Glossa magna

Psalmus 110

Numérotation du verset Ps. 110,1 

¶Alleluia 1
¶Codd. : (Ps. 110) D14 D30 ΩP Rusch Ps-G
1 Alleluia Ps-G ( I V D ) ΩS Ed1530 Clementina Rusch ] + reversionis Aggei et Zacchariae D14 Ps-G, + reversio Aggei et Zaccharie Ps-G ( Q W Amiatinus ) D30 , + Vox Ecclesie ad laudem Christi D30
Numérotation du verset Ps. 110,I 

Confitebor
tibi Domine
in toto corde meo ¦
in consilio iustorum et congregatione.
Numérotation du verset Ps. 110,2 II

Magna opera Domini ¦
exquisita in omnes voluntates eius.
Numérotation du verset Ps. 110,3 III

Confessio et magnificentia opus eius ¦
et iustitia eius manet in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 110,4 IV

Memoriam fecit
mirabilium suorum2 misericors
2 <divisio.> suorum+ Hi D30² ω 1
et miserator
Dominus ¦
Numérotation du verset Ps. 110,5 

escam
dedit timentibus se.
Numérotation du verset Ps. 110,V 

Memor erit in seculum
testamenti sui ¦
Numérotation du verset Ps. 110,6 

virtutem
operum suorum
annuntiabit populo suo.
Numérotation du verset Ps. 110,7 VI

Ut
det illis
hereditatem
gentium ¦
opera manuum eius veritas
et iudicium.
Numérotation du verset Ps. 110,8 VII

Fidelia omnia mandata eius3 †
3 <divisio.> eius+ Hi D30 ² ω1
confirmata in seculum seculi ¦ facta
in veritate et equitate.
Numérotation du verset Ps. 110,9 VIII

Redemptionem
misit4 populo suo ¦
4 misit Ps-G ΩP² ( cancel. ) D30 ] + Dominus Ps-G (ΨB D*) ΩSP* ω 1 Rusch etc . Corpus antiphonalium officii (n° 5487 : antiphona “Redemptionem misit”).
mandavit
in eternum
testamentum suum.
Numérotation du verset Ps. 110,IX 

Sanctum
et terribile
nomen eius ¦
Numérotation du verset Ps. 110,10 

initium sapientie
timor Domini.
Numérotation du verset Ps. 110,X 

Intellectus bonus omnibus facientibus eum ¦
laudatio eius
manet in seculum seculi.

