Glossa magna

Psalmus 126

Numérotation du verset Ps. 126,1 

¶Canticum graduum Salomonis.
¶Codd. : (Ps. 126) Hi D14 D30 Ω F Rusch Ps-G | Salomonis] om. Ω F, + Vox Christi de futura Ecclesia D30
Numérotation du verset Ps. 126,I 

Nisi Dominus edificaverit domum1 ¦
1 domum Ps-G ] domus Ω F (hapax)
in vanum laboraverunt
qui edificant eam.
Numérotation du verset Ps. 126,II 

Nisi Dominus custodierit civitatem ¦
frustra vigilat2 qui custodit eam3.
2 vigilat Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω F ΩP Rusch cum Ps-H] vigilavit Ps-G , vigilant ΨB* cum Ps-R |
3 eam Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω F ΩP Rusch cum Ps-R (custodiunt) Ps-H] om. Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 126,2 III

Vanum est vobis
ante lucem
surgere ¦
surgite4
4 surgite Ps-G ( M ² ΦVP K² V D) Hi D14 D30 Ω Ω F ΩP Rusch Ed1530 ... Clementina cum Ps-R ] surgere Ps-G
postquam
sederitis
qui manducatis panem doloris.
Numérotation du verset Ps. 126,IV 

Cum dederit dilectis suis somnum ¦
Numérotation du verset Ps. 126,3 

ecce hereditas Domini
filii
merces5 fructus ventris.
5 merces Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω F ΩP Rusch Ps-R (nonnulli codd. et edd. )] mercis Ps-R Ps-G
Numérotation du verset Ps. 126,4 V

Sicut sagitte
in manu
potentis ¦
ita filii excussorum.
Numérotation du verset Ps. 126,5 VI

Beatus
vir6
6 vir] om. Ω F cum Ps-α² Ps-Med
qui implevit7 desiderium suum ex ipsis ¦
7 implevit Ps-G ( plerique codd. Ω F edd. ) D14 D30 Ω F ΩP Δ Rusch cum Ps-R (nonnulli codd. et edd. )] implebit Ps-R Ps-G Hi
non confundetur
cum loquetur8 inimicis suis
8 confundetur... loquetur Ps-G ( F² Ψ B ² V D ) D14 D30 Hi Ω ΩP Δ Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] confundentur... loquentur Ps-G Cor2 (hebr. et Ieron. et nt. et grecus... non est ibi in singulari)
in porta.

