Glossa magna

Psalmus 47

Numérotation du verset Ps. 47,1 

¶Psalmus vel laus cantici
¶Codd. : (Ps. 47) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF Bari3
Chore secunda sabbati.1
1 Psalmus…sabbati] Canticum psalmi filiis Core secunda sabbati Ps-G , Psalmus cantici filiis Chore secunda sabbati figura Ecclesie Hierusalem futurae ( sic ) D30
Numérotation du verset Ps. 47,2 I

Magnus Dominus
et laudabilis
nimis ¦
in civitate
Dei nostri in monte sancto eius.
Numérotation du verset Ps. 47,3 II

Fundatur
exultatione
universe terre ¦ mons2 Sion
2 mons D30 Rusch ] montes Ps-G
latera aquilonis civitas regis magni.
Numérotation du verset Ps. 47,4 III

Deus
in domibus eius
cognoscetur3 ¦ cum suscipiet eam.
3 cognoscetur] cognoscitur Ps-G
Numérotation du verset Ps. 47,5 IV

Quoniam
ecce reges terre4* congregati sunt ¦
4 terre Cor2 (grecus aliquis habet) Ps-G* (C L Ω) ΩB ΩX² (al. m.) Bari1 cum Ps-R Vet. lat. (praeter Med.) etc. cum LXX Luc ( της γης Rahlfs R A, HoP* 124/130 + Sedulius) Hier. Ep. 106 ( in veteribus codicibus Latinorum) ; cf. Ps. 2:2 ; 71:11 ] om. Cor2 (hebr. et anti. et Hieron. non apponunt TERRE , grecus aliquis habet, primis standum) Ps-G (R F) ) D30 ΩX* cum hebr. LXX (Rahlfs* Hop 6/130 Hexapl. iuxta ) , eius Ps-Med (+Clm343) cum LXX (Rahlfs αυτης Βο 2013’; HoP: nullus cod.)
convenerunt in unum.
Numérotation du verset Ps. 47,6 V

Ipsi
videntes
sic
admirati sunt ¦
conturbati sunt
commoti sunt ¦
Numérotation du verset Ps. 47,7 

tremor
apprehendit eos.
Numérotation du verset Ps. 47,VI 

Ibi dolores
ut parturientis ¦
Numérotation du verset Ps. 47,8 

in spiritu
vehementi
conteres
naves Tharsis.
Numérotation du verset Ps. 47,9 VII

Sicut audivimus
sic vidimus
in civitate
Domini virtutum † in civitate Dei nostri ¦
Deus
fundavit eam
in eternum.5
5 eternum] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 47,10 VIII

Suscepimus
Deus misericordiam tuam ¦
in medio templi tui.
Numérotation du verset Ps. 47,11 IX

Secundum nomen tuum Deus sic et laus tua
in fines terre ¦ iustitia plena est dextera tua.
Numérotation du verset Ps. 47,12 X

Letetur
mons Sion
et6 exultent filie Iudee ¦
6 et] om. Ps-G
propter iudicia tua Domine.
Numérotation du verset Ps. 47,13 XI

Circumdate
Sion
et complectimini eam ¦
narrate in turribus eius.
Numérotation du verset Ps. 47,14 XII

Ponite corda vestra
in virtute eius ¦
et distribuite
domos 7
7 domos] domus Ps-G
eius ut enarretis in progenie altera8
8 progenie altera] progeniem alteram Ps-G
Numérotation du verset Ps. 47,15 XIII

Quoniam hic
est Deus
Deus noster in eternum
et in seculum seculi ¦ et9 ipse
9 et] om. D30 Ps-G
reget nos in secula.

