Glossa magna

Psalmus 106

Numérotation du verset Ps. 106,1 

¶ Alleluia Alleluia1
¶Codd. : (Ps. 106) D30 ω² Bari1 Rusch Ps-G
1 Alleluia Alleluia] Vox Christi de Iudeis qui in prosperitate Deum derelinquunt et in adversitate clamant D30
Numérotation du verset Ps. 106,I 

Confitemini Domino
quoniam bonus ¦
quoniam in seculum
misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 106,2 II

Dicant2
2 Dicant ω² Rusch Ps-G ] + nunc Bari1 cum Ps-R
qui redempti sunt
a Domino † quos redemit de3 manu inimici ¦
3 de] et praem. Clementina
de regionibus congregavit eos. 4
4 <divisio.> Domino+... inimici ¦ ω² ] Domino ¦... inimici Bari1
Numérotation du verset Ps. 106,3 III

A solis ortu et occasu ¦ ab5 aquilone et mari.
5 ab Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Bari1 ω² Rusch] et praem. Ps-G (R F I)
Numérotation du verset Ps. 106,4 IV

Erraverunt in solitudine
in inaquoso ¦
viam civitatis
habitaculi
non invenerunt.
Numérotation du verset Ps. 106,5 V

Esurientes et sitientes ¦ anima eorum in ipsis defecit.
Numérotation du verset Ps. 106,6 VI

Et
clamaverunt
ad Dominum cum tribularentur ¦
et de necessitatibus eorum
eripuit eos.
Numérotation du verset Ps. 106,7 VII

Et
deduxit6 eos in viam rectam ¦
6 deduxit Hi Bari1 Rusch Ps-G ] eduxit ω²
ut irent
in7 civitatem habitationis.
7 in Hi Bari1 Rusch Ps-G ] om. ω²
Numérotation du verset Ps. 106,8 VIII

Confiteantur Domino misericordie eius ¦
et mirabilia eius filiis hominum.
Numérotation du verset Ps. 106,9 IX

Quia satiavit
animam inanem ¦
et animam esurientem
satiavit bonis.
Numérotation du verset Ps. 106,10 X

Sedentes
in tenebris
et umbra mortis ¦
vinctos
in mendicitate et ferro.
Numérotation du verset Ps. 106,11 XI

Quia
exacerbaverunt eloquia Dei ¦
et consilium8 Altissimi irritaverunt.
8 consilium ω² Rusch Ps-G ] + Dei Bari1 (hapax)
Numérotation du verset Ps. 106,12 XII

Et
humiliatum est in laboribus cor eorum ¦ et9 infirmati sunt
9 et Ps-G (Q* V D) ΩS ω² Bari1 Rusch cum Ps-R (H Q² U)] om. Ps-G Ps-R
nec fuit
qui adiuvaret.
Numérotation du verset Ps. 106,13 XIII

Et clamaverunt ad Dominum
cum tribularentur ¦ et de necessitatibus eorum liberavit eos.
Numérotation du verset Ps. 106,14 XIV

Et eduxit eos de tenebris et umbra mortis ¦ et vincula
eorum dirupit10.
10 dirupit Rusch ] scrips. hic et ubique , disrupit Hi ω² Bari1 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 106,15 XV

Confiteantur
Domino misericordie eius ¦ et mirabilia eius filiis hominum.
Numérotation du verset Ps. 106,16 XVI

Quia contrivit portas ereas ¦
et vectes ferreos
confregit.
Numérotation du verset Ps. 106,17 XVII

Suscepit eos
de via iniquitatis eorum ¦ propter iniustitias enim suas
humiliati sunt.
Numérotation du verset Ps. 106,18 XVIII

Omnem
escam
abominata est anima eorum ¦ et appropinquaverunt
usque ad portas mortis.
Numérotation du verset Ps. 106,19 XIX

Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur ¦ et de necessitatibus eorum liberavit eos.
Numérotation du verset Ps. 106,20 XX

Misit verbum suum et sanavit eos ¦
et eripuit eos de interitionibus eorum.
Numérotation du verset Ps. 106,21 XXI

Confiteantur Domino misericordie eius ¦
et mirabilia eius filiis hominum.
Numérotation du verset Ps. 106,22 XXII

Et11 sacrificent sacrificium laudis ¦
11 Et Hi Bari1 D30² (in ras.) Rusch Ps-G ] Ut Ps-G (ΨB*) D30* (ut videtur) ΩS ω² cum Ps-R
et annuntient opera eius in exultatione.
Numérotation du verset Ps. 106,23 XXIII

Qui descendunt
mare
in navibus ¦ facientes operationem
in aquis multis.
Numérotation du verset Ps. 106,24 XXIV

Ipsi
viderunt opera Domini ¦
et mirabilia12 eius
12 mirabilia Hi Bari1 Rusch Ps-R Ps-G ] mirabilium ω² (hapax)
in profundo.
Numérotation du verset Ps. 106,25 XXV