Psalmus 126

Numérotation du verset Ps. 126,1 
prol.|
marg.| {191.1157A} Nisi Dominus edificaverit domum. Titulus: Canticum graduum Salomonis. [AUGUSTINUS.] Iste est octavus gradus in figura Novi Testamenti, quod octonario numero signatur, ubi agitur de edificatione domus Dei, id est Ecclesie per verum Salomonem facta, id est per Christum, qui est verus pacificus, qui fecit utraque unum (Eph. 2), et in se lapide angulari {191.1157B} Ecclesiam de duobus parietibus Iudeorum et gentilium construxit. In cuius rei significatione, Salomon templum edificavit (3Rg. 6). Unde congrue hic additur, preter solitum Salomonis, quia is edificavit templum in figura veri pacifici, scilicet Christi qui edificat Ecclesiam, ut dictum est, de duobus parietibus. Ne ergo acciperes illum Salomonem, ideo Psalmus ait: Nisi Dominus edificaverit domuma. In hoc spes ponenda, non in ullo hominum, quia et ille Salomon cecidit, qui templum edificaverat. Ille enim Salomon vehemens amator fuit mulierum, et usque adeo laqueus fuit illi illa cupiditas, ut idolis a mulieribus sacrificare cogeretur (3Rg. 11). Et est sensus tituli; hic est Canticum graduum Salomonis, id est letitia de {191.1157C} ascensu, scilicet de edificatione et provectu Ecclesie, quam Christus edificavit.A
a Ps. 126.
A ¶Codd. : PL191
marg.| Intentio: Monet ascendere. Modus: [CASSIODORUS.] Bipartitus est psalmus. Primo dicit quomodo ascendentes se habere debeant, id est ut discant, quod edificatio non nisi a Deo est, et exaltatio in futuro non est nisi post humiliationem. Secundo dicit que sit hereditas, et quomodo collecta, ibi ecce hereditas. Ne quis ergo alium edificatorem acciperet, nisi Dominum, ait:B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 126,1 
I
prol.|
marg.| Nisi Dominus. [Hilarius] quasi1 : Iam venit Iesus, iam de captivitate nos reduxit, iam civitas edificatur Hierusalem; sed discant ascendentes, {191.1157D} quod edificatio et custodia non est nisi a Deo, et exaltatio in futuro non erit nisi post humiliationem. Etsi enim leti de gratia Novi Testamenti, tamen in tanto munere non est presumendum alicui, quia nisi Dominus, id est Christus, edificaverit domum, in vanum laboraverunt etc. [AUGUSTINUS.] Dominus Christus edificat sine cooperante interius, frustra laborant predicatores foris loquentes tamquam ministri edificationis, et custodes edificatorum. Domus est populus civitas Dei: ad hanc ascendit omnis qui proficit; cadit ab hac omnis qui deficit, amando Deum ascendis, amando seculum cadis. [CASSIODORUS.] Sunt enim ista cantica amantium, et quodam desiderio sancto flagrantium. Nisi, ergo, Dominus edificaverit, {191.1158A} hanc domum, in vanum laboraverunt qui edificant eam, quia neque qui plantat aliquid est neque qui rigat; sed qui incrementum dat Deus (1Cor. 3). [AUGUSTINUS.] Omnes autem in hac edificatione laborant, qui in Ecclesia predicant verbum Dei, ministri sacramentorum Dei. Postquam egit de edificatione, subdit de custodia, dicens:C
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 126,II 
prol.|
marg.| Nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam. [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Ecce de domo transit ad civitatem, que plures habet domos, ut nec in singulis, nec in munita collectione sit presumptio, et quamvis domus et civitas secundum metaphoram, que de diversis inducitur, sint diversa, una tamen est Ecclesia, quam utraque significant. Deinde ne aliqui velint exaltari, ante humiliationem conversus ad illos, ait:D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 126,2 
III
prol.|
marg.| Vanum est; [AUGUSTINUS.] quasi2 : Vanus est labor et custodia civitatis, nisi Dominus operetur, et etiam {191.1158C} vanum est vobis surgere ante lucem id est Christum. Surgere est exaltari et securos esse, quasi3 : Vanum est vobis, si surgitis antequam lux surgat. Lux Chrislus est, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum b. Post quem surgendum est non ante, ut ille facit qui se ei preponit, volens hic esse altus, ut ille humilis fuit, ut filii Zebedei voluerunt: qui antequam humiliarentur secundum passionem Christi, sibi loca eligebant, ubi sederent in regno Dei, unus ad dexteram, alius ad sinistram (Mt. 20). Ante lucem volebant isti surgere, sed surrectio, id est exsultatio, sequitur sessionem, id est humiliationem, ut lux nostra sit Christus. Post mortem surrexit altius. Ideoque subdit: Surgite autem postquam sederitis, scilicet {191.1158D} peracta sessione, id est post humiliationem. Dico, postquam sederitis, non dico sedere ad iudicandum vel gaudendum, sed ad humiliandum. Unde subdit, qui manducatis panem doloris. Sessio enim aliquando humilitatem significat, aliquando honorem iudicandi. Hic autem humiliationem designat, quod ostenditur per hoc quod ait, qui manducatis panem doloris. Manducat panem doloris, qui gemit in hac peregrinatione, qui in valle plorationis de afflictione se reficit, dicens: Facte sunt mihi lacryme mee panes die ac nocte (Ps. XLI). Et quasi quis diceret: Modo sedere iubemur, modo surgere promittitur nobis; sed quando hoc erit? subdit:E
b Io. 1.
E ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 126,IV 
prol.|
marg.| {191.1159A} Cum dederit somnum, (AUGUSTINUS.) id est mortem temporalem, in qua est secura pausatio. Dederit, dico, dilectis suis. Post mortem enim surgent dilecti. Dominus enim post mortem exaltatus est. Ergo et tuam exaltationem post mortem spera. Sede ergo prius, et sic surges.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 126,3 
prol.|
