Glossa magna

Psalmus 76

Numérotation du verset Ps. 76,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 76) D30 Rusch Ps-G
pro Idithun1
1 pro Idithun Ω R] in laudibus D30 cum Ps-Moz C
psalmus2
2 ps + ipsi Ω R
Asaph3.
3 Asaph] + canticum ad Assyrios D30
Numérotation du verset Ps. 76,2 I

Voce mea
ad Dominum clamavi ¦ voce mea
ad Deum et intendit mihi4.
4 mihi D30 Ω R] me Ps-G
Numérotation du verset Ps. 76,3 II

In die tribulationis mee
Deum
exquisivi manibus meis
nocte contra eum ¦
et non sum deceptus.5
5 <divisio.> meis || nocte... eum et Ω R
Numérotation du verset Ps. 76,III 

Renuit
consolari
anima mea †
Numérotation du verset Ps. 76,4 

memor fui
Dei
et delectatus sum et6 exercitatus sum ¦
6 et D30 Ω Ω R] om. Ps-G
et defecit spiritus meus.7
7 meus] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 76,5 IV

Anticipaverunt
vigilias
oculi mei ¦
turbatus sum
et non sum locutus.
Numérotation du verset Ps. 76,6 V

Cogitavi
dies antiquos ¦ et annos eternos
in mente
habui.
Numérotation du verset Ps. 76,7 VI

Et meditatus sum nocte cum corde meo ¦
et exercitabar8
8 et I Q* W U G K D30 ΦP ΨB ΩS V D Ed1530 Ed1532 Clementina cum Hier. in Ps. 106 ] om. Cor2 (grecus et hebr. et anti. et Hieron. non premittunt ET ) Ω MR Ps-G
et scobebam 9
9 scopebam] excopebam ΦV, ventilabam R cum Ps-R
spiritum meum.
Numérotation du verset Ps. 76,8 VII

Numquid
in eternum proiciet Deus10 ¦
10 Deus] Dominus F cum LXX Ps-Med Ps-H
et11 non apponet12
11 et Cor2 Ps-G Rusch] aut D30 V Ed1455 Ed530 Ed1532 Clementina cum Ps-R |
12 apponet D14 D30 Ps-G ] apponat Ps-G (Q ΦR) Rusch |
ut complacitior sit
adhuc.
Numérotation du verset Ps. 76,9 VIII

Aut in finem
misericordiam
suam13
13 suam] om. ΩM
abscidet14 ¦
14 abscidet Cor2] abscindet Ed1530 Ed1532 Clementina
a generatione
in generationem.
Numérotation du verset Ps. 76,10 IX

Aut
obliviscetur
misereri15 Deus ¦
15 misereri] miserere F Q
aut
continebit in ira sua misericordias suas.16
16 suas] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 76,11 X

Et
dixi nunc
cepi ¦
hec
mutatio
dextere excelsi.
Numérotation du verset Ps. 76,12 XI

Memor fui
operum Domini ¦ quia memor ero
ab initio mirabilium tuorum.
Numérotation du verset Ps. 76,13 XII

Et
meditabor in omnibus operibus tuis ¦
et in adinventionibus tuis
exercebor.
Numérotation du verset Ps. 76,14 XIII

Deus in sancto
via tua †
quis
deus magnus sicut Deus noster ? ¦
Numérotation du verset Ps. 76,15 

Tu
es Deus qui
facis mirabilia.
Numérotation du verset Ps. 76,XIV 

Notam
fecisti
in populis17*
17 in populis Ps-G D30 Ω R] populis Rusch (hapax)
virtutem tuam ¦
Numérotation du verset Ps. 76,16 

redemisti in brachio tuo
populum tuum, filios Iacob
et Ioseph.18
18 Ioseph] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 76,17 XV

Viderunt
te
aque
Deus † viderunt
te
aque et timuerunt ¦
et turbate sunt
abyssi.
Numérotation du verset Ps. 76,18 XVI

Multitudo
sonitus aquarum ¦
vocem dederunt
nubes.
Numérotation du verset Ps. 76,XVII 