Dixit13
13 Dixit] Hic est divisio in psalteriis ad usum monachorum iuxta Regulam sancti Benedicti ut Hi
et stetit spiritus procelle ¦
et exaltati sunt fluctus eius.
Numérotation du verset Ps. 106,26 XXVI

Ascendunt
usque ad celos†
et descendunt
usque ad abyssos ¦
anima eorum
in
malis tabescebat.14
14 <divisio.> celos+ ω² Bari1 D30 ] celos ω²*
Numérotation du verset Ps. 106,27 XXVII

Turbati sunt et moti sunt sicut ebrius ¦
et omnis sapientia eorum devorata est.
Numérotation du verset Ps. 106,28 XXVIII

Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur ¦ et de necessitatibus eorum eduxit eos.
Numérotation du verset Ps. 106,29 XXIX

Et statuit procellam eius15
15 procellam Hi Bari1 ω² Ps-G ] procellas Rusch (hapax)
in auram ¦
et siluerunt fluctus eius.
Numérotation du verset Ps. 106,30 XXX

Et letati sunt
quia siluerunt ¦ et deduxit16
16 deduxit Hi Rusch Ps-G cum Ps-R ( M N K T*)] duxit ω² (**duxit eras.), eduxit Bari1 Ps-G (V) cum Ps-R
eos in portum voluntatis eorum.
Numérotation du verset Ps. 106,31 XXXI

Confiteantur
Domino misericordie eius ¦ et mirabilia eius filiis hominum.
Numérotation du verset Ps. 106,32 XXXII

Et17 exaltent eum
17 Et Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D30 ω² Bari1 Rusch Clementina ] om. Ps-G Cor2 (antiq. cum greco non premittunt ET sed Ieron. secundum hebreum)
in
ecclesia plebis ¦
et in cathedra seniorum
laudent eum.
Numérotation du verset Ps. 106,33 XXXIII

Posuit flumina
in desertum ¦
et exitus18 aquarum in sitim.
18 exitus Ps-G Hi ω² Bari1 D30 Rusch ] exitum ΩS
Numérotation du verset Ps. 106,34 XXXIV

Terram fructiferam
in salsuginem ¦
a malitia
inhabitantium19*
19 inhabitantium Hi ω² Bari1 D30 Ps-G ] habitantium Rusch (hapax)
in ea.
Numérotation du verset Ps. 106,35 XXXV

Posuit
desertum
in stagna aquarum ¦
et
terram sine aqua in exitus aquarum.
Numérotation du verset Ps. 106,36 XXXVI

Et collocavit illic
esurientes ¦
et constituerunt
civitatem habitationis.
Numérotation du verset Ps. 106,37 XXXVII

Et seminaverunt
agros et plantaverunt vineas ¦ et fecerunt fructum nativitatis.
Numérotation du verset Ps. 106,38 XXXVIII

Et benedixit eis
et multiplicati sunt nimis ¦
et iumenta
eorum non minoravit.
Numérotation du verset Ps. 106,39 XXXIX

Et pauci facti sunt ¦
et vexati sunt a tribulatione malorum
et dolore.
Numérotation du verset Ps. 106,40 XL

Effusa est contentio20
20 contentio Ps-G (ΦR ΨB V D) D30 Ω ω² Bari1 Rusch cum P-R] contemptio Ps-G Clementina Hi cum Ps-R (nonnulli codd. et edd.)
super principes ¦ et errare fecit eos in invio et non in via.
Numérotation du verset Ps. 106,41 XLI

Et adiuvit
pauperem
de inopia ¦ et posuit
sicut oves
familias.
Numérotation du verset Ps. 106,42 XLII

Videbunt recti
et letabuntur ¦ et omnis iniquitas21*
21 iniquitas Ps-G Hi D30 ω² Bari1] + eorum Rusch Ed1530
oppilabit
os suum.
Numérotation du verset Ps. 106,43 XLIII

Quis sapiens et custodiet hec ¦
et
intelliget22
22 intelliget (intellegit) Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi ω² Bari1 Rusch cum Ps-R ] intelligent Ps-G
misericordias Domini?