marg.| Ecce hereditas Domini. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Secundo dicit que sit hereditas, et quomodo collecta. quasi4 : Dilecti post somnum surgent. Et qui sunt dilecti? Filii: qui filii? qui sunt fructus ventris. Et istis quid erit? Ecce his erit tunc hereditas Domini. Que est illa hereditas? ecce, merces, id est vita eterna. Attende quod ait, fructus ventris. Non {191.1159B} omnes filii Ecclesie, que quasi quedam mulier, in dolore parturit, sunt fructus ventris, sed soli boni. Venter enim Ecclesie, ut Eva, in dolore parturit filios bonos et malos, ut Rebecca geminos inter se dissidentes utero gestabat (Gn. 25), quos cum partus apparuisset, discernit et dilexit Iacob. Ita et Ecclesia in cuius figura dictum est: In dolore paries filios (Gn. 3), bonos parit et malos. Unde Apostolus: Filioli mei, quos iterum parturio (Gal. 4). Boni vero sunt fructus ventris, ut Iacob dilectus matri, horum est merces, surgere post sessionem; letari post panem doloris. Modo ergo dolor et gemitus est eis; sed in resurrectione hereditas tunc apparebit partus Ecclesie, tunc videbitur qui sint, sed per quid acquisiti sunt hi filii? per sagittas, {191.1159C} quiaG
G ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 126,4 
V
prol.|
marg.| Sicut sagitte in manu etc. [Hilarius, CASSIODORUS.] Vel ita, ecce hereditas. quasi5 : Qui sunt dilecti? Ecce hereditas Domini, scilicet filii, renati ex aqua et Spiritu sancto, isti sunt hereditas. Qui tales sunt, merces fructus ventris, id est sunt merces reddita homini Christo, qui est fructus uteri virginalis, qui eos acquisivit per obedientiam passionis. Unde: Postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem (Ps. 2). [AUGUSTINUS.]. Et nota quod secundum hanc lectionem est hic psalmi partitio. Sicut sagitte. quasi6 : Sed unde facta est tanta hereditas? per sagittas, quia sagitte in manu potentis, sunt excusse, id est apostoli {191.1159D} excussi per manum Christi, usque ad fines terre ierunt, quia potens Dominus, dum fortiter de arcu sacre Scripture sagittas excussit, usque ad fines terre pervenerunt ille excusse. Apostoli autem dicuntur sagitte, quia sunt missi a Domino, velut sagitte celeriter omnia transeuntes, et sine errore ferientes. Sic sunt autem et filii excussorum excussi, quomodo et ille excusse. Ita et filii. quasi7 : Et, sicut sagitte in manu potentis sunt excusse, ita filii excussorum, id est apostolorum, sunt excussi, id est missi, et sic acquisita est hereditas. Dicuntur ergo apostoli, quia missi a simili sagittarum. Vel excussi dicuntur apostoli quia ipsi sunt, quibus dictum est a Domino: Cum exieritis de civitate in qua non audierint vos, {191.1160A} excutite pulverem de pedibus vestris (Mt. 10). Sed dicet aliquis quod propter hoc videntur dicendi excutientes, non excussi, et secundum hoc melius deberent dici filii excutientium quam filii excussorum. Ad quod respondemus, quod propter hoc bene possunt dici excutientes. Verum et quod excutitur, ut pulvis, excussum dicitur, et unde excutitur aliquid ut vestis, et secundum hoc bene dicuntur apostoli excussi. Vel potius alia sententia est hic, quam pretermittere minime debemus. Ideo enim forte obscurius positum est, ut multos intellectus generet, et discedant ditiores homines, quia clausum invenerunt, quod multis modis aperiretur, quam si uno modo apertum invenirent. Sciendum ergo filios excussorum dictos esse apostolos filios, prophetarum, {191.1160B} qui dicuntur excussi. Excuti enim aliquid dicitur, ut saccus, ut exeat quod intus latebat clausum. Prophete ergo clausa continentes sacramenta, excussi sunt a predicatoribus, accedente eorum diligentia et Domino aperiente, et que abscondita erant, prodierunt aperta sicut illud Isaie. Obscurum erat: Cognovit bos possessorem suum, et asinus presepe domini sui; Israel autem me non cognovit (Is. 1). Hoc involutum aliquis predicator excutiens dixit: Venit bos triturans de gente Iudeorum, quia inde triturantes apostoli; omnis enim qui predicat verbum Dei, monet, obiurgat, terret, triturat aream, bovis implet officium. Asinus vero est populus veniens de gentibus, ut insidat ei Christus, significatus in Evangelio per pullum asine, cui nullus {191.1160C} insederat (Mt. 21), quia ad eum nec lex missa, nec propheta. Utrique populo Christus est in presepi, utrique cibus est in altari. Ecce qualiter illud involutum excussum est. Ideoque prophete dicuntur excussi, quibus excussis generati sunt apostoli.
5 quasi] + dicat PL
6 quasi] + dicat PL
7 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita, apostoli sunt excussorum filii qui a manu Dei sunt missi, usque ad fines terre. Et est sensus littere. quasi8 : quomodo collecti sunt filii? ecce, quia, sicut sagitte sunt in manu alicuius potentis hominis, ut eas mittat ad feriendum, ita filii excussorum, id est apostoli, filii prophetarum sunt missi a manu Dei. Et,H
H ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 126,5 
VI
prol.|
marg.| {191.1160D} Beatus vir est ille qui implevit desiderium suum ex ipsis predicatoribus [AUGUSTINUS.] quod facit qui non amat seculum. Qui enim desiderio seculi plenus est, non est quo intret, quod illi predicaverunt. Funde ergo quod portas, et sic fies capax ad id quod non habes. Et vere beatus est qui implet, quia non confundetur cum loquetur in porta, id est in Christo, inimicis suis quia non erubescit qui in Christo loquitur, et eius honorem querit, non suum. Vel non confundetur cum loquetur inimicis suis in porta, id est in communi, ut omnes noverint quid loquatur.I
I ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 126 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_126)
Signaler un complément d'information

Notes :