Psalmus 110

Numérotation du verset Ps. 110,1 
prol.|
marg.| {191.1003D} Confitebor. Titulus: Alleluia . [CASSIODORUS.] Iste est primus psalmus, qui per omnes litteras Hebrei alphabeti scribitur, qui indicat perfectos laudatores in Ecclesia, sicut illi qui non per omnes scribuntur, minus perfectos significant . Vel sicut Hilarius {191.1004D} dicit huiusmodi psalmi, qui per alphabetum digesti sunt, incipientibus quasi elementa dantur. Unde monemur ut ad eruditionis studium festinemus. Nomen autem angelice laudis, Alleluia, et si omnibus psalmis congruat, ibi tamen precipue ponitur [CASSIODORUS.] ubi magna exsultatione gaudetur, sicut {191.1005A} in hoc psalmo populus Dei ab omni malo liberatus laudat, et ad Dei laudem pro operibus eius invitat, que laus habet figuram future laudis.
marg.| Intentio: Monet ad laudem. Modus: Tripartitus est. Primo, populus fidelis se dicit confiteri in congregatione iustorum, ubi est eterna laus. Secundo, dicit fideles spirituali munere satiatos, promittens adventum Christi, ibi memoriam fecit mirabilium suorum, misericors et miserator Dominus; escam dedit timentibus se. Tertio, eosdem redemptos asserit, et testamentum novum mansurum, ibi redemptionem misit populo suo, mandavit in eternum testamentum suum. [AUGUSTINUS.] A laude ergo incipiens, ait in persona fidelis populi: O DomineA
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 110,1 
I
prol.|
marg.| Confitebor tibi id est laudabo te. Non enim est hic confessio peccatorum, sed laudis. Illa luget, hec gaudet; illa medico vulnus ostendit, hec de sanitate gratias agit. Laudabo dico, et hoc in toto corde meo [HIERONYMUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] non labiis ero prope, corde longe, sicut illi de quibus dicitur: Populus hic labiis me honorat, cor eorum longe est a me (Mt. 3). Confitebor et hoc in concilio iustorum et congregatione [ALCUINUS.] id est non temere, sed ex ratione, scilicet pro eternis: sicut omnes iusti faciunt. Et accipitur hic totum de presenti. Vel hoc dicit fidelis populus in spe. quasi1 : Iam sit in angelorum societate. Et est, in {191.1005C} consilio iustorum et congregatione, laudabo te, hic in spe. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hic enim numquam inter omnes iustos in re laudant, ubi sunt misti mali; sed iam videntur in futura societate psallere, spe rapti ad superna.B
B ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 110,2 
II
prol.|
marg.| Magna opera Domini. [CASSIODORUS.] Hec est materia et causa confessionis. quasi2 : Ideo confitebor, quia magna est opera Domini, que de impio facit pium. Et exquisita cui nihil simile est, dum sinit diabolum sevire in bonum suorum, et ne putes pro parte laudari operam eius, addit in omnes voluntates eius, scilicet est, exquisita opera eius, quia {191.1005D} omnia quecumque vult eximie facit. Que autem sit opera, exponit subdens:C
C ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 110,3 
III
prol.|
marg.| Confessio [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] scilicet peccatorum preconialis, id est laudis et peccati, et magnificentia boni operis est opus eius vel sicut HIERONYMUS. ait, «gloria et decor est,» opus eius [CASSIODORUS.] quia laudabilia sunt, et decora que facit; et iustitia eius, qua iudicabit, manet incommutabilis, in seculum seculi, dum his dixerit: Ite in ignem eternum; illis: Venite, benedicti Patris mei etc. (Mt. 25).
marg.| [ALCUINUS. Haimo.] Vel ita ab illo loco: Magna opera, et agit generaliter de quibuslibet operibus Dei, quasi3 : Ideo confitebor, quia magna sunt {191.1006A} opera Domini, quelibet opera eius sunt magna, si sint, exquisita in omnes voluntates eius, id est si in eis videatur intentio et voluntas facientis Dei, id est si intelligatur qua intentione voluerit ea facere Deus. Deinde aperit que est intentio et voluntas Dei in operibus, subdens: Confessio scilicet peccatorum, et magnificentia bonorum operum est opus eius, et iustitia eius, id est merces que iuste datur, manet in seculum seculi. Ac si diceret: Hec est voluntas eius, ut ex suis operibus insit homini, confessio peccatorum, et magnificentia bonorum operum, et iustitia, id est merces que iuste datur.D
D ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 110,4 
IV
prol.|
Numérotation du verset Ps. 110,5 
prol.|