Psalmus 106

Numérotation du verset Ps. 106,1 
prol.|
marg.| {191.971D} Confitemini Domino quoniam bonus . Titulus: Alleluia, alleluia. Hic Psalmus commendat misericordiam 235 Dei, habens in titulo bis alleluia, sicut et superior Psalmus habuit bis alleluia, qui est de populo Israel: et hic quoque; bis habet non incongrue, quia agit de universali Ecclesia, que constat ex duplici pariete, scilicet gentium et Iudeorum, in uno angulari lapide collectorum (Eph. 2). Merito ergo habet duo alleluia, ut dicamus: Abba {972D} Pater, quamvis idem sit abba, quod pater, id est ut per duo alleluia intelligamus duos populos, quos intelligimus per illa duo nomina, quamvis idem significantia, que Apostolus posuit pro hac distinctione, dicens: In quo clamamus, Abba Patera. Docet autem hic psalmus, quid simus per nos, scilicet infirmi et mali, et quid per misericordiam Dei, scilicet boni et filii Dei, ubi conteritur hominis superbia, et glorificatur Dei gratia, que de quatuor tentationibus liberat [AUGUSTINUS.] {973A} que in sequentibus describuntur: de quibus per nos liberari non valemus.
a Cf. Gal. 4, Rm. 8.
marg.| Intentio. Monet ad confessionem.
marg.| Modus. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Septem sunt partitiones. Primo monet redemptos confiteri. Secundo ponitur prima tentatio, que est error, ubi est et fames, ibi erraverunt. Tertio ponitur secunda tentatio, que est difficultas vincendarum concupiscentiarum, ibi sedentes in tenebris. Quarto ponitur tertia tentatio, que est tedium benefaciendi, ibi omnem escam. Quinto ponitur quarta tentatio, que est tempestas seculi, quatiens Ecclesiam, turbans rectorem, ibi qui descendunt. Sexto commendatur Ecclesia, que per gratiam Dei salva facta est, ibi posuit flumina. Septimo agit de hereticis, quibus destructis erigitur {191.973B} Ecclesia, ibi et pauci facti sunt.
marg.| Hunc psalmum partitur AUGUSTINUS ut diximus. Unde CASSIODORUS. dicit se habere auctoritatem alios psalmos dividendi. Hunc tamen psalmum aliter distinguit. [AUGUSTINUS.] Propheta ergo commendaturus misericordiam Dei, de quatuor tentationibus liberantis, prius omnes fideles monet ad confessionem, dicens:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,1 
I
prol.|
marg.| Confitemini Domino [CASSIODORUS.] utroque scilicet modo peccata et laudes. Hoc nequit optime facere, qui non gustavit. [AUGUSTINUS.] Unde alibi: Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus (Ps. XXXIII). Confitemini dico, dicentes hoc: Quoniam bonus est {191.973C} Dominus, id est quod suavis est, et vere, quoniam misericordia eius est in seculum [Haimo.] id est in eternum, et quod dico de misericordia eius.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,2 
II
prol.|
marg.| Dicant nunc omnes qui redempti sunt [CASSIODORUS.] sanguine Christi, a Domino [AUGUSTINUS.] quos redemit de manu inimici, id est diaboli, de regionibus congregavit eos, paulatim non omnes simul congregavit in unam civitatem [CASSIODORUS.] in unum populum Dei, qui prius per aras et lucos demonum raptabantur. Unde congregavit?C
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,3 
III
prol.|
marg.| {191.973D} A solis ortu et occasu; ab aquilone et mari [CASSIODORUS.] id est ab austro. Pro austro enim ponit mare Oceanum, illius partis intelligens, hoc pro qualibet parte potest accipi. Hic autem patet quod non de solis Iudeis dicit.D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,4 
IV
prol.|
marg.| Erraverunt in solitudine. [AUGUSTINUS.] Secunda pars, ubi prima tentatio exponitur, que est error, ubi est fames. Error autem iste, erat de eo quod viam veritatis, id est Christum nesciebant, ubi etiam egestatem veri panis patiebantur. Et notandum {191.974A} quia et in reliquis tentationibus hic ordo servatur, prius est tentationis expositio, post clamor liberationis; tertio, exauditio clamoris; quarto, pro exauditione confessio, id est laudatio, quasi redemit, congregavit, quod necesse erat, quia, erraverunt, non habentes viam veritatis. Ipsi dico existentes, in solitudine, id est sine Deo, et in inaquoso [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est sine vera doctrina, quia non invenerunt viam, que est Christus. Viam dico, civitatis habitaculi, id est que ducit ad civitatem supernam [AUGUSTINUS.] scilicet Hierusalem, in qua habitandum est. Sic erraverunt. Et preter errorem, erat eis inopia, quia ipsi erantE
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,5 
V
prol.|
