Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa magna

Biblia communis

Psalmus 7

Numérotation du verset Ps. 7,1

¶ In finem¹

¶Codd. : D30 Rusch Ps-G, def. C

¹ In finem Ps-G ( M V D ) D30 Ω^S Rusch ] om. Ps-G

psalmus

David

quem cantavit

Domino pro verbis Chusi filii

Gemini².

² David... Gemini Ω ^X] pro torcularibus Psalmus David D30 cum Ps-σ | Gemini Ps-G (U V D) Ω^S Rusch ] Iemini Ps-G

Numérotation du verset Ps. 7,2 I

Domine

Deus

meus

in te

speravi ¦ salvum me fac ex omnibus persequentibus me

et libera me.

Numérotation du verset Ps. 7,3 II

Nequando

rapiat

ut leo

animam meam ¦

dum

non est qui redimat

neque qui

salvum faciat

Numérotation du verset Ps. 7,4 III

Domine Deus meus si feci istud ¦

est iniquitas in manibus meis.

Numérotation du verset Ps. 7,5 IV

reddidi retribuentibus mihi mala ¦

decidam merito ab inimicis meis inanis.

Numérotation du verset Ps. 7,6 V

Persequatur

inimicus

animam meam

et comprehendat ¦

et conculcet in terra vitam meam ¦

et gloriam meam

in pulverem deducat³.

³ deducat] + diapsalma Ps-G

Numérotation du verset Ps. 7,7 VI

ExsurgeDomine

in ira tua ¦

et⁴ exaltare in finibus

⁴ et Ps-G (I Q² G ² Ψ^B² V D ) Ω^S Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G

inimicorum meorum.

Numérotation du verset Ps. 7,VII

Et exsurge Domine Deus meus in precepto quod mandasti ¦

Numérotation du verset Ps. 7,8

et synagoga

populorum circumdabit te.

Numérotation du verset Ps. 7,VIII

Et propter hanc

in altum

regredere ¦

Numérotation du verset Ps. 7,9

Dominus iudicat populos.

Numérotation du verset Ps. 7,IX

Iudica me Domine secundum iustitiam meam ¦

et secundum innocentiam meam super me.

Numérotation du verset Ps. 7,10 X

Consumetur⁵

⁵ Consumetur Ps-G (F Q* W*Φ^P G ² Ψ^B edd. ^.) Ω Rusch cum Ps-R (nonnuli codd.) Ps-γδ Ps-Med] consummetur D30 Ω^X Δ Ps-G cum Ps-R

nequitia peccatorum ¦

et diriges iustum⁶ :

⁶ iustum Ps-G (Ψ^B V D edd. ^.) Ω Rusch cum Ps-R ] + et Ps-G

scrutans corda

et renes

Deus.

Numérotation du verset Ps. 7,11 XI

Iustum

adiutorium meum a Deo⁷ :qui salvos facit rectos corde.

⁷ Domino Ps-G (Q² Φ^G* D* plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] Deo Ps-G (F Q* Φ^RG²^P D²^.) Ω^M cum Ps-Moz ^C

Numérotation du verset Ps. 7,12 XII

Deus iudex iustus⁸

⁸ iustus Ps-G (R Q* Ψ^B V D) D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G

fortis et patiens ¦

numquid irascetur⁹ per singulos dies ?

⁹ irascetur Ps-G (F M* Q* W Φ^RG U G ² K^.) Ω ^M D30 * Ω Rusch cum Ps-R (6 codd.) ] irascitur Ps-G D30 ²

Numérotation du verset Ps. 7,13 XIV

Nisi conversi fueritis gladium

suum vibravit¹⁰ : arcum suum

¹⁰ vibravit Ps-G (R F* M Q² W Φ^RGP K D*) Ω^S Rusch cum Ps-R ] vibrabit Ps-G D30

tetendit

et paravit illum.

Numérotation du verset Ps. 7,14 XV

Et in eo paravit vasa mortis ¦

sagittas suas

ardentibus effecit.

Numérotation du verset Ps. 7,15 XVI

Ecce

parturit¹¹

¹¹ parturit Ps- G (R I Q W Φ^RGP² U G² K Ψ^B D) D30 Δ Ω Rusch cum Ps-R (nonnulli codd.) ] parturiit Ps-G cum Ps-R

iniustitiam¹² ¦

¹² iniustitiam Ps-G (W U K Ψ^B V D) D30 ² (eras.) Ω Δ Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G (I R Q* Φ^RG²^P D30 * Rusch

et concepit dolorem et peperit iniquitatem^a.

⁰ Iob. 15, 35 : « Concepit dolorem et peperit iniquitatem ».

Numérotation du verset Ps. 7,16 XVII

Lacum

aperuit

et effodit eum ¦

et incidit¹³ in foveam quam fecit.

¹³ incidit Ps-G (F² plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch ] incidet Ps-G (R)

Numérotation du verset Ps. 7,17 XVIII

Convertetur

dolor eius

in caput eius ¦

et in verticem ipsius

iniquitas eius

descendet.