marg.| {191.1006B} Memoriam fecit. [CASSIODORUS.] Secundo dicit fideles copioso munere satiatos, promittens adventum Domini, ut hereditas avide queratur. quasi4 : Ideo confiteri debemus, quia Dominus misericors natura, et miserator exhibitione, scilicet, quando venit fecit memoriam mirabilium suorum [Haimo.] re completa memoriam dedit significantium que erant in veteri lege. Ita fecit memoriam, quia dedit timentibus se escam [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] non corporalem, quam etiam malis dat, sed spiritualem, id est corpus et sanguinem suum. Escam ergo dicit Christum, qui est forma iustitie fidelibus. Adventu enim Christi timentes pascit, in quo remissio est et salus, et ut de adventu eius acciperes, addit:E
E ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 110,5 
V
prol.|
Numérotation du verset Ps. 110,6 
prol.|
marg.| Memor erit. 5 quasi6 : Et per eos, vel propter eos, scilicet timentes, memor, erit testamenti sui. [CASSIODORUS.] Quia, sicut promissum est in Veteri Testamento, impletur in Novo. Testamenti dico, existentis, in seculum seculi, scilicet in eternum, quia verba testamenti solida veritate custodit, ut omnia impleantur, ita memor erit, quod annuntiabit virtutem operum suorum. Virtus operum est quod ceci vident, claudi ambulant etc. (Mt. 11) Que facit nota Christiano populo suo ad hoc,F
F ¶Codd. : PL191
5 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 110,7 
VI
prol.|
marg.| {191.1106D} Ut det illis hereditatem gentium. [AUGUSTINUS.] Hec enim fuit intentio miraculorum, que Christus fecit, ut crederent gentes.G
G ¶Codd. : PL191
marg.| Aliter totum ab illo loco: memoriam fecit, quasi vere magna et exquisita sunt opera Dei, quia Dominus misericors et miserator hoc non mutatur. Fecit memoriam mirabilium suorum, id est plura nova contra rerum ordines fecit, per que omnia eum regere patuit: Escam dedit timentibus. [ALCUINUS.] quasi7 : facit confessionem et magnificentiam, quia dedit escam, id est bonam voluntatem per Spiritum sanctum inspiravit; timentibus se, et per eos memor ero testamenti sui, id est promissionis facte Abrahe: In semine tuo benedicentur omnes gentes (Gn. 22). [REMIGIUS, Haimo.] Testamenti dico {191.1007A} duraturi in seculum, quia post istud non sequitur aliud. Illa enim promissio iterata est in Evangelio, non mutata, ita erit memor quod virtutem, id est completionem, operum suorum, id est significantium figurarum legalium, annuntiavit populo suo, Iudaico, ut apostolis fecit. Ad hoc utique annuntiabit ut det illis, scilicet apostolis, hereditatem gentium, id est gentes colendas, scilicet Ecclesiam, de omnibus gentibus Abrahe promissam. His dabis hereditatem, id est gentes: tamen opera manuum eius, est veritas et iudicium 8 id est verum iudicium, quo ipse predixit passuros discipulos, dicens: Non est servus maior domino suo. Et ideo si me persecuti sunt, et vos persequentur (Io. 13). Et est sensus: [ALCUINUS.] Licet illis det hereditatem, tamen multa {191.1007B} patientur.
7 quasi] + dicat PL
8 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
marg.| Vel ita: Opera manuum eius sunt iudicium, quo iudicabit, 244 et veritas, id est exsecutio iudicii. Vel opera manuum eius [CASSIODORUS.] id est virtutis eius, sunt veritas, dum conversis promissa dat. Et iudicium, quod impiis minatur. Et etiamH
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 110,8 
VII
prol.|
marg.| Omnia mandata eius fidelia sunt eis 9 scilicet qui implent, et non diffidunt de promissis. Fidelia dicuntur [CASSIODORUS.] quia servant servantes se, non sunt mendacia. Et sunt confirmata in seculum seculi, non incassum missa sunt ut verba {191.1007C} humana, et sunt facta, id est completa, non tantum dicta, in veritate, quia dicta complentur, et equitate, id est quia omnia cum libra facit iustitie. Vel facta sunt in veritate et equitate 10 id est data sunt ab eo qui non mentitur, et qui nihil nisi equum mandat.I
I ¶Codd. : PL191
9 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
10 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
Numérotation du verset Ps. 110,9 
VIII
prol.|
marg.| Redemptionem. [CASSIODORUS.] Tertio, redemptos asserit, et testamentum novum eterna gratia consecratum. quasi11 : Hec predicta dedit; nam redemptionem misit Dominus [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] id est Christum qui dat redemptionem captivis. Misit {191.1007D} populo suo Iudaico. Unde: Non sum missus nisi ad oves que perierant domus Israel (Mt. 15). Et mandavit per apostolos, testamentum suum novum duraturum, in eternum, quia nullum succedet, et quia eterna promittit, et quia hoc facit, ergoJ