Etenim sagitte
tue
transeunt19 ¦
19 transeunt Ps-G D30 Hi Ω R etc transierunt ΨB Rusch
Numérotation du verset Ps. 76,19 

vox tonitrui tui
in rota.
Numérotation du verset Ps. 76,XVIII 

Illuxerunt
coruscationes tue
orbi terre ¦
commota est
et contremuit terra.
Numérotation du verset Ps. 76,20 XIX

In mari
via tua20 et semite tue
20 via tua D30 Rusch ] vie tue Ω R
in aquis multis ¦
et
vestigia tua
non cognoscentur.
Numérotation du verset Ps. 76,21 XX

Deduxisti
sicut oves
populum tuum ¦ in manu Moysi et Aaron.

Psalmus 76

Numérotation du verset Ps. 76,1 
prol.|
marg.| {191.711C} Voce mea ad Dominum . Titulus: In finem pro Idithun, psalmus Asaph. [AUGUSTINUS.] Idithun, sicut sepe supra diximus interpretatur transiliens eos; Asaph, congregatio, que fidelis hic loquitur, id est transiliens omnia visibilia, ut perveniat ad finem, qui Christus est, quem Moyses desiderabat videre, cum dicebata: Domine, ostende mihi faciem tuam {191.711D}. Cui Dominus: Non videbit me homo, et vivet (ibid.). Et est sensus tituli: Psalmus iste attribuitur Asaph, id est fideli congregationi, que hic loquitur, et agit pro Idithun, id est de se transiliente in finem, id est in Christum ultra quem nihil est.
a Ex. 33.
marg.| Intentio docet desideria et illecebras seculi calcare, et nil sibi proponere nisi illum ex quo sunt omnia, sicut ipse facit. Modus: [CASSIODORUS.] Quatuor sunt partitiones. Primo, dicit quomodo transcendens omnia Deum querit et invenit. Secundo deliberat an sit eum reducturus, ibi anticipaverunt. Tertio dicit quid deliberando invenerit, ibi et dixi: Nunc. Quarto exponit que in mundo Christus operatur, ibi viderunt te. Asaph ergo transiliens omnia, solum Deum querens, ait:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,2 
I
prol.|
marg.| {712C} Voce mea [ALCUINUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est intentione devotionis, ad Dominum clamavi, non aliud ab eo petens, ab ipso enim ipsum querit, et transit quidquid infra est, deinde repetit voce mea ad Deum clamavi. Ostendens propter quid clamet, scilicet quia Dominus, quia Deus.
marg.| Vel ita: Prius dicit ad quem clamet, et non quid petat, dicens: {191.712D} Voce mea ad Dominum. Non dicit quid petat, quia non est opus ei qui novit quod expedit. Deinde subdit propter quid clamaverit: Et vox mea est ad Deum, alia littera, ad hoc est vox propter quod editur. Hoc addit, ne putetur propter aliud clamare ad Deum, quam propter ipsum, supra quem nihil est. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Vel in eodem etiam sensu legitur littera nostra, scilicet clamavi voce mea, ente, ad Deum, et ut non frustra clamasse se ostendat, subdit et intendit mihi, quia semper adest querentibus se: sed non adest querentibus aliud ab eo. Unde: Clamaverunt, nec erat qui salvos faceret (Ps. XVII). Item: Clamaverunt ad Dominum, nec exaudivit eos (ibid.). Intendere autem Dei, est dare totum quod petitur, etiam plusquam petatur.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,3 
II
prol.|
marg.| In die tribulationis mee. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi1 : Non solum voce quesivi Deum, sed etiam manibus, id est operibus, et non solum alio tempore, sed etiam, in die tribulationis mee, in qua alii querunt de ea exire, qui non transiliunt. Iste necessitatum oblitus, Deum tantum querit.
