Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa magna

Biblia communis

Psalmus 17

Numérotation du verset Ps. 17,1

¶In finem

¶Codd. : (Ps. 17) D30 Tr511 Ω^X Rusch Ps-G, def. C

puero Domini¹ David

¹ puero Domini Q Φ^P Corsiniana40E15 T5 Tr511 D14 D20 Ω^X P15205 P15205² Ps-G ] pro praem. Ω^S, pueri Domini Q², puero Corsiniana40E15

qui² locutus est Domino³

² qui Ps-G (I V) Ω^S Clementina cum Ps-Moz C ] que D30 Tr511 Ω^X Rusch Ps-G, quem D |

³ locutus est Domino Ps-G Rusch ] loc. e. ad Dominum Ps-G (I) cum Ps-γ Ps-Moz X, Domino locutus est Q |

verba cantici

huius

in die qua eripuit eum Dominus de manu inimicorum eius⁴*

⁴ inimicorum eius Tr511 Ω ^X] omnium inimicorum suorum D30, omnium inimicorum eius Ps-G=Ps-R , inimicorum suorum Rusch

et de manu Saul⁵ et dixit⁶

⁵ de manu ... manu Saul Tr511 ] Saul et de manu omnium inimicorum eius W |

⁶ in die qua... ... dixit Tr511 etc. ] in die... et dixit Ω^X (al. m.) etc. ] om. Ω^S |

Numérotation du verset Ps. 17,2 I

Diligam te Domine

fortitudo mea : ¦

Numérotation du verset Ps. 17,3

Dominus firmamentum meum et refugium meum,

et liberator meus.

Numérotation du verset Ps. 17,II

Deus meus

adiutor meus ¦

et sperabo in eum.

Numérotation du verset Ps. 17,III

Protector meus

et cornu salutis mee ¦

et susceptor meus.

Numérotation du verset Ps. 17,4 IV

Laudans

invocabo Dominum ¦

ab inimicis meis salvus ero.

Numérotation du verset Ps. 17,5 V

Circumdederunt me

dolores mortis ¦

et torrentes iniquitatis

conturbaverunt me.

Numérotation du verset Ps. 17,6 VI

Dolores inferni circumdederunt me ¦

preoccupaverunt me

laquei mortis.

Numérotation du verset Ps. 17,7 VII

In tribulatione mea⁷

⁷ In tribulatione mea Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch Tr511 cum Ps-R ] cum tribularer Ps-G

invocavi Dominum ¦

et ad Deum meum

clamavi.

Numérotation du verset Ps. 17,VIII

Et⁸ exaudivit de templo sancto suo

⁸ Et Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Tr511 Ω^X Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G

vocem meam ¦ et clamor meus

in conspectu eius introivit⁹

⁹ introivit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Tr511 Rusch cum Ps-R ] introibit Ps-G (I M Q² W U K Ψ^B) cum LXX

in aures eius.

Numérotation du verset Ps. 17,8 IX

Commota¹⁰ est

¹⁰ Commota Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] Et praem. Ps-G (R* I) cum Ps-R

et contremuit

terra^†

fundamenta¹¹ montium

¹¹ fundamenta Ps-G (D) Ω^S Rusch Clementina ] et praem. Ps-G Valic24 D30

conturbata sunt et commota sunt ¦

quoniam iratus est

eis.

Numérotation du verset Ps. 17,9 X

Ascendit fumus

in ira eius ^†

et ignis a facie eius exarsit¹²* ¦

¹² exarsit D30 Tr511 Ω^S Ω^X Ps-G ] exardescit V24 cum Ps-R, exardescet Ps-G (L) Ps-α Ps-δ Ps-η Rusch

carbones

succensi sunt

ab eo. ¹³

¹³ <divisio.> eius ⁺ … exarsit ¦ D30 Ω^S Δ ] eius ’… Ω^M ; eius ¦ … exarsit Ω^X P15205

Numérotation du verset Ps. 17,10 XI

Inclinavit¹⁴

¹⁴ Inclinavit Ps-G D30 Rusch ] et praem. Ps-G (R L) cum Ps-R LXX

celos

et descendit ¦

et caligo ¹⁵

¹⁵ et Ps-G D30 cum Ps-R] om. Rusch (hapax)

sub pedibus eius.

Numérotation du verset Ps. 17,11 XII

ascendit super cherubim

et volavit ¦ volavit

super pennas¹⁶ ventorum.

¹⁶ pennas D30 Rusch etc pinnas Ps-R (A H S K) Ps-G

Numérotation du verset Ps. 17,12 XIII

Et posuit tenebras latibulum suum^†

in circuitu¹⁷ eius tabernaculum eius¹⁸ ¦

¹⁷ in circuitu] grando et caligo in circuitu eius nubes ipsius transcurrerunt eripiet me quia voluit me libera[vit me de inimicis] meis potentissimis] in circuitum L*, cf. infra v. 13.18.20, Ps-γ (v. 12.20), Ps-α (v. 20) |

¹⁸ eius²] suum Bari1 * ( exp .) |

tenebrosa aqua in nubibus aeris.

Numérotation du verset Ps. 17,13 XIV

Pre fulgore¹⁹

¹⁹ fulgore] + eius Ps-Med (+ sub Θ )

in conspectu eius ¦ nubes²⁰

²⁰nubes Ps-G ( F I plerique codd. et edd. ) D30 Ω Ω^X P15205 P10489 Δ Rusch cum Ps-Med ( VL409 ) Ps-R (+VL311) Ps-H (+VL311) LXX (+VL409) ] + ※ eius : restituit Ps-G, + ÷ eius: R Ps-Med ( Θ) , + eius Cor2 (hebr. et anti.) Ps-G (Φ^RGV U) cum Ps-Med (+ ) + ipsius Ps-α Ps- β ; cum Augustino (in loc. cit.) et graeco (αὐτοῦ R156 VL311 VL408 , αυτούς Sedulius ) ex hebr. עָבָיו

transierunt ¦ grando

et carbones ignis. ²¹

²¹ <divisio.> eius… transierunt ¦ Ω^X P15205 Δ ] eius ’... transierunt Ω^M

Numérotation du verset Ps. 17,14 XV

intonuit²² de celo Dominus,

²² intonuit D30 VL408 P10489 Δ Rusch etc. ] introivit Ω^X (angulum superioris peciae saeculo 14° vel postea alia manu refectum) Ed1455

et altissimus dedit

vocem suam ¦

grando²³ et carbones ignis.²⁴

²³ grando] et praem. Cor2 (quidam anti. habent ET ) |

²⁴grando... ignis cum Ps-η (carbonis) cum = χάλαζα καὶ ἄνθρακες πυρός » ; versio Syrohexapl. ad v. 13 ex hebr. בָּרָד, וְגַחֲלֵי-אֵשׁ.] ※ praem Ps-G (R I Q Φ^R²GVP² G² [post grando in I Φ^P) cum LXX (HoP Alexandr., minoribus caracteribus ), sub ÷ G², om. Ps-G (L*) cum Ps-R LXX Sedulius ; cf. HIERONYMUS, Ep. 106 § 9 : «Cur Graecus istum uersiculum secundum non habeat, interpositis duobus uersibus ? sed sciendum quia de Hebraico et Theodotionis editione in septuaginta interpretibus sub asterisco additum sit». Et intonuit ... ignis] om . ω 1* ( sec . m. marg . compl .) |

Numérotation du verset Ps. 17,15 XVI

Et²⁵ misit

²⁵ Et Ps-G cum Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Med (VL408 L ) sub ※ I, cum graec. (VL408) ] sub ÷ G², om. U Tr511 cum Ps-R LXX (Alexandrinus R156 Sedulius + 86/130 codd.)

sagittas suas²⁶

²⁶ suas Ps-G (F* M² Q² plerique codd. et edd.) D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G (R F² M* Q* Φ^RGV) cum Ps-α Ps-Moz C

et dissipavit

eos ¦

fulgura²⁷

²⁷ fulgura] et fulgora Ps-G

multiplicavit et conturbavit eos.

Numérotation du verset Ps. 17,16 XVII

Et apparuerunt fontes aquarum ¦

et revelata sunt fundamenta orbis terrarum.

Numérotation du verset Ps. 17,XVIII

Ab increpatione tua

Domine ¦ ab inspiratione spiritus ire tue.

Numérotation du verset Ps. 17,17 XIX

Misit

de summo et accepit me ¦ et assumpsit²⁸ me de aquis multis.

²⁸ et assumpsit Ps-G L G Ψ^B* V D) D30 Ω Rusch Ed1530 Clmentina cum Ps-R ] adsumpsit Ps-G

Numérotation du verset Ps. 17,18 XX

Eripuit²⁹ me

²⁹ Eripuit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] Eripiet Ps-G (R M* Φ^RGV)

de inimicis meis fortissimis^†

et ab his

qui oderunt me : ¦

quoniam confortati³⁰ sunt super me.

³⁰ confortati Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] confirmati Ps-G (F*I L M* Φ^RGV) cum Ps-γ

Numérotation du verset Ps. 17,19 XXI

Prevenerunt me

in die afflictionis mee ¦

et factus est Dominus protector meus.

Numérotation du verset Ps. 17,20 XXII

Et eduxit me

in latitudinem ¦

salvum me fecit³¹

³¹ fecit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] faciet Ps-G (F* I M* Q W Φ^RGP U G K)

quoniam voluit me.