marg.| {191.974B} Esurientes et sitientes [CASSIODORUS.] quia erant sine verbo cibi Dei, et potu gratie. Per hoc autem quod dicit esurientes et sitientes, curiosos seculi significat, qui veritatem diversis opinionibus exquirebant, nec inveniebant: ideo anima eorum defecit a bono interiori. [AUGUSTINUS. Haimo. AUGUSTINUS.] Et hoc ideo, quia mansit, in ipsis, id est quia non se excessit, sed se sibi sufficere putavit. Nota quod cum dicit, anima in ipsis defecit, non ostenditur Dei crudelitas, sed monstratur quomodo se commendat Deus, id est commendabilem ostendit se, permittens hominem deficere, quod nobis expedit; deficimus enim ut rogemus, et ut subvenientem amemus. Et ideo post hunc errorem, et famem et sitim, subditur:F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,6 
VI
prol.|
marg.| {191.974C} Et clamaverunt. [AUGUSTINUS. Haimo.] quasi1 : Et, id est quia anima eorum defecit, ideo iam coniuncti, clamaverunt ad Dominum cum tribularentur errore et fame, et de necessitatibus eorum, id est malis inevitabilibus eripuit eos. Quid enim eis fecit? ecce:G
G ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,7 
VII
prol.|
marg.| Et eduxit eos qui errabant in viam rectam. [AUGUSTINUS.] que est Christus, qui dicit: Ego sum via (Io. 14). quasi2 : Eripuit eos de ignorantia, ostendens eis Christum viam, ut per hanc viam irent bene operando, {191.974D} in civitatem habitationis cuius civitatis viam ante non invenerant. Ecce liberavit eos ab errore, de fame autem et siti, quibus gravabantur qualiter liberaverit, post dicet, sed premittit de confessione,H
H ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,8 
VIII
prol.|
marg.| Confiteantur. [AUGUSTINUS.REMIGIUS] quasi3 : Quia liberavit ab errore. Ergo misericordie eius non merita nostra, non vires, non sapientia. Et mirabilia eius exhibita filiis hominum [Haimo.] id est eedem misericordie que date sunt mirabili modo redemptionis, confiteantur Domino, id est sint causa et {191.975A} materia omnibus laudandi Dominum. [AUGUSTINUS.] quasi4 : Dicite inexpertis, vos qui iam estis experti, qui estis in via positi, ad civitatem directi, de fame et siti liberati. Sequitur enim de liberatione:I
I ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,9 
IX
prol.|
marg.| Quia satiavit. [AUGUSTINUS.] quasi5 : Non solum duxit in viam, sed a fame liberavit, quia satiavit animam inanem [CASSIODORUS.] que erat vacua et sine Deo, et animam esurientem, id est scire appetentem, quando a Deo visitata medicum desiderabat, satiavit bonis spiritualibus. [ALCUINUS.] Vel animam esurientem, id est non appetentem scire, sed nimia inedia deficientem. Satiavit bonis, et loquitur per simile, sicut solet contingere alicui nimia fame {191.975B} confecto, ut manducare non appetat, sed nimia inedia deficiat. [AUGUSTINUS.] Et nota diligenter in hac tentatione servatum ordinem prescriptum.J
J ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,10 
X
prol.|
marg.| Sedentes. [AUGUSTINUS.] Tertia pars, ubi ponitur secunda tentatio, que est difficultas vincendarum concupiscentiarum. Iam enim iste positus in via Dei, scit quomodo vivere debeat, quod ante in errore nesciebat; et si conatur efficere quod novit, ligatus consuetudine prava nequit. Non ergo suis viribus conetur, sed clamet ad Dominum, et iam erit facile quod erat difficile, scilicet abstinere a malis. Poterat hoc Dominus dare sine difficultate, sed tunc largitorem huius boni, non agnosceremus, {191.975C} nisi prius obtinentes cupiditates sentiremus, et nos hoc etiam posse consideremus. quasi6 : Satiavit animam inanem et esurientem, scilicet sedentes [CASSIODORUS.] id est minorantes, quia vincti erant consuetudine prava. Sedentes dico, in tenebris, id est in peccatis, et in umbra mortis, id est in vitiosa vita, que est imago future mortis. Illos dico, vinctos in mendicitate, quia ipsi erant mendici per indigentiam boni, et ferro, quia vincula peccatorum que ligant eos ferrea et invincibilia sunt.K
K ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,11 
XI
prol.|
marg.| Quia exacerbaverunt. [AUGUSTINUS.] Hoc aliud iterum conantem vincit, quia non agnoscens gratiam, sibi {191.975D} tribuebat, suam iustitiam statuere volens, et consilium Dei circa se reprobabat. Unde addit: Quia exacerbaverunt. quasi7 : Ideo vincti sunt in mendicitate et ferro, quia eloquia Dei exacerbaverunt, per superbiam, iustitiam Dei nescientes, et suam volentes constituere (Rm. 10). Et sensus: [CASSIODORUS.] Contra eloquia Dei agentes, in eius regulis vivere respuerunt. Unde eis erat iratus. Et consilium Altissimi irritaverunt spernendo. Consilium enim Dei erat, ut qui superbi erant, in angustiis humiliarentur, quod erat salubre consilium, ut morbus seculi, scilicet superbia remedio contrario, id est humilitate curaretur, sed hoc prius spreverunt. IdeoL
L ¶Codd. : PL191
7 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,12 
XII
prol.|
marg.| In laboribus infirmati sunt [AUGUSTINUS.] impotentes per se resistere vitiis, nec fuit alius qui adiuvaret Preceptum enim auget peccatum, et in his laboribus tandem humiliatum est cor eorum. Deo enim desistente, ab auxilio laborare potes contra vitia, sed non vincere. Et te presso tua prava consuetudine humiliabitur cor, ut discat clamare. Unde subdit:M