Numérotation du verset Ps. 7,18 XIX

Confitebor Domino secundum iustitiam eius ¦

et psallam

nomini Domini

altissimi.

Psalmus 7

Numérotation du verset Ps. 7,1

^prol.|

^marg.| {191.109D} Dominus Deus meus . Titulus, In finem psalmus David quem cantavit Domino pro verbis Chusi filii Gemini. Historiam unde occasionem propheta sumpsit, in secundo libro Regum facile est cognoscere, ubi legitur, quod David, fugiens Absalon filium suum de civitate nudis plantis exivit, cuius consilio Chusi amicus eius cessit in partem Absalon, ad exploranda consilia et renuntianda que adversus patrem ille moliebatur, auctore Achitophel, qui defecerat ab amicitia David, et filium adversus patrem consiliis quibus poterat instruebatur cui inter omnia hoc consilium dedit, ut Absalon impetum permitteret {191.110D} fieri in patrem suum, eumque occidi; quod mutatum erat prudentia Chusi, qui consuluit David, et secreto mandavit ut de campestribus fugeret in solitudinem, unde Achitophel dolore commotus laqueo se suspendit. Huic historie alludit titulus, de qua tamen non agit psalmus, sed de historia propheta velamen sumpsit mysteriorum, que iuxta nominum interpretationes declarantur. Chusi enim interpretatur silentium, Gemini, dexter, Achitophel, fratris ruina, quo significatur Iude scelus, id est scelerosus Iudas, qui Dominum tradidit Iudeis, et ita fuit ruina fratris sui, scilicet Christi, cuius discipuli non solum filii sed et fratres dicti sunt, sicut in Evangelio Dominus ait: « Vade et dic fratribus {191.111A} meis » (Mt. 28). Et Apostolus dicit cum primogenitum in multis fratribus (Rm. 8). Et sicut David dimicavit contra Achitophel et Absalon per consilium Chusi, ita contra omnes dolos Iude, scilicet et Iudeorum, Dominus dimicavit Chusi, id est silentio, id est alto secreto, quo cecitas in Israel facta est, ut plenitudo gentium subintraret, et sic omnis Israel salvus fieret^a. De quo silentio Apostolus admirans, non exponens exclamat: O altitudo divitiarum sapientie et scientie Dei etc. (Ibid.) Hoc silentio Dominus occultans Iude et Iudeis passionis sacramentum, ruinam fratris, id est scelus Iude convertit in misericordiam, et quod ille ad perniciem fecit unius hominis, iste ad salutem omnium inflexit. Cantat ergo hunc psalmum Domino {191.111B} fidelis, cui facta sunt verba Chusi, id est manifestatio huius silentii, id est secreti, quod dexter Deus et favens operatus est. Non enim erat abscondendum eis, pro quibus gestum est. Mysterium ergo incarnationis et passionis, silentium fuit Iudeis, sed revelatio fuit fidelibus, quibus Christus nota fecit omnia que a Patre audivit (Io. 15); et sicut per Achitophel significat Iudas, ita per Absalon significantur Iudei. Ut enim a filio iniquo patitur, ita Christus a populo quem nutrierat sustinuit, sicut per Isaiam ait: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me (Is. 1). [REMIGIUS.] Et est sensus tituli talis: Psalmus, iste diriges nos in finem, id est in Christum, attribuitur David, id est fideli, cui facta est mysterii revelatio quem psalmum, ille fidelis cantavit {191.111C} Domino, id est ad honorem Domini; pro verbis Chusi, id est pro manifestatione alti silentii, quo Christus 14 dimicavit contra Iudeos, occultans mysterium passionis. Chusi dico, Filii Gemini, id est dextre, quia illud silentium Deus dexter, id est favens et propitius, huic fideli aperuit. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Ad litteram Chusi filius Gemini, id est dextre esse dicitur, quia consuluit saluti David necessaria proditione. Et est iste psalmus primus eorum in quibus per actus David futura mysteria Domini significantur, late scilicet et aperte. In tertio enim psalmo similiter per actus David significata sunt Christi mysteria, sed breviter et obscure.

^a Cf. Rm. 11, 25 : « Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia cecitas ex parte contigit in Israhel donec plenitudo gentium intraret ».

^marg.| Intentio. Monet ad gratiarum actionem, pro manifestatione {191.111D} silentii.