Numérotation du verset Ps. 17,21 XXIII

retribuet mihi

Dominus secundum iustitiam meam ¦

et secundum puritatem

manuum mearum

retribuet mihi.

Numérotation du verset Ps. 17,22 XXIV

Quia custodivi vias Domini ¦

nec impie gessi

a Deo meo.

Numérotation du verset Ps. 17,23 XXV

Quoniam

omnia iudicia eius in conspectu meo³² ¦ et iustitias eius

³² meo] + sunt Ps-G

non repuli a me.

Numérotation du verset Ps. 17,24 XXVI

ero

immaculatus

cum eo ¦

et observabo me³³

³³ me Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G (R F I L)

ab iniquitate mea.

Numérotation du verset Ps. 17,25 XXVII

retribuet mihi Dominus secundum iustitiam meam ¦ et secundum puritatem manuum mearum

in conspectu oculorum eius.³⁴

³⁴ in conspectu... eius] om. Ω^X

Numérotation du verset Ps. 17,26 XXVIII

Cum sancto sanctus eris ¦

et cum viro innocente innocens eris.

Numérotation du verset Ps. 17,27 XXIX

Et cum electo electus eris ¦

et cum perverso perverteris.

Numérotation du verset Ps. 17,28 XXX

Quoniam tu populum humilem salvum facies ¦ et oculos superborum

humiliabis.

Numérotation du verset Ps. 17,29 XXXI

Quoniam

tu illuminas lucernam meam Domine ¦

Deus meus illumina³⁵

³⁵ illumina Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω^X Rusch cum Ps-R ] illuminas Ps-G (R F) | <divisio.> meam Domine ¦ Δ] meam ¦ Domine Ω^X

tenebras meas.

Numérotation du verset Ps. 17,30 XXXII

Quoniam

eripiar a temptatione ¦ et in Deo meo

transgrediar murum.

Numérotation du verset Ps. 17,31 XXXIII

Deus meus

impolluta via eius^†

eloquia Domini igne examinata ¦

protector

est omnium sperantium in se³⁶.

³⁶ se Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] eum Ps-G (R F I)

Numérotation du verset Ps. 17,32 XXXIV

Quoniam quis Deus preter Dominum ¦

aut³⁷ quis deus preter Deum nostrum?

³⁷ aut Ps-G (Q² Φ^P Ψ^B²V D) D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina ) cum Ps-R ] et Ps-G

Numérotation du verset Ps. 17,33 XXXV

Deus qui precinxit³⁸ me

³⁸ precinxit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Tr511 Rusch cum Ps-R ] precingit Ps-G (F L)

virtute ¦

et posuit immaculatam viam meam.

Numérotation du verset Ps. 17,34 XXXVI

Qui perfecit pedes meos

tamquam cervorum ¦ et super excelsa

statuens me.

Numérotation du verset Ps. 17,35 XXXVII

Qui docet³⁹

³⁹ docet Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] doces Ps-G (R I)

manus meas ad⁴⁰ prelium ¦

⁴⁰ ad Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] in Ps-G (R I F L)

et posuisti ut⁴¹ arcum ereum

⁴¹ ut Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G (R) LXX

brachia mea.

Numérotation du verset Ps. 17,36 XXXVIII

dedisti mihi protectionem salutis tue ¦ et dextera tua

suscepit me.

Numérotation du verset Ps. 17,XXXIX

Et disciplina tua correxit me

in finem ¦ et disciplina tua ipsa me docebit.

Numérotation du verset Ps. 17,37 XL

Dilatasti gressus meos subtus me ¦ et non sunt infirmata

vestigia mea.

Numérotation du verset Ps. 17,38 XLI

Persequar inimicos meos

et comprehendam

illos ¦

et non convertar

donec deficiant.

Numérotation du verset Ps. 17,39 XLII

Confringam illos

nec poterunt stare ¦

cadent subtus pedes meos.

Numérotation du verset Ps. 17,40 XLIII

Et precinxisti me

virtute ad bellum ¦

et supplantasti⁴²

⁴² et Ps-G (Ψ^B D) D30 Ω Rusch Clementina cum Ps-R (A H B²)] om. Ps-G Ps-R

insurgentes⁴³ in me subtus me.

⁴³ insurgentes in Ω^M Ω^S P10489 Δ Ps-G ] et surgentes Ω^X (al. m. post. saec. 14), insurgentibus in P15205 , insurgentes P1076

Numérotation du verset Ps. 17,41 XLIV

Et inimicos meos dedisti mihi dorsum ¦

et odientes me

disperdidisti⁴⁴.

⁴⁴ disperdidisti] disperdisti Ps-G

Numérotation du verset Ps. 17,42 XLV

Clamaverunt

nec erat qui

salvos faceret ¦ ad Dominum nec exaudivit eos.

Numérotation du verset Ps. 17,43 XLVI

Et comminuam⁴⁵ eos⁴⁶

⁴⁵ comminuam] continuam Ω^X( al. m. saec. 14 propter refectionem anguli superioris peciae ) |

⁴⁶ eos Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-β Ps-Med Ps-H ] illos Ps-G (R I L) cum Ps-R |

ut pulverem

ante faciem venti ¦ ut lutum platearum delebo eos.

Numérotation du verset Ps. 17,44 XLVII

Eripies⁴⁷ me de contradictionibus populi ¦

⁴⁷ Eripies Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] Eripe Ps-G (R F I)

constitues me in caput gentium.

Numérotation du verset Ps. 17,45 XLVIII

Populus

quem non cognovi

servivit mihi ¦ in auditu auris obedivit mihi.

Numérotation du verset Ps. 17,46 XLIX

Filii alieni

mentiti sunt mihi^† filii alieni

inveterati sunt : ¦

et claudicaverunt

a semitis suis.

Numérotation du verset Ps. 17,47 L

Vivit Dominus

et benedictus

Deus meus ¦ et exaltetur

Deus salutis mee.

Numérotation du verset Ps. 17,48 LI

Deus qui das⁴⁸ vindictas mihi^†

⁴⁸ das Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] dat Ps-G (R F I)

subdis⁴⁹ populos

⁴⁹ subdis] et praem. Tr511, subdidit Ps-G

sub me ¦ liberator meus de inimicis meis⁵⁰

⁵⁰ inimicis meis Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum LXX Ps-Moz^C] gentibus Ps-G cum Ps-R

iracundis.

Numérotation du verset Ps. 17,49 LII

ab insurgentibus

in me

exaltabis me ¦

a viro iniquo

eripies me.

Numérotation du verset Ps. 17,50 LIII

Propterea

confitebor tibi

in nationibus Domine ¦ et nomini tuo psalmum dicam⁵¹.

⁵¹ nomini tuo - psalmum dicam Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] inv. Ps-G

Numérotation du verset Ps. 17,51 LIV

Magnificans⁵² salutes

⁵² Magnificans Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] Magnificas Rusch (hapax)

regis eius^†

et⁵³ faciens misericordiam christo suo David ¦

⁵³ et Ps-G D 30 Ps-R] om. Rusch (hapax)

et semini eius

usque in seculum.

Psalmus 17

Numérotation du verset Ps. 17,1

^prol.|

^marg.| Diligam te, Domine, fortitudo mea. {185D} Titulus [in finem puero domini David, que locutus est Domino; verba cantici huius, in die qua eripuit eum Dominus de manu inimicorum eius, et de manu Saul, et dixit.] Legitur in libro Regum quod rex iniquus Saul persecutus est David mitem et mansuetum. Quo mortuo David liberatus est, et in pace regnavit. [HIERONYMUS. et REMIGIUS] Pro hac liberatione videtur David hunc psalmum cantasse Domino: Sed quia titulus babet [in finem et cantici] removemur ab historia. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] Finis namque Christus est, {191.186D} canticum vero est exsultatio de eternis. Melius ergo accipitur de toto Christo, scilicet de capite et membris, quem totum Dominus eripuit in die resurrectionis Christi de manu inimicorum, id est Iudeorum et demonum, et [de manu Saul] id est mortis. [HIERONYMUS. ALCUINUS.] Per Saul enim intelligitur mors. [AUGUSTINUS.] Saul namque interpretatur petitio, quia populus extorsit hunc regem a Deo, qui non est electus ad permanendum [ALCUINUS.] sed permissus ad tempus regnare, sicut dicitur in Iob: Facit Deus regnare hypocritam propter perversitatem populi. (Iob 24). David autem elegit Deus ad permanendum, de quo Christus natus est rex in eternum. Sed non ante David tenet regnum, quam liberatur {191.187A} a persequentibus. Et sicut David prius sustinuit Saulem quam in pace regnaret [ALCUINUS.] sic Christus ante sustinuit mortem, quam regnaret quietus, sic et corpus eius quod est Ecclesia. Et bene Saul persecutor David mors dicitur, que sola nos persequitur. Nisi enim mortales essemus, nihil nobis faceret inimicus. Et sicut Deus illum regem non elegit, ita hanc non fecit Deus (Sap. 1), sed impii manibus et verbis accersierunt. [HIERONYMUS. AUGUSTINUS. REMIGIUS, CASSIODORUS.] Et est sensus tituli: Verba cantici huius, quod dicitur canticum, quia agit de letitia resurrectionis Christi, et constitutionis Ecclesie. [HIERONYMUS.] Hoc posuit ne de historia David accipiatur. Cantici dico, tendentis in finem, id est in Christum, conveniunt David, id est Christo, secundum caput, et {191.187B} secundum corpus eius, id est Ecclesiam. David dico, puero domini Dei Patris, de quo Isaias ait: Puer natus est nobis, et filius datus est nobis (Is. 9). Que verba locutus est, totus est Christus, Domino [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] id est ad honorem Domini. Hoc enim dicit Christus et Ecclesia, id est totus Christus. Cantici dico, habiti in die, id est pro die resurrectionis Christi, qua die Dominus Pater eripuit eum, id est Christum, secundum caput et corpus, de manu inimicorum eius, id est de potestate Iudeorum, secundum caput; et de potestate demonum, secundum caput et membra. [AUGUSTINUS. et CASSIODORUS.] In die namque resurrectionis a diabolo Christus ereptus est, et membra absoluta sunt. Et de manu Saul, id est de potestate mortis Christum in re, {191.187C} et membra in spe, et tandem in re eripiet. [REMIGIUS.] Et bene prius ait de inimicis, postea de morte, quia novissima inimica destruetur mors. Et pro hac spirituali liberatione totus Christus agens gratias Deo dixit: Diligam te, Domine. ^A

