Glossa magna

Psalmus 57

Numérotation du verset Ps. 57,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 57) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
ne
disperdas
David in tituli inscriptione1.
1 inscriptione] + propheta de senioribus Iudeorum dicit D30
Numérotation du verset Ps. 57,2 I

Si vere
utique iustitiam loquimini ¦
recte2
2 recte D30 Ω Rusch etc recta P106 Ps-G
iudicate
filii hominum.
Numérotation du verset Ps. 57,3 II

Etenim
in corde iniquitates
operamini in terra ¦
manus vestre iniustitias3
3 manus vestre - iniustitias] inv. D30 P106, iniustitiam m. v. Ps-G
concinnant.
Numérotation du verset Ps. 57,4 III

Alienati sunt
peccatores a vulva† 
erraverunt
ab utero ¦ locuti sunt falsa.
Numérotation du verset Ps. 57,5 IV

Furor illis
secundum similitudinem serpentis ¦
sicut aspidis surde
et obturantis
aures suas.
Numérotation du verset Ps. 57,6 V

Que
non exaudiet
vocem incantantium ¦ et venefici incantantis sapienter.
Numérotation du verset Ps. 57,7 VI

Deus
conteret
dentes eorum
in ore ipsorum ¦
molas leonum confringet Dominus.
Numérotation du verset Ps. 57,8 VII

Ad nihilum
devenient tamquam aqua decurrens ¦ intendit
arcum suum donec infirmentur.
Numérotation du verset Ps. 57,9 VIII

Sicut cera
que fluit auferentur ¦ supercecidit ignis
et
non viderunt solem.
Numérotation du verset Ps. 57,10 IX

Priusquam
intelligerent spine vestre
ramnum ¦
sicut viventes sic4
4 sic Ps-G (M²D) D30 Ω Rusch Clementina ] sicut Ps-G
in ira absorbet eos5.
5 eos D30 Rusch ] vos Ps-G
Numérotation du verset Ps. 57,11 X

Letabitur
iustus
cum viderit vindictam ¦
manus suas lavabit in sanguine peccatoris.
Numérotation du verset Ps. 57,12 XI

Et dicet
homo
si utique est fructus
iusto ¦
utique est Deus iudicans eos in terra.