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,13 
XIII
prol.|
marg.| Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus eorum liberavit eos. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] {191.976B} In simili causa eadem sententia, que et supra, clamorem sequitur liberatio.N
N ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,14 
XIV
prol.|
marg.| Et eduxit eos de tenebris et umbra mortis, et vincula difficultatis eorum disrupit. [AUGUSTINUS.] Deinde pro liberatione sequitur laudatio, ergo,O
O ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,15 
XV
prol.|
marg.| Confiteantur Domino misericordie eius, et mirabilia eius filiis hominum. [AUGUSTINUS.] Hoc supra expositum est, quare debent confiteri.P
P ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,16 
XVI
prol.|
marg.| Quia has difficultates vicit [AUGUSTINUS. Haimo. CASSIODORUS.] {191.976C} scilicet contrivit portas ereas, id est naturalem cupiditatem; et vectes ferreos, id est diabolicas suggestiones confregit. Porte enim eree sunt hominum consuetudines vitiose, que clausos non sinunt exire. Vectes sunt spiritus immundi, qui portas obserant. Ereas autem portas et ferreos vectes, pro fortitudine ponit, sed virtus Dei hec frangit.Q
Q ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,17 
XVII
prol.|
marg.| Suscepit eos. 8 in altum boni operis de via iniquitatis eorum. Ideo dicit suscepit [CASSIODORUS.] quia longe ante erat a superbis, unde: Erant ad deiectionem interitus humiliati, unde subdit: Propter {191.976D} iniustitias enim suas, quasi9 : Bene dixi, de via iniquitatis eorum, propter iniustitias enim suas [AUGUSTINUS.] id est quia superbiendo sibi retribuebant, non Deo, suam iniustitiam constituentes. Humiliati sunt, id est deiecti ad interitum; et accipitur in malo. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Vel in bono potest accipi. Humiliati sunt, id est invenerunt se nihil posse sine Deo.R
R ¶Codd. : PL191
8 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
9 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,18 
XVIII
prol.|
marg.| Omnem escam. [AUGUSTINUS.] Quarta pars, ubi ponitur tertia tentatio, que est tedium. Postquam enim venit de ignorantia ad veritatem, de errore ad viam, de fame sapientie ad verbum fidei, et postquam {191.977A} difficultates vicit, ut sine querela vivat, restat adhuc tedium, ut aliquando nec legere, nec orare eum delectet. Evasit ergo imperitiam et concupiscentiam; sed moritur tedio. Qui ergo superius fame languebant, item fastidio periclitantur. Ne ergo putes de satietate securos, quia et fastidio moriuntur. Et hoc est, omnem escam etc. quasi10 : Suscepit eos de via iniquitatis, tamen anima eorum abominata est omnem escam. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est verbum Dei, unde anima vivit. Ne autem leve putes, addit: Et appropinquaverunt usque ad portas mortis, id est ad defectum anime. [AUGUSTINUS.] Restat ergo ut, si delectet te verbum Dei, nec hoc tibi tribuas, neque hinc aliqua infleris arrogantia, et avidus cibi in eos qui fastidio periclitantur, non superbe insilias, intelligens {191.977B} hoc non a te tibi esse, vitium quoque tuum, et langorem tuum sentiens, clama, fac quod sequitur:S
S ¶Codd. : PL191
10 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,19 
XIX
prol.|
marg.| Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus liberavit eos. [AUGUSTINUS.] Deinde subdit quomodo liberavit.T
T ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,20 
XX
prol.|
marg.| Misit verbum suum et sanavit [AUGUSTINUS.] cuius fastidio languor erat, et sanavit eos, et eripuit eos, non de errore vel fame, non de difficultate vincendi {191.977C} peccata, sed de interitionibus eorum, id est de corruptela mentis que fastidit quod dulce est. Ergo et de hoc.U
U ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,21 
XXI
prol.|
marg.| Confiteantur Domino misericordie eius, et mirabilia eius filiis hominum. Expositum ne exponas, ne actum agas.V
V ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,22 
XXII
prol.|
marg.| Ut sacrificent sacrificium laudis. [AUGUSTINUS.] Iam enim ut laudetur suavis est Dominus: Et annuntient opera eius in exsultatione, non cum tedio et moerore.W
W ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,23 
XXIII
prol.|