^marg.| Modus : Quinque sunt partitiones. Primo, petit ab omnibus persecutoribus, vel persecutionibus liberari; secundo, petit ut gloria resurrectionis Christi subveniat, ibi: Exsurge, Domine; tertio, agit de iudicio regressi, ibi Dominus iudicat populos; quarto, metu futuri iudicii terret, spem reversis promittens, ibi Dominus iudex; quinto, leta conclusio ponitur de concessione laudis, ibi Confitebor. Fidelis ergo iste non de se presumens, orat a Domino liberari, pretendens meritum hoc modo, o.^A

^A ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,2
I

^prol.|

^marg.| ¹ Domine omnium per potentiam, cui debetur dulia, qui es omnium per recreationem Deus {191.112A} cui debetur latria. Et meus Dominus et Deus voluntate, ego speravi in te non in me. [HIERONYMUS. CASSIODORUS. REMIGIUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Ecce pretendit meritum, deinde petit liberari a vitiis et a diabolo, dicens: Salvum me fac ex omnibus persequentibus me, id est ab omnibus spiritualibus nequitiis, scilicet vitiis et peccatis. Et libera me.^B

^B ¶Codd. : PL191

¹ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 7,3
II

^prol.|

^marg.| [HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Nequando, id est aliquando rapiat ut leo, scilicet diabolus, qui ut leo rugiens circuit, querens quem devoret (1Pt. 5), qui in illis pugnat. Vitiis enim et peccatis utitur, quasi armis, ad impugnandum fideles. ² Rapiat dico, animam {191.112B} meam. De corpore non curat iste si affligatur. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Et nota quia propria verba ponit cum ait, libera et rapiat. Domini enim est liberare, leonis rapere. Attende etiam congruum ordinem, dum prius ponit persequentes, deinde leonem. [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Qui enim expiatus est ab omnibus spiritualibus nequitiis, id est a sordibus delictorum, a diabolo liberatur. ³ Vel aliter, ut persequentes et leo idem accipiatur, invidus, scilicet diabolus. Perfectus enim vir hic loquitur, qui iam victis vitiis non habet bellum nisi contra diabolum dicens: Salvum me fac ex omnibus pers. etc. scilicet a diabolo et angelis eius. [AUGUSTINUS.] Quasi superato omni bello vitiorum, iam perfecto nihil restet, nisi invidus diabolus. Deinde quod per pluralem numerum dixerat {191.112C} per singularem subinfert dicens: Libera me, ne quando, id est aliquando, leo, id est diabolus, rapiat animam meam. Rapiat dico, dum non est qui redimat, nisi Christus, quasi⁴ : si non redimis, ille rapit; neque est qui salvum faciat, id est dando vitam eternam, nisi qui redimit, scilicet Christus. Si enim Christus non redimat, neque salvum faciat, ille rapit. Et, ut manifestum sit perfectum virum hoc dicere, cui solius diaboli fraudulentissime insidie sunt cavende, subdit:^C

^C ¶Codd. : PL191

² + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

³ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

⁴ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,4
III

^prol.|

^marg.| Domine Deus meus etc. ⁵ Ubi item pretendit meritum, scilicet quia innocens, et patiens. {191.112D} quasi⁶ : libera et salva, quia, o Domine Deus meus etc. [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Ego non feci istud scilicet universale peccatum, quia illud sine nomine dixit, quod est superbia, que est radix omnium malorum, hoc est vitium primum recedentibus, et ultimum redeuntibus. Et non est modo iniquitas in manibus meis, id est in operibus.

⁵ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

⁶ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Non feci istud. [ALCUINUS.] Deinde exponit quid dixit: Non feci istud, scilicet illud quod sequitur: [ALCUINUS.] Non est iniquitas in manibus meis, quod de omni peccato dicitur et accipitur. Deinde repete secundum ordinem singulorum verborum etc. o Domine Deus meus, si feci istud. [AUGUSTINUS.] Vel universale peccatum, quia sine nomine dixit. Vel hoc quod sequitur, scilicet si est iniquitas in manibus etc. ^D

^D ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,5
IV

^prol.|

^marg.| {191.113A} Si reddidi mala, scilicet retribuentibus mihi mala pro bonis. [AUGUSTINUS.] Maior patientia est si non reddidit his qui pro bonis reddunt mala, quam si sustineret ab his quibus bona non fecerit: quod est dicere: Si te non sum imitatus patientia quam pro me operatus es in illo silentio, ut patientissime sustineres dolos proditoris tui merito decidam. Non iureiurando hoc imprecatur sibi sed dicit quid contingat se vindicantibus. Prophetat ergo, non iurat per exsecrationem sicut videtur: quod est gravissimum iurisiurandi genus, cum homo dicit, si illud feci, illud patiar. Decidam dico ab inimicis meis superatus et inanis factus. Qui enim se vindicat occulte a diabolo {191.113B} superatur, inanis factus vana et superba letitia de hoc quod vinci non potuit qui vero non retribuit mala, vincit iram. Et melior est qui vincit iram quam qui capit civitatem, ut ait Salomon (Prv. 16). Et patet hic perfectum virum loqui. Hoc enim non potest dicere nisi perfectus vir, scilicet si reddidi retribuentibus mihi mala, sciens hoc Christum fecisse [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Vel ad litteram de David potest accipi, qui contra Absalon non commisit, quare sibi mala inferret, qui ait: Domine, Deus meus, si feci etc. id est si hoc malum quod sustineo, mihi per preteritam culpam quam commiserim contra Absalon contingit. Vel si modo est iniquitas in manibus etc. id est in operibus, quare hoc mihi contingat. Vel {191.113C} si reddidi retribuentibus mihi mala: quod dicitur equitas apud homines, merito decidam, et si non ita videatur hominibus. Decidam dico, superatus ab inimicis meis, Absalon scilicet et complicibus eius, et factus inanis, a fructu mansuetudinis, que in David abundavit. Deinde ex persona ipsius David, et viri perfecti communiter subditur.^E

