Psalmus 44
Numérotation du verset
Ps. 44,1
¶In finem
¶Codd. : (Ps. 44)
D30
Ps-G,
def.
ΩF
pro his qui1 commutabuntur2
1 qui] que V R Ps-α Ps-γ Ps-δ
|
2 commutabuntur] commotabuntur
C I Amiatinus,
comitabantur ΩS
|
filiis Chore
ad intellectum
canticum3 pro dilecto4.
3 canticum] canticis
W,
cantici
Amiatinus
|
4 ad... dilecto]
om. C
+ propheta de Christo ad Ecclesiam dicit
D30
| pro dilecto] pro delicto ΦP, dilectae
W
|
Numérotation du verset
Ps. 44,2 I
Eructavit5 cor meum
5 Eructavit
plerique codd. et edd.
] Eructuavit Edmaior. (R F L M ΦR U*)
verbum bonum ¦
dico ego opera6 mea regi.
6 opera]
om.
ΨB
Numérotation du verset
Ps. 44,II
Lingua mea
calamus7 scribe ¦ velociter scribentis
7 calamus] calamo ΦRG
Ps-γ Ps-λ Ps-Moz
C, colomo
I*
Numérotation du verset
Ps. 44,3 III
Speciosus forma
pre filiis hominum†
8
8
<divisio.> hominum+
D30²
diffusa est gratia
in labiis tuis ¦ propterea
benedixit9 te
9 benedixit] unxit
R² F* L* ; cf. Hieronymus, ep. 65, 9.1 :
“in editione vulgata pro
BENEDIXIT, UNXIT
legimus, sed sciendum quod error scriptorum septuaginta translatoribus non debeat imputari”.
Deus in eternum.
Numérotation du verset
Ps. 44,4 IV
Accingere
gladio tuo
super10 femur tuum11 ¦
10 super] cerca
L² cum Ps-R
|
11 tuum]
om.
Ps-R L² ΨB* Ps-H hebr.
|
potentissime.
Numérotation du verset
Ps. 44,5 V
Specie tua
et pulchritudine tua12 ¦ intende
12 Specie ... tua² R* F² L² Q*
plerique codd. et edd. cum Ps-R
] speciem tuam et pulchritudinem tum L²
cum Ps-R
, + et
Ps-G
(R² F* I L* Q² W ΦGV U K cum Septuaginta ) Ps-α Ps-γ Ps-δ ; Hieronymus, Ep. 65.11.1 ; 69.1.5
prospere13
13 prospere] et praem. R² F* L* ΦRG cum Septuaginta Ps-α Ps-γ Ps-ζ Ps-MozC
procede
et regna.
Numérotation du verset
Ps. 44,VI
Propter veritatem
et mansuetudinem
et iustitiam ¦ et deducet14 te
14 deducet] deducit
R* F*
mirabiliter dextera tua.
Numérotation du verset
Ps. 44,6 VII
Sagitte tue acute ¦
populi
sub te cadent in corde15 inimicorum regis.
15 corde
plerique codd.
] corda Ps-R U² ΨB² V D Ω Ed1455 Clementina
Numérotation du verset
Ps. 44,7 VIII
Sedes16 tua
16 Sedes
plerique codd. et edd
Sedis
Ps-G
(
C
I M Q W U* K*)
Deus in seculum seculi ¦
virga directionis
virga regni tui.
Numérotation du verset
Ps. 44,8 IX
Dilexisti iustitiam
et odisti
iniquitatem ¦
propterea unxit
te
Deus
Deus tuus
oleo
letitie
pre consortibus tuis.
Numérotation du verset
Ps. 44,9 X
Myrrha
et gutta
et cassia17
17 cassia] casia
R Q*
ΦRGP
G² D edd. Cor2 (sec. hebr. et anti. require in fine Iob.
[42, 14], alii multum antigeminant ‘s’ litteram)
a vestimentis tuis
a domibus
eburneis ¦
ex quibus
delectaverunt te
Numérotation du verset
Ps. 44,10
filie regum
in honore tuo.
Numérotation du verset
Ps. 44,XI
Astitit18 regina
18 Astitit
plerique codd. et edd.
R* F*
C
I*] Adstetit
Ps-G
a dextris tuis
in vestitu
deaurato ¦
circumdata varietate.
Numérotation du verset
Ps. 44,11 XII
Audi
filia
et vide
et inclina aurem tuam ¦
et obliviscere
populum tuum
et domum
patris tui.
Numérotation du verset
Ps. 44,12 XIII
Et concupiscet rex decorem tuum ¦
quoniam
ipse est
dominus Deus19* tuus
19 deus Ps-R R²
C
I L² Q² U G² K ΨB² V D D30 P10525 Ω ΩV Ed1455 Clementina]
om. Ps-G
(R* F) Cor2 (hebr. et anti. et grecus non interponunt
DEUS
)
et adorabunt20
20 adorabunt] adora
C
I, cf. hebr. Septuaginta (codd. lucian.) Ps-H
eum.