marg.| Qui descendunt. [AUGUSTINUS.] Quinta pars, ubi exponitur quarta tentatio, que est tempestas seculi, de tribus namque tentationibus liberatus, iam fortasse dignus est, cui populus committatur, qui in tabernaculo navis, id est Ecclesie constituatur, ibi quarta tentatio occurrit, scilicet tempestas seculi, quatiens Ecclesiam, et turbat rectorem. Hoc enim periculum maxime pertinet ad rectores. Quanto enim plus honorantur, tanto magis periclitantur. Cuius tamen periculi non erunt expertes subditi, si tota navis periclitatur. quasi11 : Annuntient opera eius. {191.978A} [Haimo. CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Illi utique qui descendunt a contemplativa vita, in mare, id est ad activam vitam laboriosam. Vel in mare, ad procellam seculi, scilicet ut pro Christo fluctus tentationum patiantur. Ipsi dico existentes, in navibus, id est in Ecclesiis, quas gubernant: que dicuntur naves, quia fluctibus seculi tonduntur, sed non franguntur. Ipsi dico, facientes operationem dum predicant et huiusmodi, in aquis multis, id est in populis multis. EtX
X ¶Codd. : PL191
11 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,24 
XXIV
prol.|
marg.| Ipsi singulariter. quasi12 : Pre ceteris, viderunt opera Domini, et mirabilia eius in profundo seculi [AUGUSTINUS.Haimo.] id est viderunt que Deus {191.978B} mirabiliter operatur in cordibus humanis. Profundum enim seculi est cor hominum, unde venti erumpunt, et fiunt tempestates seditionum et dissensionum Deo permittente.Y
Y ¶Codd. : PL191
12 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,25 
XXV
prol.|
marg.| Dixit et stetit. [AUGUSTINUS.] quasi13 : Et quid agitur in hoc profundo? ecce Deo permittente surgit persecutio. Et hoc est: Deus volens ut ad eum clament, et qui gubernat, et qui vehitur vel gubernatur, dixit, id est permisit; et stetit spiritus procelle [AUGUSTINUS. Haimo.] id est tyrannica persecutio, vel diabolus.Z
Z ¶Codd. : PL191
13 quasi] + dicat PL
marg.| [CASSIODORUS.] Vel aliter ab illo loco: Ipsi videbunt. {191.978C} quasi14 : Et ipsi rectores viderunt, id est spiritualiter intellexerunt, opera Domini, ut in mari Rubro, baptismum, sic et in ceteris, eo quod fit, ut et mirabilia eius in profundo videant, quia opera eius profunda estimatione considerant; sed ne inde tumescerent, exponit procellas eorum, subdens: Dixit et stetit spiritus procelle. Hoc non mutatur. Et quid fecit spiritus? ecce, et exaltati sunt fluctus eius. Qualiter ostendit:AA
AA ¶Codd. : PL191
14 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,26 
XXVI
prol.|
marg.| Ascendunt persecutores [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.], audendo usque ad celos quando seculi elationibus eriguntur contra Deum. Et descendunt timendo, usque ad {191.978D} abyssos [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] cum in desperationem et metum veniunt. Vel usque ad abyssos [AUGUSTINUS.] id est usque in gehennam. Et in his malis anima eorum rectorum tabescebat. EtAB
AB ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,27 
XXVII
prol.|
marg.| Turbati sunt confusione sensus [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] et moti sunt experti rectores hoc sentiunt. Moti dico, sicut, ebrius. Sicut ebrii titubant, quia prosperitas eorum vel adversitas maior est viribus. In quiete sapientes apparent, quando loquuntur, quando legunt; sed veniente tempestate, omnia {191.979A} humana consilia deficiunt, et quid agendum sit non vident: Unde subdit: Et omnis sapientia eorum devorata est. Unde Apostolus ait: Supra modum gravati sumus, ita ut tederet nos vivere, et ipsi in nobis responsum mortis habuimus, ut non simus fidentes in nobis (2Cor. 1). Quacumque enim se convertunt, fluctus fremunt, tempestas sevit, brachia deficiunt, quo prora impingatur, quo navis impulsa dimittatur, a quibus saxis ne pereat, refrenatur, omnino a rectoribus non videtur. [CASSIODORUS.] Restat ergo clamare, ut cor eorum solidet Deus, ne tentationibus ventiletur.AC
AC ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,28 
XXVIII
prol.|
Numérotation du verset Ps. 106,29 
XXIX
prol.|
marg.| {979B} Et statuit procellam eius in auram maris [Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est seculi predicatores, in auram, scilicet levem ventum, id est procellas temperatas fecit, et tolerabiles. Vel in auram, id est in serenitatem quietis eterne. Et siluerunt fluctus eius.AD
AD ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,30 
XXX
prol.|
marg.| Et letati sunt rectores fessi, quia siluerunt fluctus hoc faciunt fessi post laborem [CASSIODORUS.] id est letantur. Et Dominus deduxit eos in portum voluntatis eorum 15 id est in tranquillitatem optatam, vel in eternam beatitudinem, ergoAE
AE ¶Codd. : PL191
15 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
Numérotation du verset Ps. 106,31 
XXXI
prol.|
Numérotation du verset Ps. 106,32 
XXXII
prol.|
marg.| {979C} Ut exaltent eum omnes in Ecclesia 16 id est pro Ecclesia plebis, id est laudent eum omnes pro bene rectis: Et laudent eum omnes, in cathedra, id est pro cathedra seniorum, id est pro bene regentibus.
16 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
marg.| Vel ita: [AUGUSTINUS.] Exaltent eum, illi qui sunt in Ecclesia plebis, id est laudent eum populi minores qui reguntur. Et laudent eum, illi qui sunt in cathedra seniorum, id est laudent eum seniores qui regunt. Ecce cum dicit in Ecclesia, aperte demonstratur unde dixit, scilicet de Ecclesia, ubi omnia predicta aguntur.AF
