Glossa magna

Psalmus 25

Numérotation du verset Ps. 25,1 

¶ Psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 25) Cor2 F D14 D30 P15205 (41va) P1076 P10489 ΩM ΩF ΩS ΩX (224va) ΩR G Δ (ω 1 ) Bari1 Bari3 Rusch Ps-G, def. C
1 Ps. David D14 D30 P15205 ΩF ΩS ΩX ΩR (+ pri.) ΩP G ΩB Rusch Ps-G ] inv. Ps-G (M ΦRGV U), in finem praem. Ps-G (K V D) ΩV P15205 ² Clementina , + obsecratio eius qui secundum Deum proficit D30 , om. ΩT ? ΩD ΩH
Numérotation du verset Ps. 25,I 

Iudica me Domine
quoniam ego in innocentia mea
ingressus sum ¦
et in Domino sperans
non infirmabor.
Numérotation du verset Ps. 25,2 II

Proba me Domine
et tempta me ¦ ure renes meos
et cor meum.
Numérotation du verset Ps. 25,3 III

Quoniam misericordia tua ante oculos meos est ¦
et complacui in veritate tua.
Numérotation du verset Ps. 25,4 IV

Non sedi
cum consilio2 vanitatis ¦
2 consilio L P15205 P10489 ΩM ΩF ΩS ΩP ΩV ΩH Δ Bari3 Rusch ] concilio D14 D30 Hi P10525 Bari1 ΩT ΩX ΩR G ΩB Ps-G; illegibil. ΩD (mf.)
et cum iniqua gerentibus non introibo.
Numérotation du verset Ps. 25,5 V

Odivi
Ecclesiam malignantium
et cum impiis non sedebo.
Numérotation du verset Ps. 25,6 VI

Lavabo
inter innocentes manus meas ¦
et circumdabo altare tuum Domine.
Numérotation du verset Ps. 25,7 VII

Ut3 audiam
3 Ut ΩB Bari3 etc. ] Et ΩV Bari1
vocem laudis tue4*a ¦ et enarrem
0 ¶Nota : la leçon tue semble caractéristique du texte de la bible des libraires de Paris. Survivance du Psautier romain et, par lui, héritage du grec, elle est corrigée par le correctoire franciscain en référence à l’hébreu. Quand Guillaume de Mara note qu’elle s’est maintenue dans le chant ecclésiastique, il ne fait pas allusion à la psalmodie liturgique du Psautier romain, mais au répons Audiam Domine de la série de Psalmis¸ chanté durant de le temps entre l’Ephanie et la Septuagésime ; cf. ici apparat du texte.
4 tue Cor4 ( Parisiensis ante cor. ) Cor2 (grec. [...] de quo in ecclesia cantatur) I² ΩF ΩS ΩX ( al. m. interl. ) P15205 cum Ps-R cf. LXX (codd. Lucian.) ] om . Cor2 FV (secundum hebr. et anti. quibus est standum non est apponendum TUE licet grecus retineat de quo in ecclesia cantatur ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 3367, 6144) Cor4 V (tue cancellatum est in Parisiensi) D14 D30 Hi ΩM ΩD G ΩT ΩR ΩX* ΩP ΩB P1076 P10489 ΩH Δ P10525 Bari1 Bari3 Ps-G
universa mirabilia tua.
Numérotation du verset Ps. 25,8 VIII

Domine dilexi
decorem domus tue ¦ et locum
habitationis
glorie tue.
Numérotation du verset Ps. 25,9 IX

Ne perdas
cum impiis Deus5*
5 Deus Ps-G (M² V) D14 * (eras.) D30 Hi ΩM ΩD ΩF ΩS ΩR ΩP ΩT ΩV ΩB P10525 ΩH Bari1 Bari3 P15205 P10489 Ed1530 Clementina  ; cf. versiculus ad mat., feria IV et sabbato tempore Passionis, et respons. parvum ad sextam et nonam in eodem tempore   : Corpus antiphonalium officii, n° 7206, 7207 ; MARBACH , Carmina Scripturarum , p. 96. ] om. Cor2 VF (hebr. et antiq. {+ Par<isiensis> Cor4 F } non interponunt DEUS , neque grecus sed in versiculo positum fuit) Cor4 ( DEUS cancellatum est in Parisiensi) Δ Rusch Ps-G
animam meam ¦
et cum6 viris
6 cum] om. ΩF
sanguinum
vitam meam.
Numérotation du verset Ps. 25,10 X