^E ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,6
V

^prol.|

^marg.| [AUGUSTINUS.] Persequatur, quasi⁷ : Dixi: decidam inanis, et etiam quod gravius est, inimicus, scilicet diabolus, qui singulariter est inimicus, qui supra leo dictus est. ⁸ Persequatur animam meam cui {191.113D} homines non habent quid faciant. In carnem quidem sevire possunt, sed animam in potestate habere nequeunt. Quam diabolus impugnando, scilicet suggerendo persequitur, et comprehendit, cum decipit. Unde subdit, et comprehendat, id est decipiat, per consensum et conculcet in terra vitam meam, id est conculcando vitam meam terram faciat, scilicet cibum sibi quia non tantum est leo, ut supra dictum est, sed et serpens appellatus est. Cui dictum est in maledictione; terram manducabis (Gn. 3). Et peccatori dictum est: Terra es, et in terram ibis (ibid.). [ALCUINUS.] Vita ergo peccatoris, cibus serpentis, id est diaboli est, quia terra, id est terrena est. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Ideo hic ait, conculcet in terra vitam meam, id est animam meam in terram redactam sibi {191.114A} incorporet, et ibi sit despicabilis. Unde subdit, et gloriam meam, id est me hominem ad imaginem Dei factum, deducat in pulverem, quasi⁹ : ad nihilum redigat.

⁷ quasi] + dicat PL

⁸ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

⁹ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Et gloriam meam, que debet esse in conscientia ubi Deus videt, et solida in Domino, ut qui gloriatur, in Domino glorietur (2Cor. 10). Deducat in pulverem, id est in superbiam et iactantiam, ut velim gloriari apud homines. Pulvis enim, quem proiicit ventus, superborum iactantia est. Vult ergo ut gloria sua sit solida intus, ubi Deus videt. Est enim pulvis si apud homines gloriatur. Ecce quam cavenda est superbia.^F

^F ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,7
VI

^prol.|

^marg.| [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Domine, exsurge. Secunda pars {191.114B} ubi petit, ut gloria resurrectionis Christi subveniat ¹⁰ quasi¹¹ : si hoc feci, hoc mihi contingat; [AUGUSTINUS.] sed, quia non merui, o Domine, exsurge, id est appare per carnem. Dormit enim, dum in secretis suis latet incognitus. [CASSIODORUS.] Appare, dico, in ira tua, id est in vindicta contra diabolum. Perfectus enim iste non precatur hic adversus homines, sed adversus diabolum, ut possessionem amittat, id est peccatores et impios, qui sunt eius possessio. [AUGUSTINUS.] Cum enim iustificatur impius, ex possessione diaboli migrat in templum Dei. Et quia ablatio hominis pena est diaboli, ideo dicitur ira Dei contra eum. Unde subdit: Et exaltare in finibus [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] in possessione inimicorum meorum, id est diaboli et angelorum eius, ut ibi honoreris a conversis, {191.114C} qui prius erant possessio diaboli. Et quia superbus diabolus per humilitatem vincitur, ostendens qualem vult apparere Christum, subdit:^G

^G ¶Codd. : PL191

¹⁰ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

¹¹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,VII

^prol.|

Numérotation du verset Ps. 7,8

^prol.|

Numérotation du verset Ps. 7,8
VIII

^prol.|

Numérotation du verset Ps. 7,9

^prol.|

^marg.| Et exsurge, id est appare, Domine Deus meus, in precepto humilitatis, quod mandasti [AUGUSTINUS.] id est quia humilitatem precipis, eam prior imple; humilis appare, ut a te discant alii superbiam vincere, ne possideantur a superbo. Dico appare humilis [ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] et ita Synagoga, id est congregatio {191.114D} populorum circumdabit te, quidam amando, quidam persequendo. Circumdederunt enim Christum populi, vel humilem contemnentes, ut persequentes; vel amando, ut credentes.^H

^H ¶Codd. : PL191

^marg.| Et, o Domine, regredere, resurgendo, ascendendo, in altum, id est in celum, propter hanc, id est propter Synagogam credituram, ut de alto mittas Spiritum quo fit congregatio. Vel propter hanc, scilicet propter persequentem Synagogam regredere in altum te illi subtrahendo [CASSIODORUS. ALCUINUS.] quasi¹² : quia locum non habes in malis, subtrahe te illis.