Numérotation du verset
Ps. 44,13 XIV
Et21
21 Et F
C plerique codd. et edd om.
R* L²
filie22 Tyri in muneribus ¦
22 filie Septuaginta Ps-R
plerique codd. et edd.
] filia R cum hebr. Ps6H
vultum tuum
deprecabuntur omnes23* divites plebis.
23 omnes
Ps-R K² V D*
Ω ΩV
D30 P10525 Ed1455 Rusch Clementina
] omnis
L², om. Ps-G Cor2
(grecus et Remigius et hebr. et anti. et Hieronymus non habent
OMNES)
Numérotation du verset
Ps. 44,14 XV
Omnis gloria
eius filie regis ab intus
in fimbriis aureis ¦
Numérotation du verset
Ps. 44,15
circumamicta
varietatibus.24
24 varietatibus] varietate
KPs-R, cf. supra v. 10.
Numérotation du verset
Ps. 44,XVI
Adducentur regi
virgines
post eam ¦
proxime
eius
afferentur25
25 afferentur] auferentur ΩM ΩV
tibi.
Numérotation du verset
Ps. 44,16 XVII
Afferentur26 in letitia
26 Afferentur] Offerentur ΩM
Ed1455
, Auferentur ΩV
et exultatione ¦ adducentur
in templum regis.
Numérotation du verset
Ps. 44,17 XVIII
Pro patribus tuis
nati sunt tibi filii ¦ constitues eos principes super omnem terram.
Numérotation du verset
Ps. 44,18 XIX
Memores erunt27*
27 Memores erunt
Q²
ΨB²
D D30 P10525
Ω ΩV
Clementina
] Memor ero
Septuaginta Ps-R Q*
ΨB*
Rusch Weber Cor2
(hebr. et anti. et grecus et Hieronymus non habent
MEMORES ERUNT
nec habent
DOMINE
que omnia de cantu et versiculis apostolorum sumpta sunt)
nominis tui Domine28 ¦ in omni generatione et generationem29*.
28 Domine Q² ΨB² ΩS ΩX (al. m. marg. p. corr.) ΩV Ed1455 Rusch Ed1530]
om.
D30 Ω
M ΩX P10525 Cor2 (vide supra) Clementina
Ps-G
|
29 generationem ΦP ΨB
V D30
ΩS ΩV
P10525 Clementina
] generatione
Rusch Ps-G
|
Numérotation du verset
Ps. 44,XX
Propterea populi confitebuntur tibi ¦
in eternum
et in seculum seculi.
Psalmus 44
Numérotation du verset
Ps. 44,1
prol.|
prol.|
{437A} Eructavit cor meum titulus: In finem pro his qui commutabuntur filiis Core ad intellectum canticum pro dilecto. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Agitur hic de sanctis nuptiis sponsi et sponse, id est Christi et Ecclesie, scilicet regis et plebis, Salvatoris et salvandorum. Unde et hoc carmen dicitur epithalamium, id est laus thalami, quia laus sponsi et sponse hic cantatur. Solent enim in nuptiis ad honorem sponsi et sponse quedam carmina cantari, que dicuntur epithalamia, id est laudes thalami. Similia cantat in his nuptiis Propheta. In nuptiis namque istis prophete, apostoli, {191.437B} et omnes sancti tympanis, citharis, et aliis modis cum exsultatione sancta conclamant: unde pascitur auditor. Harum nuptiarum copulam in thalamo Virginis fecit Dei gratia, quando Verbum caro factum est, et humana natura divine unita, et sponso sponsa, nunc caritate, post etiam immortalitate coniuncta. Et est sensus tituli: Psalmus hic subaudi, tendens in fine, id est in consummationem, scriptus est filiis Core, id est Christi, ad intellectum tanti mysterii, tanti decoris, scilicet coniunctionis Christi et Ecclesie. Et est canticum [ (82)] . Quia hic est exsultatio pro eternis. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Psalmus dico habitus pro his qui commutabuntur de veteri homine in novum, et pro dilecto Christo, de quo Pater: Hic est Filius {191.437C} meus dilectus (Mt. 3). Hic enim describit per quem commutabuntur. Laus sponsi et sponse hic cantatur.
marg.|
Vel ita, ut non subaudiatur psalmus, sic: Canticum, istud tendens, in finem, id est in Christum. Vel in consummationem eterne beatitudinis habitum, pro his qui commutabuntur, id est pro commutandis, et pro dilecto, id est commutante, scilicet sponso et sponsa, scribitur, filiis Core ad intellectum, id est ut intelligant et venerentur tantum mysterium.
marg.|
Intentione monet ad laudem sponsi et sponse.