Psalmus 57

Numérotation du verset Ps. 57,1 
prol.|
marg.| {191.533C} Si vere utique iustitiam. Titulus: In finem, ne corrumpas vel disperdas David in tituli inscriptione. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Commendat hic Propheta homini iustitiam monens vere eum loqui iustitiam; eos quoque et maxime Iudeos redarguens, qui non vere iustitiam loquuntur. Iudei enim qui ante dixerant: Magister, scimus quia verax es, et a Deo venisti (Mt. 22), mortem eius inclamaverunt, et regnum eius abiuraverunt, dicentes: Non habemus regem nisi Cesarem (Io. 19.) Qui hic redarguuntur. Et est sensus tituli: Psalmus hic dirigens nos in finem. Hic agit ne, tu Pilate, vel Iudee, disperdas vel corrumpas David in tituli inscriptione, {191.533D} id est ne neges Christum regem quem titulus dicit.
marg.| Intentio: Monet ne quis regno Christi contradicat. Modus: Tripartitus est psalmus. Prima pars est exprobratio Iudeorum, ne nos similia faciamus. Secundo que eis sit retributio dicit, ibi Deus conteret dentes. Tertio ostenditur correctio iustorum de ultione iniquorum, ibi letabitur iustus. Christus ergo loquens contra Iudeos ait, oA
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,2 
I
prol.|
marg.| Filii hominum. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Id est prophetarum, vos utique loquimini iustitiam labiis, quasi loqui {191.534C} constat, quia omnibus est facile loqui iustitiam, quibus Veritas scripsit in corde: Quod tibi non vis fieri, alii ne feceris; et iteravit in tabulis, quia non legebant in corde, ut voce forinsecus admota redirent prevaricatores ad cor, et intus invenirent quod extra legerent. Dico loquimini iustitiam, sed si vere loquimini iustitiam, ut sit iustitia non labiorum, sed factorum, id est si est in corde quod in ore. Ergo, recta vel recte iudicate. In factis cognoscantur labia. Si enim aliter agis quam loqueris, bona loqueris; sed mala iudicas. Sic enim agis, quomodo iudicas. Interrogatus quid sit melius aurum an fides, preponis auro fidem. Amicus venit, et nullo teste aurum tibi commendavit, decessit, et mortuus est: hic heredem filium reliquit, qui ignorat quid {191.534D} tibi Pater commendavit. Tecum cogita alii similiter commendasse nulli dixisse filium reliquisse: quod ei velles a tuo amico prestari? Responde. Quid tibi respondet cogitatio? hoc iudica cum filio amici. Ante locutus es meliorem esse fidem; sed aliud iubet avaritia qua cogitas aurum negare amici tui heredi. Ante locutus es meliorem esse fidem intus, et in iudicio tuo dixisti, vel duxisti melius aurum. Non sic iudicasti ut locutus es. Vere locutus es, falsa iudicasti. Veritas videt omnes loqui iustitiam, ne dicantur iniusti; et omnibus clamat: Si vere iustitiam loquimini, si non false, si non aliud in labiis, aliud in corde, recte vel recte iudicate; {191.535A} filii hominum. Auro et ceteris temporalibus fidem preponite, et alia huiusmodi. Aliter enim estis hypocrite. Si dicitis: Magister, verax es, ne iudicetis mortem meam, quia rex vester sum, ut titulus ait. Iudei vero sic de Christo iudicaverunt, ut ficte de eo locuti probentur, verbis suis accusentur. Ideo sic moneo, ut recte scilicet iudicetis, quia vobis est iniquitas in corde et in ore, et in manu. Et hoc est,B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,3 
II
prol.|
marg.| Etenim operamini iniquitates in corde. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Non possunt recte iudicare, quibus in corde et in manu est iniquitas. Operamini dico in terra, id est {191.535B} quia me terram, id est hominem conspicitis. Vel quia terram, id est terrena amatis, et manus vestre concinnant, quasi ex multis partibus adunantes iniustitias. quasi1 : Opera vestra prave cogitationi concordant, quia manus sequitur cor. Si tamen manus desit, non ideo sine culpa es quia quidquid vis, et non potes, Deus factum imputat. Est autem concinnatio, ex multis partibus adunata perversitas. Vel secundum aliam litteram, iniustitiam manus vestre connectunt, scilicet, aliud peccatum alii adiungunt. Unde Isaias: Ve his qui trahunt peccata sicut restem longam (Is. 5). Et bene peccata resti comparantur. Peccatis enim quisque constringitur, que tamquam vincula ligant hominem. Unde in {191.535C} fine dicitur: Ligate illi manus et pedes etc. (Mt. 22) Quia pro peccatis commissis cogitatione et opere peccatorum damnabitur, sed etiam interim eisdem ceditur. Unde Dominus flagello de funiculis vel resticulis facto cecidit vendentes et ementes de templo. Ecce iniqui sunt et corde et manu. Unde hoc eis? quiaC