1 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita continua: Quomodo hoc totum fit? scilicet clamor et exauditio, ecce, in die tribulationis mee, id est quando est mihi tribulatio, vel in vita ista, que tota est tribulatio desideranti celum, exquisivi Deum. Ex tribulatione querit iste Deum, ut in eo sit sibi quies. Non aliud ab eo querit. Nota quod hucusque {191.713B} dixit, quis clamaverit, et ad quem, propter quid, et qua necessitate. Deinde subdit, quomodo quesierit, et quando, et ubi, et quo fructu. quasi2 : Quomodo queris? Manibus meis, id est bonis operibus, non inani desiderio. Quando? nocte. Idem dicitur nox hic quod supra dies tribulationis, scilicet vita ista. Hoc seculum, quod est tribulatio illi qui desiderat celum. Et nox est quia in ea opus est lucerna verbi Dei. Unde Petrus: Nos habemus certiorem propheticum sermonem, cui benefacitis, intendentes velut lucerne in obscuro loco donec dies lucescat, et lucifer oriatur in cordibus nostris (2 Pt. 1). Venturus ergo est verus dies post istam noctem, cuius diei comparatione hec vita nox est. Dies vero {191.713C} est comparata vite infidelium. Unde Apostolus: Sicut in die honesta ambulemus (Rm. 12). Dies ergo est in comparatione infidelium, et nox in comparatione angelorum, et cum idem sit dies et nox, tamen propter aliud supra dies ponitur, propter aliud hic nox. Dies enim necessitatem, nox tempus clamoris notat. Ecce dixit qua necessitate, et quomodo et quando querit, et ubi queris? Coram eo, vel contra eum. Coram ipso Deum querit, qui non facit iustitiam suam coram hominibus ut videatur ab eis. Unde: Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua (Mt. 6). Et: Cum facis eleemosynam, noli tuba canere etc. (ibid.). Et quo fructu non sum deceptus, ut hi qui aliud querunt, quia inveni quod querebam.C
C ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,III 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 76,4 
prol.|
marg.| {713D} Renui, vel negavi consolari animam meam vel anima mea. [AUGUSTINUS.] Exponit hic tribulationem que pungit, et quodammodo impingit ei necessitatem transiliendi. quasi3 : Dixi in die tribulationis, que tribulatio tanta fuit, quod anima mea renuit consolari, vel negavi consolari animam meam, quia undique mihi mala. Tantum enim tedium et tristitia pro peccatoribus me occupavit, ut contra omnem consolationem claudat se anima. Si quis enim iustus videtur, qui solus est consolatio sepe aliter invenitur: quod est expertus iste, percussus scandalis. Et ideo iam timet in aliquo letari et consolari, {191.714A} quia in omnibus scandalum invenit. Vel timet, quia in nullo securus est, que ergo respiratio? Ecce memor fui Dei in quo suavitas. Hunc manus querentis inveniant in tristitia consolatorem, et delectatus sum, vel et garrivi, alia littera, id est exsultavi loquendo de Deo ut garrulus, qui pre letitia nec vellet, nec posset tacere. Garruli enim proprie dicuntur, qui vulgari verbo sic appellantur, scilicet accedente letitia, nec valentes, nec volentes tacere. Et in garriendo rursus defecit spiritus meus, qui prius contabuerat tedio malorum. Ideo defecit iterum spiritus meus, quiaD
D ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,5 
IV
prol.|
marg.| {191.714B} Inimici mei. [AUGUSTINUS.] Alia littera anticipaverunt vigilias meas, querentes calumniam in verbis, id est omnes inimici mei vigilaverunt super me, id est plus me: tendendo insidias preoccupaverunt me spirituales inimici, de quibus dicit Apostolus: Non est vobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principatus et potestates, adversus spiritualia nequitie (Eph. 5). Hi vero plus vigilaverunt ad decipiendum, quam ego ad custodiendum, ubique scandala ponunt, ubique ponunt muscipulas. Ecce enim tedium inest cordi, timendum est ne tristitia absorbeat letitiam. Vel ne garriendo in letitia spiritus deficiat, et dicat homo, quod inimicus teneat, id est reprehendat, unde iste turbatur, et non {191.714C} loquitur. Unde sequitur: turbatus sum, quia malum est tacere, et malum loqui. Ideo retro redit, unde subdit: Et non sum locutus, non tamen cessat, conatur invenire remedium, vult et hoc ipsum transcendere, unde subdit:E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,6 
V
prol.|