marg.|
Modus : Tripartitus est psalmus. Primo Propheta celestibus epulis saginatus, preconia Dei se eructaturum promittit. Secundo incipit de laude sponsi, laudans eum quadriformiter, a forma, a potestate, a iudicio, ab {191.437D} ornatu, ibi speciosus. Tertio, laus sponse cantatur submissius. Item quadriformiter, a forma, a gloria, ab amicabus, a prole, ibi audi filia. Propheta ergo, quasi ad has nuptias intromitti desiderans, ut sibi aperiatur se velle sponso cantare, ait:A
A
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,2
I
I
prol.|
marg.|
Cor meum [CASSIODORUS.] id est mens mea plena intus eructavit [ (83)], quasi de pleno verbum bonum, id est hymnum Deo. Sicut qui blasphemat, malum {191.438A} verbum eructat [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. CASSIODORUS.] intus enim Propheta satis laudem Deo eructat, et illum hymnum regi cantare volebat. Unde sequitur: Ego dico, id est dicere gestio opera mea regi, id est ad laudem eius, quia ex eo habeo, opera dicit hunc psalmum. Hanc enim operationem quam mente conceperat, regi dicere gestiebat. Ne vero eum aliquid a se putes dicere, calamo scribe se comparat, a Spiritu enim sancto regitur. Et hoc estB
B
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,II
prol.|
marg.|
Lingua mea est calamus scribe, id est Spiritus sancti, velociter scribentis. [HIERONYMUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Quia dixit, et facta sunt (Ps. XXXII). Vel ideo dicit, velociter scribentis, ut notetur virtus prophetie, {191.438B} que non sub cruciatu humano cogitat, quod de arcano Divinitatis aliis divulgat. Vel calamo comparat, ut per hoc intelligat scripsisse que dicit. Et est lingua mea calamus scribe [ (84)], quia quod dico et scribo, velociter scribentis, quia cito ventura sunt que scribo.C
C
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,3
III
III
prol.|
marg.|
Speciosus. [CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Secunda pars, ubi incipit de laude sponsi quam promiserat, prius laudans eum a forma. Quasi ergo intromissus ad sponsum, de laude eius cantat, speciosus es forma, quia immunis a peccato pre filiis hominum. Est utique homo, et cum ipse sit homo, {191.438C} non est tamen ut quilibet homo. Et ideo ut eum a suo genere commendaret, non ait hic, pre angelis, quos etiam excellit; sed dicit, pre filiis hominum, contra illos qui putantes eum purum hominem, dicunt in Isaia propheta: Vidimus eum non habentem speciem neque decorem (Is. LIII). Et quia non sufficit pulchritudo sine sapientia et eloquentia, addit: Et diffusa est gratia in labiis tuis, quia lex per Moysem quidem data est, sed per Iesum Christum gratia et veritas facta est (Io. 1), que gratia peccata solvit. In labiis dicit, quia eo loquente, mundus gratiam reconciliationis accepit. Propterea, que a principio psalmi usque huc dicta sunt, in persona Prophete leguntur, sicut et sequentia. D
D
¶Codd. :
PL191
prol.|
AUGUSTINUS.tamen et HIERONYMUS. [ (85)] dicunt quod quidam putant {191.438D} personam Patris hec dicere, licet magis superstitiose quam vere, non considerantes textum totum, ubi sunt quedam que non conveniunt Patri; arbitrantur autem illi, ex persona Patris hec intelligi sic: Commendat Pater Christum, secundum utraque naturam; et prius secundum divinam naturam, dicens: Cor meum eructavit verbum bonum, quasi non de extrinseco coniugio genui, sed de corde, sicut homo generat consilium suum de corde, {191.439A} antequam sit quod facturus est, consilium est. Consilium vero Patris, Filius est, quem ante omnia creata ex se Pater genuit. [ALCUINUS. CASSIODORUS.] Et est sensus: Cor meum eructavit verbum bonum, id est ex plenitudine mea, et secreta essentia genui Verbum, id est Filium, qui dicitur Verbum, quia per eum Pater notus est, quod Verbum dicitur bonum, quia Dei Filius in natura sui solus bonus est cum Patre et Spiritu sancto. Unde nemo bonus nisi solus Deus (Mc. 10). Est etiam bonum hoc Verbum, quia per eum omnia bona facta sunt. Sequitur: Dico, id est verbum profero. Idem hic dicit, quod prius dixerat; sed addit: Opera mea regi, ubi in ipso Verbo omnia opera Dei esse dicit. Unde alibi: Quod factum