Glossa magna

Psalmus 15

Numérotation du verset Ps. 15,1 

¶ Tituli inscriptio1 ipsi2 David. 3
¶Codd. : (Ps. 15) D30 ΩP ΩM (156vb-157rb) ΩS (259vb-260ra) ΩX (222vb) P15205 (23rb-24va) P1076 P10489 (29r-30r) ω 1 (71vb) ω² (118rb-va) Rusch Ps-G , def. C.
1 Tituli inscriptio Ps-G Rusch ] Tituli scribtio Amiatinus D14, titulus scriptio ΦV, In ( om. M ) tituli inscriptione W M D30 cum HIERONYMUS, comm. p. 25 |
2 ipsi] om. L M † cum Ps-δ Ps-Moz x Hier. |
3 David] + vox Christi ad Patrem D30 , + vox ecclesie confitentium Christo Valic24 |
Numérotation du verset Ps. 15,I 

Conserva me Domine
quoniam speravi in te4* :
4 speravi in te Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP] in te speravi Ps-G (R I L) Valic24 Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 15,2 

Dixi
Domino Deus5 meus
5 Deus Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch cum Ps-R ] Dominus Ps-G (R F)
es tu,
quoniam bonorum meorum non eges.
Numérotation du verset Ps. 15,3 II

Sanctis qui sunt in terra eius6 :
6 Sanctis Ps-G ΩP] Sancti Ps-R | sunt - in terra eius Ps-G Od D30 ΩP] inv. Rusch (hapax) , in terra sunt eius Valic24 Ps-R
mirificavit7 omnes voluntates meas in eis.
7 mirificavit Ps-G D30 ΩP Ps-R] mirificabit Ps-G (Q² ΦRG) Ps-R (D), + mihi Ps-G , mirificavi Ps-R (Q² U) Ps-Moz C
Numérotation du verset Ps. 15,4 III

Multiplicate sunt
infirmitates eorum ¦ postea
acceleraverunt.
Numérotation du verset Ps. 15,IV 

Non congregabo
conventicula eorum
de sanguinibus ¦ nec memor ero nominum eorum
per labia mea.
Numérotation du verset Ps. 15,5 V

Dominus
pars hereditatis mee
et calicis mei ¦
tu es
qui restitues hereditatem meam mihi.
Numérotation du verset Ps. 15,6 VI

Funes
ceciderunt
mihi in preclaris ¦
etenim hereditas mea preclara est mihi.
Numérotation du verset Ps. 15,7 VII

Benedicam Dominum8
8 Dominum ΩP Rusch ] Domino Ps-G
qui tribuit mihi intellectum ¦
insuper
et usque ad noctem
increpuerunt9
9 increpuerunt ΩP Rusch ] increpaverunt Ps-G
me renes mei.
Numérotation du verset Ps. 15,8 VIII

Providebam Dominum
in conspectu meo semper ¦ quoniam a dextris est mihi nec10 commovear.
10 nec Ps-G (ΦRP K* D) Valic24 (interl.) ΩP Rusch ] ne Ps-G Valic24 D30
Numérotation du verset Ps. 15,9 IX

Propter hoc
letatum est cor meum† et exultabit11 lingua mea ¦ insuper
11 exultabit Ps-G (ΦRG ΨB) Rusch ] exultavit Ps-G Valic24 D30 ΩP
et caro mea requiescet in spe.
Numérotation du verset Ps. 15,10 X

Quoniam non derelinques
animam meam
in inferno ¦ nec12 dabis sanctum tuum
12 nec Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch cum Ps-R ] non Ps-G
videre corruptionem.
Numérotation du verset Ps. 15,XI 

Notas mihi
fecisti vias
vite†
adimplebis me
letitia cum vultu tuo ¦ delectationes13
13 delectationes ΩP etc delectatio Ps-G
in dextera tua
usque in finem.

