Glossa magna

Psalmus 100

Numérotation du verset Ps. 100,1 

¶ David psalmus.1
¶Codd. : (Ps. 100) D14 D30 P10525 ω² T79 Rusch Ps-G
1 David psalmus Ps-G D14 ] Psalmus ipsi David. Vox Christi ad patrem dereliquus sanctorum D30
Numérotation du verset Ps. 100,I 

Misericordiam
et iudicium2 ¦
2 et iudicium P105 25 ( in ras. )
cantabo tibi Domine.
Numérotation du verset Ps. 100,II 

Psallam
Numérotation du verset Ps. 100,2 

et intelligam in via immaculata ¦
quando
venies ad me.
Numérotation du verset Ps. 100,III 

Perambulabam
in innocentia cordis mei ¦ in medio
domus mee3*.
3 mee Ps-G D14 D30 P10525 ω² T79] tue Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 100,3 IV

Non proponebam
ante oculos meos rem iniustam ¦
facientes
prevaricationes
odivi.
Numérotation du verset Ps. 100,V 

Non adhesit mihi
Numérotation du verset Ps. 100,4 

cor pravum ¦
declinantem
a me malignum4 non cognoscebam.
4 declinantem... malignum Edmaior. ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P105 25 ω² T79 Rusch cum Ps-Moz C] declinante... maligno Ps-G , declinantes... maligno Ps-R
Numérotation du verset Ps. 100,5 VI

Detrahentem5 secreto proximo suo ¦ hunc persequebar.
5 Detrahentem Ps-G 14 D30 P105 25 ω² T79] + in Rusch (hapax) (cf. Ps-Med. : in occulto)
Numérotation du verset Ps. 100,VII 

Superbo oculo
et insatiabili corde ¦
cum hoc
non edebam.
Numérotation du verset Ps. 100,6 VIII

Oculi mei
ad fideles terre
ut sedeant6 mecum ¦
6 sedeant Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P105 25 T79 ω² Rusch cum Ps-R ] sedeat , sederent Ps-G
ambulans in via immaculata hic
mihi
ministrabat7.
7 ministrabat Ps-G D14 D30 P105 25 ω² T79 cum Ps-R ] ministrabit Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 100,7 IX

Non habitabit8
8 habitabit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 P10525 ω² T79 Rusch cum Ps-R ] habitabat Ps-G
in medio domus mee’
qui facit superbiam ¦
qui loquitur iniqua
non direxit in conspectu oculorum meorum. 9
9 <divisio.> mee’... superbiam ¦ D30 ] mee ÷... superbiam’ D14, mee... superbiam ω² , mee... superbiam ¦... iniqua ¦ P10525
Numérotation du verset Ps. 100,8 X

In matutino
interficiebam omnes peccatores terre ¦
ut disperderem10 de civitate Domini
10 disperderem Ps-G D14 D30 P105 25 ω² T79] dispergerem Rusch (hapax)
omnes operantes iniquitatem.11
11 <divisio.> terre ¦... Domini D14 D30 P10525 ω² ] terre... Domini ¦ T79