est, scilicet in tempore, in ipso vita erat (Io. 1); {191.439B} ut nihil sit in opere, quod prius non fuerit in consilio. Et est sensus: Dico ego opera mea regi, id est Verbum eternaliter gigno, cum quo et in quo omnia dispono antequam sint in opere. De hoc verbo alibi dicitur: Semel locutus est Deus etc. (Ps. LXI). Item verbum vocat et linguam dicens: Lingua mea, quasi1 : Non solum dispono omnia cum eo, sed etiam per eum loquor. Et hoc est, ipse est lingua mea, hic est etiam calamus mei scribe, apta comparatio est. Ut enim scriba nil sine calamo, nec calamus sine scriba operatur, sic cooperatur Pater et Filius. Et nota quia non sono, qui transit, comparat verbum, sed scripto, quod manet; ut ostendat Filium coeternum Patri. Scribe dico, velociter scribentis, quia non unum post aliud, sed omnia simul {191.439C} in uno verbo eterno Pater disposuit. Speciosus, supra Pater commendavit Filium, secundum divinam naturam, hic secundum humanam. quasi2 : Genitus est Filius secundum quod Deus de mea essentia, et ipse secundum quod homo est, Speciosus forma pre filiis hominum, et diffusa est gratia in labiis tuis. Hec non mutantur. Propterea benedixit te. Priora dixit Propheta ex persona Dei Patris, hec ex sua; accommodatius enim videtur hoc accipi ex persona Prophete, quam ex persona Patris et mutationes personarum repentine, et omnino ex improviso inveniuntur in sanctis Scripturarum libris. Dicit ergo Propheta in sua persona: Propterea, id est propter gratiam, qua regnum celorum datur, cum {191.439D} olim terra daretur, benedixit te hominem, Deus in eternum, dando tibi regnum, cuius regni non erit finis.E
E
¶Codd. :
PL191
1 quasi] + dicat
PL
2 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,4
IV
IV
prol.|
marg.|
Accingere. [HIERONYMUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. CASSIODORUS.] Hic laudat eum a potestate. quasi3 : Et, tu talis, accingere, a simili pugnaturi. Accingimur enim pugnaturi, precingimur ministraturi, succingimur ituri, gladio tuo quo ipse dividit etiam filium a patre, et nurum a socru (Lc. 12), id est verbo Dei, quo hostes stravit, sicut Samson mandibula asini inimicos superavit. De hoc gladio dicit Dominus in Evangelio: Non veni pacem mittere, sed gladium (Mt. 10). Super femur tuum, id {191.440A} est super carnem. Femur enim humane propaginis est seminarium, per quod congrue caro accipitur, o potentissime, subdit, ut etiam secundum carnem, que per femur accipitur, reverendum habeas. Potentissime dico:F
F
¶Codd. :
PL191
3 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,5
V
V
prol.|
marg.|
Specie tua et pulchritudine tua. [CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hic distingue, id est secundum humanitatem et divinitatem. Species enim refertur ad humanitatem, in qua mundo apparuit; pulchritudo ad deitatem, qua omnia decora sunt. Intende, id est hominem pereuntem miseratus respice.
marg.|
Vel ita. Et accipitur pro eodem species et pulchritudo, scilicet pro iustitia Dei. quasi4 : Accingere, et accinctus, {191.440B} intende, id est hominem misericorditer respice. Et hoc, specie tua et pulchritudine tua, id est ex iustitia tua, qua speciosus es et pulcher, prospere, id est liberans homines, procede de utero Virginis, ut sponsus de thalamo. Vel prospere, procede, scilicet ab his victis, et alios vincendos; et regna, id est in fide hominum tuam potentiam ostende, qui semper in te regnavisti. Dico procede et regna. Et hoc:G
G
¶Codd. :
PL191
4 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,VI
prol.|
marg.|
Propter veritatem [HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] id est propter hoc quia per te et per tuos veritatem doces, que falsitatem nostram destruit; {191.440C} et propter mansuetudinem, id est quia mansuetus es, ferendo malos, ut et quando pro inimicis oravit, et adultere dixit: Nec ego te condemnabo (Io. 8), sic et sui. Et propter iustitiam, quia iustitiam vite ostendit, et hoc totum ideo quia deducet te inoffense per cursus totius vite, vel de populo ad populum, mirabiliter, quia omnes mirabuntur, vel quia miracula faciet dextera tua, id est potentia verbi. Aliter ab illo: Prospere procede et regna.
