contra me est semper, non habet peccatum post tergum, ut prius habuit cum negligeret, post tergum enim peccatum habuit, cum rex sententiam in divitem, qui rapuit ovem pauperis, dedit, oblitus sui.^E

^E ¶Codd. : PL191

³ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,6
V

^prol.|

^marg.| {486A} Tibi soli. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Dico munda, et merito te oro ut mundes, quia peccavi in me carnis voluptate, sed tibi soli, quia rex est omnibus superior, et ideo a Deo tantum, qui est maior eo, puniendus est. Si quis de populo erraverit; et Deo peccat et regi. Rex vero non habet hominem qui sua facta diiudicet. Ideo ait: Tibi soli peccavi, et malum, commissum in proximum, coram te feci. Hoc dicit, quia ubique scit Deum esse. Unde se arguit, quia eo presente non erubuit. Tibi soli peccavi, quia a Deo iustus est, ut iustificeris, id est ut iustus et verax inveniaris, in sermonibus {191.486B} tuis, id est in cibis que dixisti, cuius verba non transeunt, sed implentur. Unde: Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt (Lc. 21), et adeo iustus es, ut vincas. id est superes in iustitia, alios, cum iudicaris, id est cum mihi et aliis in iudicio compararis. Deus enim tante iustitie est, ut se cum homine velit iudicari. Unde in Isaia: Iudicate inter me et vineam meam (Is. 6), et postea quasi sub iudice causam suam exponens, ait: Popule meus quid feci tibi aut quid molestus fui tibi? Responde mihi (ibid.) Ergo contra eum quem ex pastore regem fecit, talem habet iustitiam, ut vincat, si inter se et eum iudicetur.

^marg.| [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Vel ita ab illo loco, tibi soli, Christo nullum peccatum habenti, {191.486C} in prescientiam, id est in spiritu prophetie dicit David. Tibi soli, quasi⁴ : ideo dico tibi munda, quia, peccavi in me, tibi soli, quia tu solus sine peccato es. Et ideo iustus punitor. Ille enim iuste punit, qui non habet in se quod in illo puniatur. Ille est iustus reprehensor, qui non habet in se quod reprehendatur. Hic est inter homines solus Christus, de quo Isaias: Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius (Is. LIII). Et malum in proximum coram te feci, id est in tui presentia. Tibi soli peccavi, qui adeo iustus es, ut iustificeris, id est solus verax inveniaris; in sermonibus tuis, quia solus in omnibus unum potuit dicere homo Deus, unde Deus verax, omnis homo mendax {191.486D} (Rm. 3). Vel adeo iustus es, ut vincas omnes iniustitias; superas enim omnes homines, omnes iudices; et qui se putat iustum esse, eoram te iniustus est. In cuius conspectu astra non sunt munda (Iob 25); qui in angelistuis reperis pravitatem (Iob 4). Tu ergo solus iuste iudicas, cum, id est quamvis iniuste iudicaris, id est iniuste iudicatus sis a Pilato et a Iudeis.

⁴ quasi] + dicat PL

^marg.| [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. GREGORIUS ] Vel ita: et adeo iustus es, ut vincas diabolum, et mortem, et Iudeos, cum iudicaris in iudicio quo iudicatus es; videt enim futurum iudicem iustum, a peccatoribus iudicandum, et in eo iudicio vincentem qui ascendit super occasum; occidendo enim victor {191.487A} factus est. Unde: Ero mors tua, o mors (Ose. 13).

^marg.| Vel ita ab illo loco: Ut iustificeris in sermonibus tuis etc. Ostendit esse veracem Patrem in promissione qua promiserat Christum ex stirpe David nasciturum, quod quidam propter peccata David Deum non implere dicebant; contra quos David dicit loquens ad Deum Patrem. Ideo munda, ut me mundato iustificeris, id est verax reperiaris, in sermonibus tuis, qui sunt de promissione Christi, quam mihi fecisti. Et vincas, id est ostendas illos mendaces, cum iudicaris, ab eis, non facere quod promisisti.