marg.| Cogitavi dies. [AUGUSTINUS.] Iam iste quasi qui extra vapulavit in secreto mentis sue agit, ubi nemo oblatrat. Et Deus adiuvat, ibi manens de eternis agit: quod ibi licet, non extra in strepitu. Et hoc est cogitavi dies antiquos, et annos eternos, ubi hec mala non sunt, habui in mente, id est in memoria, et accipit pro eodem dies et annos. Hec cogitatio de eternis, magnum silentium vult ab omni tumultu {191.714D} rerum humanarum, ut secure intus agat, unde subdit:F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,7 
VI
prol.|
marg.| Et meditatus sum nocte cum corde meo [AUGUSTINUS.] ubi non est locus calumnioso, et garriebam, alia littera, non iam foris, sicut prius, sed scrutabar, alia littera, spiritum meum, ubi multa, si cum eo loquor et garrio, invenire potero. Et quid invenisti quod non in eternum repellet Deus hominem. Et hoc sub interrogatione dicit:G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,8 
VII
prol.|
marg.| Numquid in eternum proiiciet Deus [AUGUSTINUS.] hominem? {191.715A} absit! Adverte saltus transilientis. Invenerat supra tedium in hac vita, nusquam fidem, nusquam consolationem. Ad quoscumque homines intendebat, scandalum inveniebat in eis, nusquam ergo securus. Ideo transilivit ad Deum, ut ibi letetur; sed garriens foris, de Deo reprehendi ab inimicis. Unde ad cor rediit. Sed quia illi tacere malum erat, ne sileret a bonis, angustiatus in hac vita vehementer de alia vita multum cogitavit, ubi non est tentatio; nec cessavit transilire etiam spiritum suum, donec veniret ad finem de quo titulus ait ubi, hoc invenit, quod non in eternum proiiciet Deus. [REMIGIUS, CASSIODORUS.]H
H ¶Codd. : PL191
marg.| Aliter ab illo loco: Renuit consolari. quasi4 : Merito non sum deceptus, quia a Deo exquisivi {191.715B} Deum, quod anima mea renuit consolari, in aliis rebus quam in Deo. Et ideo memor fui Dei, in quo suavitas, et delectatus sum in eo, et exercitatus sum, inquirendo magnitudinem sapientie et potentie eius, et defecit spiritus meus, quia res est incomprehensibilis.I
I ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
marg.| Anticipaverunt. Secunda pars. [CASSIODORUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] Invento Deo, qui solum bonum est, ei deliberat an sit eum reducturus, secundum lectionem Augustini que precessit. Non est hic partitio et ponit quomodo exercitatus fuerit ita, scilicet quod anticipaverunt vigilias, aliorum, oculi mei, ut ille facit, qui ante tempus surgit ad negotium. Vel oculi mei id est affectiones mee, anticipaverunt vigilias, id est sedulitatem aliorum. {191.715C} Vel per vigilias significat nocturnos, quos usualiter sic vocamus, quos facimus in laudibus Dei. quasi5 : ante alios in nocturnis, laudavi Deum, et vigilans turbatus sum, quia non potui consequi, quod quero. [ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. Haimo. CASSIODORUS.] Qui dormit in mundanis somniat se beatum. Et non sum locutus, id est non murmuravi contra Deum. Et ideo, turbatus est, quia dum nocte secreta sui animi perquirit: videt humanum genus in peccata ruere, et pio dolore pro aliis cruciatur qui iam vitia transilivit; sed tacet, non loquitur, quia nocte non habet solatium humani colloquii quo tempore cautius cogitat.
5 quasi] + dicat PL
marg.| Unde subdit; Cogitavi [CASSIODORUS. ALCUINUS.] quasi6 : Ideo sum turbatus, quia, cogitavi {191.715D} dies antiquos, Ade, in quibus corruit homo a stabilitate sua, id est cogitavi quid contigit Ade, pro inobedientia et ex illo cognovi hunc defectum hominis esse. Et contra annos eternos, quos homo persistens haberet, in mente habui, quod non stulti. quasi7 : Vidi bona que perdidi, et mala que inveni; et ideo turbatur iste, quia homo desiderat dies antiquos et annos eternos negligit. Et meditatus sum nocte, id est in hoc defectu, cum corde meo, id est cum ratione, si quomodo possem redire ad annos eternos, cum ratione tacitus loquitur, qui in ea quietus exercetur; et scopebam spiritum meum, id est purgabam mentem meam, ut videre possem: alii interpretes dicunt, ventilabam spiritum meum, id est virtutem animi mei. [HIERONYMUS.] Huc et {191.716A} illuc volvendo, in quo actus deliberationis exprimitur.