¹² quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita ab illo loco: Exsurge in precepto, ubi precatur Christi resurrectionem, sicut in precedenti versu, eiusdem incarnationem, quasi¹³ : Appare per carnem. Et, o Domine Deus meus, exsurge, {191.115A} [REMIGIUS, ALCUINUS.] id est toto orbe notus efficere, resurgendo. Et hoc, in precepto implendo, quod mandasti, id est ut preceptum humilitatis, quod mandasti, facias homines adimplere. Et hoc modo sequitur, quia Synagoga populorum, id est de diversis populis, vel specialiter de Iudeis. Circumdabit te, amando vel persequendo, sicut ante dictum est. Et propter hanc, scilicet propter amantem Synagogam regredere in altum, id est fac eos qui te amant scire tuam omnipotentiam, qui descendisti ut te viderent. Vel propter hanc, id est propter persequentem, in qua locum non invenis, regredere in altum, id est subtrahe te his, qui te persequuntur. Et convenit hec sententia in parte cum precedenti.

¹³ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita ab illo loco: Exsurge, o Domine, in ira tua, id est exerce {191.115B} iram tuam contra inimicos meos, scilicet Iudeos, dicit Ecclesia. [AUGUSTINUS.] Deinde quasi exponendo subdit: Et propter hoc exaltare in finibus inimicorum meorum, o Christe, id est altus efficere, et incognitus inimicis meis, qui sunt tui inimici, ut te non intelligant; quod est silentium, unde intitulatur psalmus, ut sic te crucifigant. Et exsurge, Domine Deus meus, in precepto quod mandasti, id est cum appares humilis, qui humilitatem precipis, altus esto. Ipse enim humilitate exaltatus est, id est non intellectus. Et per hoc quod non intelligunt te Iudei, qui crucifigunt, credent in te gentes. Et ita Synagoga populorum, id est plenitudo gentium, circumdabit te, credendo. Et propter hanc, id est Synagogam gentium, {191.115C} regredere in altum, id est rursus desine intelligi, quia et ista te offensura est, in fine, et a fide recessura. Unde ait in Evangelio: Putas, cum Filius hominis venerit, inveniet fidem in terra? (Lc. 18.) Refrigescet enim caritas multorum, et abundabit iniquitas (Mt. 24). Et Dominus in altum regredietur, ut a paucis sincera fides, et ab omnium pravarum opinionum labe purgata teneatur. Et quomodolibet hic locus exponatur, convenienter sequitur:^I

^I ¶Codd. : PL191

^marg.| Dominus iudicat populos. [CASSIODORUS.] Tertia pars, ubi agitur de iudicio regressi, id est Christi, cuius regressio multipliciter supra exposita est. [AUGUSTINUS.] Post quam de iudicio congrue subdit. Post ascensionem namque in celum, que regressio accipitur, aperte subdit de iudicio, quia inde venturus est iudicare {191.115D} vivos et mortuos; vel cum peccantes Christianos deseret intelligentia veritatis, que item regressio dicitur, secundum aliam sententiam, veniet iudicare, quasi¹⁴ : dixi regredere, et post regressionem Dominus iudicat, vel iudicabit populos: quod iudicium non timens perfectus, audet orare.^J

^J ¶Codd. : PL191

¹⁴ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,9
IX

^prol.|

^marg.| Iudica me, Domine, secundum iustitiam meam [REMIGIUS.], que est in bonis faciendis. Et secundum innocentiam meam etc. quia sine malis sum, quia non reddidi retribuentibus mihi mala. [AUGUSTINUS.] Et nota quia penitens supra in penitentiali psalmo aiebat^b: Salvum me fac propter misericordiam tuam {191.116A}, in qua vocat peccatores ad penitentiam, nullumque meritum suum commemorat. Nunc vero iam vocatus, quia precepta servavit, secundum iustitiam petit iudicari, super me, quasi¹⁵ : iustitiam meam et innocentiam meam, que tamen iustitia et innocentia sunt super me, quia a Deo sunt, non a me.^K

^b Ps. 6.

^K ¶Codd. : PL191

¹⁵ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,10
X

^prol.|

^marg.| +marg.| {{<scholion Herberti>¶ De septimo Psalmo. Consumetur nequitia peccatorum et diriges iustum. Augustinus : Quoniam non solum dictum est sordidus sordescat adhuc, sed etiam dictum est: iustus iusti<or>, annectit et dicit: et diriges iustum etc. scilicet quomodo iustus dirigi potest, nisi in occulto ? // nunc enim (postquam in tanto culmine nomen coepit esse christianum) crevit hypocrisis, id est simulatio, eorum scilicet qui sub nomine christiano hominibus placere malunt quam Deo. Quomodo ergo dirigitur iustus in tanta simulationis confusione, nisi dum scrutatur corda et renes Deus, videns omnium cogitationes, que nomine cordis significate sunt, et delectationes, que nomine renum intelleguntur? Recte quippe temporalium et terrenarum rerum delectatio renibus tribuitur; quia et ipsa pars est inferior hominis, et ea regio est ubi carnalis generationis voluptas habitat. Sequitur : // Scrutans ergo cor nostrum Deus, et perspiciens ibi esse ubi est thesaurus noster, id est in celis; scrutans etiam renes, et perspiciens non nos acquiescere carni et sanguini, sed delectari in Domino, dirigit iustum in ipsa conscientia coram se, ubi nullus hominum videt. // Finis ergo cure delectatio est quia eo quisque curis et cogitationibus nititur, ut ad suam delectationem perveniat.^L ^c }}