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 57,4 
III
prol.|
marg.| Alienati sunt peccatores a veritate. [AUGUSTINUS.] Et ipsi dico peccatores a vulva matris, id est ab ipsa origine, non quia ex tunc peccaverunt, sed quia precognovit Deus ab utero illos futuros peccatores, ut Rebecce ait, cum adhuc pregnans esset: Maior serviet minori (Gn. 25). Quod subsequenter exponit, {191.535D} erraverunt ab utero, id est errare presciti sunt ab utero, et sicut previsum est accidit, quia locuti sunt falsa. Ecce iniquitas in ore, et non solum non faciunt bona, sed nec audire volunt quiaD
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,5 
IV
prol.|
marg.| Furor illis etc. [AUGUSTINUS.] Vel ita ab illo loco, alienati sunt. Et accipitur vulva vel uterus, caritas Ecclesie in qua conversi concipiuntur et nascuntur, dum fidei rudimenta suscipiunt, et paulatim nutriuntur, donec in eis formata veritate ad lucem gerantur. Et nota sicut carnalis mater in sobole carnali quinque; in vicissitudines observat et tempora, ita et {191.536A} in spirituali educatione, sancta Ecclesia eadem custodit. Prius enim puer concipitur, id est in utero nascitur; secundo in utero alitur; tertio, ad lucem emittitur; quarto, matris manibus gestatur, ut crescat; quinto, ablactatur, ut ad mensam patris accedat, ut sic validiori cibo alatur. Ita quos sancta educat Ecclesia, prius quasi in utero nascuntur, id est concipiuntur, dum rudimenta Christiane fidei suscipiunt in catechismo et exorcismo. Prius quasi in utero aluntur, dum vel rudimentis plenius informantur. Tertio, per baptismum et aliorum sacramentorum perceptionem et intelligentiam, quasi ad lucem iam in eis formata veritate generantur. Quarto, quasi manibus Ecclesie portantur, et lacte nutriuntur, vel aluntur, dum simpliciori Ecclesie {191.536B} doctrina imbuuntur, donec a lacte simplicis sensus accedant ad mensam Patris, ut valido vescantur cibo, scilicet pane angelorum, id est in principio erat Verbum (Io. 1): que etiam in sacramentis celebrandis hodie observantur. Dum enim quarta feria quarte septimane militie Christiane agoniste Christi vocantur, quasi in utero nascuntur. Inde usque ad Sabbatum paschale, quasi in utero aluntur. In Sabbato per baptismum quasi ad lucem congenerantur: inde quasi manibus portantur, et lacte nutriuntur, donec in die Pentecostes, virtute Paracleti de alto induantur: quo allatis variis linguis magnalia Dei loquuntur (Act. 2). Unde Abraham convivium magnum ablactato Isaac fecit (Gn. 21), quod non ante fecerat in circumcisione et in aliis, quia {191.536C} tunc parvulus erat. Unde inter Pascha et Pentecosten nulla difficilia indicuntur, scilicet ut ieiunium et intempeste noctis vigilie, quia soror nostra parva est, et ubera non habet (Cant. 8), et Christus diluculo surrexit. Isti vero vel non concipiuntur in utero, vel non nascuntur ex utero. Et hoc est, alienati sunt peccatores a vulva Ecclesie, que conversos concipit, et natos iam in se, et si nondum natos ex se nutrit, donec formetur in eis veritas, et tunc perfectos pariat. Hi autem concepti, quia per impatientiam, antequam formentur, quatiuntur viscera matris, contradicendo doctrine veritatis, abortivi excutiuntur. Ergo generet te mater ne abiiciat. Et tu esto patiens usquequo certa sit in te doctrina veritatis. Si autem impatiens concusseris latera {191.536D} matris, te excutit foras, sed magis tuo malo quam suo. Sequitur: [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Erraverunt ab utero, quia contraria matri secuti sunt. Et