In quorum manibus
iniquitates sunt ¦ dextera eorum
repleta est muneribus.
Numérotation du verset Ps. 25,11 XI

Ego autem
in innocentia mea ingressus sum ¦ redime me
et miserere mei.
Numérotation du verset Ps. 25,12 XII

Pes7 meus
7 pes] + enim R L V* Ed1455 cum Ps-R LXX
stetit in directo8* : in Ecclesiis
8 directo D14 D30 Hi ΩF ΩV ΩP ΩR G ΩT P10525 ΩH Bari1 Bari3 Ps-G ] via recta L ΦV Rusch cum Ps-R
benedicam te Domine9.
9 Domine] Dominum L cum hebr. Ps-R

Psalmus 25

Numérotation du verset Ps. 25,1 
prol.|
marg.| Iudica me, Domine. Titulus: Psalmus David. [AUGUSTINUS.] Per David non accipitur hic Christus mediator Dei et hominum; sed vir perfectus 1 qui petit in futuro separari a malis, loco, a quibus in presenti seiungitur merito. Et est sensus: Psalmus iste attribuitur {191.261B} David [CASSIODORUS. ALCUINUS.] id est perfecto viro qui hic loquitur.
1 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
marg.| Intentio hec est. Psalmus iste monet vitari consortia iniquorum, et iungi iustis, quia ex convictu mores formantur.
marg.| Modus. Bipartitus est psalmus. [CASSIODORUS.] Primo vir iustus se dicit non habere hic partem cum iniquis, et petit discerni ab eis in futuro. Secundo petit ne malis in iudicio misceatur, ibi Domine dilexi. Et nota differentiam inter primam et secundam partem. In prima enim parum de iudicio, et multum de innocentia sua agit; in secunda de utroque; pene pariter tangit, et in prima, prius de iudicio, post de innocentia sua agit; in secunda econverso. [AUGUSTINUS.] Videns ergo vir iste sanctus nunc bonos cum malis, {191.261C} grana cum paleis, ita ut pauca vel nulla videantur grana, sicut Elias, se solum relictum putavit (3Rg. 19), orat in futuro localiter dividi, sic dicens: O,A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 25,1 
I
prol.|
marg.| Domine iudica me [AUGUSTINUS.] id est discerne me a malis, loco, qui simul sunt in Ecclesia nobiscum modo, ne simul eamus in ignem eternum. Quod autem dicit, iudica. [CASSIODORUS.] Non est presumptio iusti, sed certitudo misericordie Dei, quod ibi ostendit, ubi ait, in Domino sperans. Deinde subdit: Non infirmabor, sicut et Apostolus, non ex arrogantia, sed ex spei confidentia ait: Reposita est {191.261D} mihi corona iustitie, quam reddet mihi iustus iudex etc. (2Tim. IV, 8). Deinde meritum ostendens subdit quoniam ego etc. [AUGUSTINUS.] quasi2 : Dico, iudica, quare? ideo, scilicet quia post misericordiam quam mihi prerogasti, habeo innocentie mee meritum, cuius viam custodivi. Hoc est quoniam sum ingressus viam morum. 3 Vel inter peccatores innocentia mea [ALCUINUS.] non angelorum. Sed qualis est hominum innocentia? 4 hoc autem dicere non est elatio, sed non ingrati confessio. [AUGUSTINUS.] Et licet sim innocens et iustus, non tamen sic in me, sed in Deo sperabo. Et in Domino sperans non infirmabor, id est non titubabo inter {191.262A} peccatores [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Aliter, scilicet nisi speraret in Domino, inter malos titubaret, qui etsi cadunt, iste stat; qui non in eis, sed in Domino sperat. Vel non movebor, alia littera, localiter, inter peccatores; [AUGUSTINUS.] sed permanebo inter eos corpore, non mente, quod quidam nolunt facere, ut {191.262B} boni videantur. Qui vero quasi boni nolunt inter malos esse, schismatici sunt, et peiores sunt illis, et ut palee iam ante ipsam ventilationem a vento superbie rapiuntur.B
B ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
3 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