^A ¶Codd. : PL191

^marg.| Intentio [CASSIODORUS.] Monet ad gratiarum actiones pro liberatione spirituali.

^marg.| Modus. Quatuor sunt partitiones: primo Propheta de liberatione gratias agit, summam beneficiorum Dei colligens. Secundo agit de cladibus humani generis ante adventum Christi, et qualiter Dominus sit misertus ibi circumdederunt. Tertio, Christus agit de virtute ac potentia sua ibi Deus qui precinxit. Quarto, Ecclesia leta munera Dei laudat ibi {191.187D} vivit Dominus. De spirituali ergo liberatione Christus integer gratias agens, ait: O^B

^B ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,2
I

^prol.|

^marg.| Domine, diligam te: [REMIGIUS.] quod tantum restat de omnibus erepto. Et causam subdit, qui es virtus vel fortitudo mea [AUGUSTINUS.] per quam scilicet fortis sum super inimicos. Dominus firmamentum meum, vel Domine, alia littera, quasi¹ : et, o Domine, tu es firmamentum meum, id est firmasti me. Et hoc ideo, quia es refugium meum, quia ad te refugi; refugi autem, et, id est quia liberator meus es de inimicis, id est quia liberasti me. Deinde mutans personam, ait, et^C

^C ¶Codd. : PL191

¹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,II

^prol.|

^marg.| {188A} Deus meus [HIERONYMUS. CASSIODORUS.] id est Creator est, adiutor meus, quasi² : qui me creat, me adiuvat: et eo adiuvante, ego sperabo in eum ac si in secunda persona diceret: [AUGUSTINUS.] Tu qui creas es adiutor, qui prius adiutorium vocationis mihi gratis prestitisti, ut per hoc possem sperare in te. Et tu es^D

^D ¶Codd. : PL191

² quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,III

^prol.|

^marg.| Protector meus contra insidias [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quia non de me presumpsi, quasi cornu superbie contra te erigens, sed te celsitudinem salutis inveni. Unde subdit, et tu es cornu, id est firma celsitudo {191.188B} salutis mee ad dissipandos inimicos; et ut hoc invenirem, tu es susceptor meus [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est tu suscepisti me per gratiam. Et ideo^E

^E ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,4
IV

^prol.|

^marg.| Laudans [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] non meam gloriam, sed Domini querens invocabo Dominum ad perseverandum, et sic ab inimicis meis salvus ero, id est non nocebit mihi impietatis error. [AUGUSTINUS.]^F

^F ¶Codd. : PL191

^marg.| Vel in persona ipsius David, totum legi potest. Qui ait: Diligam te, Domine, qui es virtus mea, vel fortitudo mea, id est ex quo fortis sum. Deinde mutans personam de eo loquitur hominibus dicens: Dominus est firmamentum, quo firmus stetit in acie. {191.188C} Et refugium meum [CASSIODORUS.] quia quando opus erat consilio ad eum refugit, et invenit; et liberator meus, ut si potens captum ab hostibus liberet, et Deus meus est, et adiutor meus, et sperabo in eum, et protector meus, contra insidias, et cornu salutis mee, ad dissipandos inimicos, et susceptor meus, sicut medicus egri. [REMIGIUS, CASSIODORUS.] Laudans, post omnia beneficia non elatus se iactat, sed omnia Deo tribuit dicens: Laudans invocabo Dominum. Et ideo ab inimicis meis salvus ero. Nam qui aliter agit, sibi derelictus perit, etsi vicisse videbatur. Sequitur:^G

^G ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,5
V

^prol.|

^marg.| {191.188D} Circumdederunt me. [CASSIODORUS.] Secunda pars, ubi in persona iustorum qui fuerunt ante adventum Christi, agit Propheta de cladibus humani generis, et quomodo Deus mysterio incarnationis misertus sit, et in baptismo de toto orbe Christianos collegit. [ALCUINUS.] Et attende regulam unitatis capitis et corporis, id est Christi et Ecclesie; quasi enim una persona est caput et corpus, ideoque una voce utitur caput cum membris, licet ea que dicuntur ad diversos referantur. Quedam enim soli capiti conveniunt, quedam solis membris, quedam capiti et membris. Item que membris conveniunt, quedam preteritis, quedam presentibus, quedam futuris, et quedam perfectis, et quedam imperfectis conveniunt, {191.189A} et tamen in tanta diversitate una vox est, et quasi una persona videtur loqui, ut sicut duo sunt in carne una, scilicet sponsus et sponsa, ita sint et in voce una. Vide enim hic quia cum ex persona antiquorum loqui incipiat, et post de mysterio incarnationis agat, eo usque narrationem ducit, ut utatur verbis presentis Ecclesie de toto orbe in baptismo collecte, ibi Misit de summo etc. [CASSIODORUS.] Sic continuam 34 litteram. Dixerat, invocabo, et ab inimicis salvus ero, modo quasi quis diceret: Mirum est quare hoc dicis. Quid enim tibi est? Resp<onsio> : Ecce quid: Circumdederunt me dolores mortis, non de rebus mundi, sed mortis, id est diaboli, per quem mors, id est diabolus, ut ait Apostolus, ante Christi adventum ubique et in omnibus pene {191.189B} regnabat (Rm. 5), inter quos rari erant iusti, qui rapidis iniquitatibus conturbati sunt. Unde subdit, et torrentes iniquitatis conturbaverunt me, id est iniquitates abundantes, et rapide ut torrentes, conturbaverunt me.^H

^H ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,6
VI

^prol.|

^marg.| Dolores inferni [CASSIODORUS.] id est gentiles in inferno debito dolore torquendi, circumdederunt me. Et preter hoc preoccupaverunt me laquei mortis, id est originale peccatum, unde et mors que ante ligavit me, quam ex propria virtute peccarem. Sed^I

^I ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,7
VII

^prol.|

^marg.| {191.189C} In hac tanta tribulatione mea, id est in hac tanta necessitate, ubi totis viribus petitur, invocavi Dominum [CASSIODORUS.] quod est unicum inter mala remedium. Dominum dico, non utique alienum, sed meum Deum. Et hoc est quod subdit, et ad Dominum meum clamavi; quod plus est quam invocare.^J

^J ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,VIII

^prol.|

^marg.| Et ipse Deus exaudivit vocem meam de templo sancto suo [CASSIODORUS.] id est de celo, vel de venturo Christi corpore, in cuius incarnatione effectum exauditionis consecuti sunt; et clamor meus, id est {191.189D} causa iustitie mee, que bene ad Deum intrat, quia pro mundi clade supplicat, qui clamor est in conspectu eius [AUGUSTINUS.] id est quem intus habeo in conscientia, non coram hominibus introivit, a simili fidelis nuntii, in aures potentie et clementie eius. Sequitur:^K

^K ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,8
IX

^prol.|

^marg.| Commota est. [CASSIODORUS.] Decursa tristitia, quam ante Christi adventum Dei populus sustinebat, ad incarnationis secreta pervenit, que proprie notatur cum ait, inclinavit celos; sed premittit ea que facta sunt tempore incarnationis, dicens: Commota est. Ecce quomodo audivit de premissa tristitia, {191.190A} scilicet per incarnationem, quam per ea que tunc facta sunt, sic describit; commota est, quasi³ : hoc modo audivit, quia tempore incarnationis terra, id est peccatores [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] commota est interius ad penitentiam. Et post, et contremuit exterius pro peccatis. [CASSIODORUS.] Necesse est enim ut presentiam iudicis tremant peccatores; et fundamenta montium [AUGUSTINUS.] id est spes superborum in seculo, conturbata sunt. Fundamenta montium sunt presumptiones superborum, et huiusmodi, quibus innitebantur. Sed hec conturbata sunt, et commota sunt, ut iam spes mundi non habeat firmamentum in cordibus hominum. [CASSIODORUS.] Spes enim mundi abiit, quam Deus odit. Et quare hoc? Quoniam iratus est eis, id est quia innotuit eis ira Dei. Et ita:^L

^L ¶Codd. : PL191

³ quasi] + dicat PL

^prol.| {190B} ^M

^M ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,9
X

^prol.|

^marg.| Ascendit fumus [AUGUSTINUS.] id est lacrymosa deprecatio penitentium, in ira eius , scilicet in pena iudicii previsa, id est cum novissent quid minetur Deus. Et post ignis a facie eius exarsit , id est flagrans caritas, post penitentiam de notitia eius exarsit. Et ita carbones succensi sunt , id est illi, ‘’qui iam mortui erant exstincti ab igne Dei, et a luce iustitie, et frigidi tenebrosique remanserant. Rursus accensi et illuminati revixerunt^a. [CASSIODORUS.] Et hoc ab eo , id est veniente Domino. Sed numquid venit? utique venit, quia^N

^a ¶Fons : Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos, Ps 17 § 9, CCSL 38, p. #.5 : « Qui iam mortui erant deserti ab igne boni desiderii ac luce iustitie, et frigidi tenebrosique remanserant, rursus accensi et illuminati reuixerunt ».