marg.|
Vel ita, prospere procede et regna, id est ita prospere procede, ut regnes per fidem in gentibus, quod iam factum est. Et hoc propter veritatem promissionum implendam, et iam sunt implete promissiones. Et propter mansuetudinem implendam in te et in tuis: et ita factum {191.440D} est, quia passi sunt martyres, unde regnum crevit, ut et ipse prior passus est. Et propter iustitiam implendam, et ita erit, quia veniet ut iudicet secundum opera cuiusque. Et hoc potes, quia deducet te mirabiliter dextera tua. Hoc non mutatur. EtH
H
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,6
VII
VII
prol.|
marg.|
Sagitte tue sunt acute
[AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est verba tua, que corda hominum penetrant, et 97 velociter quo vult, perveniunt, et longe dirigunt. Et nota quia supra gladius positus est, qui prope ferit: hic sagitta, que eminus, et sic incomprehensibilis potentia Christi ostenditur. Et populi per eas sagittas vulnerati, sub te cadent in corde, vel {191.441A} corda. Ubi se erigebant contra Christum, ibi cadunt ante eum. Corda dico inimicorum regis, id est inimicorum tuorum, qui es magnus rex, ut scilicet de inimicis sint amici, sicut Saulus, prius erectus contra Christum, celitus emissa sagitta corde percussus est, et cecidit per humilitatem dicens: Domine, quid me iubes facere? (Act. 9)
marg.|
Vel ita, populi inimicorum regis, id est multi de inimicis tuis, sub te cadent, id est supponent se tibi. Et hoc, in corde, id est ex ratione, vel voluntate. Hoc est quod titulus dixit, pro his qui commutabuntur et filiis Core.I
I
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,7
VIII
VIII
prol.|
marg.|
Sedes tua. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hic a iudicio commendat {191.441B} Christum. Sedes enim ad iudicium pertinet. Quasit dicat: Benedixit te Deus in eternum, quia sedes tua, scilicet sedes regni, id est iudiciaria et regalis potestas, o Deus, est in seculum seculi, quia quidquid constituit, non mutatur, quod te decet, quia virga, id est sceptrum et gubernatio, regni tui est virga directionis, que distortos dirigit. Hec est regula divine equitatis, que vere recta est et numquam curvatur. Hec iustos regit, iniquos percutit. Nemo ergo sibi de misericordia Christi multum blandiatur, quia virga directionis est ei, si alios regit, alios conterit; regit spirituales, conterit carnales, sic dilige misericordem, ut velis esse veracem. Vere est virga directionis, quiaJ
J
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,8
IX
IX
prol.|
marg.|
Dilexisti iustitiam. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] Quia non solum in te iustus es, sed in aliis diligis iustitiam; et odisti non homines, sed iniquitatem. Aliter perfecte non diligitur iustitia, nisi odiatur iniquitas. Si ergo homo iniquitatem in se odit, cum Deo facit. Odit Deus iniquitatem, oderis et tu, ut unam rem ambo oderitis. Eris enim Deo amicus, si displiceat in teipso iniquitas tua, et placeat creatura ipsius. Propterea, scilicet ut diligeres iustitiam, et oderes iniquitatem, unxit te. Vel sic continua. Propterea, scilicet quia dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem, reddita sunt tibi hec {191.441D} premia, scilicet unxit, secundum hominem, te, o Deus, Fili, Deus tuus, scilicet Pater, id est fecit te regem, dando tibi nomen, quod est super omne nomen (Phil. 2). [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS.] Et nota quod ait: Unxit te Deus, cum tamen divinitas ungi non indiguerit; sed hoc dicit, quia homo ille Deus est, qui secundum quod homo unctus est, secundum quod Deus ungens. Bis ponitur Deus pro Patre et Filio, et in Greco aperte alter vocativus est, alter nominativus est. Iste vero unctus est ille lapis, id est per illum lapidem significatus, quem Iacob unxit erigens in titulum, et effundens oleum desuper (Gn. 28). Per hoc autem quod dicit eum unctum, regem et sacerdotem eum esse significat, in cuius figura in Veteri Testamento reges {191.442A} et sacerdotes ungebantur (1Rg. 16; Ex. 29). Unxit dico oleo spirituali. Oleo dico letitie pro puritate conscientie et plenitudine gratie. Et hoc pre consortibus tuis, id est apostolis et aliis sanctis, in quos ab eo unctio gratie efflueret. Ei namque spiritus non est datus ad mensuram (Io. 3), in quo habitat plenitudo divinitatis corporaliter (Col. 2), et de plenitudine eius nos omnes accepimus a.K
a Io. 1.
