Glossa magna

Psalmus 88

Numérotation du verset Ps. 88,1 

¶Intellectus Ethan
¶Codd. : (Ps. 88) : D30 Rusch Ps-G
Israelite1
1 Israelite Ps-G ( A plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] Etzrailitae Ps-G ( U ), Ezraite Ps-G | Intellectus... Israelite] Canticum psalmi filiis Chore intellectus Ethan. Vox Christi de passione D30
Numérotation du verset Ps. 88,2 I

Misericordias Domini ¦
in eternum
cantabo.
Numérotation du verset Ps. 88,II 

In generatione2
2 generatione D30² Rusch ] generationem D30* (eras. -m)
et generationem ¦
annuntiabo veritatem tuam
in ore meo.
Numérotation du verset Ps. 88,3 III

Quoniam dixisti in eternum
misericordia edificabitur in celis ¦
preparabitur veritas tua in eis.
Numérotation du verset Ps. 88,4 IV

Disposui
testamentum
electis meis ¦
iuravi David servo meo
Numérotation du verset Ps. 88,5 

usque in eternum preparabo semen tuum.
Numérotation du verset Ps. 88,V 

Et edificabo in generatione3
3 generatione Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] generationem Ps-G
et generationem ¦
sedem tuam.
Numérotation du verset Ps. 88,6 VI

Confitebuntur4
4 Confitebuntur] praem. diapsalma Ps-G
celi
mirabilia tua
Domine ¦ etenim
veritatem tuam
in ecclesia sanctorum.
Numérotation du verset Ps. 88,7 VII

Quoniam quis
in nubibus
equabitur
Domino ¦
similis
erit Domino
in filiis Dei.
Numérotation du verset Ps. 88,8 VIII

Deus qui glorificatur in consilio sanctorum ¦
magnus
et terribilis5
5 terribilis Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] horrendus Ps-G
super omnes qui in circuitu eius sunt.
Numérotation du verset Ps. 88,9 IX

Domine Deus
virtutum quis similis tibi ? ¦ potens es
Domine
et veritas tua in circuitu tuo.
Numérotation du verset Ps. 88,10 X

Tu
dominaris potestati6 maris ¦
6 potestati Ps-R ( H* D² R* ) Ps-G ( R U² ) D30² ΩS Rusch ... Clementina cum Ps-R ] potestatis Ps- γ Ps-σ* Ps-R ( M N² C R² ) Ps-G D30* (eras.) , potestates Ps-G ( Q Φ RGV D ) Cor2 (anti. quidam) Cor2 F (f. 143ra marg. : Greci utuntur genitivo ubique cum hoc verbo ‘dominari’ et ideo, cum translatum est POTESTATI , aliquando licet a greco debet esse genitivus, hic POTESTATIS , et ideo, si in aliquibus antiquis inveniantur POTESTATES , corruptio est et ponitur .e. pro .i. ex vitio scriptorum. Unde in antiquis veris est POTESTATIS sicut in greco. Unde in biblia .h’. MS (#) est POTESTATIS et alibi in psalterio ponitur casus genitivus cum hoc verbo dominari, potestatem Ps-σ² Ps-moz x Ps-R ( N* Q* ) Cor2 (Ieronymus et hebr. in singulari)
motum
autem fluctuum eius tu mitigas.
Numérotation du verset Ps. 88,11 XI

Tu humiliasti sicut vulneratum superbum ¦
in brachio
virtutis tue dispersisti inimicos tuos.7
7 dispersisti D30 Ps-G ] disperdisti Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 88,12 XII

Tui sunt celi
et tua est terra †
orbem terre
et plenitudinem eius
tu fundasti ¦
Numérotation du verset Ps. 88,13 

aquilonem
et mare
tu creasti.
Numérotation du verset Ps. 88,XIII 

Thabor
et Hermon
in nomine tuo
exultabunt ¦
Numérotation du verset Ps. 88,14 

tuum
brachium
cum potentia.
Numérotation du verset Ps. 88,XIV 

Firmetur manus tua
et exaltetur
dextera tua ¦
Numérotation du verset Ps. 88,15 

iustitia
et iudicium
preparatio sedis tue.
Numérotation du verset Ps. 88,XV 

Misericordia et veritas precedent faciem tuam ¦
Numérotation du verset Ps. 88,16 

beatus populus
qui scit iubilationem.
Numérotation du verset Ps. 88,XVI 

Domine
in lumine
vultus tui ambulabunt †
Numérotation du verset Ps. 88,17 

et in nomine tuo
exultabunt
tota die ¦ et in iustitia
tua
exaltabuntur.
Numérotation du verset Ps. 88,18 XVII

Quoniam gloria virtutis eorum tu es ¦
et in beneplacito tuo exaltabitur
cornu nostrum.
Numérotation du verset Ps. 88,19 XVIII

Quia Domini
est assumptio nostra ¦
et sancti Israel regis nostri.
Numérotation du verset Ps. 88,20 XIX

Tunc locutus es in visione
sanctis tuis † et dixisti posui adiutorium in potente ¦
et8 exaltavi
8 potente et Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] potentem Ps-G
electum
de plebe mea.
Numérotation du verset Ps. 88,21 XX

Inveni David
servum meum ¦
oleo sancto meo unxi eum.9
9 oleo Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch] in praem. Ps-R Ps-G | unxi Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] linui Ps-G
Numérotation du verset Ps. 88,22 XXI

Manus enim mea
auxiliabitur
ei ¦
et brachium meum
confirmabit eum.
Numérotation du verset Ps. 88,23 XXII

Nihil proficiet inimicus in eo ¦
et filius iniquitatis non apponet nocere eum.
Numérotation du verset Ps. 88,24 XXIII

Et
concidam a facie ipsius
inimicos eius ¦ et odientes eum in fugam
convertam.
Numérotation du verset Ps. 88,25 XXIV

Et veritas mea
et misericordia mea cum ipso ¦ et in nomine meo
exaltabitur cornu eius.
Numérotation du verset Ps. 88,26 XXV

Et ponam
in mari
manum eius ¦ et in fluminibus
dexteram eius.
Numérotation du verset Ps. 88,27 XXVI

Ipse invocavit10
10 invocavit] invocabit D30 Ps-G
me
pater meus es tu ¦
Deus meus
et susceptor salutis mee.
Numérotation du verset Ps. 88,28 XXVII

Et ego primogenitum
ponam
illum ¦ excelsum pre
regibus terre.
Numérotation du verset Ps. 88,29 XXVIII

In eternum
servabo illi
misericordiam meam ¦ et testamentum meum
fidele ipsi.
Numérotation du verset Ps. 88,30 XXIX

Et ponam in seculum seculi
semen eius ¦
et thronum eius sicut dies celi.
Numérotation du verset Ps. 88,31 XXX