^N ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,10
XI

^prol.|

^marg.| Inclinavit celos, vel celum [CASSIODORUS.] id est humiliavit se Verbum Dei, ut carnem sumeret, et descendit, id est ad nos venit, carne indutus. ^O

^O ¶Codd. : PL191

^marg.| Vel ita: Carbones succensi sunt [HIERONYMUS.] id est illi qui prius erant exstincti , succensi sunt ab eo igne caritatis. Sed quomodo sunt hec omnia facta? ecce, inclinavit Deus Pater celos ⁴ id est humiliavit celestia misso Filio, de quo subdit, et descendit ad nos. Humiliavit autem tunc celestia, quia angelos humane nature subiecit, et caligo [CASSIODORUS.] id est diabolus, qui mentes obnubilat, est sub pedibus eius, quia Domini potestate calcatur.^P

^P ¶Codd. : PL191

⁴ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 17,11
XII

^prol.|

^marg.| {191.190D}[CASSIODORUS.] Et ipse qui descendit ascendit super celos, quando videntibus apostolis conscendit: quod tale est super cherubim quod interpretatur plenitudo scientie, id est omnem modum scientie excedit. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Quis enim attingit hoc arcanum quod caro mortalis, et passibilis sic est exaltata? et volavit fama eius. Volavit item itemque geminatum. Namque verbum nimiam celeritatem significat, qua per totum mundum fama eius cucurrit. Unde et subdit, super pennas, id est velocitatem, ventorum. Ventos enim, quibus nihil est velocius, superat fama eius, ut dum mox natus, Magis per stellam est nuntiatus.^Q

^Q ¶Codd. : PL191

^marg.| +marg.|¶{{<sententia anonymi>. De Psalmo 17 bene dicitur volavit volavit quia quotiens quis investigat de Deo totiens ipse Deus volat id est aufugit et elongatur.^R }}

^R ¶Codd. : Cbg150 (f. 184v marg. inf. additio vagans al. manu saec.13); om. PL

Numérotation du verset Ps. 17,12
XIII

^prol.|

^marg.| Et tenebras, id est incarnationis mysterium, quod nobis est profundum et obscurum, posuit latibulum suum [CASSIODORUS.] id est secretum maiestatis sue, que nube carnis tegebatur: quod tunc aperiet, quando videbimus eum facie ad faciem. Tabernaculum eius, id est Ecclesia que ei militat, est in circuitu eius, id est ei proxima. Et ideo, etsi nondum per speciem videt, tamen per fidem.^S

^S ¶Codd. : PL191

^marg.| Vel ita ab illo loco, circumdederunt me, et legitur ex persona Christi non mutata voce, qui referens passionem suam, ait: Circumdederunt me dolores mortis [AUGUSTINUS.] id est carnis, qui sunt gravissimi. Et torrentes iniquitatis, id est turbe Iudeorum inique {191.191B} ad tempus mote, sed cito desiture, sicut pluvialia flumina. Conturbaverunt me, id est egerunt ut me conturbarent; et dolores inferni circumdederunt me, id est in circumdantibus me ut perderent, erant dolores invidie, qui mortem operantur, ducuntque ad infernum; et laquei mortis, scilicet Iudei, qui iactatione iustitie mala suadent, unde est mors, preoccupaverunt me, ut priores mihi nocere vellent, quod eis postea reddetur.

^marg.| Vel ita: Dolores mortis circumdederunt me, et dolores inferni circumdederunt me, id est dolentes de me Iudei, que est eis causa mortis interioris, et inferni circumdederunt me.

^marg.| Vel ita, circumdederunt me dolores mortis, id est dolores morientium, scilicet quos solent pati morientes. Et hi dolores, qui circumdederunt me, sunt {191.191C} infixi, alia littera [ALCUINUS.] id est pro inferiori parte mea, scilicet humanitatis infirmitate. Et torrentes iniquitatis ⁵ id est transitorii impetus iniquorum, conturbaverunt me, secundum illud: Cepit Iesus pavere, et tedere (Mc. 14). Et hec omnia ideo, quia preoccupaverunt me laquei mortis, id est quia preoccupaverat me mortalitas et passibilitas; sed in tribulatione mea invocavi Dominum, hoc non mutatur. Et ad Dominum meum clamavi, et hoc non mutatur. Et Dominus exaudivit vocem meam de templo sancto suo [AUGUSTINUS.] id est de corde meo, in quo habitat; et clamor meus, qui est, in conspectu eius, id est quem intus habeo in conscientia, non coram hominibus, introivit in aures eius, hoc {191.191D} non mutatur, nisi quia hic clamor est pro resurrectione. Introivit dico, unde clarificatus sum.

⁵ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

^marg.| Vel ita: Commota est et contremuit terra. Nam clarificato Christo, commoti sunt et contremuerunt peccatores ad penitentiam; et fundamenta montium conturbata sunt, et commota sunt, quoniam iratus est eis, Deus, et hoc non mutatur. Et, ascendit fumus in ira eius, carbones succensi sunt ab eo, hoc sicut ante intellige. Inclinavit celos, vel celum, qualiter ira Dei innotuit eis, et predicta facta sunt, ostendit, quia, inclinavit celum, et descendit celum, id est humiliavit iustum, ut ipse descenderet ad hominum infirmitatem, docendo simplicia. Et caligo est sub {191.192A} pedibus eius, id est impii qui terrena sapiunt, caligine sue malitie ceci, non eum cognoverunt. Terra enim est scabellum pedum eius, quia terreni ad eius contemplationem non eriguntur. Et ascendit super cherubim, id est exaltatus est super plenitudinem scientie, que est caritas; ut ad Deum nemo perveniret, nisi per caritatem; et volavit, quia dilectoribus suis se incomprehensibilem ostendit, ne corporeis imaginibus querant eum comprehendere: volavit dico super pennas ventorum, quia incomprehensibilitas eius, superat virtutes animarum, quibus se velut pennis, a terrenis timoribus in auras libertatis attollunt. Et posuit tenebras latibulum suum, id est occultam spem in corde credentium, ubi latet, non deserens eos. Et posuit tenebras latibulum {191.192B} suum, id est obscuritatem sacramentorum, in quibus latet. Latuit enim divinitas in carne, remissio peccatorum in baptismo, Christus in altari sub sacramento panis. Vel posuit tenebras latibulum suum, id est in his tenebris vite mortalis latet, ubi per fidem ambulamus, et non per speciem, et quod non videmus speramus, et per patientiam exspectamus. Et quamvis lateat, tamen, tabernaculum eius est in circuitu eius, id est conversi, in quibus hoc tempore habitat et militat, ambiunt eum quasi medium, quia omnibus equaliter favet, nec tamen vident eum nunc per speciem, etiam per Scripturas, quia, tenebrosa aqua, id est obscura doctrina est, in nubibus eris, id est in prophetis, et in omnibus predicatoribus, qui a terrenis elevati, {191.192C} inferioribus compluunt verbum Dei. Obscura est, dico:^T