6 quasi] + dicat PL
7 quasi] + dicat PL
marg.| Vel scopebam, id est fodiebam, spiritum meum [ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] sic apud me tractans, scilicet numquid in eternum proiiciet Deus genus humanum. Et nonne apponet, id est nonne addet ipse, ut complacitior sit adhuc? quasi qui iam placitus sua gratia fuit in Veteri Testamento, nonne addet ipse, ut plus sit in Novo, per adventum Filii? hoc sentit, qui de pietate tractat: vel complacitior sit adhuc, id est ut ipse qui fuit iratus repellendo, mala inferendo, sit mansuetior liberando, revocando. Ira enim fuit quod patimur.J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,9 
VIII
prol.|
marg.| Aut abscindet ipse a genere humano misericordiam {191.716B} incarnationis [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] scilicet quod de Virgine natus. Misericordiam dico suam quia ipse natura misericors est. Et hoc in finem, id est omnino a bonis, sicut a malis. Vel in finem, id est in plenitudinem temporis, ut nec hoc tempore beneficium incarnationis exhibeat, scilicet a generatione malorum, in generationem, vel a generatione prima Veteris Testamenti in generationem ultimam, scilicet Novi Testamenti. Idem aliis verbis repetit dicens:K
K ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,10 
IX
prol.|
marg.| Aut obliviscetur Deus misereri. [AUGUSTINUS. Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] In alio non est misericordia, nisi eam Deus donet, et ipse erit sine ea? Rivus currit et fons siccatus est? ipse enim fons est misericordie, {191.716C} qui eam naturaliter habet a quo emanat velut rivulus de fonte in alios. Dum autem dicit: Obliviscetur misereri, significat quod incepit et consuevit misereri. Idem aliter repetit, aut continebit in ira sua misericordias suas, id est ira vincet misericordiam? potius misericordia vincet iram. Unde per Isaiamb: Non in eternum vobis vindex ero. Neque per omne tempus irascar vobis. Ideo ante dicit, continebit misericordias, quia cepit iam misereri. Et ideo non desistendum.L
b Is. 37.
L ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,11 
X
prol.|
marg.| Et dixi. [ALCUINUS. CASSIODORUS.] Tertia pars, ubi dicit, quid deliberando invenerit, scilicet quod Christus mutat homines et redimit. quasi8 : Ita cogitabam hec {191.716D} apud me, et post hec dixi id est huic meditationi mee respondi: Nunc primo cepi sapere, id est intellexi, quod fuit tacitum ab eternis temporibus, scilicet quod homo reduceretur ad annos eternos. Et quod iam intelligo, istud est argumentum de futura consummatione, scilicet quod in futuro consummabor. Et hec mutatio est dextere Excelsi [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Id est favoris et propitiationis Dei. quasi9 : Non est mutatio a misericordia ad iram, sed ab ira ad misericordiam, scilicet quod de servis mutamur in filios, ut ego fui.M
M ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
9 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,12 
XI
prol.|
marg.| Memor fui operum Domini [CASSIODORUS.] id est huius {191.717A} mutationis in me facte, memor fui, numquam dans oblivioni, ut meliora mererer; sed ne de se tantum letari videret, addit: Et vere huius mutationis memor fui, quia etiam memor ero mirabilium tuorum ab initio, id est que Deus humano generi indulsit ab initio, scilicet quod Adam ad imaginem suam fecit, quod Abel hostiam accepit, similiter quod de Noe fecit, in cuius arca diversa animalia in mysterium Ecclesie salvavit: quod de Abraham fecit, cuius oblatione filii Christi incarnationem et passionem designavit, tandem quod ipse Deus venit. Hec sunt quem virum sanctum delectant. Unde supra: Et delectatus sum. Deinde universalius repetit.N
N ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,13 
XII
prol.|
marg.| {191.717B} Et meditabor in omnibus operibus tuis, et in adinventionibus tuis exercebor [ALCUINUS. REMIGIUS, CASSIODORUS.] id est in preceptis que invenisti, vel quibus inveneris; a te enim omnis sapientia et prudentia est.
marg.| Vel in observationibus tuis, alia littera, id est preceptis que observanda sunt, exercebor, quia non satis est legere Scripturas, sed fructus operum demonstrare oportet. In his autem eruditus iste in laudem prorumpit, dicens:O
O ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,14 
XIII
prol.|
Numérotation du verset Ps. 76,15 
prol.|
marg.| Deus, in sancto, id est in Christo est, via tua, id est redeundi ad te. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Aliter ab illo loco Et dixi, transiliens iste, nusquam requiem {191.717C} inveniens, non desiit transilire etiam seipsum quousque perveniret ad Deum. In aliis ergo deceptus, et tedio affectus, nunc invenit ubi sit securus. quasi10 : Ita me transilivi usque in finem. Et dixi nunc, id est intellexi primo, cum et me transiliens ad Deum veni, cepi aliquid, ubi securus sim, ubi non anticipent inimici mei, ubi iam nullum periculum. Et dixi etiam: Hec est mutatio dextere Excelsi, id est modo cepit me mutare excelsus Deus, per dexteram, id est per Christum. [HIERONYMUS.] Dextera enim Patris Filius est. Undec: Et brachium Domini cui revelatum est? et scio quod potest mutare, quia omnia creavit quorum ego memor. [Haimo. AUGUSTINUS.] Et hoc est: Memor fui operum Domini, iam {191.717D} spatiatur iste in operibus Dei, et securus gaudet, qui supra foris garriens defecit. Iam et sui oblitus, in solo Deo delectatur. Unde subdit: Quia memor ero, quasi11 : Memor fui, et ero, quod ita dicit, quia memor ero mirabilium tuorum et non solum memor ero, sed etiam, meditabor in omnibus operibus tuis, et in affectionibus tuis garriam : alia littera. [AUGUSTINUS.] Ecce tertium garrire. Prius garrivit hominibus foris, et defecit post in spiritu suo et profecit; nunc in operibus Dei garrit, quando pervenit quo tendebat. In affectionibus tuis, non in meis. Alie enim sunt affectiones hominis, alie Dei. Affectiones enim hominis sunt circa terrena, scilicet circa tabulam, theatrum, venationem, aucupium et huiusmodi. Et sicut in his terrenis est affectio humana, {191.718A} ita in operibus et meditatione Dei. Est interior quedam affectio cum inspicitur munus, et in creatis Creator queritur, et invenitur nusquam displicens, sed per omnia et super omnia placens, Deus in sancto. Iam incipit opera misericordie Dei circa nos ostendere, de quibus garrit et exsultat, ostendens per quem fit reditus ad annos eternos. quasi12 : Per predicta sum certus, quod veniam. Et hoc duce, non Deus in sancto Christo, via tua, id est via colendi te et ad te veniendi. Ipse enim ait: Ego sum via, veritas et vita (Io. 14). Redeant ergo prevaricatores ad cord, et scrutentur cor suum recolentes annos eternos, et sic invenient misericordiam. Unde iste letus potentiam Dei prefert simulacris, que falso colebantur. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] {191.718B} quasi13 : Et cum hec sint, Quis Deus de diis gentium, quibus homines affecti colunt, est magnus sicut Deus noster, quasi14 : nullus, quia tu solus, non alius, es Deus proprie qui solus facis mirabilia tam in anima quam in corpore. Sanati sunt surdi, ceci, languidi, mortui, paralyticie. Ista in corporibus facta sunt, in anima quidem sobrii sunt paulo ante ebriosi; fideles sunt paulo ante adoratores simulacrorum. Facis mirabilia, ut hoc quodP
c Is. 53.
d Is. 46.
e Mt. 4, 2.