ideo quia errant a ventre in quo est veritas, locuti sunt falsa. De hoc vero sunt inexcusabiles, quia nolunt veritati credere. Et hoc est, Furor est illis secundum similitudinem serpentis, quia ira obstinatorum irrevocabilis est. Cuius serpentis? Sicut aspidis surde. Unde surda? ecce et obturantis aures suas, terra et cauda. Dicitur enim alteram aurem terre affigere, alteram cauda obstruere, ne vocem incantantis audiat: sic isti, ne audiant vera obturant aures suas audiendi terra et cauda, id est preteritis et presentibus peccatis. {191.537A} Terra sunt presentia, quibus homo delectatur; cauda, preterita peccata. Et notandum quia non laudatur a Scriptura, undecumque datur similitudo ut de iniquo iudice, qui rogantem viduam exaudivit, quem Dominus non commendat (Lc. 18). Ita et hic.E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,6 
V
prol.|
marg.| Que aspis, quia obturat aures, non exaudiet vocem incantantium ut ad lucem reducatur, et venefici incantantis sapienter, quantum ad artem suam. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Ita et isti non audiunt vocem Christi et apostolorum, qui sunt incantatores aures sapientes, ut ad lucem exeant. Vel secundum aliam litteram; medicamenti medicati a sapiente. {191.537B} Qualis sit vox incantatorum, his verbis ostenditur. Est enim medicamentum confectum. Medicamen vero confectum est omnia precepta legis et prophetarum. Omnia precepta medicamentum erant ante adventum Christi, sed non medicatum, quia nemo eo curabatur; sed adventu Christi medicatum est qui implevit legem et prophetas. Ligno enim posito in Marach, dulcorata est aqua, ut possent bibere filii Israel, ante non valentes gustare pre nimia amaritudine (Ex. 15). Hec est legis amaritudo, que gratia Evangelii dulcorata est. Et quod in sacramentis legalibus latebat, in lucem positum est, demonstrata est nobis civitas constituta super montem, que abscondi non potest (Mt. 5), id est Ecclesia et lucerna posita super candelabrum, {191.537C} id est doctrina veritatis est in manifesto. Ubi enim latebat Ecclesia Christi, et veritas Christi? Nonne ipse est mons, qui crevit ex minimo lapide, et implevit faciem terre? Nonne iste est serpens in ligno suspensus, quem intuendo percussi a serpentibus sanantur. Hic est ergo sapiens a quo medicatur medicamentum.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,7 
VI
prol.|
marg.| Deus conteret. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Secunda pars ubi dici que eis sit retributio. quasi2 : Illi ita contemnunt, sed Deus conteret dentes, id est dolosa verba, eorum, quibus est furor, ut aspidis. Et hoc in ore ipsorum, quia verbis suis capiet eos. {191.537D} Ore enim suo contra se dicunt quos aspidi comparabant leonibus, et iam comparat subdens, molas leonum, id est inclamationes mortis, quas Iudei fecerunt, confringet Dominus, ne ad effectum veniant. Nota quod aspides erant Iudei, dum insidiose tentabant; leones, dum mortem inclamaverunt. Horum mole fracte sunt, quando surrexit; quod apertius exponit subdens, qui tales et si modo torrentes, tamenG
G ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 57,8 
VII
prol.|
marg.| Ad nihilum devenient tamquam aqua decurrens. [CASSIODORUS.] Ecce hic etiam torrentibus comparantur, quia sonantes ad saxa superbie improvisi sunt, et precipites. Sed cito transeunt, tot malis comparantur. {191.538A} Illi ita decurrunt, sed econtra intendit Deus per misericordiam, ad salutem eorum, arcum suum, id est minas quibus terret, donec infirmentur, id est dum convertantur, ut Saulus infirmatus est, audiens: Quid me persequeris? (Act. 9) Qui hoc clamabat de celo arcum tendebat. Multi ergo infirmati sunt ipsius intensione arcus perterriti. Sed quid non infirmati patientur? ecce.H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,9 
VIII
prol.|
marg.| Sicut cera que fluit auferentur [AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] id est ignem concupiscentiarum peribunt; ut enim ignis vestem, sic libido consumit animam.