^T ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,13
XIV

^prol.|

^marg.| Pre fulgore qui erit in conspectu eius [AUGUSTINUS.] id est in comparatione fulgoris, qui erit in manifestatione eius. Nunc enim per speculum videmus, tunc facie ad faciem (1Cor. 13). [AUGUSTINUS.] Ne quis ergo putet se esse in futura luce, ideo quia Scripturas recte intelligit, sequitur, nubes transierunt, quasi dicat obscura aqua est in nubibus, que nubes, id est divini verbi predicatores, transierunt, ad gentes, non iam in Iudea tantum sunt. [HIERONYMUS.] Aliter ab illo loco inclinavit celos, id est predicatores {191.192D} humiliavit a contemplativa vita ad ministerium active, ut Rachel virum suum Lie concedat. Et descendit ipse per eorum doctrinam in quorumdam simplicium notitiam, qui maiora capere non valent. Et ideo ait, descendit, vel inclinavit celos [ALCUINUS.] id est humiliavit predicatores ad ferendas molestias. Et descendit, ipse passus in eis, cum quibus est unum. Et ideo in eis dicitur pati, sicut ipse ait: Ecce venio Romam iterum crucifigi [ (5)] . Sequitur: Et caligo eius, id est tenebrosi qui etiam persequuntur, sunt, sub pedibus eius [ALCUINUS.] id est sub eius potestate. Vel caligo, id est qui simpliciter credunt, sunt sub pedibus eius, id est ei subiecti sunt. Sequitur: {191.193A} Et ascendit [HIERONYMUS.] quasi in quibusdam per celos, id est per predicatores; descendit scilicet in infirmis. Alii autem sunt in quibus per eosdem ascendit. Et hoc est: Et ascendit super cherubim [ALCUINUS.] id est facit quosdam plenos scientia, in quibus supereminet, sed nec illi penitus eum comprehendunt, quia volavit super pennas ventorum [AUGUSTINUS.] id est celeritatem intellectus eorum transcendit. Et posuit tenebras latibulum suum [ALCUINUS.] id est tenebrosis latenter utitur, sicut ipse ait per prophetam: Virga furoris mei est Assur; ipse vero non cognovit (Is. 10), quia per Assyrium, id est per Sennacherib, vel Nabuchodonosor, afflixit Deus peccantes in se Iudeos, et alios multos, nec intellexit Assyrius quare vel cuius virtute hoc fieret, sed {191.193B} tabernaculum 35 eius est in circuitu eius [ALCUINUS.] id est milites sui cognoscunt, quod per malos agitur. Sequitur: Tenebrosa aqua in nubibus etheris. Alia littera, secundum quod in Hebreo habetur, pre fulgore in conspectu eius nubes. Hic distingue, quasi dicat per celos, id est doctores Novi Testamenti descendit in notitiam minorum, sed ascendit in notitiam maiorum. Sed per nubes etheris, id est per prophetas, in quibus nubibus est tenebrosa aqua [CASSIODORUS.] id est obscura doctrina, non sic ascendit, et descendit: quia umbra figurarum tecti, luce doctrine aliis non irradiabant; sed nubes, que non sunt etheris, id est apostoli, sunt pre fulgore, una dictio, id est prefulgide. In conspectu eius, id est {191.193C} vicinius contemplantes eum. Et he nubes transierunt, quia predicatores de Iudea ad gentes transierunt. Hic in unum redigitur lectio. Et ex illis transeuntibus processerunt grando et carbones ignis [AUGUSTINUS.] id est obiurgationes, que velut grando dura corda feriunt; sed si ignis caritatis duritiam resolvit, in miti animo fit aqua satians. Et carbones, quia illo igne accensa corda reviviscunt.^U

^U ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,14
XV

^prol.|

^marg.| Et intonuit, quasi⁶ : nubes transierunt, et per transeuntes Dominus qui est de celo ⁷ id est excelsus, intonuit minis, que sunt de penis eternis; et Altissimus, hoc est quod dixerat, de celo dedit {191.193D} vocem suam suavem, que est de premiis eternis.

⁶ quasi] + dicat PL

⁷ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

^marg.| Vel ita: Intonuit de celo Dominus [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est de corde iusti sonuit Dominus, quando ingentia mysteria loquitur, que est fiducia Evangelii. Per hoc enim et ipsi predicatores fiducialius predicant, et auditores predicantibus fidentius credunt. Et Altiss. dedit vocem suam [AUGUSTINUS.] ut in profundo seculi audiremus celestia. Vel ad litteram, Dominus intonuit de celo [CASSIODORUS.] ut quando visum est tonitruum, sicut legitur in Evangelio, Deo patre dicente: Clarificavi, et iterum clarificabo eum. (Io. 12). Et Altissimus dedit vocem suam cum dixit: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Mt. 3). Et inde processit, Grando, et carbones ignis, sicut supradictum est. Sequitur;^V

^V ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,15
XVI

^prol.|

^marg.| Et misit. quasi⁸ : Dominus intonuit et Dominus misit [ALCUINUS.] quasi⁹ : non temere transibunt, sed missi; non enim transitus apostolorum ad gentes semper erat certus, neque rationabilis habitus; ideoque ait, et misit sagittas suas [AUGUSTINUS.] id est evangelistas, cum pennis virtutum recte volantes et dissipavit, vel dispersit, hos ad quos misit ut aliis eorum essent odor vite in vitam, aliis odor mortis in mortem (2Cor. 2); fulgura etiam multiplicavit, id est miracula, que stupidos reddunt. Unde subdit: et conturbavit eos.^W

^W ¶Codd. : PL191

⁸ quasi] + dicat PL

⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,16
XVII

^prol.|

^marg.| Et apparuerunt fontes aquarum [CASSIODORUS.] id est veritas predicatorum, qui aquis comparantur, quia doctrina alios rigant. [AUGUSTINUS.] Vel apparuerunt fontes aquarum, salientium in vitam eternam, qui facti sunt in predicantibus; et revelata sunt fundamenta orbis terrarum [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est revelati sunt prophete, id est qui ante non intelligebantur: super quos credens orbis edificatur, id est Ecclesia, que dicitur orbis, quia de toto orbe colligitur. Et bene ait revelata: [CASSIODORUS.] Christo enim veniente patuit quod divinum tegebat eloquium. Inde est quod in die passionis illa sacramenta deteguntur in Ecclesia, que in precedenti tempore XL tecta fuerunt.^X

^X ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,XVIII

^prol.|

^marg.| Ab increpatione . [ALCUINUS.] Hic fit conversio ad ipsum Deum. Cui quasi cum gratiarum actione loquitur. quasi¹⁰ : Et omnia facta sunt, o Domine ab increpatione tua [AUGUSTINUS.] id est tui clamantis; appropinquabit regnum celorum (Mt. 4). Et ab inspiratione spiritus ire tue, id est tui dicentis: Nisi penitentiam egeritis, morte moriemini (Lc. 13) [CASSIODORUS.] increpationem vero et inspirationem accepit Christus predicationem, quia per predicationem increpabat peccantes, et inspirabat ut timerent iram futuram. Sequitur:^Y

^Y ¶Codd. : PL191

¹⁰ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,17
XIX

^prol.|

^marg.| {191.194D} Misit de summo. [CASSIODORUS.] Hucusque egit de adventu Domini. Hinc agit de temporibus Christianis, ex persona presentis Ecclesie, non mutata voce. quasi¹¹ : hoc totum factum est, quia misit Deus Pater Christum, de summo, id est de celo; et accepit me Ecclesiam sponsam, et assumpsit me de aquis multis, id est de aquis baptismi [AUGUSTINUS.]. Vel accepit me, gloriosam Ecclesiam sicut prius vocando ex gentibus in hereditatem suam. Unde subdit; et assumpsit me de aquis multis, id est multitudine populorum [ALCUINUS.].

¹¹ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita misit Spiritum sanctum, qui est donum, de summo, id est de alto, quia equalis Patri est et Filio. Spiritus sanctus namque unus est Deus cum Patre et Filio, et donum, quia donari potest, et donatur, cum incipit in aliquo esse secundum {191.195A} charismata gratie, que cum a Patre et Filio pariter tribuantur, sepius tamen Spiritus sancti esse dicuntur, quia ex dilectione nobis prestantur; et Spiritus sanctus dilectio est utriusque, scilicet Patris in Filium, et Filii in Patrem, amborumque connexio. Sequitur: et accepit me, quasi¹² : fugitivam; et assumpsit me in altitudinem virtutis, et boni operis. Et hoc, de aquis multis, hoc non mutatur. Et^Z

^Z ¶Codd. : PL191

¹² quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,18
XX

^prol.|

^marg.| Eripuit me de inimicis meis fortissimis , id est devitiis que super inimicos omnes nocent; et ab his qui oderunt iniquitatem [ALCUINUS.] id est ab exterioribus {191.195B} inimicis hominibus, scilicet et demonibus quod necesse est; quoniam confortati sunt olim super me [AUGUSTINUS.] quamdiu sub ipsis eram, ignorabam Deum. Et agit de se secundum statum ante conversionem. Secundum quid sunt confortati ? Ecce^AA

^AA ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,19
XXI

^prol.|

^marg.| Prevenerunt me , id est prevaluerunt mihi, in die afflictionis mee ¹³ in tempore mee carnalitatis. Vel inimicos, et odientes dicit persecutores, et agit Ecclesia de se, secundum statum post conversionem, dicens: [AUGUSTINUS.] eripuit me de inimicis meis , qui mihi invidebant, iam volenti eum; fortissimis, quia prevaluerunt temporaliter ad affligendam et pervertendam hanc temporalem vitam meam; et ab {191.195C} his qui oderunt me, quia volo eum. Dico, eripuit per hoc, quoniam confortati sunt super me. Per hoc enim magis eripuit , quod illi sunt confortati. [CASSIODORUS.] Cum enim affligitur Ecclesia, magis crescit. Et prevenerunt me ¹⁴ id est priores mihi nocuerunt, a simili currentium, et hoc non in tempore gaudii, sed in die afflictionis mee, id est in tempore carnis quo [AUGUSTINUS.] scilicet mortale et laboriosum corpus gero, et factus est protector meus Dominus contra miserias et voluptates. Sequitur:^AB

^AB ¶Codd. : PL191

¹³ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

¹⁴ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 17,20
XXII

^prol.|

^marg.| Et eduxit. quasi¹⁵ : Cum carnales patiebar angustias, eduxit me Deus latitudinem spiritualem contra {191.195D} angustias carnis, ut me dilataret, merito et numero. [CASSIODORUS.] Per mala enim dilatat Deus caritatem; per sevitiam quippe malorum merito crescit Ecclesia. Et merito salvum me fecit quod fuit [CASSIODORUS.] quando ad fidem venit. Ut enim infidelitas mors anime est, ita et vita eiusdem fides est. Unde: « Iustus meus ex fide vivit »^b. Et hoc totum fecit quoniam voluit me, antequam ego eum vellem, id est gratis elegit me. ^AC