Si autem11 dereliquerint filii eius
11 autem Ps-G (U V D) Ω Clementina Rusch ] om. Ps-G
legem meam ¦ et in iudiciis meis non ambulaverint.
Numérotation du verset Ps. 88,32 XXXI

Si iustitias meas profanaverint ¦
et mandata mea non custodierint.
Numérotation du verset Ps. 88,33 XXXII

Visitabo
in virga
iniquitates eorum ¦ et in verberibus peccata eorum.
Numérotation du verset Ps. 88,34 XXXIII

Misericordiam autem meam non dispergam ab eo ¦
neque nocebo in veritate mea.
Numérotation du verset Ps. 88,35 XXXIV

Neque profanabo
testamentum
meum ¦ et
que procedunt de labiis meis
non faciam irrita.
Numérotation du verset Ps. 88,36 XXXV

Semel
iuravi
in sancto meo †
si David mentiar ¦
Numérotation du verset Ps. 88,37 

semen eius
in eternum manebit.
Numérotation du verset Ps. 88,38 XXXVI

Et thronus eius
sicut sol
in conspectu meo †
et sicut luna perfecta
in eternum ¦ et
testis in celo fidelis12.
12 fidelis] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 88,39 XXXVII

Tu vero
repulisti
et despexisti13 ¦ distulisti christum tuum.
13 despexisti Ps-G ] destruxisti Ps-G (C) Rusch (hapax) ; cf. Ps. 59, 3.
Numérotation du verset Ps. 88,40 XXXVIII

Avertisti14 testamentum servi tui ¦
14 Avertisti Φ ΨB Ω Rusch cum Ps-R ] Aevertisti Ps-G ( D ) D30*, Evertisti D30² (eras.) Ps-G
profanasti in terra15
15 terra Rusch] terram Ps-G
sanctuarium eius.
Numérotation du verset Ps. 88,41 XXXIX

Destruxisti omnes sepes eius ¦
posuisti firmamentum16 eius
16 firmamentum F* pleirque codd. et edd. D30 Rusch] firmamenta Ps-G (R F²) cum hebr. et LXX; cf. Ps-R Ps-H (munitiones)
formidinem.
Numérotation du verset Ps. 88,42 XL

Diripuerunt eum
omnes transeuntes
viam ¦ factus est opprobrium vicinis suis.
Numérotation du verset Ps. 88,43 XLI

Exaltasti dexteram deprimentium eum ¦ letificasti omnes inimicos eius.
Numérotation du verset Ps. 88,44 XLII

Avertisti
adiutorium gladii eius ¦ et non es auxiliatus ei in bello.
Numérotation du verset Ps. 88,45 XLIII

Destruxisti eum
ab emundatione ¦ et*17 sedem eius in terra18 collisisti.
17 ab emundatione et Ps-G (Q² plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] a mundatione Ps-G (R Q ΦRGV) |
18 terra Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] terram Clementina Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 88,46 XLIV

Minorasti dies
temporis eius ¦
perfudisti
eum confusione.
Numérotation du verset Ps. 88,47 XLV

Usquequo19
19 Usquequo] praem. diapsalma Ps-G
Domine avertis in finem ¦
exardescet
sicut ignis ira tua ?
Numérotation du verset Ps. 88,48 XLVI

Memorare que mea substantia ¦
numquid enim vane constituisti omnes filios hominum?
Numérotation du verset Ps. 88,49 XLVII

Quis
est homo qui vivet
et non videbit mortem ¦ eruet
animam suam de manu inferi ?
Numérotation du verset Ps. 88,50 XLVIII

Ubi20 sunt misericordie tue antique
20 Ubi] praem. diapsalma Ps-G
Domine ¦ sicut iurasti David in veritate tua?
Numérotation du verset Ps. 88,51 XLIX

Memor esto Domine
opprobrii servorum tuorum ¦
quod continui in sinu meo multarum gentium.
Numérotation du verset Ps. 88,52 L

Quod
exprobraverunt
inimici tui
Domine ¦ quod exprobraverunt
commutationem
christi tui.
Numérotation du verset Ps. 88,53 LI

Benedictus
Dominus in eternum ¦ fiat fiat.