^c ¶Fons : Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos, Ps 7 § 9, CCSL 38, lin. 7 sqq. : « consummetur ergo, inquit, nequitia peccatorum, id est, perueniatur ad summam nequitiam, ut possit iustum iam uenire iudicium. sed quoniam non solum dictum est: sordidus sordescat adhuc, sed etiam dictum est: iustus iustior fiat, adnectit et dicit: et diriges iustum, scrutans corda et renes deus. quomodo ergo iustus dirigi potest, nisi in occulto, quando etiam per illa quae initio temporum christianorum (cum adhuc persecutione saecularium hominum sancti premerentur) miranda uidebantur hominibus, nunc (postquam in tanto culmine nomen coepit esse christianum) creuit hypocrisis, id est simulatio, eorum scilicet qui nomine christiano malunt hominibus placere quam deo? quomodo ergo dirigitur iustus in tanta confusione simulationis, nisi dum scrutatur corda et renes deus, uidens omnium cogitationes, quae nomine cordis significatae sunt, et delectationes, quae nomine renum intelleguntur? recte quippe temporalium et terrenarum rerum delectatio renibus tribuitur; quia et ipsa pars est inferior hominis, et ea regio est ubi carnalis generationis uoluptas habitat, per quam in hanc aerumnosam et fallacis laetitiae uitam, per successionem prolis natura humana transfunditur. scrutans ergo cor nostrum deus, et perspiciens ibi esse ubi est thesaurus noster, id est in caelis; scrutans etiam renes, et perspiciens non nos adquiescere carni et sanguini, sed delectari in domino, dirigit iustum in ipsa conscientia coram se, ubi nullus hominum uidet, sed solus ille qui perspicit quid quisque cogitet, et quid quemque delectet. finis enim curae delectatio est; quia eo quisque curis et cogitationibus nititur, ut ad suam delectationem perueniat ». [MM2023]

^L ¶Codd. : (§ 16) Cbg150 (183v), om. PL191

^marg.| Consumetur nequitia [AUGUSTINUS.] quasi¹⁶ : Dominus iudicabit, et interim nequitia peccatorum consumetur, id est perficiatur, ut qui in sordibus est sordescat adhuc (Apc. 22), ut iam tandem veniat iustum iudicium et predicit, non optat. [REMIGIUS.] Et quia crescente invidia malorum, crescunt merita {191.116B} iustorum, subditur: Et diriges, quasi¹⁷ : consumet nequitia malorum. Et ex eo, diriges iustum, ut iustus iustificetur adhuc. Et quia propter simulationem non cognoscitur ab homine ubi sit vera iustitia, subdit, quod Deo tantum convenit. Tu, dico, o Deus, scrutans corda et renes, id est cogitationes et delectationes, quas in occulto scrutatur, ubi nullus videt nisi ipse qui prospicit corda, id est Deus. Ipse enim solus scrutatur corda, id est quod quisque cogitet; et renes, scilicet quid quemque delectet, quia finis cure et cogitationis est delectatio, ad quam cura et cogitatione nititur quisque; pervenire. Que delectatio per renes accipitur, quia in renibus est generandi voluptas, per quam in {191.116C} erumnosam, et fallacis letitie vitam, per prolis successionem natura humana transfunditur. Opera autem nostra que sunt in dictis et factis possunt videre homines; sed quo animo fiant, et quo venire cupiant, solus videt Deus, qui, cum videt cor esse in celo et non delectari in carne, sed in Domino [AUGUSTINUS.] id est cum bone sunt cogitationes et earum fines, dirigit iustum, et non solum dirigit, sed etiam adiuvat: unde subdit.^M

^M ¶Codd. : PL191

¹⁶ quasi] + dicat PL

¹⁷ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,11
XI

^prol.|

^marg.| Iustum est adiutorium meum a Domino. [AUGUSTINUS.] Ideo iustum, quia iam iusto tribuitur. Et est quasi medicina, que servat salutem: altera est, que facit. Duo enim sunt officia medicine, scilicet morbum {191.116D} sanare, et sanitatem custodire, secundum primum officium dixit in alio psalmo: Infirmus sum, sana etc. (Ps. 6); iuxta alterum dicit hic perfectus, Iustum adiutorium etc. Et illa enim et ista medicina salvos facit; sed illa ex egritudine ad salutem transfert, hec in ipsa salute conservat; illa, ad morbum evadendum remedium, hec autem ne in morbum redeat, vel recidat, remedium, prestat; illa sanamur infirmi, hac custodimur sani. Et nota quod ait, rectos corde, nec adiunxit et renibus, quia ubi est cor, ibi etiam est delectatio, cum eterna cogitantur, et quia delectatio boni non ad renes sed ad cor pertinet.^N