AF ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,33 
ΧΧΧΙΙΙ
prol.|
marg.| {979D} Posuit flumina. [ALCUINUS.] Sexta pars. Hactenus dixit quomodo ad civitatem adducit quomodo vivat, quomodo pascit, quomodo regit. [AUGUSTINUS.] Consequenter ipsa Ecclesia commendatur, ita ut, nobis in omnibus Dei gratia predicetur, qui superbis resistit, humilibus dat gratiam (Iac. 4). Et ut evidenter appareat, de qua psalmus ab initio loquebatur, commendatur econtra ubi dicit, quomodo etiam mala inimicorum prodesse facit Ecclesie. Hic ergo est commendatio Ecclesie que per gratiam Dei salva facta est, non per meritum suum, et memoratur subsequenter inimicorum afflictio propter superbiam eorum, quibus exstinctis erecta est {191.980A} Ecclesia, que profecit propter insidias et domestica detrimenta, que fiunt ab hereticis. Unde et erga Ecclesiam Dei beneficia evidenter monstrantur. [AUGUSTINUS.] quasi17 : Exaltent eum in Ecclesia. Et si queris, quare? quid enim in Ecclesia fecit? ecce superbis resistit, humilibus dat gratiam, et primo dicit qualiter superbis resistit, cum ait: Posuit flumina, id est Iudeos, ubi aque, scilicet doctrine erant ubi curabant prophete, in desertum, quia iam non est in eis propheta, non est ibi fides Christi, nec sacerdos, nec sacrificium, nec templum. Item aliis verbis idem dicit: Posuit exitus aquarum, id est Iudeos. Unde aliis manabant aque doctrine, in sitim. Item idem dicit:AG
AG ¶Codd. : PL191
17 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,34 
XXXIV
prol.|
marg.| Terram fructiferam [CASSIODORUS.] prius, secundum opera bona que faciebat, posuit in salsuginem, id est in sterilitatem, que per salsuginem ideo intelligitur, quia salsus humor, ubi dominatur, tollit fecunditatem; et quo merito hoc? ecce, hoc fecit, a malitia, id est pro malitia, habitantium in ea, id est Scribarum et Phariseorum dominantium, ibi id est propter malitiam illorum, qui terram illam [AUGUSTINUS.] id est tabernaculum Domini dolosis mentibus habitabant. Ecce quomodo resistit superbis. Deinde dicit quomodo humilibus gratiam dedit.AH
AH ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,35 
XXXV
prol.|
marg.| {191.980C} 237 Posuit desertum [Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est gentes, in stagna aquarum, ut aque in eis maneant. Et repetit idem et terram prius sine aqua posuit in exitus aquarum, unde aliis emanent aque vive.AI
AI ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,36 
XXXVI
prol.|
marg.| Et collocavit illic [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.], id est in gratia, esurientes qui avide susciperent. Unde edent pauperes et saturabuntur (Ps. 21). Et hi tales constituerunt firmiter preceptis Dei obediendo civitatem habitationis, id est Ecclesiam, ubi interim habitetur in spe.AJ
AJ ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,37 
XXXVII
prol.|
marg.| Et seminaveruut verbo Dei, agros et plantaverunt {191.980D} vineas. [CASSIODORUS.] Seminant agros, et plantant vineas, qui corpora sua celesti institutione purificant ut fructus bonorum operum ferant. Unde subdit, et fecerunt fructum nativitatis, id est naturalem, non degenerem.AK
AK ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,38 
XXXXVIII
prol.|
marg.| Et ideo benedixit eis [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS.] econtra sterili ficui maledicitur. Et multiplicati sunt numero vel merito, pro benedictione, et hoc nimis id est valde. Vel ideo dicit nimis, quia multi vocati, pauci vero electi. Et iumenta eorum [AUGUSTINUS.] id est simplices, sed utiles, qui non sunt a Deo docti, sed tamen fide pleni, non minoravit, quia firmum stat fundamentum Dei, quia novit Dominus qui sunt {191.981A} eius (2Tim. 2) et iustus animas iumentorum suorum.AL
AL ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,39 
XXXIX
prol.|
marg.| Et pauci [AUGUSTINUS.] Septima pars, ubi dicitur etiam aliquid de hereticis, quibus quasi civilibus bellis quatitur Ecclesia. Unde et circa Ecclesiam divina beneficia commendantur. Et notandum quod ita verba coniungit, quasi de his dicat, de quibus ante loquebatur, cum tamen supra de bonis, hic de hereticis agat: De quibus quasi de eisdem cum predictis loquitur, propter communia sacramenta, propter speciem pietatis, non propter virtutem. Unde Io. ait: Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis (1Io.II) [AUGUSTINUS.ALCUINUS.] id est exierunt de multitudine vocatorum, sed non erant de paucitate electorum {191.981B} quasi18 : Boni multiplicati sunt nimis. Et presumentes de se heretici Pauci facti sunt; omnes enim divisi ab unitate fidei, pauci sunt, non tam numero quam meritis [HIERONYMUS.] Multi vero sunt qui in unitate fidei persistunt ideoque de hereticis dicit Osee propheta: Da eis, Domine, (Ose. 9) quid dabis eis? Vulvam sine liberis, et ubera arentia. Et vexati sunt, scilicet heretici. A tribulatione malorum et dolore [CASSIODORUS.] id est ab insidiis diaboli et angelorum eius. Dolor enim tribulatio est his qui auctorem salutis relinquunt.AM