Psalmus 88

Numérotation du verset Ps. 88,1 
prol.|
marg.| {817C} Misericordias Domini. Titulus.   Intellectus Ethan Israelite. [CASSIODORUS.] Ethan sicut supra dictum est, prefectus fuit cantoribus cum aliis pluribus in tabernaculo {191.817D} Domini. Interpretatur autem robustus, quod nullus est, nisi in spe promissionis Dei. Unde agitur hic. Hic psalmus namque de spe Christianorum et magnificentia Domini multa dicit: per quem nemo decipitur, qui digne supplicet quod verus Israelita intelligit. Et hoc est: Hic est; intellectus Ethan, id est robusti, Israelite [AUGUSTINUS.] id est qui vere Deum videt.
marg.| Intentione monet, ut spem non in nobis, sed in Deo ponamus.
marg.| Modus : [CASSIODORUS.] Sex sunt partitiones. Primo de misericordia et veritate Dei se cantaturum promittit Propheta. Secundo diversis modis laudes et potentiam Dei describit, ibi confitebuntur. Tertio promissiones Patris de Christo ponit, ibi tunc locutus. Quarto illis promissionibus {191.818C} adversa dicit, ibi tu vero repulisti etc. Quinto in quo implete sunt promissiones dicit, ibi usquequo. Sexto ostendit quod in membris etiam promissiones implentur spiritualiter, non temporaliter, ibi ubi sunt misericordie etc. [AUGUSTINUS.] {191.818D} Propheta ergo robustus non in se, sed in misericordia Dei, ait:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,2 
I
prol.|
marg.| Cantabo [Haimo. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. REMIGIUS] id est iocunde annuntiabo, misericordias Domini. Unde robustus est homo cum in se infirmus est. Miserricordias dico duraturas, in eternum. Ira Dei ad tempus est, misericordia Dei in eternum. Vel in eternum cantabo misericordias Domini. Quomodo in eternum misericordias cantat, et gratias agit, qui miserie non meminit? Quomodo autem plena beatitudo est, si memoria reatus mentem tangit? Sed ad hoc respondere possumus quod leti {191.819A} sepe tristium meminimus, et sani meminimus dolorum sine dolore. Et inde amplius leti, et grati sumus. Sic itaque et miserie recordatio, nil beatitudinis retrahit.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,II 
prol.|
marg.| In generatione Iudeorum, et generationem gentium annuntiabo veritatem tuam [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est que tua est, sine qua ego mendax sum. Qui enim de suo loquitur, mendacium loquitur. Qui autem veritatem loquitur, ex Deo loquitur. Ergo a te, o Deus, dicam veritatem. Et hoc, in ore meo. quasi1 : Et ego dicam duo quedam sunt, unum tuum, unum meum; veritas tua est; quod 2 meum est, ut sim servus, id est ut inde serviam {191.819B} tibi. Membra enim mea Domino obsequuntur, id est obsequi debent. Vel: Annuntiabo veritatem tuam, id est veritatem promissionum tuarum, in ore meo [CASSIODORUS.] non ex ore labitur, sed in ore diu tamquam dulce versatur.C
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
2 quod mss. ] os PL
Numérotation du verset Ps. 88,3 
III
prol.|
marg.| Quoniam dixisti etc. [ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Hic dicit unde scit 3: et que misericordie Dei per Christum sunt. quasi4 : Cantabo et secure, quoniam dixi etc.
3 scit ] sit PL
4 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita continua: Quas misericordias et quam veritatem cantabo? ecce, quoniam tu dixisti, id est per spiritum sanctum mihi manifestati. Quasi {191.819C} dicat: Ego homo secure dico, quod tu dixisti, Deus, mihi. Quid? quod misericordia tua edificabit in eternum. Non est temporalis edificatio misericordie, sicut ruina iniquitatis temporalis est. Destruitur enim iniquitas temporalis in quibusdam, ut in eisdem edificetur eterna misericordia. Unde Ieremie Dominus dicit: Ecce ego constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas, et disperdas, et dissipes, et edifices, et plantes (Ier. 1). Propter eos ergo qui destruuntur et edificantur, ne putarent edificationem qua edificantur esse temporalem, sicut temporalis fuit ruina, in qua destruuntur; tenuit se iste cuius os servit veritati Dei ad ipsam veritatem Dei. Edificabitur dico. Et hoc in celis, id est per celos, qui enarrant gloriam Dei {191.819D} (Ps. 18), per quos edificatur misericordia, et ipsa veritas tua in eis, id est per eos celos, vel sine eis, sicut quidam libri habent. Et notandum quia utrumque repetiit, quod predixit, scilicet misericordiam et veritatem, quia universe vie Domini sunt misericordia et veritas (Ps. 24). Non enim exhiberetur veritas in impletione promissionum, nisi precederet misericordia in remissione peccatorum; denique veritas pertinet ad Iudeos, quibus promissa facta sunt. Misericordia congruit gentibus, quibus non clausit Deus fontem sue bonitatis. Unde Apostolus ait: Dico enim Iesum Christum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem Dei implendam; gentes autem super misericordiam honorare Deum (Rm. 15).D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,4 
IV
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,5 
prol.|
marg.| {820A} Disposui. [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] quasi5 : Dixisti quod preparabitur veritas, dixisti etiam hoc: Disposui testamentum, scilicet novum, quo renovamur ad novam hereditatem, non utique omnibus qui ex carne Abrahe sunt vel David, sed electis meis, iuravi David servo meo, ad litteram, illi regi. Securus est iste, quia Deus dixit; sed securior, quia iuravit. Iuratio Dei, promissionis est confirmatio. Ex utroque fit homo Ethan, id est robustus. Quid iuravi? quod usque in eternum preparabo semen tuum, quod est semen Abrahe (Gal. 3), id est Christum. E
E ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,V 
prol.|
marg.| {820B} Et edificabo in generatione et generationem [GLOSSA INTERLINEARIS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] id est in eternum, sedem tuam, id est regiam potestatem. Vel iuravi David servo meo, id est Christo usquequaque mihi obedienti. Deinde quid iuraverit, supponit, usque in eternum preparabo sedem tuam, id est credentes. Nos enim qui credimus, semen Christi sumus. Deinde quod dixerat semen, dicit sedem, subdens: Et edificabo semen tuum, id est fideles, in quibus Christus quiescit et regnat. Nisi enim ab illo regeremur, a nobis ipsis precipitaremur. Et hoc, in generatione et generationem, id est in omnem generationem. Generatio enim non potest toties repeti, quoties {820C} transit. Repetitio ergo pro omni generatione ponitur. Vel due sunt intelligende generationes, una carnalis, altera futura in resurrectione. In utraque predicatur Christus, sed predicatur hic Christus ut credatur: predicabitur ibi ut videatur. Hoc est quod supra dixit; in generatione et generationem annuntiabo veritatem tuam. Et nunc ergo sedet Christus in nobis quos regit, sedebit et tunc in sanctis, in quibus regnabit.
marg.| Vel ita, in generatione et generationem edificabitur sedes Christi.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,6 
VI
prol.|