marg.| Vel ita, Deus intendit arcum suum, id est vindictam, donec intus et extra infirmentur; et accipitur {191.538B} in malo, et auferantur a conspectu Dei, missi in gehennam; vel auferantur, hic in presenti, a terra sua, sicut cera que fluit, supercecidit ignis etc. Sciendum quod inter primum peccatum, quod est superbia, et ultimam penam, que est ignis eternus, quedam media sunt, que et peccata sunt et pene de quibus ait, supercecidit ignis, scilicet superbie, vel concupicentie et ire. Et ideo non viderunt solem, scilicet iustitie, de quo in libro Sapientie dicunt mali: Erravimus a via veritatis, et sol iustitie non illuxit nobis (Sap. 5). Hic legitur prius secundum aliam litteram, que estI
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,10 
IX
prol.|
marg.| Priusquam producat spinas vestras rhamnus, sicut {191.538C} viventes sic in ira absorbet eos. [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Ibi per rhamnum accipiuntur peccata, per spinas punctio eterne damnationis. Rhamnus est enim herba prius mollis, sed que post vertitur in spinas: sic et peccata modo delectant, sed post pungunt. Et hoc est quod dicit, supercecidit ignis, vitiorum. Et ille ignis absorbet eos, id est devorat eos sicut viventes, id est dum adhuc vivunt. Nec simpliciter dicit, viventes, sed addit: sicut, quia non vera, sed falsa est impiorum vita. Videntur vivere, et non vivunt. Addit sicut in ira. Non simpliciter dicit, in ira, Deus tranquillus iudicat. Vel quia modo non est ira comparatione future vite. Absorbet dico, Priusquam producat spinas vestras rhamnus, convertit sermonem {191.538D} ad eos, id est priusquam voluptatum tormenta procedant. Dum enim adhuc vivunt, ignis vitiorum qui supercecidit in ira Dei, devorat eos et occultat rhamnum, id est rhamni spinam, id est peccati punctionem extremam, ne modo videatur. Vel secundum litteram nostram accipiuntur peccata etiam per spinam; per rhamnum, extrema damnatio. Et est priusquam spine vestre, id est peccata, intelligant rhamnum, id est acutam damnationem, etiam extremo ignis vitiorum, absorbet eos, id est devorat eos sicut viventes. Sic in ira absorbet eos. Hoc non mutatur.J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 57,11 
X
prol.|
marg.| {191.539A} Letabitur iustus. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Tertia pars, ubi ostenditur correctio iustorum de ultione iniquorum. quasi3 : Malos absorbet ignis. Hec autem non est sine fructu bonorum. quasi4 : iustus qui fidem habet, et si aliquid in eo lavandum est, letabitur iustus; et si molestiis pressus cum viderit vindictam hanc presentem, non tamen gaudet, pro pena eorum, sed quia non in illa est, sed manus suas, id est opera lavabit in sanguine peccatoris, id est in pena et morte peccatoris, quam videt. Unde Salomon: Stulto pereunte, sapiens astutior erit (Prv. 19).K
K ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 57,12 
XI
prol.|
marg.| Et dicet [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] id {191.539B} est tractabit apud se homo, id est rationalis, quod non ex casu hoc eis contigit, sed pro vindicta peccati. Hoc enim dicet utique Deus est iudicans eos, id est malos, in terra, etiam ista, ubi florere videntur. Quod probat a contrario si, id est quia, utique est etiam hic iusto fructus, licet hic presso. Ac si diceret: Sicut iusto iudicio Dei fit ut iustus amplius iustificetur, ita eodem iuste permittitur ut sordidus magis sordescat (Apc. 22).
marg.| Vel ita secundum aliam litteram, quam ponit AUGUSTINUS. que est; Et dicet homo. Ergo est fructus iusto. Ergo est Deus, iudicans eos in terra, et infert ex duobus premissis. Dixit enim malos hic absorberi et iustum lavari. Et hoc est, dicet homo rationalis, quia iustus lavat manus suas. Ergo et hoc est, fructus iusto hic. Et {191.539C} quia ignis absorbet malos, ergo Deus iudicans eos in terra, etiam ista, ubi florere videntur.L
L ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 57 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_57)
Signaler un complément d'information

Notes :