Psalmus 100

Numérotation du verset Ps. 100,1 
prol.|
marg.| {191.899D} Misericordiam et iudicium. Titulus: Psalmus ipsi David. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Psalmus iste centesimus est, et sicut centenarius perfectus numerus est, ita iste psalmus continet et docet formam perfecte sanctitatis. Hic enim docemur bona appetere, mala renuere: que est perfecta conversatio vite. Et quia {191.900D} omne bonum nostrum Christo attribuendum est, ideo titulus habet: Ipsi David. Et est sensus: Psalmus iste attribuitur ipsi David, id est Christo, ut hoc totum quod hic docemur, virtutibus Christi applicetur, nihil illi terreno regi. Et cantat hoc Christus, et nos in illo. Hec enim vox competit capiti et corpori. Agit autem de misericordia et iudicio.
marg.| {191.901A} Intentio: Monet bona appetere, et mala renuere. Modus: [CASSIODORUS.] Tripartitus est psalmus. Primo de misericordia et iudicio proponit. Secundo exponit que sit via immaculata, ibi perambulabam. Tertio dicit quis sit finis malorum, ibi in matutino. De misericordia ergo et iudicio proponens ait, oA
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,1 
I
prol.|
marg.| Domine cantabo [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est iucunde annuntiabo misericordiam, que modo est, et iudicium quod erit in futuro. Et hoc tibi id est ad tuum honorem, qui utroque laudabiliter uteris. [AUGUSTINUS.] Nemo ergo de misericordia Dei desperet ac presumat ad impunitatem, quia est ei iudicium; et nemo {191.901B} immutatus in melius iudicium timeat, quia precedet misericordia. Hec semper simul in eo sunt. Deus enim nec in bonitate misericordie perdit iudicii severitatem, nec in iudicando cum severitate amittit misericordie bonitatem. Sed et per tempora hec duo distinguuntur, secundum effectus. Misericordia enim nunc omnibus offertur et multipliciter exhibetur; iudicium autem in futuro. Hic enim est tempus misericordie, cum Dei patientia, peccantes ad penitentiam adducit et bonis et malis bona temporalia prestat. In futuro autem tempus iudicii, cum unicuique secundum merita reddet. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Hec duo mutua sibi iunguntur societate. In his breviter omnia opera Dei includit. Et hic est {191.901C} premissa causa, quare sic se habet, sicut postea subdit, cum ait:B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,II 
prol.|
marg.| Psallam et intelligam in via. [Haimo. HIERONYMUS. ALCUINUS.] quasi1 : Cantabo misericordiam et iudicium. Et propter hec duo psallam, id est in hilaritate bene operabor, et intelligam quando venies ad me in secundo adventu, vel in obitu cuiusque, ego, dico, positus in via immaculata. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Psallere enim est in hilaritate operari, et intelligere non potes, nisi in via immaculata, sed in ea intelligitur, quando ad nos veniat Deus.
1 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: Ego psallam et intelligam, existens in via immaculata. Non mutatur sensus, psallam et intelligam, per hoc {191.901D} quando, id est quia venies ad me, id est ope tua psallam et intelligam?
marg.| [CASSIODORUS.] Vel ita: Psallam, id est hilariter operabor, et per hoc intelligam; hoc enim dat psallere, ut intelligam mente, quod oculis non patet, id est credam quod veniet quem iste tantum desiderat. Et hoc est: Intelligam, dico, quando venies ad me, per carnem, in primo adventu. Venies dico, in via immaculata, quia mundum sine peccato transilivit.C
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,III 
prol.|
marg.| Perambulabam. [ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Secunda pars, ubi exponit que sit via immaculata. quasi2 : Psallam et intelligam in via immaculata, antequam etiam intelligerem, perambulabam etc.
2 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita continua: {191.902A} Que est via immaculata? ea est innocentia. Unde subdit: Perambulabam in innocentia. [AUGUSTINUS.] quasi3 : Hec via immaculata ab innocentia incipit, et consummatur. Non est opus multis verbis. Innocens esto, et perfecisti iustitiam; sed duobus modis nocet homo, si facit miserum, vel si deserit miserum. Innocens vero est qui nec sibi nec aliis nocet. Unde iste ait: Perambulabam, vel deambulabam. quasi4 : Ampla via, in innocentia cordis mei; angustias enim patitur omnis malitia, sola innocentia lata est, ubi deambuletur, quasi spatiando. Hec sunt deambulatoria sacerdotum, in Ezechiele. Deinde exponit quod dixerat, scilicet perambulabam, in medio domus mee, id est cordis mei, in quo quiete habitat bene conscius: alii autem foras {191.902B} pelluntur, quasi a fumo, vel stillicidio, vel mala uxore, et in nugis extra quiescunt, et de his qui foris sunt, circa corpus delectantur, quia non est illis bene intus, unde gaudeant in conscientia sua. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Vel in persona Christi, hoc potest legi sic, quasi5 : Que est via immaculata? innocentia. Et ego perambulabam in innocentia cordis mei, quasi non transitoria quesivi, sed cucurri viam mundi existens, in medio domus tue, alia littera, id est Ecclesie, in cuius medio existo, quasi exemplo omnium. Innocentia hoc potest, ut faciat eum habitare in medio domus Dei, quasi honorabilem et exemplum aliorum.D
D ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
4 quasi] + dicat PL
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 100,3 
IV
prol.|
marg.| Non proponebam [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Innocentiam per partes exponit, primo dicit, quia nihil habet cum malis, sic: Non proponebam rem iniustam ante oculos meos etc. usque oculi mei, ubi dicit, quia pars est ei cum iustis. Et deinde dicit quod versutias diaboli de corde fugat, ibi in matutino etc. quasi6 : Perambulabam in innocentia, hoc utique dicit totus Christus, quod non proponebam ante oculos meos rem iniustam [AUGUSTINUS.] id est non diligebam rem iniustam, nec placuit mihi iniustitia alterius, facientes prevaricationem. Exponit rem iniustam, quasi7 : 217 Non diligebam rem iniustam, sed potius, facientes prevaricationem [AUGUSTINUS.] id est eos qui legem Dei non faciunt, etsi in Ecclesia {191.902D} sint, odivi, id est a me repuli prevaricatores; sed non homines, id est non ex eo quod sunt homines, sed quia prevaricatores.E
E ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
7 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 100,V 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 100,4 
prol.|
marg.| Non adhesit. [ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Deinde exponit quos dixerat prevaricatores, subdens: Non adhesit mihi cor pravum, id est qui prevaricatur corde, quasi non consensi non rectis. Declinantem a me malignum [CASSIODORUS.] id est hereticum hominem, qui a Catholicis dissentit, et qui a rectis semitis deviat non agnoscebam [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est non approbabam, non mihi placebat, quia etsi signati sint nobiscum sacramentis, non tamen inde sunt. [AUGUSTINUS.] Vel non adhesit mihi cor pravum, id est cor tortum {191.903A} quod habet qui non vult omnia que Deus vult, sed etsi timet infirmus, quod presignavit Iesus timens, tamen subdat se Deo dicens cum Christo: Transeat a me calix iste; fiat tamen voluntas tua (Mt. 26). Vitet ergo mala, quantum potest: et si non potest, subeat. Et non cognoscebam malignum declinantem. Declinat omnis qui dissimilis est a me, quem prius eis proposui imitandum.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,5 
VI
prol.|
marg.| Detrahentem proximo suo secreto. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Palam non audet detrahere qui falsa tenet. Hunc persequebar, ne hoc ageret.G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,VII 
prol.|
marg.| {191.903B} Superbo oculo [CASSIODORUS. Haimo.] id est cum tumido corde, et insatiabili corde, id est cum avaro; cum hoc notabili non edebam corporalia, vel spiritualia, ad litteram. Talium consortium vitavit. [AUGUSTINUS.] Vel potius spiritualiter hoc accipiendum est. Nam et Iesus cum superbis convivatus legitur ut cum Phariseoa, quando venit ad eum peccatrix mulier Maria (Lc. 7), et nos quoque abstinemus a convivio fratrum notabilium, ut corrigantur. Facimus hoc plerumque et propter medicinam; sed cum extraneis multis edimus, ut cum paganis, et cum aliis impiis, atque superbis. Quid est ergo quod ait, cum superbo oculo non edebam, et cum insatiabili corde? Habet epulas suas cor superbum, et insatiabile, {191.903C} unde pascitur, sed non reficitur. Epule enim superbi cordis, quod est insatiabile, est invidia. Superbia enim mater est invidentie, que pascitur et gaudet alienis malis, sed non satiatur. Hoc ergo cibo superbie et invidie iniquitatis non pascitur iustus, sed pascitur cibo iustitie. Unde: Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam etc. (Mt. 5) Hoc est superbo oculo et insatiabili corde, cum hoc non edebam, id est non pascebar, nec delectabar superbie epulis et invidie.H
a Lc. 9.
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,6 
VIII
prol.|