marg.| Confitebuntur celi. [CASSIODORUS.] Secunda pars, ubi {191.820D} diversis modis laudes et potentiam Dei describit. [ALCUINUS. AUGUSTINUS.] quasi6 : Dixisti quod misericordia edificabitur; et sicut dixisti, ita fiet, quia celi ex te dicente et iurante certi, confitebuntur, id est laudabunt, non merita sua, sed mirabilia tua, Domine, scilicet quod redimis, quod iustificas per misericordiam. In omni enim misericordia perditorum, in iustificatione impiorum, quid laudamus nisi mirabilia Dei? Laudas, quia surrexerunt mortui; plus lauda, quia redempti sunt perditi. Vides enim hominem heri voraginem ebrietatis, hodie ornamentum sobrietatis. Vides hominem heri coenum luxurie, hodie decus temperantie; heri blasphematorem Dei, hodie laudatorem Dei. Vides hominem heri servum creature, hodie cultorem Creatoris. {821A} Hec sunt mirabilia que confitentur celi, ubi confitebuntur illa? in Ecclesia; etenim, vel sine enim, confitebuntur veritatem tuam, id est in impletionem promissionum, in Ecclesia sanctorum. Vel confitebuntur mirabilia, scilicet quomodo agit omnia Deus, et administrat ubique? [CASSIODORUS.] Etenim veritatem tuam in Ecclesia sanctorum. Veritas in Ecclesia annuntiatur, ubi creditur, quod Verbum caro factum est (Io. 1), et quod Trinitas unus Deus est.G
G ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,7 
VII
prol.|
marg.| Quoniam quis. [AUGUSTINUS.] quasi7 : Securi de te predicant, quoniam quis in nubibus, id est in predicatoribus, etsi potentes sint, equabitur potentia, {191.821B} Domino, scilicet Christo, etsi ipse sit homo, qui et in nube carnis venit. Unde Isaias: Ascendet Dominus super nubem levem, et ingredietur Egyptum (Is. 19). Notandum quod idem sunt celi et nubes, scilicet predicatores, sed celi, propter fulgorem veritatis; nubes que nebulose sunt, dicuntur predicatores propter carnem, propter mortalitatem. Et quia transeunt ubi, id est in quibus abscondita sunt, que post in iudicio clarebunt. Et quis, in filiis Dei qui multi sunt, id est in superis vel hominibus, erit similis essentia, Domino, id est Christo, qui est filius Dei unicus, quasi8 : Nullus. Ne ergo homo putetur. Ille enim naturalis, filii adoptivi nos sumus. Ille genitus, nos creati. Ille ab eterno genitus, nos in tempore facti. Ille unicus, nos multi. {191.821C} Et vere nullus est ut ille, quia ipse estH
H ¶Codd. : PL191
7 quasi] + dicat PL
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,8 
VIII
prol.|
marg.| Deus, qui glorificatur in consilio sanctorum [AUGUSTINUS.] quia non possunt ei equari. Consilium eorum est, credere in illum, et in illo gloriari. Ipse est magnus et terribilis potentia, super omnes qui in circuitu eius sunt. In circuitu dicit, non quod terminis includatur eius divinitas, cuius magnitudinis non est finis (Ps. 144). Quid enim ubique est nusquam finitus, nihil habet circa se, nisi quia per carnem in uno loco fuit, qui locus habet circa se omnes gentes, in quas missis apostolis per miracula factus {191.821D} est magnus et terribilis. Vel super omnes qui in circuitu eius sunt, magnus est [CASSIODORUS.] id est super angelos vel homines, qui sunt eius stipatores, non pares, qui ei dono eius proximant. Et vere super omnes, quia oI
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,9 
IX
prol.|
marg.| Domine, Deus virtutum celestium [Haimo. CASSIODORUS.] id est angelorum, vel virtutum, quibus illi ditantur qui sunt in circuitu tuo, quis similis tibi? nullus. Quia potens es, tu Domine, ex te [AUGUSTINUS.] illi vero de te, quia omnia fecisti, scilicet celum et terram, et omnia que in eis sunt, sed plus est nobis misericordia tua, que exhibuit veritatem, non modo in {191.822A} loco ubi natus es; sed et in omnes qui sunt in circuitu tuo expansa est veritas tua, qui venis in nubibus celi, que veritas cum cepit predicari, mare gentium circa aridam Iudeorum cepit fremere, ut leo in Samsonem, cum iret ducere uxorem de alienigenis (Iudic. 14); sed non est timendum, quiaJ
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,10 
X
prol.|
marg.| Tu dominaris potestati maris [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est honoris seculi. Te enim permittente surgit mare, qui non sinis tentari supra id quod potest ferre homo (I Cor 10). Et non solum dominaris, sed etiam motum fluctuum eius tu mitigas [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] non penitus tollis, ut mereatur quis coronam. {191.822B} Ut autem rabies maris enervetur in ipso mari,K
K ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,11 
XI
prol.|
marg.| Tu humiliasti superbum [AUGUSTINUS.] id est draconem qui in mari factus est ad illudendum ei (Ps. CIII), qui per humilem Christum in quo alii sunt humiles, humiliatur. Humiliavit enim se Christus, ut humiliaret superbum. Superbus enim superbos tenebat, sicut vulneratum. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Vulneratur diabolus vulnerato Christo, nondum ex toto mortuus est, humiliatus ergo est perdendo quos tenebat vulneratos non penetrata carne, quam non habebat, sed percusso corde ubi superbiebat. In brachio virtutis tue [HIERONYMUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] in fortitudine {191.822C} tua. Vel in Christo dispersisti inimicos tuos, id est erias potestates. Vel inimicos, id est Iudeos per mundum dispersisti. Vel dispersisti inimicos, id est de hominibus alios assumpsisti qui sunt spolia diaboli, alios reliquisti quos post eum abire permisisti. [CASSIODORUS.] Ideo autem in celo triumphasti de diabolo, quiaL
L ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,12 
XII
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,13 
prol.|
marg.| Tui sunt celi. [CASSIODORUS.] Ideo autem in terra triumphasti de Iudeo, et, id est quia tua est terra, ad litteram, et quia eius est celum et terra. Cur ergo illi in alienis superbirent? tu fundasti, id est {191.822D} firmasti, orbem terre et plenitudinem eius. Cur ergo in eum se erigunt, cuius est ambitus mundi, et omnes creature que in eo sunt? aquilonem, id est diabolum, et mare, id est seculum tu creasti. Stulte ergo se erigunt contra eum a quo creati sunt. Vel mystice sic potest legi. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] quasi9 : Confitebuntur celi mirabilia tua, Domine, et merito, quia tui sunt celi, id est apostoli, qui pluunt aliis veritatem. Et tua est terra, que excipit veritatem in circuitu tuo. Hac autem pluvia, tu fundasti orbem terre, id est totam Ecclesiam, et plenitudinem eius, id est ea vel eos, quibus quotidie impletur, aquilonem, id est diabolum, qui dixit: Ponam sedem meam ab aquilone, et ero similis Altissimi (Is. 14). Et mare [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] id est amaros, {191.823A} quibus purgatur Ecclesia, tu creasti. Quod ergo in illis fecisti, plus valet ad dominationem tuam, quam illorum voluntas ad malitiam suam.M
M ¶Codd. : PL191
9 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,XIII 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,14 
prol.|