K
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,9
X
X
prol.|
Numérotation du verset
Ps. 44,10
prol.|
marg.|
Myrrha et gutta. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Hic laudat Propheta sponsum ab uxore et ornatu, et prius {191.442B} ab ornatu, quasi5 : Non modo hec predicta habes; sed etiam myrrha et gutta et casia spirabunt a vestimentis tuis. Boni odores virtutum his aromatibus signantur. Unde Apostolus ait: Christi bonus odor sumus Deo (2Cor. 2). Qui odores bene adhibentur nuptiali gaudio ut in nuptiis solet fieri. Est autem gutta, que et amoniaca dicitur. Casia que et fistula dicitur. Per que significantur diversa virtutum odoramenta. Myrrha, que est amara species, vermes arcens, est carnis amaritudo, que pellit vermes malorum desideriorum et male conscientie, et servat a putredine vitiorum. Gutta pellit omnes inflaturas et tumores, id est humilitas, que curat duritias cordium. Casia in aquosis {191.442C} locis nascitur, et crescit in immensum et reddit odorem: hec est fides que per baptismum crescit. Vestis autem Christi, a qua hec fluunt, Ecclesia est, quam Christus sanguine abluit a macula, extendit in cruce a ruga duplicitatis. Et est sensus: myrrha, scilicet carnis mortificatio; et gutta, scilicet humilitas; et casia, scilicet fides, spirabunt aliis per bonum exemplum, a vestimentis tuis, id est a sanctis tuis, ab Ecclesia tua. A domibus. [REMIGIUS, CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Eosdem dicit domos quos antea dixerat vestimenta, scilicet sanctos, qui tamen propter aliud vestimenta, propter aliud domus dicuntur, que ipse sunt eburnee. Vestimenta Christi dicuntur, quia ornant ipsum vita et doctrina: domus, quia in eis habitat Christus; eburnee, {191.442D} quia ipsi sunt casti, ut elephas a quibusdam castum animal dicitur. Ebur enim frigide nature est. Ideo in ebore castitas significatur: et sicut ebur prius obscurum limis et serris, vel sculpulis lucidum fit, ita et sancti perfectiones et attritiones diversorum suppliciorum elimati virtutum varietate fiunt lucidi. Et hoc est, dico a vestimentis tuis spirabunt hec, scilicet a domibus, id est a cordibus sanctorum, in quibus habitat Deus; eburneis, propter castitatem, vel virtutum decorem. Aliter ab illo loco, myrrha et gutta, et accipitur vestis corpus Christi, qua celatur deitas. Ab hoc venit myrrha, quia mortuus est pro omnibus hominibus; gutta fluxit, quia duritiam cordium sua predicatione solvit. Casia prodiit, id est redemptio per aquam baptismi. Et hoc {191.443A} est. Myrrha et gutta et casia, spirabunt, a vestimentis tuis, id est a corpore Christi, quo quasi veste celatur deitas. Et non tantum a corpore Christi, hec veniunt: sed etiam, a domibus eburneis, id est a sanctis. Hic non mutatur sensus. His odoribus filie regum terrenorum allecte Christum sequuntur, post habito honore Patrum, et hoc est, a vestimentis tuis, spirant hec odoramenta, ex quibus odoramentis virtutum delectaverunt te, id est delectabilem te habuerunt filie regum terrenorum, ad litteram. Et hoc, in honore tuo, scilicet non curantes honorem Patrum, sed Christi. Et reges dicit apostolos, qui se et alios virtutibus regunt, quorum filie sunt omnes per eos in fide geniti, quos in honore Christi, non in suo genuerunt, a Christo enim Christiani, non {191.443B} a Petro Petrini, vel a Paulo Paulini dicuntur. Et est hoc tractum a veteri lege. In lege enim scriptum est: Si mortuus fuerit frater sine semine, accipiat uxorem frater eius vel alius propinquior de cognatione, ut suscitet semen, non sibi sed fratri suo et habeat natus nomen defuncti, (Dt. 25). Hoc spiritualiter Christo convenit, qui est primus frater et primogenitus in multis fratribus (Rm. 8), qui per Prophetam dicit: Narrabo nomen tuum fratribus meis (Ps. 21). Et in Evangelio: Vade, et dic fratribus meis (Mt. 28), qui mortuus est sine semine, quia pendens in cruce vix unum latronem solum comedit. Unde ait: Singulariter sum ego, donec transeam (Ps. 140). {191.443C} Et alibi: Tota die expandi manus meas ad populum non credentem (Rm. 10). Sed suscitatur ei semen a fratre, qui accipit uxorem eius, id est ab apostolis, qui sponsam Christi, scilicet Ecclesiam regendam suscipiunt, qui non sunt sponsi, sed amici sponsi. Qui enim habet sponsam, sponsus est (Io. 3), quorum predicatione gentium multitudo intravit ad Christum. Et habet natus nomen defuncti, id est conversi ad fidem habent nomen Christi crucifixi, a quo Christiani dicuntur. Et hoc est, ex quibus, scilicet odoramentis, delectaverunt te filie regum, scilicet apostolorum. Filie dico, tamen, in honore tuo; qui es primus frater, a quo nomen habent, cui gloriam querunt.L
L
¶Codd. :
PL191
5 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,XI
prol.|
marg.|
Astitit. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hic ab uxore commendat sponsum. quasi6 : Tu talis es, et sponsa talis astitit etiam non timore curva, sed spe erecta, regina, que sub rege regit, scilicet sponsa Ecclesia, a dextris tuis, id est in eternis spe. Qui autem a sinistris est, ubi erunt hedi, non est regina, sed ancilla que de domo eiiciatur cum filio suo (Gn. 21), quando dicetur: Ite, maledicti, in ignem eternum (Mt. 25). Regine autem dicetur: Venite, benedicti Patris mei, possidete etc. (ibid.). Astitit dico in vestitu deaurato, id est in doctrina sapientie, circumdata varietate, id est omnibus linguis variata. Tamen vestis Catholice doctrine una est, quia sine scissura. {191.444A} Unde sanctus Spiritus igneis et dispertitis linguis super apostolos descendit (Act. 2).