marg.| Oculi mei. [CASSIODORUS.] Hic exsequitur alteram partem innocentie, scilicet quod cum iustis habet {191.903D} partem. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] quasi8 : Cum talibus non edebas unde ergo pascebaris? Ecce oculi mei cordis erant ad fideles, id est fideles placuerunt mihi, dicit iustus generalis. Fideles dico terre [CASSIODORUS. ALCUINUS.] id est degentes in terra ubi sunt tot illecebre, unde maior corona est eis. Vel ad fideles terre, id est qui per totum mundum sunt ut sedeant mecum, scilicet in unitate fidei mecum permaneant. Vel sedeant mecum, id est ut participent mecum regno eterno, in persona eiusdem iusti. Ambulans in via immaculata, hic mihi non alius ministrabat, ad litteram. [CASSIODORUS.] Maxime convenit hoc sacerdotibus, ut pravis non cohabitent, sedI
I ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 100,7 
IX
prol.|
marg.| Qui facit superbiam [CASSIODORUS.] id est quilibet superbus, non habitabit in medio domus mee, ad litteram. Hec dicit ne videatur approbare quos habet familiares, si mali sint. [AUGUSTINUS.] Vel in persona Christi dici potest, oculi mei ad fideles terre. Hoc non mutatur. Ut sedeant mecum, super duodecim sedes, iudicantes duodecim tribus Israelb, id est ut iudicent mecum. Ambulans in via immaculata, hic mihi ministrabat Evangelium, mihi, non sibi; non querens que sua sunt, sed Christi. Sed qui facit superbiam non habitabit in medio domus mee, id est in corde meo, ubi mitis et quietus habitat mihi placens; superbus {191.904B} vero inde resilit. Vel non habitabit in medio domus mee, id est Ecclesie. [ALCUINUS.] Etsi enim aliquandiu toleretur gratia correctionis, non tamen preeminere meritis nihil potest. Non est in populo meo granum, sed palea. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Sequitur ex persona totius Christi: Qui loquitur iniqua, quilibet maledicus, non direxit in conspectu oculorum meorum, quia etsi apud se et apud stultos, apud me tamen non est gloriosus.J
b Mt. 19.
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 100,8 
X
prol.|
marg.| In matutino. [AUGUSTINUS.] Tertia pars ubi ostendit qui finis eorum malorum sit, et loquitur hic Christus. {191.904C} Et nota quia iam enumeravit superius, quod ei non adheserunt nisi boni. Et quasi aliquis diceret: Quia tibi non adherent nisi boni, cur ergo malos in tua civitate tanto tempore tolerasti? Respondetur quia tempus misericordie est, modo nox est, nondum omnia sunt manifesta. Et in hac nocte abundant tentationes, in qua transeunt bestie sylve, et catuli leonum, id est diaboli querunt sibi escam a Deo, scilicet ut tentent fideles. Unde Dominus ait discipulis: Satanas expetivit vos vexare sicut triticum (Lc. 22). Ab homine triticum non manducatur, nisi primo conteratur, ut panis fiat. Sic neminem manducat diabolus, nisi prius per tribulationem contriverit. In hac ergo nocte parco, tolero, corrigo, sed in matutino [AUGUSTINUS.] id est eum {191.904D} dies iudicii advenerit, et erunt omnia aperta, que modo sunt occulta, dum nescit qualis post erit, qui modo bonus est et malus, interficiebam omnes peccatores terre, id est mittentur mali in ignem eternum, quia modo. Ideo tolerantur mali a longanimi, ut corrigantur, quod si non fecerint tempore misericordie, quod modo est, post interficientur. Et hoc est quod ait, in matutinis interficiebam omnes peccatores terre, id est in iudicio mittam malos in ignem eternum. Quare? ut disperdantur omnes operantes iniquitatem de civitate Domini, id est de societate Ecclesie. Modo enim in ea sunt, sed eis parcitur, quia tempus est misericordie, sed tempore iudicii separabuntur. Ecce finitur psalmus in eo unde incepit: Misericordiam et iudicium cantabo tibi Domine. {191.905A} [ALCUINUS. Haimo.] Hoc etiam iusto convenit, qui previdet hoc futurum. Et ideo sic se habet, sicut supra dixit. Et est, in matutinis interficiebam omnes peccatores terre, id est previdebam omnes malos interficiendos, ita ut disperderem, id est viderem disperdendos, omnes operantes iniquitatem.K
K ¶Codd. : PL191
prol.| [CASSIODORUS.] Vel aliter potest dici in persona iusti. Ostenditur hic tertia pars innocentie; post vitatos nempe malos iustus ad se reversus, addit quod suggestiones demonum de corde suo expulit. quasi9 : Non tantum homines malos vitavi, sed etiam vitia declinavi, quia, in matutino, id est in initio suggestionis, quando quasi crepuscula tentationum incipiunt apparere, interficiebam, oratione qua debent eiici ne crescant, omnes peccatores terre, id est {191.905B} demones, qui omnem carnem faciunt peccare: ita interficiebam ut disperderem omnes operantes iniquitatem, id est omnes immissiones, vel submissiones diaboli, de civitate Domini. Civitas Dei est anima iusti, unde diabolus subiicitur et removetur.L
L ¶Codd. : PL191
9 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 100), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_100)
Signaler un complément d'information

Notes :