marg.| Thabor et Hermon. [AUGUSTINUS.] Isti sunt montes Syrie. Interpretatur autem Thabor veniens lumen. Hermon, anathema eius, a summo, scilicet lumine, quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum a. Venit lumen gratie, quo veniente sit anathema eius, id est diaboli, qui nos tenebat in errore suo, vel moerore suo, quod est dicere: A te datum est nobis ut illuminemur, ut anathema demus diabolo. quasi10 : Hec omnia fecisti, et inde Thabor, id est illi ad quos a te summo lumine {191.823B} venit lumen; et Hermon, id est qui anathema dant diabolo, exsultabunt in nomine tuo, non in suis meritis. [ALCUINUS.] Vel quia Thabor et Hermon, montes sunt Syrie, et per eos accipiuntur gentes, a parte totum per synecdochen, que exsultabunt Christo veniente. Vel allegorice sic legitur, Thabor, id est Iudei, ad quos primum venit lumen; et Hermon, id est gentes, que prius erant anathematizate, in nomine tuo exsultabunt, coniunctis in angulari duobus parietibus (Eph. 2). Tuum brachium [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] quasi11 : A te facti sumus, a te etiam defensi sumus, quia, tuum brachium, quo humiliasti superbum, semper est cum potentia, et semper,N
a Io. 1.
N ¶Codd. : PL191
10 quasi] + dicat PL
11 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,XIV 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,15 
prol.|
marg.| Manus tua [CASSIODORUS.] id est operatio tua, firmetur contra superbos, ut humilientur, et exaltetur dextera tua, id est numerus eorum qui in dextera locandi sunt, clarificetur et augeatur. In fine autem erunt iustitia et iudicium, id est manifestatio iustitie tue, et iudicii tui. Cum separabuntur oves ab hedis (Mt. 25), qui nunc occulta sunt. Et tunc erit preparatio sedis tue. Utique hoc erit in die iudicii. Sedes autem Dei est eterna, sed in iudicio apparebit parata, cum ipse videbitur iuste iudicare. Et est, sedes tua apparebit in iudicio parata ad faciendam iustitiam et iudicium [AUGUSTINUS.] id {191.823D} est ad iuste iudicandum. Nunc ergo interim quid? ecce:O
O ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,XV 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,16 
prol.|
marg.| Misericordia et veritas precedent faciem tuam [AUGUSTINUS.] id est faciem tui post iudicaturi. quasi12 : Interim preit misericordia qua deles peccata, et veritas, qua imples promissa, ut non timeantur futura iudicia. Que gaudia cum non sufficiant exponi, ait: Beatus est populus qui scit iubilationem, id est que scit de illo gaudendum 197 esse, quod dici non posse novit. Iubilus enim gaudium est, quod verbis explicari non potuit, nec tamen penitus reticeri. Unde autem iubilatio? de gratia, de {191.824A} Deo omnino, non de te homine. Et hoc est quod subdit:P
P ¶Codd. : PL191
12 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,XVI 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,17 
prol.|
marg.| Domine, in lumine vultus tui [HIERONYMUS. Haimo. AUGUSTINUS. HIERONYMUS.] id est in illuminatione Spiritus sancti, vel Filii. Ambulabunt homines, scilicet Thabor et Hermon. In his verbis commendat gratiam de qua iubilus est.
marg.| Vel ita ab illo loco, iustitia, et legitur de presenti, iustitia et iudicium preparatio sedis tue, id est modo homines discernendo, et iusta tenendo parant se sedem Domino. Et misericordia et veritas, in hominibus, precedent faciem tuam [ALCUINUS. CASSIODORUS.] a simili precursoris Domino hospitium preparantis, {191.824B} et inde iubilandum est. Et beatus est ille, populus qui scit iubilationem. Ille scit iubilationem, qui suam letitiam, non in sua, sed in Domini virtute ponit; vel qui quod ore cantat, corde intelligit. Unde sequitur hoc premium: Domine, in lumine vultus tui ambulabunt, id est in contemplatione Trinitatis, hic et in futuro perseverabunt. Et in nomine tuo [HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] quod benedicitur in terris, id est in Christiano nomine, non in se. Exsultabunt tota die. Qui in se exsultat, non tota die exsultat, quia cadit. Quos autem illuminat et iustificat, et in iustitia tua, non in sua, in qua deprimentur, exaltabuntur hic et in futuro. Beno dico, in iustitia tua,Q
Q ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,18 
XVII
prol.|
marg.| Quoniam gloria virtutis. 13 Benedico in iustitia tua, quoniam tu es gloria, id est exaltatio, virtutis eorum, quos non solum illuminat, sed etiam posse dat. Et in beneplacito tuo [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] quia tibi beneplacuit, non quia digni sumus. Vel in beneplacito tuo, id est in Christo, exaltabitur cornu nostrum, id est potestas nostra. Ideo in ipso, quia assumpsit carnem nostram, in quo est omnis spes. Quod ita dicit,R
R ¶Codd. : PL191
13 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
Numérotation du verset Ps. 88,19 
XVIII
prol.|
marg.| Quia Domini est assumptio nostra [HIERONYMUS. AUGUSTINUS. {191.824D} HIERONYMUS.] id est nostre carnis. Aliter impulsi caderemus, quia infirmi essemus. Et sancti Israel regis nostri, id est qui sanctificat Israel et regit.S
S ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,20 
XIX
prol.|
marg.| PARS 3 Διάψαλμα. Tunc locutus. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS.] Tertia pars, ubi ponit promissiones Patris de Christo, per quod ostenditur quod superior laus non est dubia: quam paterna firmat auctoritas. quasi14 : Deus, unde scis hec predicta? ecce, unde: Quia tunc, scilicet quando disposuisti testamentum. Vel tunc, scilicet quando hec diceres mihi, locutus es sanctis tuis [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] scilicet reliquis prophetis. Et {191.825A} hoc in visione, id est in occulto, in revelatione quam fecisti eis, unde prophete dicti sunt, id est videntes. Non enim ignoranter locuti sunt, sicut Montanus, et quidam heretici dixerunt. Et dixisti [Haimo. AUGUSTINUS.] palam per eos: Posui adiutorium hominum in potente, scilicet Christo. Quis potens est ille? Electus. Unde subdit: Et exaltavi electum super omne nomen (Phil. 2), scilicet immunem a peccato, natum de plebe mea Iudaica. Quis est electus? David, id est Christus, quia est de semine David. Et hoc est:T
T ¶Codd. : PL191
14 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,21 
XX
prol.|
marg.| Inveni David [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] id est Christum. David enim interpretatur manu fortis; {191.825B} servum meum, id est mihi obedientem. Ideo in eo posui adiutorium, et oleo sancto meo unxi eum, secundum quod homo. Unde alibi: Unxit te Deus oleo exsultationis pre consortibus tuis (Ps. XLIV). Ideo potens, quiaU
U ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,22 
XXI
prol.|
marg.| Manus mea auxiliabitur ei. [Haimo. CASSIODORUS.] id est verbum cooperabitur ei, secundum quod homo in operibus et in passionibus. Et brachium meum [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est Verbum, quod est fortitudo mea confirmabit eum, contra adversa, ut peragat incepta, eousque confirmabit, quodV
V ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,23 
XXII
prol.|
marg.| {191.825C} Nihil proficiet inimicus [HIERONYMUS. CASSIODORUS.] id est diabolus, in eo. Unde ipse ait: Venit princeps mundi huius, et in me non habet quidquam (Io. 14). Et filius iniquitatis [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] id est Iudas, non apponet nocere ei, id est non addet effectum prave voluntati. Vel non apponet nocere ei, post resurrectionem Christi, sicut ad patiendum tradidit eum adhuc corruptibilem. Vel de Christo secundum membra, hoc potest dici, nihil proficiet inimicus, id est diabolus vel persecutor, in eo. Sevit quidem, exercet, prodest, sed non nocet. Et filius iniquitatis, id est inimicus, non apponet nocere ei: faciet quidem quod suum est, sed non nocebit ei.W
W ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,24 
XXIII
prol.|
marg.| Et concidam inimicos eius a conspiratione sua. [AUGUSTINUS.] Paulatim enim credent, quasi comminuto capite vituli, et venient in potum populi Dei, sicut Moyses comminuit caput vituli, et sparsit in aquam, et dedit bibere filiis Israel (Ex. XXXII). [CASSIODORUS.] Et hoc a facie ipsius. Cum facies eius peccatores respicit, a criminibus separantur, quibus non est locus sub presentia eius. Et odientes eum in fugam convertam [CASSIODORUS.] ut fugiant ab ipso irato, ad ipsum placatum.X
X ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,25 
XXIV
prol.|
marg.| Et veritas mea et misericordia mea cum ipso erit. {191.826A} [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Nihil divisum est inter Patrem et Filium, virtutes quas habet Pater, habet et Filius. Notandum vero quod sepe misericordia et veritas nobis commendantur, ut ea reddamus Deo. Sicut enim misericordiam nobis dedit, delens peccata; et veritatem, implens promissa: sic reddamus Deo misericordiam, ut miserorum misereamur; veritatem, ne iniqua iudicemus, nec altera alteram impediat, ut in misericordia nimis laxi, vel in veritate nimis rigidi non simus. Aliter enim non sumus in via Dei, ubi hec, id est misericordia et veritas sibi obviaverunt. Et in nomine meo quod est Deus exaltabitur cornu eius [CASSIODORUS.] id est potentia.Y
Y ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,26 
XXV
prol.|
marg.| {191.826B} Et ponam in mari manum eius [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. Aug, CASSIODORUS.] id est dominabitur gentibus, que significantur per mare. Vel opera eius ostendam in mundo. Et in fluminibus ponam dexteram eius, id est cupidos etiam subdam ei. Flumina enim currunt in mare: ita cupidi in amaritudines seculi, et tamen hi sunt subditi Christo. Vel in fluminibus id est in aquis baptismi, ponam dexteram eius, id est operationem. Et hoc ideo, quiaZ
Z ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,27 
XXVI
prol.|
marg.| Ipse invocabit me, vel invocavit, dicens: Pater meus es tu [REMIGIUS, GLOSSA INTERLINEARIS.] secundum quod ego Deus et Deus meus, secundum quod homo sum et susceptor salutis mee, id est susceptor mei infirmi {191.826C} ad salutem.AA
AA ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,28 
XXVII
prol.|
marg.| Et ego ponam, id est constituam illum, primogenitum [REMIGIUS, AUGUSTINUS. HIERONYMUS.] id est pre aliis honorabo eum; a simili, sicut primogeniti solent honorari, et excelsum ponam illum pre regibus terre, vel apud reges terre, alia littera, quod iam impletum est. Et quia hec potestas non est temporalis, subdit:AB
AB ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,29 
XXVIII
prol.|
marg.| Servabo illi in eternum misericordiam meam, {191.826D} [CASSIODORUS.] cui perpetua data est potestas in celo et in terra (Mt. 28). Et testamentum meum fidele ipsi, quia quecumque de eo predicta sunt, integre in eo completa sunt. Vel testamentum, id est promissio eterne hereditatis, est fidele ipsi, qui eiusdem testamenti est mediator [AUGUSTINUS.] id est signator, et fideiussor, et testis, et hereditas est ipse.AC
AC ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,30 
XXIX
prol.|
marg.| Et ponam in seculum seculi [AUGUSTINUS.] id est in eternum, semen eius Christianum, et thronus eius sicut dies celi. Thronus regum est ut dies terre, qui transeunt; sed dies celi semper presentes sunt, ubi erit thronus eius in eternum.AD
AD ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,31 
XXX
prol.|
marg.| Si autem. [ALCUINUS.] quasi15 : Non solum de persistentibus hoc promitto, sed etiam de cadentibus. Et hoc est, si autem dereliquerint filii eius Christi, legem meam, et in iudiciis meis non ambulaverint.AE
AE ¶Codd. : PL191
15 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,32 
XXXI
prol.|
marg.| Si iustitias meas profanaverint [Haimo. AUGUSTINUS.] id est male operando offenderint. Et mandata mea non custodierint, non ideo perdam eos, sedAF
AF ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,33 
XXXII
prol.|
marg.| {191.827B} Visitabo [Haimo. AUGUSTINUS.] ut medicus, iniquitates eorum in virga, id est in levi correctione, et in virga est misericordia, cedit quidem, sed reddit hereditatem. Quis enim est filius, cui non dat pater eius disciplinam? dat disciplinam pater, ut non auferat misericordiam; cedit contumacem, ut redeat ad hereditatem. Quem enim Deus diligit, corripit; et flagellat omnem filium quem recipit (Hbr. 12). Non ergo tantum misericordia vocantis est, sed et flagellantis et verberantis. Unde sequitur: Et in verberibus [Haimo.] id est in graviori tribulatione visitabo peccata eorum.AG
AG ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,34 
XXXIII
prol.|
marg.| {191.827C} Misericordiam autem meam non dispergam ab eo David [AUGUSTINUS.] scilicet Christo, id est a corpore eius, quod est unum cum capite. Ipse enim non tollit misericordiam ei, qui Christianus quidem est. Quod si homo ita iniquus est, ut fugiat accedente patre, ipse se alienat ab hereditate: non pater abiicit eum. Neque nocebo ei in veritate mea. Ad hoc enim non tollitur misericordia liberantis, ut non noceat veritas vindicantis.AH
AH ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,35 
XXXIV
prol.|
marg.| Neque profanabo [Haimo. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est violabo, testamentum meum, id est pactum; profana {191.827D} esset promissio, si esset inexpleta; non enim quia filii eius peccant, ego mendax inveniar. Promisi enim 198 et facio; et si enim palee recedunt; non tamen ideo ipse est sine hereditate. Numquid propter malos pisces, nihil ex illa sagena mittetur in vascula? Mittentur utique boni pisces, id est quos predestinavit. [CASSIODORUS.] Manet enim immobile testamentum Dei. Deinde repetit ad confirmationem quod dixerat, et procedunt de labiis meis, id est prophetis, non faciam irrita. Hec repetitio, confirmatio est.AI
AI ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,36 
XXXV
prol.|
Numérotation du verset Ps. 88,37 
prol.|
marg.| Semel [GLOSSA INTERLINEARIS. Haimo. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi16 : {191.828A} Vere non faciam irrita, quia iuravi, homini, David filio Isai, semel, id est eternaliter, vel immutabiliter. Homo frequenter iurat, Deus autem semel: qui non variatur. Et hoc in sancto meo, id est secreto meo. Unde prophete biberunt. Vel in sancto meo, id est in homine Christo, in quo complendum erat quod iuravi. Quid iuravi? [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] quod semen eius, Christus, manebit in eternum in regno Dei. Et si ego mentiar David ἀποσιώπησις, quasi nulli verus ero. Vel iuravi semel [GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est immutabiliter, et eternaliter, David, id est Christo, in sancto meo, id est per sanctitatem meam. Quid? quod, semen eius, id est Christiani, in eternum manebit, in regno Dei. Et si ego mentiar David, id est Christo, nulli {191.828B} verus ero, et est ἀποσιώπησις.AJ