AM ¶Codd. : PL191
18 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,40 
XL
prol.|
marg.| Effusa est contentio [AUGUSTINUS.ALCUINUS.] vel effusus est {191.981C} contemptus, alia littera, super principes hereticorum, id est super heresiarchas, et magistros heresium. Reprobati sunt enim ab Ecclesia et magis contempti sunt, quia principes esse voluerunt. De quibus Dominus per Osee prophetam: Ipsi regnaverunt, et non ex me, principes exstiterunt et non cognovi (Ose. 8). [AUGUSTINUS.ALCUINUS.] Isti facti sunt sal infatuatum, quod proiectum est foras, et conculcatur ab hominibus: quo quid vilius est et magis contemptum? Vel aliter: Et pauci, agit de eisdem bonis, de quibus ante egerat, quasi19 : Multiplicati sunt et tunc ipsi boni, pauci facti sunt, id est per illos, scilicet hereticos imminuti sunt. Et vexati sunt, boni persistentes in fide, a tribulatione malorum, scilicet hereticorum, id est a tribulatione facta {191.981D} per hereticos, et dolore, habito pro cadentibus. Ideo boni vexati sunt, quia effusa est contentio super principes eorum, scilicet hereticorum [AUGUSTINUS.] id est quia superbi heresiarche contendunt contra Catholicos, et Dominus errare fecit, vel seduxit eos principes, relinquendo eos sibi. Unde: Tradidit Deus eos in reprobum sensum. Hoc ergo modo seduxit, quia donavit illos sibi ipsis. Nam si proprie inquiras, ipsi se seducunt. Qui enim putat se aliquid esse, cum nihil sit, seipsum seducit. Seduxit ergo eos, dimittendo eos. Et in invio, et non in via. Illi boni de quibus supra dixit, in via sunt positi, et ad civitatem habitaculi directi. Isti vero superbi relicti sunt a Deo in invio seducti, et nullo modo in via sunt. Quomodo enim est in via, qui partem tenet, et totum {191.982A} relinquit? et quid de illis seductis fecit? ecce.AN
AN ¶Codd. : PL191
19 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 106,41 
XLI
prol.|
marg.| Et adiuvit de illis pauperem. [AUGUSTINUS.] Potuit illos Deus pati semper intus, sed nos de illis non proficeremus. Cum autem separati per questiones nos inquietant, nobis nascitur inquisitionis studium, et timoris exemplum, ut qui stat, videat ne cadat, sicut illi ceciderunt. Et est sensus: Abiecti sunt superbi, et instructus est humilis, quod ita dicit: Et adiuvit pauperem de inopia, vel de mendicitate, id est quia se mendicum et inopem reputat, qui nihil sibi dat, sed totum de misericordia Dei exspectat, ante ianuam Dominicam clamans et pulsans, ut aperiatur ei, qui adiuvatur plurimum, de ipsa separatione {191.982B} hereticorum. Et quid fit in paupere adiuto de illis seductis? multe familie: Unde subdit: Et posuit illum pauperem, familias. Pauperem dico, existentem. Vel familias dico existentes sicut oves [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] propter simplicitatem et innocentiam. Ecce quasi unum pauperem putabas, sed iste pauper est multe familie, id est multe Ecclesie, tamen et una est Ecclesia, et una ovis.
marg.| [Haimo. AUGUSTINUS.] Vel ita: Adiuvit pauperem, et per adiutum pauperem, posuit familias sicut oves, id est servat familias in innocentia. Hec autem tanta mysteria diu latentia, et ideo dulciter inventa.AO
AO ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,42 
XLII
prol.|
marg.| {191.982C} Videbunt recti et letabuntur. [AUGUSTINUS.] Ecce quo psalmus tendat, ad hoc scilicet, ut ostendat, quod boni per misericordiam Dei exaltantur, et mali per superbiam conteruntur. Unde subdit: Et omnis iniquitas garriens contra veritatem convicta, oppilabit os suum.AP
AP ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 106,43 
XLIII
prol.|
marg.| Quis sapiens. [AUGUSTINUS.] Ecce conclusio psalmi: quasi20 : Et quia totum pauperem adiuvat Dominus. Ergo Quis est sapiens et custodiet hec? scilicet ut sit pauper, et non dives, non superbus, non inflatus. quasi21 : Qui est sapiens, hec custodiet. Quare custodiet? et id est quia, intelliget non merita sua, non vires suas, in his gloriando, sed {191.982D} misericordias Domini scilicet quod de errore liberat, et de consuetudine prava, et de tedio, et de naufragio: Quod denique constituit eum in populo, non ubi superbis resistit, sed ubi humilibus dat gratiam (Iac. 4). Intelligit etiam quid Deus fecit, ut intus manens multiplicetur, non foras exiens minuatur. Hec vident recti, et letantur, et iniquitas os suum oppilat.AQ
AQ ¶Codd. : PL191
20 quasi] + dicat PL
21 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 106), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_106)
Signaler un complément d'information

Notes :