Psalmus 47

Numérotation du verset Ps. 47,1 
prol.|
prol.| {457C} Magnus Dominus et laudabilis nimis. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] Titulus: Psalmus, vel laus cantici filiorum vel filiis Core, secunda Sabbati. Sicut legitur in Genesi: Primo die fecit Deus lucem, et discrevit a tenebris, rebus confusis atque informibus formas accipientibus (Gn. 7): sic Dominico die qui primus fuit in prima rerum conditione Christum a mortuis suscitavit, et lucem immortalitatis discrevit a tenebris mortalitatis. Secunda Sabbati, id est secundo die, fecit Deus firmamentum. Ita tempore post Christi resurrectionem Ecclesiam fecit, scilicet corpus capiti, que est firmata post Christi resurrectionem supra firmam petram, a qua dimoveri non potest. Unde Apostolus: Que est columna {191.457D} et firmamentum veritatis (1Tim. 3), de qua hic cantatur filiis Core. Et est sensus tituli: Psalmus iste, vel laus cantici est. Et est filiorum Core vel cantatur filiis Core. Psalmus dico habitus secunda Sabbati, qua factum est firmamentum, id est celum, id est agens de Ecclesia, que post Christi resurrectionem est confirmata, quam vocat civitatem. Et commendat hanc civitatem et dominum civitatis. Quinque autem modis commendat civitatem, scilicet a dignitate conditoris, a situ, ab amplitudine, a benignitate regis, a stabilitate eterna.
marg.| Intentio. Monet ut omnes eam amplificent.
marg.| Modus : Bipartitus est psalmus. Primo, agit de fundatione civitatis, quam commendative describit. Secundo agit gratias de adventu Christi; monet de gradibus {191.458B} Ecclesie distribuendis, per quos Salvator possit {191.458C} agnosci, ibi suscepimus, Deus. Propheta ergo primo commendans civitatem a dignitate conditoris dicit:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,2 
I
prol.|
marg.| Magnus Dominus [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] qui prius humilis fuit, est magnus, quia omnia potenter fecit. Et laudabilis, quia pulchre et mire fecit nimis, sine termino et fine. Ubi laudabilis? In civitate Dei nostri, non in Babylonia, que est civitas malorum. In malis enim blasphematur Deus, que civitas est sita in monte sancto eius. Non potest abscondi hec civitas (Mt. 5), omnibus diffamata est. Hic est mons ille qui, ut ait Daniel, fuit parvus lapis precisus de monte sine manibus, qui crevit {191.458D} in montem magnum postea, et implevit omnem terram (Dn. 2), id est Christus de gente Iudeorum sine virili semine natus, super quem fundata est Ecclesia. Ne autem putes hanc civitatem non ubique esse, addit:B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,3 
II
prol.|
marg.| Fundatur exsultatione. [HIERONYMUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi1 : Que civitas fundatur exsultatione universe terre. Que enim prius maledictionibus subiecta, sterilitatis opprobrio dolebat, nunc prole fecunda ubique exsultat. Et commendatur hic ab amplitudine. Vel secundum aliam litteram, scilicet: Fundatur exsultatione universe terre. Quasi {191.459A} dicat: Dominus est magnus. Dominus dico, Fundatur exsultatione universe terre, cui sensui concordat alia translatio; alii enim transferunt sic: Dilatans exsultationes universe terre. Ipse est Christus qui per universam Ecclesiam gaudia dilatat. Mons Sion etc. per partes ostendit quod dixerat, per montem Sion, Iudeos significat; per latera aquilonis, gentes que adherent diabolo, qui per ventum frigidum et durum aquilonem significatur. Ipse namque ait: Ascendam in celum et ponam sedem meam ad aquilonem, et ero similis Altissimo (Isai. 14). Unde in canticis: Surge, aquilo, et veni, auster (Cant. 4). Unde Ieremias: Ab aquilone pandetur omne malum super faciem terre (Ier. 1). [HIERONYMUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi2 : Vere universa terra {191.459B} fundatur, quia mons Sion, id est Iudei, et latera aquilonis, id est gentes. Quicumque enim alicui herent latera eius dicuntur. Unde solemus ita loqui, bonus homo est, sed prava latera habet, scilicet maligni sunt, qui ei iuncti sunt. Ita gentes erant diaboli latera. Hec, inquam, sunt civitas regis magni, id est Dei. Alii reges non sunt magni. Et est sensus: Duo parietes convenerunt in lapidem angularem, qui fecit utraque unum (Eph. 3), ut esset unum ovile et unus pastor (Io. 10). EtC
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 47,4 
III
prol.|