^b Hbr. 10

^AC ¶Codd. : PL191

¹⁵ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,21
XXIII

^prol.|

^marg.| Et retribuet . ¹⁶ quasi¹⁷ : Hec omnia gratis dedit, scilicet fidem et caritatem. Sed post, retribuet mihi hic in presenti secundum iustitiam {191.196A} meam [AUGUSTINUS.] id est secundum iustitiam bone voluntatis, qui dedit per misericordiam ut vellem bonum, et retribuet mihi hic secundum puritatem manuum mearum [CASSIODORUS.] id est factorum meorum, qui dedit ut facerem, educendo in latitudinem, id est retribuit mihi secundum iustitiam bone voluntatis, et secundum opera que opera sunt post prima beneficia Dei, scilicet fidem et caritatem, que gratuito sine precedenti merito Deus prestat. [ALCUINUS.] Deinde pro illis, scilicet fide et caritate, et operibus ex illis provenientibus, quasi pro meritis bona spiritualia retribuit. Hic in presenti, scilicet perseverantia, et alia. Unde subdit:^AD

^AD ¶Codd. : PL191

¹⁶ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

¹⁷ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,22
XXIV

^prol.|

^marg.| {191.196B} Quia custodivi [AUGUSTINUS.] quasi¹⁸ : hoc retribuet, quia custodivi vias Domini , ut latitudinem operum longanimitas consequatur perseverandi, nec impie gessi, recedendo a Deo meo.

¹⁸ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita, et retribuet Dominus secundum iustitiam meam, et secundum puritatem manuum mearum [ALCUINUS.] id est retribuet mihi secundum quod sum iustus, et purus, id est innocens. Iustus sum, quia custodivi vias Domini. Purus sum, quia non impie gessi, recedendo a Deo meo . Et hoc utrumque ideo, quia consideravi iudicia Dei, tam presentia quam futura, et vidi iusta et inventa iusta non repuli, id est placuerunt mihi, et sic custodivi; et hoc est quod ait:^AE

^AE ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,23
XXV

^prol.|

^marg.| {191.196C} Quoniam omnia iudicia eius sunt in conspectu meo [AUGUSTINUS.] id est premia iustorum, penas impiorum, flagella corrigendorum, tentationes probandorum semper attendo et perseveranti contemplatione considero; et iustitias eius [CASSIODORUS.] id est illa iudicia inventa iusta, non repuli a me, ut facit ille qui sub sarcina eorum deficit, revertens ad vomitum. Vel qui fragilitate carnis superatus, dimittit quod ceperat. Sequitur:^AF

^AF ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,24
XXVI

^prol.|

^marg.| Et ero. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] quasi¹⁹ : Ita olim vixi, et sicut cepi, ita et postmodum ero cum eo, id est ei adherens immaculatus [ALCUINUS.] non ita quod prorsus {191.196D} sine macula sim [CASSIODORUS.] sed quia observabo me ab iniquitate mea, ne iterum cadam per peccatum mortale, quod est mors beati. Sequitur:^AG

^AG ¶Codd. : PL191

¹⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,25
XXVII

^prol.|

^marg.| Et retribuet mihi. [CASSIODORUS.] Supra dixit sibi retribuendum in presenti pro fide, et caritate et operibus; hic, in futuro; et addit pro eisdem sibi retribui, ubi etiam pro perseverantie longanimitate premium reddetur, que sicut supradictum est, pro fide et operibus in presenti redditur. Et hoc est, et retribuit mihi, in futuro Dominus secundum iustitiam meam, et secundum puritatem manuum mearum [AUGUSTINUS.] iam itaque non solum {191.197A} propter latitudinem fidei, que per dilectionem operatur (Gal. 5), sed etiam propter longanimitatem, retribuet mihi, qui sum in conspectu oculorum eius [CASSIODORUS.] hoc dicere solis iustis convenit, ut sicut illi semper Dominum contuentur, ita Dominus iugiter eos respiciat. Vel determinat quid Deus sibi retribuet, illud scilicet quod est in conspectu oculorum eius [AUGUSTINUS.] non quod homines vident, sed quod Deus solus, quia que videntur ab hominibus temporalia sunt, que non videntur eterna sunt (2Cor. 14), quo pertinet altitudo spei.^AH

^AH ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,26
XXVIII

^prol.|

^marg.| Cum sancto sanctus. [ALCUINUS.] Dixerat sibi retribui secundum iustitiam suam, nunc ut videatur {191.197B} gratia cum libero arbitrio, ostendit quomodo habeatur iustitia, et fit conversio ad Dominum, quasi cum gratiarum actione. quasi²⁰ : Etsi dixi: Retribuet mihi secundum iustitiam meam, tamen, o Domine, tu eris sanctus cum sancto, id est adiuvas sanctum in sanctitate [HIERONYMUS.] quia sanctus es natura, et alios sanctificans gratia, et cum viro innocente innocens eris, id est innocentem adiuvas in innocentia, quia innocens es.^AI

^AI ¶Codd. : PL191

²⁰ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,27
XXIX

^prol.|

^marg.| Et cum electo electus eris [AUGUSTINUS.] id est ab eo quem eligis eligeris et cum perverso perverteris [ALCUINUS.] id est perversum pervertis , id est perverti sinis. Nota quod secundum duo iudicia, occultum, scilicet {191.197C} quod nunc agitur, et manifestum quod erit in futuro, dupliciter Deus retribuit bonis et malis. Hic enim retribuit ut iustus iustificetur, et qui in sordibus est, sordescat adhuc (Apc. 22). Unde hic dicit: Cum sancto sanctus eris, et cum perverso perverteris. Et in futuro retribuet premium bonis, et penam malis. Unde ibi ait:^AJ

^AJ ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,28
XXX

^prol.|

^marg.| Quoniam tu populum humilem. [CASSIODORUS.] quasi²¹ : Hic ita facies bonis et malis, et hoc ideo quoniam in futuro tu populum humilem salvum facies, et oculos superborum [AUGUSTINUS.] qui ignorantes iustitiam Dei, suam volunt constituere (Rm. 10), {191.197D} humiliabis [CASSIODORUS.] quanto plus alti sunt.

²¹ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita, cum sancto, et loquitur hominibus. quasi²² : Sicut ego ero immaculatus cum eo, similiter tu, quicumque es, cum sancto, scilicet cum Christo, qui est Sanctus sanctorum, id est ipso donante eris sanctus, et cum viro innocente, scilicet Christo, eris innocens, et cum electo, scilicet Christo, eris electus, et cum perverso, diabolo, perverteris, id est perversus eris. Et est argumentum a convictu, quia ex convictu mores formantur: et qui tangit picem, inquinatur ab ea (Sir. 13). Et hoc totum ideo, quoniam tu, Domine, populum humilem salvum facies.

²² quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Cum sancto sanctus eris. quasi²³ : Occultum est quod sanctis in futuro retribues. [AUGUSTINUS.] Est etiam occulta profunditas qua {191.198A} intelligitur quod cum sancto sanctus eris, scilicet sanctificans eum, quia intelligeris; cum sancto sanctus, quia tu sanctificas, et qua intelligitur, quod cum viro innocente innocens eris, quia nulli noces, sed funiculis peccatorum suorum quisque constringitur; et cum electo electus eris, id est ab eo quem eligis eligeris; et cum perverso perverteris, id est perverso perversus videris, quia dicunt mali: Non est recta via Domini ^c (Ez. 18). Et hoc ideo, quoniam populum humilem salvum facies. [AUGUSTINUS.] Hic perversum eis videtur, quod confitentes peccata salvas, quod oculos superborum humiliabis. Hoc non mutatur.^AK

^c Ez. 33, 20.

^AK ¶Codd. : PL191

²³ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,29
XXXI

^prol.|

^marg.| Quoniam tu illum. [ALCUINUS.] Quod supra enuntiavit de quibusdam membris electis et sanctificatis, hic orat de aliis [CASSIODORUS.] et ita progreditur Ecclesia. Affirmavit enim supra quod sanctificat sanctos; hic precatur ut illuminet alios qui sunt tenebre, loquens ad Patrem sic: O Domine, Pater, qui es Deus meus, tu illuminas lucernam meam, id est apostolos, et alios primitivos. [CASSIODORUS.] Lucerna enim fuerunt predicatores, in quibus fuit lux, id est cognitio veritatis, qua illuminaverunt alios, sicut lucerna lumen habet in testa. Unde Apostolus: Habens thesaurum istum in vasis fictilibus (2Cor. 4). Et quoniam illuminas lucernam meam, id est predicatores. [ALCUINUS.] Per eos illumina tenebras {191.198C} meas, id est eos qui adhuc sunt in tenebris. Tenebras dico meas, quia licet sint in tenebris mei, tamen sunt predestinatione.