^marg.| Vel ita: Agit contra illos qui dicebant Deum David non indulgere, eo quod tam graviter Deum offenderat. Precatur ergo David ut parcat, ut sic impleat quod promisit de venia ingemiscentis, dicens: {191.487B} Quacumque hora peccator ingemuerit, omnium iniquitatum eius non recordabor (Ez. 18). quasi⁵ : ideo munda, ut iustificeris in sermonibus tuis qui sunt de promissione venie ingemiscentis ut vincas, id est convincas eos, cum iudicaris, ab eis non parcere mihi.^F

^F ¶Codd. : PL191

⁵ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,7
VI

^prol.|

^marg.| Ecce enim. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Dixit Christum iustum et in iustitia alios vincere; sed ne putetur eos vincere tantum qui grandia commiserunt, et non eos qui ex quo nati sunt, nihil tale commiserunt. Personam totius humani generis {191.487C} in se ostendens subdit: Ecce enim. quasi⁶ : Vere vincis. Ecce enim.

⁶ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita continua: Peccavi et non mirum, quia ecce conceptus sum in iniquitatibus originalibus et actualibus, id est ita conceptus sum, quod et macula originalis peccati teneor, et ad actualia pronus existo. In iniquitatibus se conceptum dicit, non quia peccatum sit misceri coniugibus, cum sit causa prolis; sed ideo quia quod fit, id est concipitur de carne penali fit; et quod de corpore mortuo per peccatum seminatur, cum vinculo peccati originalis nascitur; et mortis temporalis et eterne, Non igitur se conceptum in iniquitatibus dicit, eo quod de adulterio sit natus, imo de sancto Iesse, et coniuge ipsius sed ideo quia in omnibus trahitur iniquitas ex Adam, et vinculum mortis. {191.487D} Nemo enim nascitur, nisi trahens penam et trahens meritum pene, nisi tu qui de Spiritu sancto conceptus es. Ergo etiam in his imputas peccata, qui nullum actuale peccatum commiserunt. In omnibus enim sunt vincula peccati, propago mortis; tu Deus vincis, qui de Spiritu sancto es conceptus. Advertenda est humilitas penitentis, qui omnia confitetur a parentibus traducta, unde minuitur invidia peccati: si a radice peccator est, id est quia a radice se peccatorem confitetur, et tam humilis confessio tot peccatorum misericordiam pii commovet iudicis; de uno arguitur, et omnia confitetur. Et in peccatis libidinis concepit me, vel aluit me in utero mater mea, id est concupiscentia libidinis que peccatum est, nisi excusetur per bona coniugii. {191.488A} Nam hoc opus castum in coniuge, non habet culpam, sed origo peccati in prole secum trahit debitam penam. Ideo ita fateor me pecasse, quia^G

^G ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,8
VII

^prol.|

^marg.| Ecce in evidenti veritatem dilexisti. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] quasi⁷ : Non in te culpam refundo, sed veritatem profiteor, quam diligis. Hic penitens, quia in confitendo dixit veritatem quam Deus super sacrificia querit supplicat sibi subveniri.

⁷ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Ideo ita punio peccatum meum, quia, ecce in manifesto, veritatem dilexisti, qua peccatum punias, licet sis pius indultor. Sic enim misericordiam dat Deus, ut servet veritatem, ut nec peccata eius sint {191.488B} impunita cui ignoscit. Ignoscit enim seipsum punienti. Misericordia ergo est quod homo liberatur, veritas est quod punietur peccatum. Incerta secunda pars secundum quosdam, ubi ex auctoritate Dei manifestantis occulta ostenditur confidentia ablutionis. quasi⁸ : Oro ut mihi parcas, quia iam incerta et occulta sapientie tue, id est adventum Filii tui, qui aliis incertus, aliis occultus erat, manifestasti mihi, per spiritum prophetie. [CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Per hoc enim prophetiam notat, qua ei revelatum est, ut sciret quod Deus Filium haberet, et de suo semine nasceretur, unde sibi a peccato magis erat cavendum.

⁸ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Incerta et occulta sapientie tue, id est cognitionis tue, id est que de cognitione tua aliis sunt occulta manifestasti mihi. {191.488C} Vel incerta et occulta sapientie tue, id est remissionis peccatorum mihi per sapientiam revelate, manifestasti mihi. Per Nathan prophetam, qui dixit mihi penitenti; transtulit a te Dominus peccatum tuum (2Rg. 12). Incerta autem et occulta sunt, quod talibus ignoscit Deus. Sub hac incertudine Ninivite penituerunt, dicentes: Quis scit si convertatur et ignoscat Deus? (Ionas 3) Sed hoc novit David, dicente sibi confitenti Nathan propheta: Dimisum est tibi peccatum tuum (2Rg. 12). Ideo confidenter inquit:^H