J ¶Codd. : PL191
11 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 110,9 
IX
prol.|
Numérotation du verset Ps. 110,10 
prol.|
marg.| Nomen eius [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] id est virtus et potentia, est sanctum bonis, et terribile impiis. [CASSIODORUS.] Vel nomen eius est sanctum et terribile, id est Filius, qui in humanitate sanctus est, et potentia deitatis terribilis. Ametur ergo, quia advocatus est; timeatur, quia est iudex; ne sis negligens, ne desperes. 12 Dico terribile est, et {191.1008A} terror quidem prodest, quia initium sapientie timor Domini.K
K ¶Codd. : PL191
12 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
Numérotation du verset Ps. 110,10 
X
prol.|
marg.| Intellectus [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. ALCUINUS. Haimo. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est si intelligitur, ut discrete habeatur, et cum amore. Metus enim iudicii, ianua est conversionis, si addatur discretio dilectionis. Et ipse timor, intellectus bonus est omnibus facientibus eum.
marg.| Vel ita distingue: Terribile est nomen, et terror prodest, quia timor Domini est initium sapientie, quia est ianua conversionis, et via ad sapientiam. Et iste intellectus, qui est in timore Domini, quo intelligitur via et ianua, intentus, id est {191.1008B} intense habitus, est bonus, id est verus et utilis omnibus facientibus eum, id est illis qui sic intelligunt hoc ut faciant, scilicet qui per timorem ad sapientiam ascendant. Deinde quid pro predictis debeat reddi Domino subdit; laudatio eius Domini, manet in seculum seculi [HIERONYMUS. CASSIODORUS.] Ecce intentio psalmi, unde alleluia prescribitur. A laude cepit, in laudem finit populus fidelis. A diabolo liberatus, gratias agens, expressit quid faciendum sit hic devotis et in celo peragendum. Hic, quia liberat, ibi quia coronat.L
L ¶Codd. : PL191
marg.| [CASSIODORUS.] Aliter totum a principio psalmi, confitebor, et accipitur hoc de confessione laudis, que erit in futuro. Ait ergo populus liberatus: Confitebor tibi Domine, in futuro, in toto corde meo, quia ab omnibus {191.1008C} malis tunc liberatus in re. Tunc enim toto corde laudabitur et amabitur Deus, quando per speciem videbitur. Et hoc erit, in consilio iustorum [AUGUSTINUS.] id est in iudicio, quando cum Domino iudicabunt sancti, qui sedebunt super duodecim sedes, iudicantes duodecim tribus Israel (Mt. 19). Et in congregatione, id est quando de toto mundo collecti erunt iusti in unum, inter quos iam nullus erit iniquus, nullus pelle ovina tectus, fraternitate falsa superbit, nullius Iude furta tolerantur, nullus Simon Magus baptizatur, volens Spiritum sanctum emere, dum cogitat vendere: sed modo inter malos gemit Ecclesia, qui quando iusti congregabuntur, ad regnum excludentur foras. Et hec sunt magna opera Domini, {191.1008D} scilicet congregatio bonorum et exclusio malorum a regno. Et hec opera sunt exquisita in omnes voluntates eius, ita exquisite facta, ut per hec de homine impleatur voluntas Dei aliqua, si omnes voluntates eius circa nos pensentur, per quas nullum confitentem deserat misericordia, nullius iniquitas sit impunita, quando flagellat etiam filium quem recipit. Non vult enim Deus ut peccet homo quilibet. Sicut autem non vult ut peccet homo, ita vult peccanti parcere, si penituerit, ut vivat, ita etiam vult in peccato perseverantem punire, ut iustitie potentiam contumax non evadat. Nihil ergo in libero arbitrio constitutum superat voluntatem Dei, etsi contra voluntatem eius faciat. Si enim non vult ut pecces, non tamen prohibet efficaci potestate, etsi {191.1009A} salubri et iusta preceptione. Si vult parcere penitenti, vult etiam impenitentem punire. Ita de homine semper Deus suam implet voluntatem, quia nihil facit homo de quo Deus non operetur quod vult. Magna enim opera Domini exquisita in omnes voluntates eius. Et vere magna sunt opera Domini, quia opus eius est magnificentia, id est iustificatio impiorum. Quid enim magnificentius est quam iustificare impium? Que bene dicitur magnificentia, quia ubi abundavit peccatum, superabundavit et gratia. Sed, ne putes quod opus hominis preveniat hanc magnificentiam