^marg.| Vel ita, ut non fiat distinctio inter lucernam et tenebras [AUGUSTINUS.] sed idem per utrumque significetur, ex alio quidem et ex alio. Lucerna enim dicimur, quia non habemus a nobis lucem, sicut lucerna a se non lucet; tenebre vero dicimur, quia vitiis nostris tenebrosi sumus. Et est, quoniam tu illuminas lucernam meam, Domine, id est quia nostrum lumen non est ex nobis, sed a te, o tu qui es, Deus meus, illumina tenebras meas, id est nos qui peccatis nostris tenebre sumus.^AL

^AL ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,30
XXXII

^prol.|

^marg.| Quoniam in te. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] quasi²⁴ : Te rogo, et merito, quoniam in te, id est per te eripiar a tentatione diaboli. [CASSIODORUS.] Deinde mutat personam ex gaudio dicens, et in Deo meo, non in me, transgrediar murum [AUGUSTINUS.] quem inter homines et celum peccata exstruxerunt. Et nota quod non ait diruam, sed transgrediar. [CASSIODORUS.] Diruere enim penitus non potest homo, sed ope Dei transit murum, id est obstaculum peccatorum.^AM

^AM ¶Codd. : PL191

²⁴ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,31
XXXIII

^prol.|

^marg.| Deus meus, quasi²⁵ : Vere in te, o Deus, eripiar, quia tu Deus meus eripies me de contradictionibus {191.199A} populi. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Usque hunc ordo littere extenditur: cetera interponit ad commendationem eius, mutata persona, de eo loquens aliis sic; Deus meus eripiet. Et via eius est impolluta, id est non incedit nisi per mundam viam [AUGUSTINUS.] quia non venit in homines, nisi mundent viam fidei, qua veniat, quia impolluta est via eius. Unde: Parate viam Domini, rectas facite semitas Dei nostri ^d. Et alibi clamat propheta: Eligite lapides de plateis (Is. LXII). Inde est quod in precipuis solemnitatibus templa manufacta mundantur et ornantur, ut magnus sacerdos cum processione intret, ita et tu adorna thalamum mentis, ut eternus sacerdos cum plenitudine gratiarum ad te introeat, teque paulatim procedere de virtute in virtutem {191.199B} faciat. Sequitur, et eloquia Domini sunt examinata igne [AUGUSTINUS.] id est igne tribulationis probantur. Et Dominus protector est omnium sperantium in se, id est eos qui sperant, non in seipsis, sed in illo, non consumet tribulatio. Et bene prius de fide, post de spe agit, quia spes sequitur fidem. [CASSIODORUS.] Addit, omnium: nullus enim excipitur, nisi qui sperare non vult.

^d Is. 40.

²⁵ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Deus meus. quasi²⁶ : In Deo meo transgrediar. Deus enim meus hoc habet, quod via eius est impolluta [ALCUINUS.] id est quod ipse est via, qua itur ad celum, impolluta. [HIERONYMUS.] Vel hoc habet quod via eius, qua venit in mundum est impolluta, id est sancta et immaculata virgo Maria: et secundum hoc ordo littere non respicit ad inferiora. Sequitur: Et eloquia Domini ,{191.199C}id est Christi, sunt igne Spiritus sancti examinata. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] id est quidquid dixit Spiritu sancto examinatum est, id est utile et honestum, ut sapiens quidquid dicit, prius apud se diiudicat.^AN

^AN ¶Codd. : PL191

²⁶ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,32
XXXIV

^prol.|

^marg.| Quoniam quis, quasi²⁷ : Deus meus, et bene. Quoniam quis alius Deus est preter Dominum, id est nisi ille qui est in rebus mundi Dominus? aut quis Deus est preter Deum nostrum? [CASSIODORUS.] id est qui in Iudea natus est? non dii gentium. Hoc dicit contra paganos, qui multos sibi fingunt deos.

²⁷ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita, quoniam non mutatur iunctura, quasi dicat {191.199D} [AUGUSTINUS.] dico, Deus, quoniam quis, alius est, Deus preter Dominum nostrum, cui ex debito servimus. Aut quis est Deus propter Deum nostrum, quem post bonam servitutem, tamquam hereditatem separatam filii possidemus.^AO

^AO ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,33
XXXV

^prol.|

^marg.| Deus qui precinxit. [ALCUINUS.] Pars tertia. Adhuc preter communia commendat eum per specialia. Dixerat enim quod protector est, et adiutor, nunc specialiter docet qualiter et in quibus sit adiutor et protector. [HIERONYMUS.] quasi²⁸ : Bene dixi, Deus meus. Deus enim est qui precinxit me, id est prearmavit. Vel precinxit, a simili currentis, ne fluentes sinus cupiditatis, impediant gressus, id est {191.200A} opera bona. [AUGUSTINUS.] Precinxit dico virtute, ut fortis sim, et loquitur hic Ecclesia. Sequitur: Et posuit immaculatam viam meam, scilicet caritatem qua ad illum ascendam. Sicut enim immaculata est fides, qua ad me venit, sic caritas qua ad illum vadam. Sequitur: ipse est^AP

^AP ¶Codd. : PL191

²⁸ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,34
XXXVI

^prol.|

^marg.| Qui perfecit pedes meos [AUGUSTINUS.] id est amorem meum, quo vado ad eum tamquam cervorum, id est ad transcendenda spinosa, et umbrosa implicamenta seculi. Et ipse est statuens me super excelsa, id est in celo figit cordis mei intentionem. Et ipse est^AQ

^AQ ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,35
XXXVII

^prol.|

^marg.| [AUGUSTINUS.] Qui docet manus meas ad prelium contra vitia et demones, id est docet operari nos ad superandos hostes, qui iter celi claudere nituntur. Deinde mutans personam, subdit, et posuisti ut arcum ereum brachia mea, id est dedisti mihi infatigabilem intentionem bonorum operum et morum.^AR

^AR ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,36
XXXVIII

^prol.|

^marg.| Et dedisti mihi protectionem salutis tue [AUGUSTINUS.] id est protexisti me ad salutem, quia non sufficiunt predicta nisi adsit protectio Dei; et dextera tua, id est favor gratie tue, suscepit me.^AS

^AS ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,XXXIX

^prol.|

^marg.| {191.200C} Et disciplina tua [ALCUINUS.] quasi²⁹ : proteges, non utique ut nihil patiar, quod tamen est ad profectum. Et, id est quia, disciplina tua correxit, vel direxit, vel erexit me in finem, id est correctio tua non sinit deviare [AUGUSTINUS.] ut quidquid ago, in eum finem reseram, quo tibi coheretur; et disciplina tua ipsa me docebit melioribus insistere [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] id est eadem disciplina docebit me pervenire quo direxit, nec impediunt carnales angustie. Quia^AT

^AT ¶Codd. : PL191

²⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,37
XL

^prol.|

^marg.| Dilatasti gressus meos subtus me [AUGUSTINUS.] id est quia latam fecisti caritatem hilariter operantem, etiam de his que sub me sunt, scilicet de mortalibus {191.200D} rebus et membris. Et non sunt infirmata per mala mundi vestigia mea, id est itinera, vel signa, que imitaturis reliqui. [ALCUINUS.] Ex his verbis patet quod tribulatio est correctio, et doctrina, et dilatio, et confirmatio. Non sunt infirmata, dico, sed^AU

^AU ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,38
XLI

^prol.|

^marg.| Persequar inimicos meos [AUGUSTINUS.] id est carnales affectus meos, et comprehendam illos, ut absumantur, non illi comprehendant me; et non convertar ab hac intentione donec deficiant a rebellione, qui modo obstrepunt.^AV

^AV ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,39
XLII

^prol.|

^marg.| {191.201A} Confringam illos, nec poterunt stare, id est non durabunt adversum me; cadent subtus pedes meos, id est preponam illis amores quibus itur in eternitatem. Et hoc totum est ex eo quia,^AW

^AW ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,40
XLIII

^prol.|

^marg.| Precinxisti me virtute ad bellum [AUGUSTINUS.] id est fluentia desideria carnis virtute strinxisti, ne in pugna prepedirer. Supplantasti insurgentes subtus me. Hec verba capiti Christo conveniunt, 37 in cuius etiam persona potest totum intelligi ab illo loco, Deus qui precinxit me virtute.^AX