^H ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,9
VIII

^prol.|

^marg.| Asperges me [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. CASSIODORUS. {191.488D} AUGUSTINUS. AUGUSTINUS.] Hic secundum quosdam auctores, secunda partitio huius psalmi dicitur esse, que est confidentia misericordie Dei, que multum est utilis ne subrepat desperatio, que omnibus peccatis est gravior. quasi⁹ : incerta et occulta manifestasti mihi: et ita certus sum quod asperges me, Domine, hyssopo, id est sanguine Christi, et caritatis humilitate, scilicet ut radice caritatis sim fixus in Christo. Hyssopus enim herba est humilis, sed medicinalis, cuius radix petre herere dicitur, ita homo hac in mysterio aspersus fit humilis radice caritatis, fixus in humili Christo, et sic mundatur. Dicitur hec herba etiam purgare pulmones, in quibus est inflatio: sic humilitas, superbiam depellit. Et sic mundabor et supponit qualiter. Lavabis me aqua {191.489A} baptismi, id est sicut in baptismo lavabis fideles tempore gratie. Vel mundabis me. Alia littera et dealbabor super nivem, id est incomparabiliter. Vel ideo dicit, super nivem, ut notet se esse vestem Domini: et ideo sine macula et ruga, quia vestimenta Christi in transfiguratione Domini facta sunt alba sicut nix, per que sancti significantur. Unde: Quotquot in Christo baptizati estis, Christum induistis (Gal. 5). Quorum si fuerint peccata ut vermiculus, velut nix dealbabuntur (Is. 1). Et hoc est, et dealbabor super nivem, id est ut sim vestis Domini sine macula et ruga. Unde et in monte vestis Christi fulsit sicut nix. Et sic ego audiam et,^I

^I ¶Codd. : PL191

⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,10
IX

^prol.|

^marg.| Auditui meo dabis gaudium. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Nota istum humilem esse, quasi¹⁰ : Audiam te humilis, non loquar contra te superbus defendendo culpam. Et huic auditui meo dabis gaudium de absolutione peccati, dicendo: Dimissum est tibi peccatum tuum (2Rg. 12). Et letitiam de eternis, que promittis mihi. Qui enim humilis audit et discit, intus gaudet de veritate. Unde amicus sponsistat et audit: stat, non cadit loquendo; et gaudet gaudio, propter vocem sponsi. Et quia iam humilis sum exsultabunt ossa, id est interiora mea, humiliata, quia sunt sine fastu, non habent tumorem; tumor enim infusa repellit.^J

^J ¶Codd. : PL191

¹⁰ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,11
X

^prol.|

^marg.| {489C} PARS 3 Adverte . [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Tertia pars, ubi confidentia securus petit deletionem omnium peccatorum, et plenam restitutionem. quasi¹¹ : Ossa sunt humiliata. Et ideo, averte a peccatis meis non a me, faciem tuam, quia ea ante faciem meam habeo. Si enim homo advertit peccatum, Deus avertit faciem ne puniat. Adverte ergo peccatum, ut avertat Deus: ne advertendo, ipse animadvertat, qui est virga vigiliarum. Unde ad Ierem. dicitur: Quid tu vides Ieremia? virgam vigiliarum ego video (Ier. 1). Virga vigiliarum Deus est, qui vigilat super populum suum ad puniendum, si ille dormit ad {191.489D} confitendum; dormit vero, si ille vigilat. Dico averte et avertendo dele de notitia tua omnes iniquitates meas, plus presumit iste, quam de illo grandi peccato homicidii et adulterii, et hoc per magnam misericordiam Dei. De duobus culpatus, prudenter pro omnibus orat. Dico dele, et deletis malis.^K

^K ¶Codd. : PL191

¹¹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,12
XI

^prol.|

^marg.| Crea in me, Deus, cor mundum, quasi novum aliquid. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Sed quia et ante peccatum innocens fuerat, addit et innova spiritum meum faciendo rectum, quia curva erat spiritus mei rectitudo: {191.490A} ad terrena. Rectus est spiritus, cum ei Deus est bonus per omnia, ut et David postea fuit, etiam in adversis. Et non tantum in spiritu me innova: sed etiam in visceribus meis, unde adulterium exiit. [ (90)] In renibus enim sedes est voluptatis. Unde de diabolo dicitur: Cuius virtus est in lumbis, et in umbilico ventris (Iob XL). Ideo in utriusque partibus, anima scilicet et carne, remedium curationis petit, quia in eis peccavit. Sic desiderat expiari, ut videatur nil tale ultra velle committere.^L