Psalmus 15

Numérotation du verset Ps. 15,1 
prol.|
marg.| Conserva me, Domine. {171B} [Titulus: tituli, inscriptio ipsi DaviD }. Hic titulus de Evangelio non de Veteri Testamento sumitur. [HIERONYMUS. CASSIODORUS.] In Evangelio enim legitur quod crucifixo Domino Pilatus talem titulum superposuit: IESUS  NAZARENUS  REX  IUDEORUM. Quem cum multi Iudeorum delere vellent, dicentes: Noli scribere Iesus Nazarenus rex Iudeorum, sed quia dixit: Ego sum rex Iudeorum. Respondit Pilatus: Quod scripsi, scripsi. [CASSIODORUS.] Ibi quamvis per nescientem Deo significante hoc quod regnum Christi per passionis humilitatem non infirmaretur, sed confirmaretur: De quo regno hic agitur, cuius confirmationem titulus immutatus notavit. Ideoque Esdras de illius tituli inscriptione, quam {191.171C} per Spiritum sanctum futuram previdebat, hunc psalmum pretitulavit [ALCUINUS.] ostendens hic agi de regno Christi, illa inscriptione significato. Et est sensus: Inscriptio tituli, id est victoria et regnum quod tituli inscriptio notavit, attribuitur vel convenit David. [CASSIODORUS.] Non illa actuali filio Isai, sed ipsi vero David, id est Christo qui secundum hominem hic loquitur [AUGUSTINUS.] de quo titulus regalis in passione eminuit, scriptus Hebraice, Grece et Latine, ut ostenderetur rex esse omnium vere Iudeorum, id est confitentium. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Sicut ergo in arcu triumphali scribebatur Rome titulus quo triumphi regum monstrantur, ita et Christo titulus fuit inscriptus, qui erat sue {191.171D} victorie nota. [HIERONYMUS.] Tres enim sunt tituli qui scribuntur: Unus super tumulos mortuorum; alius in liminibus civitatis vel domorum; tertius, in victoriam regis. Hic ergo de titulo regis nostri dicit. [CASSIODORUS.] Et est iste psalmus secundus eorum qui breviter de Christi passione et resurrectione agunt. Intentio. Monet omnes ne regno Christi aut titulo contradicant.
marg.| Modus. Bipartitus est: primo, veram hominis naturam Christus ostendens, petit se inter pericula servari, dicens omnia que pertulit ad gloriam sue hereditatis perducta. Secundo, agit gratias Patri de intellectu sibi dato et passione et resurrectione, ibi: Benedicam Dominum, {191.172B} etc. Christus ergo secundum hominem ad Patrem orans, ait: OA
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 15,1 
I
prol.|
Numérotation du verset Ps. 15,2 
prol.|
marg.| [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Domine Pater, conserva me inter pericula, et debes, quoniam in te, non in me, speravi. Ecce meritum quo servari debet. Dico speravi et merito, quia tu es Deus meus [CASSIODORUS.] id est mei hominis, et hoc dixi non labiis, sed cordis affectu, tibi Domino.
marg.| Vel ita, speravi in te, et dixi tibi Domino, Deus meus es tu [AUGUSTINUS.] in eo quod homo sum, et vere Deus, quoniam bonorum meorum non eges, id est meis bonis non exspectas fieri beatus. [CASSIODORUS.] Si autem bonis Christi non eget Deus, sed ab ipso {191.172C} habet omnia, destruitur arrogantia hominum, et heresis Pelagianorum, qui putant aliquod bonum suis viribus fieri, cum etiam Christus a se homine nihil boni habeat. Sequitur:B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 15,3 
II
prol.|