P ¶Codd. : PL191
10 quasi] + dicat PL
11 quasi] + dicat PL
12 quasi] + dicat PL
13 quasi] + dicat PL
14 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,XIV 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 76,16 
prol.|
marg.| Virtutem tuam [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est Christum notam fecisti, quando eum in mundum misisti; per {191.718C} hoc et iste fit transiliens, quod est unum de mirabilibus. Notam dico, in populis tam fidelibus quam infidelibus; sed infidelibus sic notam fecisti, ut cognoscant Christum tantum corpore. Fidelibus vero, ut cognoscant eum etiam in deitate. Deinde subdit quid prestiterit hac virtute, dicens: Redemisti in brachio, id est in Christo, populum tuum, scilicet filios Iacob, id est Iudeos credentes, et Ioseph ipsum, id est gentilem populum. Ioseph enim pervenit ad gentes, et interpretatur augmentum, ideoque bene significat gentes, de quibus augmentatus est populus Dei. Vel Ioseph intelligitur Christus, quia sicut Ioseph venditus a fratribus prius humiliatus estf, deinde exaltatus, quando in Egypto {191.718D} regnavitg : ita et Christus a Iudeis venditus ad gentes transiit, in quibus regnavit, ubi prius humiliatus est, in persecutionibus martyrum. Filii ergo sunt, quos ex gentibus elegit. Et est, et redemisti filios Ioseph, id est electos de gentibus Christi filios. Et repetimus hic, filios, quod primo non fecimus.Q
f Gn. 37
g Gn. 42.
Q ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,17 
XV
prol.|
marg.| Viderunt. [CASSIODORUS. ALCUINUS. Haimo. AUGUSTINUS.] Quarta pars ubi exponit que in mundo Christus operatur, quasi15 : Quomodo fecit notam virtutem? Ecce viderunt te etc.
15 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita continua; Notum fecit Christum, et per eum viderunt te fide, o Deus {191.719A} Pater, aque, id est populi.
marg.| Vel ita continua; Quia notam fecit virtutem, ideo, o Deus, Christe, qui es virtus et brachium, viderunt te fide aque, id est populi. Deinde repetit ut uterque populus intelligatur, viderunt te aque, et timuerunt de peccatis, et abyssi, id est altitudines aquarum turbate sunt, pungente conscientia, et hi non sunt pauci, sedR
R ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,18 
XVI
prol.|
marg.| Multitudo est sonitus aquarum [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est populorum sonantium, in confessione peccatorum, in gemitu culparum, in laudibus Dei, in actionibus gratiarum. Quasi enim mare confragosum sonant diversa vota in Ecclesia populorum, sed unde sunt isti sonitus aquarum et turbatio abyssorum? {191.719B} quia nubes, id est predicatores verbi Dei dederunt vocem, in omnibus gentibus predicando Christum, de quibus per prophetam dicit Dominus: Mandabo nubibus meis ne pluant super eam imbrem (Is. 5). Et vere dederunt vocem.S
S ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 76,XVII 
prol.|
marg.| Etenim [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est quia sagitte tue, o Deus, id est voces nubium, transeunt, vel transierunt usque ad cor. Non enim in auribus remanserunt, sed corda transfixerunt. Nota quod verbum predicationis et pluvia dicitur et sagitta, vel pluvia, quia rigat; sagitta, quia percutit; vel sagitte, id est evangeliste, transierunt de gente in gentem.
Numérotation du verset Ps. 76,19 
prol.|
marg.| Vox tonitrui tui in rota. Quid est hoc? Quomodo intellecturi {191.719C} sumus, ad litteram, tonitrui vox revolvitur, ut rotatus, et sinuosus sonus sentiatur. Habent enim tonitrua quamdam concussionem, similem vehiculis. Sed numquid ad ista puerilia redituri sumus? non utique. Potius allegorice intelligendum est. quasi16 : Vocem dederunt nubes, et hec vox nubium non in occulto facta est, sed fuit tonitrui tui, id est aperta. Et fuit in rota totius mundi. Rota enim est orbis terre. Unde et brevis rotella, orbiculus dicitur: quod postea exponit cum ait: Orbi terre, scilicet quem circuierunt nubes tonando preceptis, coruscando miraculis.T