AJ ¶Codd. : PL191
16 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,38 
XXXVI
prol.|
marg.| Et thronus eius erit sicut sol in conspectu meo [AUGUSTINUS.] quod non est in conspectu hominum, id est illi in quibus insidet et dominatur, scilicet membra que portant caput, fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum (Mt. 13). Et sicut luna perfecta in eternum, scilicet que non iterum minuatur. Fulgebunt ergo sancti in futuro regno, sicut sol secundum animam, qui tunc Dei glorificatione vel contemplatione glorificabuntur. Et sicut luna fulgebunt secundum carnem, que modo est mutabilis sicut luna: {191.828C} tunc autem erit immutabilis et perfecta. [ALCUINUS.] Tunc enim sancti erunt in utroque perfecti, gemina stola candidati et glorificati, quam significabat tabula unius cubiti, per medium secta in Veteri Testamento, que duos parietes tabernaculi in angulis occidentalis posita continebat (Ex. 26), quia fideles tam Novi quam Veteris Testamenti, post mortis occasum gemina beatitudine glorificabuntur. Et inde testis fidelis, est in celo, id est Christus. [AUGUSTINUS.] Quia enim in nullo sic contradicitur fidei Christiane, sicut in resurrectione corporum, ideo et ipse Christus carnem suam resuscitavit, ut obviam iret omni contradicenti: et qui posset membra sua sic sanare; ut ea vulnerata fuisse non appareret, cicatrices tamen servavit in corpore, ut vulnus dubitationis {191.828D} sanaret in corde.AK
AK ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,39 
XXXVII
prol.|
marg.| PARS. 4 Διάψαλμα. Tu vero. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.]. Quarta pars, ubi ponit que videntur adversa predictis promissionibus, ne putentur in alio impleri, quam in Christo tunc futuro. quasi17 : Christianis hec predicta bona sunt, sed non Iudeis qui se privaverunt promissione. Et hoc est, tu vero repulisti Christum tuum, id est unctum David a regno repulisti pro peccato quod commisit contra Uriam de Bersabee (2Rg. 11). Et despexisti, vel sprevisti, eum, quia multa indigna passus est, et distulisti eum a regno diu in tribulatione sinendo.AL
AL ¶Codd. : PL191
17 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,40 
XXXVIII
marg.| {191.829A} Avertisti testamentum servi tui [CASSIODORUS.] id est quod servo tuo factum erat, quia promissa Iudeis lata sunt ad gentes.AM
AM ¶Codd. : PL191
marg.| [AUGUSTINUS.] Vel ita, et legitur simpliciter ad litteram de David, et eius regno. quasi18 : Illa omnia promisisti, hec vero contraria fecisti, quia tu repulisti et despexisti, David, et eius regnum, quod ad nihilum deduxit, quod mirandum est. Tu enim qui promittebas, qui confirmabas, qui propter dubitationem humanam iurabas, etiam illa promisisti, et ista fecisti. Ubi ergo tenebo iusiurandum tuum? ubi inveniam promissum tuum? Quare illa promisit: Deus, et ista fecit? hec fecit, ut promissa firmaret. {191.829B} David enim erat cui promittebantur omnia, sed non in ipso David, sed in semine eius implenda, qui est Christus (Gal. 3). Ne ergo quia ei dicta sunt, viderentur in eo impleta, destruxit ea in David Deus, ut que erat necesse fieri, quia Deus iuraverat, querantur in alio. Unde etiam et Salomon filius David qui factus est tante sapientie, tanteque prudentie, ut promissio Dei de semine David in illo putaretur impletum, cecidit (3Rg. 2), ne putaretur esse semen David, in quo impleretur promissio. Sic etiam et cum dictum fuit Rebecce: Maior serviet minori (Gn. 25). Iacob adorabit maiorem Esau (Gn. XXXIII), ut hec promissio in aliis exspectetur. Ita ergo hunc David in quo sperabant ignari promissa {191.829C} Dei impleri, repulisti et despexisti [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] non tamen abstulisti, distulisti Christum filium, tuum, ut non in illo David, sed in alio firmius promissa exspectentur. Unde subdit, avertisti testamentum servi tui, quod servo tuo factum erat, Vetus scilicet testamentum Iudeorum, iam non est regnum eorum, non est sacrificium vel sacerdotium, vel ara eorum. Profanasti in terra, id est ubique terrarum sanctuarium eius, vel sancta que habebant. Ostendit eis Deus terrena.AN
AN ¶Codd. : PL191
18 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,41 
XXXIX
prol.|
marg.| Destruxisti omnes sepes eius [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est munimenta quibus munieras eos, ut sic diriperentur ab hostibus, ubi defensionem Dei perdiderunt. {191.829D} Posuisti firmamentum eius formidinem ut dicatur peccantibus: Si Deus naturalibus ramis non pepercit, qui videbantur firmamentum, nec tibi parcet (Rm. 2). Vel posuisti firmamentum eius formidinem [CASSIODORUS.] id est quod erat eis firmamento, factum est eis timori pro culpa, id est Deus. EtAO
AO ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,42 
XL
prol.|
marg.| Diripuerunt eum [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] scilicet David, id est Israel ubique dispersum, omnes transeuntes viam, id est gentes que transeunt vitam istam, nil in futuro providentes. Factus est opprobrium vicinis {191.830A} suis, id est habiti sunt Iudei opprobrio gentibus.AP
AP ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,43 
XLI
prol.|
marg.| Exaltasti dexteram deprimentium eum, letificasti omnes inimicos eius. [AUGUSTINUS.] Hec omnia in Iudeis cernimus esse impleta.AQ
AQ ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,44 
XLII
prol.|
marg.| Avertisti adiutorium gladii eius [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Solebant enim pauci multos vincere, modo victi et captivati. Populus enim armatus sine Deo inermis est. Et non es auxiliatus in bello.AR
AR ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,45 
XLIII
prol.|
marg.| {191.830B} Destruxisti eum ab emundatione. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hoc est gravius omnibus, id est flagella non emundant eos, quia fide caret Iudeus, qua emundantur corda. Et sedem eius in terram collisisti, id est regnum eorum ubique deletum est, quia iam de eis non est princeps.AS
AS ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,46 
XLIV
prol.|
marg.| Minorasti dies temporis eius [ALCUINUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] quia diu staret regnum eorum, si sub Deo esset. Putabant etiam se regnaturos in eternum, sed minuisti dies regni eorum, ut non staret, iuxta opinionem eorum. Nec tantum stetit quantum stetisset si sub Deo esset. Perfudisti eum confusione [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quia gestant opprobrium infidelitatis. {191.830C} Hec omnia venerunt Iudeis, non tamen ablato eis Christo, et eterno regno, sed dilato. Unde ad Deum dicit:AT
AT ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,47 
XLV
prol.|