marg.| Sanctis qui sunt . Exposuit Christus qualiter oravit, Nunc incipit narrare que bona sibi fecit Dominus. quasi1 : Hec dixi Domino, Deus autem mirificavit [ALCUINUS.] id est miras fecit omnes voluntates meas: hec sunt bona mea. Omnes voluntates suas dicit Christus, voluntatem moriendi et resurgendi. [CASSIODORUS.] He autem sunt mire, dum eis {191.172D} obedientes fiunt de terrenis celestes, de filiis diaboli, filii Dei. Has, inquam, voluntates mirificavit; sanctis, qui sunt in terra eius, scilicet in terra cui benedicitur, non in terra maledictionis, non quidem de seculi ambitu iactantibus, sed qui sunt in terra eius [AUGUSTINUS.] id est qui in terra viventium spem suam fixerunt, que est eis anchora in fluctibus huius seculi. Miras fecit omnes voluntates meas, id est voluntatem moriendi et resurgendi. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Voluntates dico plantatas et completas in eis, id est in profectu eorum in quo senserunt, et incipientes et perfecti, quid eis profuit et humilitas, ut morerer; et potentia, ut resurgerem. Vel mirificavit {191.173A} omnes voluntates meas in eis, id est inter eos qui hec viderunt et intellexerunt. Sequitur:C
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 15,4 
III
prol.|
marg.| Multiplicate . quasi2 : Mirificavit voluntates meas sanctis, quibus ante per severitatem legis infirmitas carnalis multiplicata est, ut gratiam Novi Testamenti desiderarent. Et hoc est: Mirificavit sanctis, sed prius multiplicate sunt infirmitates eorum [AUGUSTINUS.] quia data lege infirmitas eorum aucta est, non utique ad perniciem, sed ut ad medicum accelerarent. Unde subdit:   Postea acceleraverunt [CASSIODORUS. ALCUINUS.] currentes ad medicum. Vel de exteriori afflictione agit, qua sepe flagellati sunt, ut sanarentur. Et est:   Infirmitates eorum {191.173B} exteriores   multiplicate sunt salubri afflictione, Deo providente. [REMIGIUS.] Et flagellati   postea acceleraverunt , sed non priore more, quiaD
D ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 15,IV 
prol.|
marg.| 3 Non congregabo conventicula eorum, instituta de sanguinibus, id est non erunt conventus eorum carnales, nec de sanguinibus pecorum propitiatus. Congregabo eos, quasi4 : non secundum legalem ritum faciam eis; nec memor ero nominum eorum, sed spirituali mutatione obliviscentur quid fuerint, quia iam non dicentur peccatores, vel inimici, vel homines, sed vocabuntur iusti et fratres et filii Dei. Vel non ero memor nominum {191.173C} eorum, sicut prius in Veteri Testamento [ALCUINUS.] quando specialiter designabat, vel populum, ut: Hec dices filiis Israel. Vel personam, ut Moysi. Vel tribum, ut: Dic domui Iude, domui Beniamin. Nunc autem non est acceptio personarum, sed in omni gente qui timet Dominum, hic acceptus est illi. Non ero memor nominum eorum per labia mea, propria, quibus dicam in futuro malis; ite, maledicti in ignem eternum (Mt. 25), quod non illis. Vel per labia mea, id est per apostolos, per quos loquitur Deus. [CASSIODORUS.] Vel labia dicit duo Testamenta, que in uno sonat, quibus voluntates eius ostenduntur. [CASSIODORUS.] Sed nec apostoli, nec Testamenta talibus minantur iudicium. {191.173D} Sequitur:E
E ¶Codd. : PL191
3 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 15,5 
V
prol.|
marg.| Dominus pars, quasi5 : Non ero memor nominum eorum, sed potius mecum habebunt hereditatem, ipsum Deum. [AUGUSTINUS.] Et hoc est, Dominus Pater est, pars hereditatis mee, intransitive legitur, id est est pars hereditaria mei et meorum. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Eligant sibi alii alia, quibus fruantur: Pars autem mei et sanctorum Deus est. Et Dominus 30 est pars calicis mei, id est calix meus est. [AUGUSTINUS.] Bibant ergo alii venena, et mortiferas voluptates: ego autem et mei bibemus Deum. Deinde convertens sermonem ad Deum ait: Tu es, quasi {191.174A} dicat, tu Domine, es hereditas, tu etiam es restitutor eius. Et hoc est: Tu es, o Pater, qui restitues hereditatem meam, id est notitiam hereditatis, id est claritatis mee, mihi. Non mihi in meipso aliquid restitues quod amiserim, quia nihil amisi, sed meis in quibus eo sum, et cum quibus unum sum, restitues notitiam claritatis mee, quam per peccatum amiserunt: que claritas erat apud te antequam mundus fieret (Io. XVII). Unde ipse ait in Evangelio: Clarifica, Pater, Filium tuum ea claritate quam habuit apud te antequam mundus fieret. [HIERONYMUS.] Vel hereditatem dicit lumen claritatis, id est gloriam immortalitatis, quam in Adam perdidimus, que Christo in sua resurrectione restituta est, et nobis in nostra restituetur. Unde {191.174B} ipse alibi ait: Et refloruit caro mea (Ps. 27). Sequitur:F
F ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 15,6 
VI
prol.|
marg.| Funes. [AUGUSTINUS.] Quasi dicas: Restitues hereditatem, que est preclara. Nam funes ceciderunt mihi in preclaris, id est limites possessionis mee in tuam claritatem quasi sorte ceciderunt, sicut possessio sacerdotum et levitarum Deus est. Bene dixi in preclaris, etenim hereditas mea preclara est mihi, non utique omnibus, sed videntibus, in quibus ego sum. Et ideo dico mihi:G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 15,7 
VII
prol.|
marg.| {191.174C} Benedicam Dominum. [AUGUSTINUS.] quasi6 : Videntibus est preclara; ego autem benedicam Dominum qui tribuit mihi intellectum, quo hec hereditas videri et possideri potest. Unde: Hec est autem vita eterna, ut cognoscant te etc. (Io. XVII.) Insuper et usque, quasi7 : tribuit mihi intellectum insuper autem, id est super intellectum, et usque ad noctem, id est usque ad mortem increpuerunt, vel erudiverunt, vel emendaverunt me renes mei [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] id est usque ad mortem erudivit me inferior pars mea, scilicet, carnis assumptio, ut experirer tenebras mortalitatis, quas tenebras ille intellectus non habet, quia pro eis nec turbari, nec deficere potuit.H
H ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
7 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita, ab illo loco, Dominus pars, et accepit per {191.174D} hereditatem gentes conversas, id est omnes fideles, qui sunt hereditas Christi [ALCUINUS.] quasi diceret: Non congregabo fundentes sanguinem, sed eos qui Deum eligunt partem. Et hoc est: Dominus est pars, id est portio et premium, hereditatis mee [CASSIODORUS.] id est sanctorum, qui sunt hereditas mea. Et est pars calicis mei, id est merces passionis mee: Hereditas enim ad gentes, calix ad passionem pertinet, qui bibitus dat resurrectionem. Et, o Domine Pater, tu es qui restitues hereditatem mihi, Christo; vel hereditatem meam, id est genus humanum, quod dedisti mihi hereditatem et regnum, ut excolam, et in eo regnem, quod diabolo faciente perierat. [HIERONYMUS.] Sed nemo putet se hereditatem, nisi preclarus sit, quia funes ceciderunt mihi in preclaris, id est in sanctis. {191.175A} [CASSIODORUS.] Ideo dicit funes, quia sancti fiunt hereditas Christi, quasi8 : sorte, in quo intelligitur divina electio, qua in partem Christi cesserunt, sicut sors cecidit super Matthiam, qui ab eterno electus erat [HIERONYMUS.] et quisque capit ad mensuram suam, id est prout gratia Dei mensurat cuique. Sequitur: Etenim, quasi9 : Bene dixi, in preclaris [REMIGIUS.] etenim hereditas mea preclara est mihi. Quamvis enim sancti sint in mundo quibusdam abiecti, mihi tamen preclari sunt. Benedicam Dominum. [ALCUINUS. CASSIODORUS.] Secunda pars, ubi Christus gratias agit Patri de intellectu et passione, in qua eo favente vicit, et de resurrectione et confessione: et hec sunt per que hereditas restituitur, ut sit rex Iudeorum, ut titulus dicit. quasi10 : {191.175B} Mihi restituta est hereditas. Ego autem benedicam Dominum qui tribuit mihi intellectum [CASSIODORUS.] quo omnia vera et sancta vidit Christus. Insuper de hoc benedicam, quod renes mei, id est Iudei qui de Iuda sunt, unde ego sum, ex quibus secundum carnem exivi, scilicet parentela mea, increpuerunt me iniuriis, et per tentationes et passiones. Et hoc est, usque ad noctem, id est usque ad mortem. Sed in his semper.I
I ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
9 quasi] + dicat PL
10 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 15,8 
VIII
prol.|
marg.| Providebam in conspectu meo Dominum, qui semper est [AUGUSTINUS.] id est et veniens in ea que transeunt, non abstuli oculum ab eo qui semper est providens {191.175C} quod in eum post temporalia peracta recurrerem. Attende quod ait, providebam semper Dominum. [CASSIODORUS.] Hinc trahe exemplum quo peccata vitentur. Qui enim semper acie mentis Deum intuetur, non peccatis inquinatur. Ideo Deum attendo, quoniam a dextris est mihi, ne commovear [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est favet mihi ut in eo stabilis permaneam, et ideo nil sinistri mihi prevalet. Et quia est a dextris,J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 15,9 
IX
prol.|
marg.| Propter hoc letatum est cor meum et exsultavit lingua mea [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est ideo etiam in cogitationibus {191.175D} et in verbis est exultatio. Hec est plena letitia, que et corde hilari percipitur, et alacri sermone profertur. Isuper et caro mea non deficiet in interitu, sed requiescet [AUGUSTINUS.] id est dormiet in spe resurrectionis. [CASSIODORUS.] Nota quod ita dicit hic, insuper, agens de gaudio et quiete, sicut et supra agens de passionibus dixerat: Insuper usque ad noctem increpuerunt me renes mei, ut pro modo molestiarum gaudia sint humanitatis celestia. Sequitur:K
K ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 15,10 
X
prol.|
marg.| Quoniam non derelinques . [AUGUSTINUS.] quasi11 : In qua spe requiescet? in hac, quia nec anima in inferno, {191.176A} possidenda dabitur, nec corpus sanctum, per quod et alii sanctificandi sunt, patieris corrumpi. Et hoc est,   quoniam non dereliquisti , communi more aliorum,   animam meam [CASSIODORUS.] quam habeo, ut verus homo,   in inferno ;   nec dabis sanctum tuum , scilicet corpus meum a te sanctificatum,   videre corruptionem , id est putrefactionem. Alibi dicit se pati corruptionem, id est vulnerationem. Ibia: « Que utilitas in sanguine meo, dum descendero in corruptionem ». L
a Ps. 29, 10.
L ¶Codd. : PL191
11 quasi] + dicat PL
prol.| Dico non dabis , imo M
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 15,XI 
prol.|
marg.| [AUGUSTINUS.] Notas fecisti per me, mihi, id est meis in quibus et ego sum. Dico mihi fecisti, et notas fecisti {191.176B} dico vias vite, id est vias humilitatis, ut ad vitam redeant homines. Unde per superbiam ceciderunt. Et adimplebis me, id est meos in futuro, letitia cum vultu tuo, id est ut nihil ultra desiderent cum facie ad faciem te viderint, in quibus quia ego sum, dico, adimplebis me, et interim sunt eis delectationes 12 in itinere huius vite. [AUGUSTINUS.] Et hoc in dextera tua, id est in favore et propitiatione tua. Delectationes dico, perducentes eos usque in finem, id est usque ad consummationem beatitudinis eterne, et est sensus: [CASSIODORUS.] Delectatio est eis in favore tuo, in itinere huius vite, perducens eos ad finem glorie conspectus tui. Vel de seipso Christus dicit, adimplebis me letitia cum vultu tuo, delectationes erunt mihi in dextera tua, id est letitia et delectatio {191.176C} erit mihi in consessu tuo, humanis obtutibus subtracto. Et hoc usque in finem, id est perfecte et eternaliter.N
N ¶Codd. : PL191
12 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 15), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_15)
Signaler un complément d'information

Notes :