T ¶Codd. : PL191
16 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,XVIII 
prol.|
marg.| {191.719D} Illuxerunt. quasi17 : Predicatores transierunt, et per illos illuxerunt orbi terre coruscationes tue [CASSIODORUS.] id est divina precepta, que tenebras mundi depellerent per miracula. Unde commota est ad conversionem, et contremuit terra, id est qui habitant in terra, eamdem dicit mare subdens:U
U ¶Codd. : PL191
17 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,20 
XIX
prol.|
marg.| In mari est via tua. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS.] Ipsa terra dicitur mare, per similitudinem, quia amara est vita humana tempestatibus subdita, ubi maior piscis minorem devorat. In mari ergo est via tua, id est in cordibus hominum, quos homines sibi subdidit. Hoc mare amarum erat et mortuum, sed venit fons ille vite, ut indulcoraret et sanaret. {191.720A} Ideoque iuxta Ezechielem: Egredietur de templo Domini fons aque vive, et vadit ad mare mortuum, quod nihil habebat vivensh. Nulli enim pisciculi esse poterant in mari Mortuo, nihil in eo vivebat; sed de templo Domini, id est de sinu Patris, egressus est Salvator, et indulcoravit mare Mortuum.
h Ez. 47.
marg.| Vel ad litteram: [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] In mari est via tua, dum Christus super aquas maris ambulavit. Vel per terram, Iudei; per mare, gentes accipiuntur. Et est, commota est et contremuit terra, id est Iudei: In mari, etiam gentium, est via tua, id est filius tuus. Ecce nunc in mari gentium est via tua. Iam dudum in sancto erat, unde supradixit, in sancto via tua. Quod bene congruit, quia sanctus ille est in mari. Ambulat {191.720B} enim super aquas gentium, eas per fidem sibi subiiciendo. [Haimo. CASSIODORUS. Haimo. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] In huius rei figura super aquas ambulavit. Et semite tue, id est precepta tua sunt in aquis multis, id est in populis multis, id est in non paucis gentium, et tamen vestigia tua, scilicet presentia corporalis, doctrina, miracula non cognoscentur a Iudeis. Tetigit enim aliquos, id est Iudeos qui dicunt: Nondum venit Christus. Quod ideo dicunt, quia non vident super mare gentium ambulantem. Et est hic tacita increpatio Iudeorum. quasi18 : Licet palam venerit et se miraculis ostenderit: tamen non est cognitus a Iudeis infidelibus, quos tamen ipse deduxit in manu Moysi et Aaron. Unde subdit:V
V ¶Codd. : PL191
18 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 76,21 
XX
prol.|
marg.| {720C} Deduxisti. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] quasi19 : A quibus non cognoscentur? ab his quos deduxisti. Nam deduxisti de Egypto populum tuum, scilicet Iudeorum, sicut oves, quia non vere oves, sed hedi; et hoc in manu Moysi et Aaron, id est operatione miraculorum que ipsi fecerunt. quasi20 : Hoc illi populo fecisti, et te ipse non novit? mirum est: et est hic increpatio, et exprobratio Iudeorum per nomina istorum duorum, scilicet Moysi et Aaron. Significantur etiam ipsa facta eorum que ipsi egerunt, et mystica, que in Ecclesia spiritualiter fiunt. Moyses {191.720D} enim interpretatur assumptus de flumine, Aaron mons fortitudinis. Quibus nominibus significantur virtutes quas ipsi fecerunt. Moyses enim inter cetera in mari viam fecit Hebreis, significans per baptismum liberari populum fidelium: Aaron eminenti fortitudine murmurantibus restitit, in quo Ecclesie tenebat imaginem que monti firmissimo comparatur.W
W ¶Codd. : PL191
19 quasi] + dicat PL
20 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 76 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_76)
Signaler un complément d'information

Notes :