marg.| PARS 5 Διάψαλμα. Usquequo. [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Quinta pars. Ecce hic dicit in quo implete sunt promissiones, scilicet in substantia David, que vivit et eruit animam, id est in Christo. quasi19 : Hec dura intulisti Iudeis, sed usquequo, Domine, avertis Israel a fide et salute, usque in finem, id est semper, non Domine, sed Israel salvus fiat. « Cecitas enim contigit in Israel, ut plenitudo gentium intraret, et sic omnis {191.830D} Israel salvus fiat »b.. Interea tamen exardescet sicut ignis ira tua 20 vel similiter sub interrogatione potest dici, ira tua exardescet, id consumet, sicut ignis. quasi21 : Non, Domine, sed potiusAU
b Cf. Rm11,25 : « Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia cecitas ex parte contigit in Israhel donec plenitudo gentium intraret ».
AU ¶Codd. : PL191
19 quasi] + dicat PL
20 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
21 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,48 
XLVI
prol.|
marg.| Memorare. [AUGUSTINUS.] Dicit hoc David carne positus in Iudeis, spe positus in Christo. Que est mea substantia in Christo, et si enim Iudei deficiunt, non deficit mea substantia. Non omnino interit radix unde veniet Maria, et de ea veniet semen cui promissum est. Nam de populo illo virgo Maria; de virgine Maria Christi caro. Et caro illa non est peccatrix, {191.831A} sed peccatorum mundatrix. Numquid enim vane constituisti omnes filios hominum? Omnes filii hominum in vanitate eunt, non tamen tu vane constituisti eos. Unde ergo mundas eos a vanitate? Numquid nihil tibi servasti per quod mundes? mundas eos per semen, in quo est mea substantia: de quo subdit:AV
AV ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,49 
XLVII
prol.|
marg.| Quis est [AUGUSTINUS.] id est quantus est homo qui vivet, surgens a mortuis, et non videbit mortem, quia iam non morietur, fuit tamen in morte, sed eruet, vel eruit, animam suam de manu inferi. Ecce vere solus omnino singulariter, hic significatur Christus. Nulli {191.831B} enim hoc convenit nisi Christo, et si enim resurgentes vivent, et non ultra videbunt mortem; non tamen ipsi eruent animas suas de manu inferi, sed ille qui potest animam suam ponere, et iterum resumere (Io. 10), cui nemo eam tollit, eruit animam suam.AW
AW ¶Codd. : PL191
prol.| [ALCUINUS.] Vel possunt omnia de Christo et Ecclesia accipi. quasi22 : Omnia illa promisisti, hec autem contraria fecisti tu ipse, que tamen ad salutem sunt. Et hoc est: Tu vero repulisti, ad patibulum, Christum tuum, et despexisti, id est in despectum dedisti, et tulisti, vel distulisti eum, a gloria ad tempus. Vel hec dicit de Christo, secundum membra: Evertisti testamentum servi tui, id est promissio {191.831C} quam tu feceras ei videtur eversa. Profanabo in terra sanctuarium eius, id est sancti eius profani reputantur. Omnes sepes eius, id est prelatos, destruxisti, dum occiduntur, posuisti firmamentum eius formidinem, id est qui alios firmabant docendo, iam sunt eis timori, dum affliguntur. Et diripuerunt eum omnes transeuntes viam, id est Christum, quia quidam eorum iam sunt direpti a transeuntibus viam, que est Christus. Factus est opprobrium vicinis suis. Exaltasti dexteram deprimentium eum, letificasti omnes inimicos eius. Hec patent. Avertisti adiutorium gladii eius, id est predicationem, ut ea non prevaleret hostibus. Et non es auxiliatus ei in bello, sed dedisti ad passiones. Destruxisti eum ab emundatione, et sedem eius in terra collisisti, id est quidam {191.831D} invidi defecerunt, et in terram redacti sunt. Minorasti dies temporis eius, ut putatur, dum cito de vita auferuntur. Et perfudisti eum confusione. Ecce ita repulisti Christum tuum, et Ecclesiam. Sed usquequo, Domine, avertis, id est usquequo non resuscitas Christum, an usque, in finem? absit! Usquequo exardescet sicut ignis ira tua? repetitio est. Memorare que mea substantia est, id est quam fragilis, 199 que nihil est, nisi per ipsum sit redempta, memorare. Numquid enim vane constituisti omnes filios hominum, ideo resuscita Christum. Quia quis est, ex vobis homo, qui vivit, et non videbit mortem, et eruet animam suam de manu inferi? nullus. In his iam postulat subveniri homini, id est humano generi, vel specialiter Iudeis.AX
AX ¶Codd. : PL191
22 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,50 
XLVIII
prol.|
marg.| Ubi sunt misericordie . [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.]. Sexta pars, ubi dicit quod in membris etiam implentur promissiones non temporaliter sed spiritualiter. Et loquitur in persona Ecclesie. Littera sic continuatur secundum primam lectionem. Ecce iam habemus in quo promissa fiunt; sed credentes adhuc laboramus. Propter hos ergo dicit   ubi sunt misericordie tue antique Domine . quasi23 : Tu eruis, et tamen nos propter te mortificamur. Ubi, ergo, sunt misericordie tue antique, Domine, id est patribus olim facte. Cur non facis, sicut iurasti David in veritate tua.
23 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita potest continuari, iuxta {191.832B} secundam lectionem [CASSIODORUS. ALCUINUS.] quasi24 : Nullus vivet, vel eruet animam suam. Et cum hoc sit, ubi sunt misericordie tue antique, Domine, quare non facis sicut iurasti David in veritate tua? Iam rogat promissiones impleri, quas David fecit.AY
AY ¶Codd. : PL191
24 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 88,51 
XLIX
prol.|
marg.| Memor esto, Domine, ut remuneres. [ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Videtur enim oblitus Deus, dum differt, opprobrii servorum tuorum et multarum gentium, id est memor esto opprobrii illati servis tuis, a multis gentibus. Iam enim Christus in celo sedet, et crimen obiicitur Christianis, de Christo, quod opprobrii ego Ecclesia continui, vel {191.832C} portavi, vel amavi, in sinu meo, id est in secreto mentis; quia palam non audebat loqui. Diu enim continuerunt Christiani opprobria in corde, nec audebant resistere. Sed iam nunc mirabile est nomen Christi apud reges terre.AZ
AZ ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,52 
L
prol.|
marg.| Quod opprobrium inimici tui, Domine [AUGUSTINUS.] id est Iudei et pagani, exprobraverunt, dicentes periisse Christum. Repetit, quod exprobraverunt [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] exagerat scelus eorum. Quid exprobraverunt? Ecce, commutationem Christi tui. Hoc enim obiecerunt, quod mortuus est Christus, quod crucifixus {191.832D} est, quod est mutari a temporali vita, ad eternam; a terra, ad celum; a Iudeis, ad gentes. Quid ergo insani obiiciunt? Numquid opprobrium est, quod obiiciunt? Utinam et ipsi sic commutentur.BA
BA ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 88,53 
LI
prol.|
marg.| Benedictus Dominus. [ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Exclamatio est hic, ex visa claritate Christi. quasi25 : Exprobratio et maledictio eorum est temporalis; sed Dominus est in eternum benedictus [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] contra maledictiones gentium. Fiat, fiat. Ecce quasi suscriptio principis post iussiones, quam omnes faciunt. Et est confirmatio.BB
BB ¶Codd. : PL191
25 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 88 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_88)
Signaler un complément d'information

Notes :