^N ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,12
XII

^prol.|

^marg.| {191.117A} Deus iudex. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Quarta pars, ubi metu futuri iudicii terret, et spem reversis promittit, quasi¹⁸ : mihi est adiutorium. Sed, o vos iniqui, quorum hic nequitia consummatur, Deus vibravit gladium scilicet in iudicio. Et vere, quia ipse est iudex, ipse est iustus secundum merita singulis reddens. [AUGUSTINUS.] Ipse est fortis cui non resistitur, et si modo patiens est, qui sustinet in multa patientia vasa ire. Et vere est patiens, numquid enim irascitur per singulos dies? non, sed exspectat ad penitentiam: unde post gravius punit, si non convertantur [AUGUSTINUS.] et secundum aliam litteram, numquid adducet iram per singulos dies? Ita in Greco invenitur μὴ ὀργὴν ἐπάγων, et significantius dicitur quam irascitur, quia non in ipso est ira qua punit, {191.117B} sed in angelis ire, per quos punit: qui non propter iustitiam qua non gaudent, sed propter malitiam pena humana delectantur. Non ergo adducit iram Deus per singulos dies [AUGUSTINUS.] id est non congregat ad vindictam ministros suos, per singulos dies, sed per patientiam ad penitentiam invitat.^O

^O ¶Codd. : PL191

¹⁸ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,13
XIV

^prol.|

^marg.| [REMIGIUS.] Nisi conversi, quasi¹⁹ : modo est patiens, sed nisi conversi fueritis iniqui vibravit gladium, vel frameam suam splendificavit. Alia littera: Gladius Dei est Christus [AUGUSTINUS.] qui in primo adventu tamquam vagina humilitatis, tectus fuit; sed in secundo coruscabit lumen suis, terrorem impiis. {191.117C} Vel: Gladium suum vibravit [REMIGIUS.] id est manifestam vindictam exeret. Nec impredictum est hoc, quia arcum suum tetendit et paravit illum. Arcum dicit sacram Scripturam, ubi per chordam Novi Testamenti duritia Veteris flectitur, et domatur. Tetendit ergo arcum, temperando Vetus Testamentum per Novum. Paravit arcum, per explanationem expositionis, per quam intelligibilem fecit. Et dicit hoc a simili. [ALCUINUS.] Sicut enim qui tendit arcum minatur, ita per sacram Scripturam minatur Deus malis, ne putetur remissa Dei patientia.^P

^P ¶Codd. : PL191

¹⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,14
XV

^prol.|

^marg.| [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Et in eo paravit ut mox missurus {191.117D} sagittam putetur, sicut quis arcum parat, ut sagittam mittat, et in eo arcum [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] id est in sacra Scriptura. Paravit vasa mortis, id est hereticos qui ex Scripturis venenant animas, ideoque vasa mortis dicuntur, quos parat in scriptura non faciendo, sed errare permittendo: et ex eodem arcu iaculatur sagittas suas, id est apostolos, de quibus alibi: Sagitte potentis acute (Ps. CXIX). Quas sagittas effecit, id est operatus est. Ardentibus amore Dei. Qui his sagittis vulnerati, tanto amore regni celorum ardent, ut omnia resistentia, et a proposito revocantia contemnant, dicentes: Quis nos separabit a caritate Christi? ^d Vel vasa mortis, et sagittas, pro eodem accipit, {191.118A} scilicet, quedam loca obscura Scripture sacre. [ALCUINUS.] Unde mors est hereticis prave intelligentibus, sed ardentibus studio eadem loca sunt sagitte, quia ipsa difficultate intelligendi exercitantur, ut sane capere valeant, et aliis aperire. [AUGUSTINUS.] Vel vasa mortis et sagittas dicit hereticos, qui ex eodem arcu sacre Scripture in animas non caritate inflammandas, sed venenis perimendas insiliunt: quod non contingit, nisi pro meritis hominum. Parat enim et disponit Deus, ut quidam malo voto legentes, propter peccata male intelligant in Scripturis, quod est eis pena peccati; et illi quasi spine et sagitte, a somno excitant bonos catholice Ecclesie filios, ut Scripturis intelligendis invigilent, ut manifesti fiant qui probati sunt argento. Hoc autem {191.118B} divine dispositioni tribuitur, non quia ipsa peccatores faciat, sed quia ipsa de malis eorum ordinat, cum peccaverint; vel de bonis utrumque potest accipi. Idem enim sunt vasa mortis, quibusdam, et sagitte aliis, secundum illud Apostoli: Aliis sumus odor mortis in mortem, aliis odor vite in vitam (2Cor. 2). Et est sensus: et in eo arcu, id est in sacra Scriptura, paravit vasa mortis, id est apostolos, qui quibusdam sunt odor mortis. Et eosdem effecit sagittas suas, id est odorem vite in vitam, ardentibus amore Verbi. Post hanc autem dispensationem, et pro peccatis malorum veniet iustum iudicium. De quo dicitur, quod non pax Dei et ineffabile lumen de se profert, unde puniantur iniqui; sed ipsa peccata vertuntur homini in penam, ut {191.118C} que fuerunt delectamenta homini facienti, sint instrumenta Deo punienti.^Q

^d Rm. 8.