marg.| Deus etiam cognoscetur in domibus eius, civitatis [GLOSSA INTERLINEARIS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] domibus {191.459C} dicit pluraliter, quia iam sunt plures domos in ea civitate. Multi enim sunt Ecclesiarum ordines, una tamen Ecclesia. Dico cognoscetur, sed hoc per gratiam suscipientis. Et hoc est, cum suscipiet ut medicus eam curandam. Vel de futuro potest legi, secundum aliam litteram, sic: Deus cognoscetur, in futuro. In gradibus eius, id est secundum gradus meritorum, quia in singulis distinctim dabit cognitionem sui. Cum suscipiet eam, in eterna beatitudine. Hic commendatur a benignitate regis.D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,5 
IV
prol.|
marg.| Quoniam ecce reges. [AUGUSTINUS.] Hec sunt latera Aquilonis. quasi3 : Vere latera aquilonis sunt civitas {191.459D} Dei, quoniam ecce reges terre congregati sunt cum ceteris fidelibus in unitate fidei. Convenerunt in lapidem angularem et hoc in unum, id est in unitatem fidei et morum. In hac unitate non est locus hereticis per partes pravi dogmatis concisis, qui dicunt: Ecce hic est Christus, ecce illic (Mt. 24). Et sic,E
E ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 47,6 
V
prol.|
Numérotation du verset Ps. 47,7 
prol.|
marg.| Ipsi facti sunt videntes [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] et sic, scilicet videntes, admirati sunt de gloria et miraculis Christi; et post admirationem glorie et miraculorum Christi, conturbati sunt pro peccatis, et commoti sunt, id est ad bona mutati, tremor apprehendit {191.460A} eos pro conscientia delictorum. Tantus erat illis pavor, quod etiam corpore tremebant.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,VI 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 47,8 
prol.|
marg.| Ibi [AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] id est in illa conturbatione fuerunt dolores penitentie. Dolores dico, ut parturientis, id est graves, sed utiles, quia inde fructus provenit. Unde Isaias: A timore tuo, Domine, concepimus et parturivimus spiritum salutis (Isai. 27). Quomodo totum fiet? quia in spiritu vehementi, id est per Spiritum sanctum, vel in forti timore tui iudicaturi. Conteres naves Tharsis, id est evertes superbiam gentium. Cilicia namque regio a Tharso metropoli sua Tharsis dicitur: per hanc gentes accipiuntur; a parte totum. {191.460B} Vel Tharsis est Carthago, que navibus olim floruit ad mercandum, quibus superbia gentium signatur, que in incertis divitiarum, velut in flatibus venti confidit. Sed iam firma sedes est in Sion, non in mari. Ibi enim stabiliri debemus, non perflari omni vento doctrine (Eph. 4). Et nota quod ait conteres; hoc enim dicit a simili naufragantium. Vel iuxta interpretationem nominis. Interpretatur enim Tharsis exploratio gaudii. Naves ergo Tharsis sunt discursores, in diversis mundi gaudia explorantes. Hos conteret Dominus, ut ab his desistant. Aliter ab illo loco, cum suscipiet eam, quasi4 : Deus cognoscetur in domibus, et hoc, cum suscipiet eam civitatem tutandam, et quid opus est, ut tueatur eam? Valde opus est, quoniam ecce reges terre, {191.460C} gentium, ad litteram, congregati sunt et convenerunt in unum, contra hanc civitatem, ut tollerent eam; sed postea, ipsi videntes, per fidem, sic, scilicet quod tam digna est hec civitas, admirati sunt; et post admirationem, conturbati sunt. Hoc et reliqua que sequuntur non mutantur a lectione priori. Aliter, et agitur ad litteram de Herode, et historia Dominice nativitatis exponitur. quasi5 : Vere suscipiet, quia per incarnationem que vere fiet, quoniam ecce reges, id est principes Iudeorum, congregati sunt, ab Herode suscitante ab eis locum Dominice nativitatis. Et ipsi convenerunt in unum, concorditer dicendo in Bethlehem Iude (Mt. 2), secundum Scripturas. Ipsi videntes sic ut in prophetia legerant {191.460D} fieri (Mich. 5), admirati sunt de tanta gloria, et non leviter vel otiose; sed conturbati sunt pro peccatis, et commoti, ad fidem, et tantus fuit pavor, ut corpus tremeret; unde sequitur: Tremor apprehendit eos; ibi dolores ut parturientis, id est penitentia, quia ipsi videntes ita conturbati sunt ad penitentiam, sed in spiritu vehementi, Herodis, conteres naves Tharsis, qui naves in Tharso Cilicie, que magos per aliam viam revertentes, transposuisse in patriam suam credebantur, confracte sunt ab Herode.G
G ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 47,9 
VII
prol.|