^AX ¶Codd. : PL191

^marg.| {191.201B} [CASSIODORUS.] Tertia pars ubi Christus de virtute ac potentia sua agit, dicens: Deus Pater est , qui precinxit me virtute , per hoc notat dignitatem et fortitudinem, quod ei convenit qui potestate sua iudicabit mundum; et posuit, id est firmavit viam meam immaculatam, id est sine peccato, qui perfecit pedes meos tamquam cervorum. Sicut enim cervus spinas et hiantia³⁰* loca transilit, sic et Christus vitavit spinas et foveas peccatorum. Et super excelsa est statuens me. quasi³¹ : Sicut cervus petit alta, ita Christus super omnes creaturas conscendit. Et ipse est qui docet, ab imminentibus insidiis me cautum faciendo, manus meas, id est opera vel voluntates, ad prelium contra diabolum, et posuit ut arcum ereum brachia mea, id est {191.201C} dedisti mihi irremissibilem fortitudinem. [ALCUINUS.] Et hec est similitudo rei, que non est. [CASSIODORUS.] Vel brachia Christi sunt prophete et apostoli, per quos operatur, qui sunt arcus ereus, quia predicando non mollescunt, sed semper fortes, verba salutis iaculantur. Et dedisti mihi protectionem salutis tue, id est gloriam resurrectionis, et dextera scilicet tua suscepit me, id est potentia deitatis que me hominem in altum constituit; et disciplina tua correxit, vel direxit me in finem et dis. etc. hoc quantum ad effectum, quia effectus correcti et docti fuit in Christo, qui tamen nec a malo correctus, nec quod ignoraret doctus fuit. Dilatasti gressus meos subtus me, id est opera etiam inferioris nature, {191.201D} scilicet humanitatis notificasti per mundum, et non sunt infirmata vestigia mea, id est signa que reliquit imitaturis. Et quia ita me virtute firmasti, persequar inimicos meos [HIERONYMUS. ALCUINUS.] id est Iudeos, arguendo eos, et diversis afflictionibus fatigando, et comprehendam illos, id est veris rationibus circumveniam. Et non convertar ab isto opere, donec deficiant, a rebellione; confringam illos [CASSIODORUS.] id est diversis miseriis affligam; nec poterunt stare, adversum me, et cadent subtus pedes meos, id est subiiciam illos mihi. Et hoc ex eo quia precinxisti me virtute ad bellum, contra demones et Iudeos. Et supplantasti insurgentes in me, ut sint subtus me [AUGUSTINUS.] id est decipi fecisti insequentes me, ut mihi subessent, qui superesse volebant.^AY

^AY ¶Codd. : PL191

³⁰ hiantia] corr . humana PL

³¹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,41
XLIV

^prol.|

^marg.| {202A} Et inimicos meos dedisti mihi dorsum, id est fecisti ut me sequerentur, et odientes me [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est perdurantes in odio disperdidisti per universum orbem. Ubi, id est in qua dispersione.^AZ

^AZ ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,42
XLV

^prol.|

^marg.| [AUGUSTINUS.] Clamaverunt ad alios deos, nec erat qui salvos faceret eos. Alius enim non poterat; quis enim salvos faceret, quos tu non faceres? Postea, clamaverunt ad Dominum, nec exaudivit eos, id est non indicavit eos dignos exauditione. Ac si diceret: Alius enim non potest, tu non vis salvare, quia non recedunt a malitia sua.^BA

^BA ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,43
XLVI

^prol.|

^marg.| {202B} Et comminuam. [GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS.] quasi³² : Disperdidisti eos et preter dispersionem comminuam eos ut pulverem ante faciem venti, id est auferam virtutes ut cedant omni vento doctrine et suggestionis, et ita factum est [AUGUSTINUS.] quia aridi sunt, sine imbre misericordie Dei, ut elati et inflati superbia, a spe firma, quasi a soliditate terre rapiantur. Ecce eadem operatio Patris et Filii. [ALCUINUS.] Supra enim dixerat Patri, disperdidisti. Hic ait, comminuam. Et ut lutum platearum delebo eos [AUGUSTINUS.] id est delebo eos ut luxuriantes et lubricos, per latas vias, que ducunt ad mortem.^BB

^BB ¶Codd. : PL191

³² quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,44
XLVII

^prol.|

^marg.| {202C} Eripies me. [ALCUINUS.] Hic item ex persona capitis Christi accipitur, quasi³³ : de illis ita [AUGUSTINUS.] sed eripies me de contradictionibus populi, Iudeorum, qui dixerunt: Si dimittimus eum sic, totus mundus post eum ibit (Io. 11); et constitues me in caput gentium, id est ut sim caput gentium. Et vere, quia^BC

^BC ¶Codd. : PL191

³³ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,45
XLVIII

^prol.|

^marg.| [AUGUSTINUS.] Populus gentium quem non cognovi, id est non visitavi corporali presentia, vel in lege et prophetis, servivit mihi, in auditu auris obedivit mihi. {191.202D} [HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Oculis quidem non vidit, sed per predicatores obedivit. [ALCUINUS.] Nota quod in hac serie continetur exaltatio gentium, et depressio Iudeorum, de quibus subdit:^BD

^BD ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,46
XLIX

^prol.|

^marg.| Filii alieni. quasi³⁴ : Populus gentium obedivit [ALCUINUS.] sed filii, id est Iudei, quos enutrivi et exaltavi, facti alieni, mentiti sunt mihi, id est ad meum honorem. Unde alibi^e: In multitudine virtutis tue mentientur tibi inimici tui.

^e Ps. 65.

³⁴ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita Filii non mei dicendi [AUGUSTINUS.] sed alieni, id est Iudei, quibus dicitur: Vos ex patre diabolo estis. (Io. VIII.) Mentiti sunt mihi. De quibus Isaias. {191.203A} Ve genti peccatrici, filiis alienis populo pleno peccatis! (Is. 1) [HIERONYMUS.] Prius enim Iudei filii dicebantur pro prerogativa patris, sicut per Moysen dicit ad Pharaonem: Dimitte primogenitum meum Israel. [Ex. 4] Sed per peccatum facti sunt alieni. Et repetit ut exprobret, filii alieni inveterati sunt [AUGUSTINUS.] id est in veteri homine remanserunt, quos innovare veni, et claudicaverunt. quasi³⁵ : Uno pede debiles, quia Vetus Testamentum tenentes, et Novum respuentes, claudi effecti sunt, unum pedem habentes, altero carentes. Et in illo etiam quam habent claudi sunt, quia claudificaverunt, etiam a semitis suis, id est etiam in veteri lege sunt claudi, sequentes potius suas traditiones, quam Dei.^BE

^BE ¶Codd. : PL191

³⁵ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,47
L

^prol.|

^marg.| Vivit Dominus. [CASSIODORUS.] Quarta pars, ubi exsultans Ecclesia, summatim munera Dei laudat, quasi³⁶ : et quia predicta Deus facit, patet quod Dominus vivit, quia vivificat omnia et benedictus est Deus meus quia omnia benedicit. Et ideo exaltetur Deus salutis mee, id est toto orbe credatur.

³⁶ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: Vivit Dominus, quia presens est in corde meo firma fide mihi visus. Et benedictus sit Deus meus, id est laudatus sit. Et exaltetur Deus salutis mee [AUGUSTINUS.] id est det mihi salutem in excesso, non in imo, id est celestem, et non temporalem. Non enim terreno more de Deo salutis mee sentiam, nec ipsam salutem terrena, sed in excelso de illo sperabo. Deinde converso sermone ad Deum, ait:^BF

^BF ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,48
LI

^prol.|

^marg.| {203C} Deus qui das, quasi³⁷ : Benedicere Deum hortor et merito, quia tu Deus es qui das, dicit Ecclesia, mihi vindictas [AUGUSTINUS.] subdendo mihi populos. Unde quasi exponendo subiicit, et subdis populos sub me. [CASSIODORUS.] Pia vindicta est, dum rebellis subditur. Tu, dico, existens liberator meus de inimicis meis, non qualibetcumque, sed iracundis. Maior gloria est a ferventibus malis liberari.^BG

^BG ¶Codd. : PL191

³⁷ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 17,49
LII

^prol.|

^marg.| Et ab insurgentibus in me exaltabis me. [CASSIODORUS.] {191.203D} Quia quanto altius insurgit in iram, tanto amplius exaltatur ille qui pertulit. Et a viro iniquo [REMIGIUS.] id est a quolibet schismatico eripies me.^BH

^BH ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,50
LIII

^prol.|

^marg.| Propterea [REMIGIUS.] id est propter ea que dicta sunt superius, confitebor tibi in nationibus, Domine, et laudes et peccata, et nomini tuo psalmum dicam [AUGUSTINUS.] id est latius innotesces bonis operibus meis.^BI

^BI ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 17,51
LIV

^prol.|

^marg.| Magnificans salutes. Ordo littere respicit ad illud predictum, exaltetur Deus salutis mee. Deus dico, magnificans, id est qui magnificat salutes regis eius, {191.204A} Christi [AUGUSTINUS.] id est admirabiles facit salutes, quas salutes eius Filius dat credentibus. Et Deus, dico faciens, id est qui facit misericordiam christo suo David, id est ipsi liberatori manu forti, qui vicit mundum hunc; et semini eius, id est eis quos credentes in Evangelio genuit. Et hoc, usque in seculum, id est sine fine. [HIERONYMUS.] Vel ex persona Christi capitis loquentis ad Patrem accipi potest ab illo loco, o Deus Pater, tu es qui das mihi vindictas de Iudeis, et subdis populos, id est gentes, sub me. Tu dico, liberator meus de inimicis meis [AUGUSTINUS.] Iudeis, iracundis, in passione clamantibus: Crucifige, crucifige (Io. 19). Et ab insurgentibus in me, patientem, exaltabis me, resurgentem, vel ascendentem, et a viro iniquo, id est a regno eorum iniquo, eripies {191.204B} me. Propterea confitebor tibi in nationibus, Domine, id est gentes per me confitebuntur tibi; et nomini tuo psalmum dicam, id est latius innotesces bonis operibus meis; magnificans, interpositis verbis capitis redit Ecclesia ad id quod ceperat, quasi³⁸ : Exaltetur Deus. Deus dico, magnificans salutes regis eius; et faciens misericordiam christo suo David, et semini eius usque in seculum. Hec non mutantur.^BJ

^BJ ¶Codd. : PL191

³⁸ quasi] + dicat PL

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 17), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_17)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 17

<26. Glossa magna in Psalmos>

Psalmus 17