^L ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,13
XII

^prol.|

^marg.| Ne proiicias me . [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi¹² : A peccatis faciem averte, sed ne proiicias me a facie tua unde lumen et sanitas venit, euius faciem amittere {191.490B} timet, eius faciem invocat, et Spiritum sanctum tuum, id est gratiam Spiritus sancti ne auferas a me. Auferas dicit, quia iam habet donum Spiritus: qui confitetur et penitet, quia non potest esse confessio peccati, et punitio in homine, ex seipso. Cum enim quisque sibi irascitur, et displicet, sine dono Spiritus sancti non est. Vel spiritum prophetie, qui sibi omnibus pretiosior est rebus, solum peto non auferri tacens de ceteris, ne auferas Spiritum, et per eum,^M

^M ¶Codd. : PL191

¹² quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,14
XIII

^prol.|

^marg.| Redde mihi [AUGUSTINUS. HIERONYMUS.] quia peccando amisi letitiam salutaris tui, id est Christi, per cuius venturi fidem, priores salvati sunt, ut nos per fidem facte {191.490C} rei salvamur; tempora variata sunt, non fides, et spiritu principali, id est Spiritu sancto, id est per gratiam Spiritus sancti, qua ignovisti mihi confirma me. Non solum non auferas, sed etiam confirma.

^marg.| Vel ita: Per hoc quod ter dicit spiritum, notant quidam Trinitatem hic in Deo, qui est spiritus, non corpus; spiritum rectum Filium dicunt; Spiritum sanctum suo nomine intelligunt; per spiritum principalem, Patrem accipiunt^N

^N ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,15
XIV

^prol.|

^marg.| Docebo. [ALCUINUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Quarta pars, ubi dicit quid restitutus persolvat; prius plorans, iam fit doctor. Dico confirma {191.490D} me in gratia qua ignovisti, et confirmatus non ero ingratus, sed docebo vel exemplo, quia dum sibi parcitur, aliis spes datur: vel verbo, postea magnalia Dei predicavit; iniquos qui in fide manentes peccant; vias tuas, id est misericordiam et veritatem. Quos dixerat iniquos, postea eosdem dicit impios subdens, et impii, ut ego sum. Vel impii sunt, qui penitus sine Deo sunt, id est infideles et impii, inquam, ad te convertentur. Ecce questuosus de predicatione fructus, scilicet quod impii ad te convertuntur: hoc dicere non est elatio, sed providentia, quia per ista verba multi orantes soluti sunt. Docebo, quod ut possim.^O

^O ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,16
XV

^prol.|

^marg.| Libera me de sanguinibus, Deus, Deus. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Omnes novimus Latine non dici sanguines, sed sanguinem, sed etsi minus Latine dicatur pluraliter quam singulariter, tamen magis proprie pluraliter dixit, innuens multa peccata ex origine carnis peccati trahi, id est ex carne per originale peccatum corrupta. Unde: Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt (1Cor. 15), id est peccata que de carnis et sanguinis corruptione veniunt. Et hoc est, libera me de sanguinibus, o Deus, id est de carnalibus peccatis que multa sunt, ut iam ab his desinam.

^marg.| Vel ita: Libera me de sanguinibus, id est ab omni corruptione pene et culpe, et da incorruptionem, {191.491B} quod implebitur in futuro. Unde sequitur: Deus, Deus, dator salutis mee, que salus erit in incorruptione, cum hoc mortale induet immortalitatem: modo iam est in specie. Et sic exsultabit lingua mea, id est cum exsultatione annuntiabit iustitiam tuam. Alioquin nisi prius mundatus fuero, timeo quod supradictum est: Quare tu enarras iustitias meas. Nota quod iustitiam laudat, cum pietati vel misericordie potius debet gratias agere, sed iustitie fuit confitentem suscipere. Et he due res semper iudicio Domini adiuncte sunt, nec in te dubito, quia, o^P

^P ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,17
XVI

^prol.|

^marg.| Domine, labia mea aperies [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] {191.491C} propter peccata clausa, et os meum etiam cordis arcanum, annuntiabit laudem tuam, scilicet quod me creasti, quod peccantem non reliquisti, quod confiteri monuisti, quod mandasti. Hoc obtendo, quia non vis sacrificia pecudum.^Q