Dei confitendo peccata, quia et confessio, id est delicti improbatio, que nondum quidem est opus iustitie, est opus eius. Non ergo glorietur homo in se, qui iustitiam non operatur, {191.1009B} nisi iustificatus. Credens autem in eum qui iustificat impium, a fide incipit, ut bona opera, non precedentia quod meruit, sed consequentia quod accepit, ostendant. Quid enim habes quod non accepisti? Illa confessio ergo, que nondum quidem est opus iustitie, sicut et magnificentia, qua iustificatur impius, opus Dei est, non hominis. Quid ergo dicemus? iniquus est Deus, cuius vult miserando, et quem vult indurando? non (Rm. 9). Iustitia enim eius manet in seculum seculi. Memoriam. quasi13 : cuius vult Deus miseretur, et quem vult indurat, et sic memoriam fecit mirabilium suorum, hunc humilians et hunc exaltans. Sciendum quod cum quotidie opera eius sint mira, reservat tamen opportune quedam inusitata, que meminerit hominis {191.1009C} infirmitas novitati intenta. Hoc enim miraculum maxime attentis cordibus inherebit: quod assiduitas tamen vile fecerit. Sed quid prosunt miracula, nisi ut timeretur Deus? Quid porro prodest timor, nisi misericors det escam timentibus? nihil. Sed, misericors et miserator Dominus dedit escam timentibus se. Esca est panis qui de celo descendit, quem nullus meruit, sed Dei misericordia dedit. Quod si huic vite tantum dedit ut peccator iustificandus, Verbum carnem factum acciperet: quid in futuro glorificatus accipiet? multum quidem, quia memor erit in seculum testamenti sui, id est promissionis sue complende, in seculum [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est in eternum. quasi14 : Nec totum dedit qui {191.1009D} pignus dedit, et non contristentur sancti qui audiunt. Facilius est camelum intrare per foramen acus, quam divitem in regnum celorum, quia annuntiavit populo suo, Israeli, ut apostolis virtutem operum suorum, quoniam que hominibus difficilia sunt, Deo sunt facilia, ut et divites faciat intrare in regnum celorum, ad hoc utique annuntiabit, ut det illis hereditatem gentium, Itum est enim ad gentes. Multi enim sunt vocati. Occupata est hereditas gentium, {191.1010A} et cameli se humiliantes per foramen acus, id est per compungentes passionis angustias intrant. Et opera manuum eius est veritas, quam sancti martyres tenent, pro qua et iudicantur hic, et iudicium quo in futuro iudicabunt eos a quibus hic iudicantur. Teneatur ergo veritas ab his qui iudicantur, quo iudicent iudicantes se, et etiam angelos, contra quos et hic luctantur, et nihil separet a Christo, quia fidelia sunt omnia mandata eius. Non fallit, exhibet quod promisit, non tamen sperandum est ut hic habeatur: sed confirmata sunt in seculum seculi, et sunt facta in veritate et equitate, id est mandant et promittunt quod verum est et iustum, quia hoc verum et iustum est ut hic laboretur, quod mandatur: ibi requiescatur quod {191.1010B} promittitur. Et poterimus ibi requiescere, quia misit populo suo redemptionem a captivitate huius seculi, ut ibi sit quies, mandavit in eternum testamentum suum, novum, non vetus. Dedit quidem olim Iudeis terram promissionis, sed hoc vetus testamentum est ad veterem hominem pertinens. Sed novum mandavit in eternum, ubi nil carnale speretur, cuius heres quisquis esse volueris, nolo te fallas, non tale aliquid mediteris adipisci, quale solet hic oculus avaritie concupiscere; sed quale oculus hominis non vidit. Sed primo penas fuge, devita gehennam, antequam desideres promittentem Deum. Cave minantem, quoniam sanctum et terribile nomen eius, pre omnibus autem huius seculi deliciis, immortalitatis deliciarum matrem, desidera sapientiam, {191.1010C} sed initium sapientie est timor Domini. Intellectus. Illa delectabit castis amplexibus veritatis, sed prius donanda sunt tibi debita, quam postulanda premia, nec extollaris, quia timor qui intellectus est, initium sapientie est, bonus facientibus eum. Hoc ideo ait, quia periculum est intelligere, et non facere. Et laudatio eius, cuius timor est initium sapientie, manet in seculum seculi. Hoc totum premium est, hic finis, hec sedes perpetua, hic mandata confirmata, hec est hereditas Novi Testamenti.M
M ¶Codd. : PL191
13 quasi] + dicat PL
14 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 110), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_110)
Signaler un complément d'information

Notes :