6 quasi] + dicat
PL
marg.|
Vel ita, ut per vestitum opera intelligantur, qui dicitur deauratus, non aureus. In auro intelligitur caritas. Quod vero aureum est, totum de auro est: quod est deauratum, aurum habet et aliud. Et est: Astitit regina in vestitu bonorum operum; deaurato, non aureo, ne sola sit caritas, sed adsint cetera que caritas ornat. Ipsa dico circumdata varietate meritorum; et si sit unitas in caritate, tamen auro, id est doctrina apostolorum, et cocco, id est confessione martyrum, et gemmis, id est in puritate virginum, et purpura, id est lamento penitentium ornatur regina. Unde in Veteri Testamento cortine tabernaculi contexte sunt de quatuor pretiosis coloribus, {191.444B} scilicet de bisso retorta et cocco bis tincto, hyacintho et purpura (Ex. 26).M
M
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,11
XII
XII
prol.|
marg.|
Audi filia et vide. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Tertia pars, ubi laus sponse cantatur, sed submissius, id est minus excellenter, quam supra laus sponsi. Et laudat eam quadriformiter, scilicet a forma, a gloria, ab adolescentulis, a prole. Alloquitur autem Propheta reginam tamquam unus de Patribus, id est de apostolis, quos supradixit Patres. quasi7 : Astitit regina a dextris tuis. Et, o regina, filia mea, id est mea predicatione genita, audi intus, et vide Deum ipsum. {191.444C} quasi8 : Iudei viderunt et occiderunt, tu audi Evangelium et credendo videbis Deum: hic per imaginem; in futuro, per speciem. Vel audi prophetias, que Incarnationem Christi predixerunt. Et vide impletas, et inclina aurem tuam, ut humiliter audias. Parum enim est audire, nisi humiliter audiaris, et obliviscere populum tuum, scilicet populum Babylonie, unde venit Ecclesia, scilicet obliviscere ritus legis, vel idololatrie, per quos servis regi Babylonis. Et domum, id est conversationem, et consortium patris tui diaboli, id est Babyloniam, que est contra Hierusalem. Et hec est precedentis expositio. Et sic fides decora.N
N
¶Codd. :
PL191
7 quasi] + dicat
PL
8 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,12
XIII
XIII
prol.|
marg.|
Et concupiscet rex decorem tuum quem ipse fecit in te. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Hic laudat eam a forma. Concupiscet dico, quod est magnum, quoniam ipse, non prior patet, scilicet diabolus, est, non qualiscumque rex, sed Dominus Deus tuus, non modo sponsus; et adorabunt omnes populi, de quibus facta es, eum, scilicet regem tuum.O
O
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,13
XIV
XIV
prol.|
marg.|
Et etiam filie Tyri [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est gentium: a 98 parte totum. Per Tyrum {191.445A} enim vicinam Iudee, gentes designat Christo credituras. Unde mulier Chananea a finibus illis egressa (Mt. 15), Ecclesie figura est. He, inquam, filie Tyri, id est gentes venient ad illum regem tuum, in muneribus, scilicet, ut se offerant, vel ut eleemosynas faciant, quibus mercentur regnum celorum. Ideo ait, in muneribus, quia vult ut in celum thesaurizemus, largiendo temporalia. Filie Tyri, scilicet omnes divites plebis, nobiles, sapientes, et huiusmodi. He sunt filie Tyri. Vel secundum interpretationem nominis: Tyrus enim interpretatur angustia. Et est, filie Tyri, id est angustie, scilicet peccatorum, id est gentes que sunt in angustia peccatorum, in muneribus venient, scilicet divites plebis omnes. Hec non mutantur a priori sensu. Et hi {191.445B} adorando in muneribus deprecabuntur vultum tuum, o regina, id est conformitatem tuam, ne extra positi faciant sed in vultu sponse, id est unitate Ecclesie. Vultus namque Ecclesie prodest eleemosynas facientibus, ne extra nidum Ecclesie faciant, ut sit gloria Dei, et non sua.P
P
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,14
XV
XV
prol.|
Numérotation du verset
Ps. 44,15
prol.|
marg.|
Omnis gloria. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. HIERONYMUS.] Hic est laus sponse a gloria, ut supra a potestate sponsi. quasi9 : Dico concupiscet rex decorem tuum: qui decor non est nisi intus, quia omnis gloria eius, scilicet filie regis, est ab intus, vel intrinsecus, id est in conscientia tua. {191.445C} Sit ergo eleemosyna tua in occulto ubi Deus videt qui internam pulchritudinem amat quam videt. Vel intrinsecus, id est non in circumcisione manufacta, sicut in veteri lege, sed in spiritualibus. Regine dico existentis in fimbriis aureis, id est in doctrina sapientie, que regina est circumamictu varietatibus, id est diversarum linguarum. Varietas linguarum decus est doctrine, sed non prodest, nisi sit intus gloria. Vel fimbrie, que sunt finis vestis, significant finem mundi, vel hominis. Aureis dicit non deauratis, ut supra, sed aureis, quia in fine tota perfectio est, ubi invenitur caritas plena; et est, gloria regine est, ab intus, et hec gloria est, in fimbriis aureis, id est in fine seculi. Vel cuiusque hominis, quando perfecta erit caritas, que regina {191.445D} est, circumamicta varietatibus, virtutum vel gentium.Q