^Q ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,18
XVII

^prol.|

^marg.| Quoniam si voluisses sacrificium [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS.] quod illo tempore pro expiatione pendebatur, dedissem utique. Videbat propheta tempus gratie, quo hec figurativa cessarent. Si voluisses, dedissem, sed non delectaberis sacrificiis nec etiam holocaustis que sunt digniora, que adventu Christi respuuntur. {191.491D} Quid ergo offerendum? non pecudes, non hircum, sed^R

^R ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,19
XVIII

^prol.|

^marg.| Sacrificium peccatorum [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] quod placet Deo est spiritus contribulatus, in quo datur spes venie convertendis, si penitere velint. Letus lascivus spiritus obligat hominem peccato, sed spiritus contritus est sacrificium, quo peccata solvuntur. Sequitur huius sacrificii promissio, o Deus, non despicies cor contritum penitentia. Spernit Deus taurum et hircum etc. Que tempus habuerunt, dum aliquid promitterent futurum; et humiliatum Deo confitendo, non elatum peccatum excusando. {191.492A} Prius dicit contritum, et post humiliatum: quia non potest humiliari, nisi prius contritum sit.^S

^S ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 50,20
XIX

^prol.|

^marg.| Benigne fac. [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. GREGORIUS ] Quinta pars, iam gaudens de edificatione Hierusalem, id est Ecclesie: propheta in qua sacrificium iustitie fiat. quasi¹³ : Sacrificium est tibi spiritus contritus, quod sacrificium ut tibi fiat, o Domine, benigne fac Sion, id est Ecclesie. Supra unus precabatur, scilicet prophetia, pro seipso. Ecce iam est hic typus et imago Ecclesie, que figuratur per Sion, pro qua precatur hic Propheta {191.492B} in sua vel Ecclesie persona, dicens huic Sion, id est spirituali Sion, scilicet Ecclesie, que aliquid speculatur quod sperat. Benigne fac, id est mitte Filium, et dimitte peccata. Et hoc, in bona voluntate tua, non sibi tribuat aliqua merita, ut edificentur muri Hierusalem, per primum hominem destructi, id est munimenta immortalitatis nostre que dabitur in futuro, constituantur in fide, spe et caritate. Hec sunt bona merita per que nobis defendetur immortalitas in futuro, quo modo consummari precatur, et^T

^T ¶Codd. : PL191

¹³ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 50,21
XX

^prol.|

^marg.| Tunc [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. {191.492C} HIERONYMUS. CASSIODORUS.] scilicet cum edificati fuerint multi, scilicet in futuro acceptabis, id est acceptum tibi erit sacrificium iustitie, laudis: modo offertur tibi sacrificium pro iniquitate, cor contritum. Sed tunc solius laudis, quod est sacrificium iustitie. Et tunc acceptabis oblationes et holocausta, id est sanctos, qui erunt holocausta, ita ut divinus ignis eos totos absumat, id est fervor caritatis, et sic levetur holocaustum, ut fiant spirituales, ut absorbeatur mors in victoria. Tunc imponent angeli messores vitulos, id est novos populos innocentia, scilicet nove etatis, colla libera a iugo legis, et peccati super altare tuum, id est celestem Hierusalem.

^marg.| Vel ita, et legitur de presenti: Dico edificetur Hierusalem, et cum Ecclesiam {191.492D} construxeris, tunc acceptabis sacrificium iustitie, id est iustitia erit tibi sacrificium, et tunc acceptabis oblationes et holocausta, id est minores sancti, qui per oblationes intelliguntur; et perfecti, qui per holocausta tibi offerentur, tunc imponent, sacerdotes, vitulos, id est innocentes, et adultos, sine iugo peccati. Super altare tuum, id est fidem. Vel vituli sunt predicatores, qui orbem mugitibus predicationis implent, qui a maioribus, ut ab apostolis imponuntur super altare Ecclesie. Et est; tunc imponent, scilicet maiores prelati, vitulos, id est predicatores. Super altare tuum, id est Ecclesiam. Vel vituli sunt qui se Deo offerunt in sacrificium, id est martyres. Et est imponent, seipsos vitulos, super altare tuum, id est seipsos offerent tibi. Vel {191.493A} ita ut accipiatur sacrificium iustitie. Passio Filii, id est Christi, oblationes et holocausta, ad fideles pertinent. Et est, tunc acceptabis sacrificium iustitie, id est tibi erit accepta passio Christi et acceptabis, oblationes et holocausta, id est fideles, pro tuo nomine patientes, tibi erunt grati. Reliqua non mutantur.^U

^U ¶Codd. : PL191

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 50), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_50)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 50

<26. Glossa magna in Psalmos>

Psalmus 50