marg.| Sicut audivimus. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] {191.461A} Decursis omnibus que tempore incarnationis acta sunt, concludit, quasi6 : Et quia ita est, ergo sicut audivimus, in promissionibus propheticis, sicut est illud: Adorabunt eum omnes gentes, et omnes reges servient ei (Ps. XCVII); et illud: In semine tuo benedicentur omnes gentes (Gn. 23). Sic vidimus in exhibitione. Omnes enim reges, omnes gentes adorant Christum, Christus regnat ad dexteram Patris in civitate, in Ecclesia, Domini virtutum, quia ibi custodes angelos deputat. Repetit idem dicens: In civitate, id est in catholica Ecclesia Dei nostri dicit, ne sibi hoc nomen conventus hereticorum usurpet. Quicumque est in hac civitate, audit et videt; qui vero extra est, cecus est. Ne autem putetur hec civitas temporalis, addit, Deus ipse fundavit {191.461B} stabiliter eam civitatem. Ne ergo timeas nequando cadat firmamentum. Fundavit eam, dico in eternum, non ad horam, ut prius tabernaculum Moysi (Ex. 26).H
H ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 47,10 
VIII
prol.|
marg.| Suscepimus. [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Secunda pars, ubi agens gratias de adventu Christi, monet de gradibus Ecclesie distribuendis, per quos Salvator possit agnosci. Sic continua quo ordine fundata est hec civitas? Ecce suscepimus etc.
marg.| Vel ita: quid audivimus et vidimus? Ecce suscepimus etc.
marg.| Vel ita: Fundavit, et vere, quia, o Deus, suscepimus nos boni qui sumus grana inter paleas, lilium inter spinas, amica inter filias (Cant. 2), quid suscepimus? misericordiam {191.461C} tuam. Non solum sacramenta, sed et rem sacramentorum. Nam sacramentis grana et palee communicant, rem vero sacramentorum, soli boni percipiunt. Ubi suscepimus? in medio templi tui, id est populi non suscipientis misericordiam, id est in medio palearum, que per sacramenta quibus communicant, populus Dei sunt et templum. De quibus Apostolus dicit: Habentes formam pietatis; virtutem vero eius abnegantes (2Tim. 3), qui populus palearum multus est, ita ut nulla videantur esse grana; sed tamen nonnulla sunt, quiaI
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,11 
IX
prol.|
marg.| {191.461D} Secundum quod est nomen tuum, o Deus, sic est, et laus tua in fines terre. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Per hoc ostenditur, non in arcto fundata civitas.
marg.| Vel ita, et agit de actuali susceptione Christi, qua susceptus fuit a Simeone et aliis, quando in templo est presentatus (Lc. 2). Et est, suscepimus, Deus, misericordiam tuam, id est Filium tuum, in medio templi tui, quod erat in Hierusalem, per hoc gravius accusantur, qui contemnunt eum, qui in medio eorum est conspectus, et per hoc notatur incarnatio Christi, qui secundum quod homo in templo est presentatus.
marg.| Vel ita: Et agit de susceptione Christi per fidem, qua ab omnibus credentibus suscipitur. Suscepimus, fide, o Deus, misericordiam tuam, id est Filium tuum, in medio {191.462A} templi tui, id est in communi populi tui. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Et quia hoc est secundum nomen tuum, o Deus, quod ubique diffusum est, quia nullus est qui huic nomini se non subiiciat, et si nesciat cultum. Secundum ergo nomen tuum, id est sic ut reverentia tui nominis dilatetur. Sic et laus tua, que non est nisi in sanctis vera, dilatata est, in fines terre, id est in Ecclesia que toto orbe diffusa est, laus tibi datur. Non enim desunt qui te laudent per omnes terras, quia dextera tua, id est propitiatio plena est iustitia, id est iustificavit multos, qui omnes laudant. Vel dextera tua, id est eterna beatitudo, in qua parte iusti locantur, est plena iustitia, id est iustis, quia multi sunt iusti qui stabunt in dexteram. Unde,J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,12 
X
prol.|
marg.| {191.462B} Letetur mons Sion [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS.] id est Iudea, que primos radios fidei accepit; et exsultent filie Iude, scilicet confessionis, id est gentes a Iuda, id est ab apostolis genite per confessionem. Et hoc propter iudicia tua, Domine, quibus cecitas contigit in Israel, ut plenitudo gentium subintraret » a. Et o vos, gentes,K
a Cf. Rm11,25 : « Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia cecitas ex parte contigit in Israhel donec plenitudo gentium intraret ».
K ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,13 
XI
prol.|
marg.| Circumdate Sion [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. CASSIODORUS.] electos de Iudeis. Circumdate dico, non scandalis, sed complectimini eam brachiis caritatis.
marg.| Vel ita ab illo loco, letetur mons, et intelligitur {191.462C} mons Sion Ecclesia generalis. Sion enim interpretatur speculatio. Et hoc est, letetur mons Sion, scilicet que est in speculatione populi. Et, exsultent filie Iude, id est Christi, scilicet sancte femine; per Iudam, genus earum ostenditur, propter Christum qui fuit de Iuda, et he exsultant, ut in utroque sexu Ecclesia sit. Causa vero letitie sunt iudicia Dei: unde sequitur: Propter iudicia tua, Domine. quasi7 : Letetur mons Sion et exsultet. Et hoc, propter iudicia tua, Domine, futura, ubi se sciunt ad beatitudinem futuram. quasi8 : Et si laborent modo iusti inter spinas, tamen exsultent propter hoc, quia non errat Deus in iudicando, sed discernet omnia grana a paleis. Concrete ergo {191.462D} nati, discrete vivant, non temere modo iudicent: eorum est modo colligere, Dei vero est sperare, nunc merito, in futuro premio. Illi qui intus sunt letentur et exsultent; vos autem reprobi, in quorum medio suscipitur misericordia, qui extra estis, rem sacramentorum non habentes, circumdate Sion, non scandalis, sed honores exhibendo; et complectimini caritate eam, Sion, id est bonos, et vos predicatores, narrate, id est predicate aliis laudes eius. Et hoc in turribus eius, id est in altitudine munitionum eius, id est in concordia apostolorum qui sunt turres huius civitatis. Sicut enim in actuali civitate, turres sunt ad munitionem, et ad providendos hostium incursus, et ad loquendum exteris: ita in hac civitate bene sunt turres apostolice, que sunt munitiones {191.463A} contra hereticos: et altitudines, de quibus exteris est loquendum, ut possint exteri audire. Ne vero per letitiam remissi lentescant, in virtute Ecclesie monet corda ponere. Unde subdit:L
L ¶Codd. : PL191
7 quasi] + dicat PL
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 47,14 
XII
prol.|
marg.| Ponite corda vestra. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] quasi9 : Narrate, non ut habeatis pietatis formam, et virtutem eius negetis: sed, ponite corda vestra, non modo ora in virtute eius, id est in caritate (2Tim. 3). Virtus enim civitatis est caritas, quam nihil vincit. Unde Salomon: dilectio fortis est ut mors (Cant. 8). Et, habita caritate, distribuite, id est distinguite, domos eius, domum, scilicet a {191.463B} domo, que habet formam tantum; et que cum forma habet pietatem, et nolite confundere, quasi unum sint. quasi10 : Si caritatem habueritis, non temere iudicabitis, et videbitis malos non obesse bonis.
9 quasi] + dicat PL
10 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: Distribuite domos eius, scilicet domos circumcisionis et preputii (Gal. 2), ut Paulus eat in gentes, alii in circumcisionem, dispensationem quidem diviserunt, sed caritatem iunxerunt. Hoc magis convenit, id est hec sententia melius littere congruit. Unde subdit, ut sic, o predicatores, enarratis in progenie altera, id est usque ad posteros.
marg.| Vel ita secundum aliam litteram: Et distribuite gradus eius, id est officia distincta ordinatione disponite, scilicet presbyteros, diaconos, et huiusmodi. Ut per eos {191.463C} enarretis magnalia Dei in progenie altera, scilicet Christiano populo, qui est secundus ab Hebreo, quem primum elegit Deus.M
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 47,15 
XIII
prol.|
marg.| Quoniam hic est. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Hic ostendit quid narrandum est, brevis est sententia, sed que omnia concludit. quasi11 : Enarretis hoc, scilicet quoniam hic, scilicet Christus presens, in terris visus, et cum hominibus conversatus est (Baruch. 3); Deus, Deus noster et si in homine latet, et hoc in eternum non ad tempus, ut falsi dii. Hoc dicit contra eos qui temporales homines deos faciebant. Et pro, id est in seculum seculi, {191.463D} et ipse reget nos ne cadamus, quia rex est Christus; est enim Deus et rex noster, quia Deus est, protegit ne moriamur; quia rex est, regit ne cadamus. Et hoc in secula, id est sine fine.N
N ¶Codd. : PL191
11 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 47), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_47)
Signaler un complément d'information

Notes :