Q
¶Codd. :
PL191
9 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,XVI
prol.|
marg.|
Adducentur. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] Hic laudat sponsam ab amicabus ut supra sponsum a iudicio. quasi10 : Regina domum patris oblita venit ad regem. Et post eam primam que est generalis mater fidelium, virgines, id est pudice mentes, adducentur gratia Dei. Non enim a se hoc habent regi, et he virgines sunt proxime eius regine, id est non aliene ab ea, sed ad eam pertinentes, et convertens verba ad regem ait: Et iste afferentur tibi o rex! Nota verborum differentias, adducentur, opportuna predicatione venientes; afferentur, importuna {191.446A} predicatione conversi.
10 quasi] + dicat
PL
marg.|
Vel ita ut per virgines robusti accipiantur, et per proximas infirmi. Et est: Post eam, reginam, adducantur regi virgines, ut robusti et fortes; et proxime eius, scilicet vidue et caste, que sunt in gradu secundo, et alii infirmi quasi imbecillitate fatigati, afferentur tibi. Et nota quod prius unitas Ecclesie dicitur, cum dicit, eam; post enumeratio partium est distincta, cum dicitur, virgines, et proxime, addit:R
R
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,16
XVII
XVII
prol.|
marg.|
Afferentur [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] etiam ministeriis angelorum, in letitia et exsultatione, quia sexus ille fragilis vicit graves passiones corporis, quo adducentur tamquam vivi lapides, in templum regis, non {191.446B} solum ad conspectum, sed in penetralibus regis, id est in Hierusalem futuram. Vel in templum regis, id est in Ecclesiam presentem. Non est satis quod sunt virgines, nisi adducantur in hoc templum, quia sunt et heretice virgines extra hoc templum, cuius iunctura est caritas.S
S
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,17
XVIII
XVIII
prol.|
marg.|
Pro patribus. [CASSIODORUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Hic dicit quanto incremento sponsa profecerit, et a prole commendat. quasi11 : Adducentur; nam pro patribus tuis, scilicet pro antiquis patribus, idolorum cultoribus nati sunt tibi filii, id est apostoli, principes predicationis. Vel post prophetas apostoli, et {191.446C} post apostolos et pro apostolis episcopi et alii, quos Ecclesia genuit, et in sede constituit. Unde sequitur: Constitues eos principes super omnem terram. Non in uno loco Ecclesie.T
T
¶Codd. :
PL191
11 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 44,18
XIX
XIX
prol.|
marg.|
Memores erunt nominis tui
,
Domine
. [HIERONYMUS. CASSIODORUS.] Vel memor ero, alia littera, secundum quam populus Christianus loquitur sic:
Constitues eos principes
, et per eorum predicationem
memor ero nominis tui, Domine
, id est Christianus populus qui in eorum predicationibus per omnes successiones perseverat. Vel
memores erunt
ipsi
principes
,
nominis tui, Domine, in omni generatione et generationem
.U
U
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 44,XX
prol.|
marg.|
Propterea. [HIERONYMUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Quia constitues eos principes, populi una confessione confitebuntur tibi peccata vel laudes; hec confessio unitatis valet. Et ideo Deo placet; et hoc in eternum presentis seculi, in seculum seculi, id est in futuro, ubi est eterna laus. Notandum quod psalmus iste, in natali Domini cantatur, quia agit de laude sponsi et sponse, et de nuptiis Christi et Ecclesie, quarum desponsatio facta est in Verbi incarnatione. Cantatur etiam in festo beate Virginis, quia que de Ecclesia generali hic dicuntur, ad Mariam specialiter referri possunt. Cantatur etiam pro virginibus, {191.447A} quia dicitur ibi adducentur regi virgines; et pro apostolis, quia ibi dicitur nati sunt tibi filii.V
V
¶Codd. :
PL191
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 44), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_44)
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 44), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_44)
Notes :