^Q ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,15
XVI

^prol.|

^marg.| [ALCUINUS.] Ecce, inquit, parturit iniustitiam, quasi²⁰ : Hoc paravit Deus in Scripturis, unde videtur esse causa damnationis hominum malorum; sed ecce, cum in manifesto est quod non ex Deo est, sed ex homine est causa damnationis, quia iniquus similiter est aperienti lacum et effodienti, et incidenti in foveam quam fecit. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Et vere, quia concepit a diabolo, scilicet per suggestionem, dolorem, id est appetitum temporalium rerum. Qui dicitur dolor, quia dolor est malis de terrenis rebus amissis, pro quibus mala machinantur. He sunt {191.118D} semen, unde iniquitas, id est iniustitia nascitur. Unde addit: Et parturit, id est nititur efficere iniustitiam, scilicet ut decipiat proximum. Et huiusmodi, et tandem peperit, id est effecit et emisit, iniquitatem. Iniquitas hoc est quo iniustitia. Hoc ergo peperit, quod parturit. In quod notatur peccatum operis patrati. Emisit enim iniquitatem, cum ad actum perduxit. Et in emissa iniquitate, est lacus, id est precipitium aliis. Unde subdit:^R

^R ¶Codd. : PL191

²⁰ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,16
XVII

^prol.|

^marg.| Lacum aperuit, quasi²¹ : concepit, parturivit, peperit, et sic iam, lacum aperuit [ALCUINUS.] id est comparabilis est aperienti lacum, concipiendo, scilicet {191.119A} quod est dicere, fraudem inchoavit [AUGUSTINUS.] consentiendo suggestioni terrenarum cupiditatum. Et effodit eum [ALCUINUS.] id est similis est effodienti parturiendo, id est instando operi fraudis. Et incidit in foveam quam fecit, id est similis est incidenti in foveam, pariendo, id est fraudem perpetrando. [AUGUSTINUS.] Prius enim fraudator leditur damno innocentie, quam alius damno pecunie.^S

^S ¶Codd. : PL191

²¹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 7,17
XVIII

^prol.|

^marg.| Dolor eius, quod concipitur, convertetur in caput eius, id est in mentem, et iniquitas eius quam peperit descendet in verticem ipsius, id est rationem, quam {191.119B} dixerat caput. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Hoc ideo, quia noluit ipse peccatum evadere, sed servus esse peccati, libidine dominante rationi. Et ideo ipse inferior gravatur iniquitate, que sedet super talentum plumbi, in Zacharia propheta, et in illum descendet; et onerat, ut non revolet ad requiem sanctorum. Vel distingue inter caput et verticem, et convertetur et descendet. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Caput est anima, vertex ratio; cui utrique dominantur peccata, et supersunt, et postea superdescendent, cum in penas detrudent. Et est, dolor eius, quem concepit. Et iniquitas quam peperit. Convertetur in caput eius, id est in animam. Et in verticem eius, id est in rationem cui dominantur hic [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Et postea dolor et iniquitas, descendet, scilicet cum {191.119C} impetu, super caput et verticem, cum penis eternis subiicient eum.^T

^T ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 7,18
XIX

^prol.|

^marg.| Confitebor Domino. [CASSIODORUS.] Quinta pars, ubi est psalmi conclusio, qua omnia in summam colligens, dicit se alacriter confiteri, quasi²² : Et quia adiutorium meum est a Domino, ideo confitebor Domino, id est laudabo Dominum. [AUGUSTINUS.] Et hoc, secundum, id est propter iustitiam eius. Hec enim confessio non est peccatorum, sed iustitie Dei, qui intus iustos protegit, et malos pro sua malitia punit. Contra hanc laudem nihil valent blasphemie {191.119D} impiorum, qui volentes sue culpe tribuere quod peccant, mala sua excusant per fortunam, vel fatum, vel diabolum, cui potest resisti, vel per aliam naturam, que non sit ex Deo. Hi tales fluctuant 16 errantes, potius quam confiteantur Deo, ut eis ignoscat. Qui autem videt merita animarum sic ordinari a Deo, ut, dum sua cuique tribuuntur, pulchritudo universitatis nulla ex parte violetur, in omnibus laudat Deum, distinguens aliud Deum fecisse et ordinasse, videlicet universum bonum: aliud autem non fecisse, sed ordinasse, ut malum. Et psallam opere nomini Domini altissimi. [CASSIODORUS.] Psallere ad gaudium pertinet, sicut penitentia peccatorum ad tristitiam. Potest et hic psalmus in persona Christi intelligi, si ea que humiliter sunt {191.120A} dicta ad infirmitatem nostram referantur, quam ipse Christus gestavit.^U

^U ¶Codd. : PL191

²² quasi] + dicat PL

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 7), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_7)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 7

<26. Glossa magna in Psalmos>

Psalmus 7