4 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
Numérotation du verset Ps. 25,2 
II
prol.|
marg.| Proba quasi5 : Dixi quod innocens et iustus sum; sed quia delicta nullus intelligit, ne quid occultorum meorum lateat me, proba me, Domine, et tenta me, id est tentationibus proba me [AUGUSTINUS.] id est iudica me probatum, non tibi quia omnia nosti, sed mihi et hominibus, ne quid delicti remaneat. [CASSIODORUS.] Ideo dicit, tenta, quia nisi tentaret negligentes essemus. [ALCUINUS.] Et nota quod tentat {191.262C} Deus, tentat homo, tentat diabolus, sed aliter Deus, aliter homo, aliter diabolus. Tentat enim Deus ut erudiat, tentat homo ut discat quod nescit, tentat diabolus ut seducat. [CASSIODORUS.] Dei ergo tentatio probatio est, qualiter tentavit Deus Abraham. [ALCUINUS.] Attende quod hic perfectus vir precatur tribulationes, ne quis de eis murmuret. Unde subdit, et ure igne tribulationis, scilicet, renes meos et cor meum. [AUGUSTINUS.] Adhibe purgatorium medicinale tribulationis delectationibus meis, ne quid mali delectet me, et cogitationibus, ne quid mali cogitem. Cor namque pro cogitationibus, renes, pro delectationibus posuit.C
C ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 25,3 
III
prol.|
marg.| {191.262D} Quoniam misericordia, quasi6 : Ideo dico, Ure quoniam misericordia tua ante oculos meos est [AUGUSTINUS.] id est non merita mea, sed misericordiam tuam, que talem me fecit. Attendo ne illo igne consumar.
6 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita, proba me, Domine, et tenta me [ (61)], id est prius vires meas inspice, et tunc ut ferre valeo tentari permitte, et, Ure renes meos, id est meas delectationes, igne verbi tui, de quo Dominus ait, Ignem veni mittere in terram (Lc. 12): [AUGUSTINUS.] Hoc igne delectationes urit, bonas, inflammando, malas absumendo. Et ure cor meum, id est cogitationes bonas illustrando, malas consumendo. Ure calore sancti Spiritus, a quo nemo se abscondit. {191.263A} Quoniam misericordiam, quasi7 : Peto ne sinas me tentari supra vires, quod utique facies, quoniam misericordia tua ante oculos meos est, id est misericordiam tuam toto corde intueor, que non sinit tentari supra vires.
7 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita iunge, quasi8 : Ideo dico, ure, quoniam ipsa ustio est, misericordia tua ante oculos meos, id est mihi videtur misericordia, non asperitas, quia in ea Deum sibi misericordem cognoscit [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.]. Et complacui mihi intus ubi vides: non timeo si displiceam, ubi homines vident. Complacui, dico, in veritate tua, id est delectant me bona tua, et placent. Et dicit hoc a simili. Ita enim sibi intus complacet, quasi quis sepulcrum in speculo videat. Et attende quod non ait placui, sed complacui. Cui enim displicet {191.263B} mendacium suum, et placet veritas Dei, placet ipse sibi cum illa, et in illa.D
D ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 25,4 
IV
prol.|
marg.| Non sedi [ALCUINUS.] quasi9 : Complacui in veritate, et vere, quia non sedi, et odivi, quod est vitare mala: et lavabo manus meas, quod est agere recta. Et hoc est, non sedi cum consilio vanitatis [AUGUSTINUS.] id est cor non apposui, non consensi, etsi intravi corpore. Sedere est consentire cum his qui ibi sedent. Quod si presens es, et hoc non feceris, non ibi sedisti. Si absens feceris, sedisti ibi corde, quamvis non corpore. Ideo ait, non sedi cum consilio vel concilio vanitatis, id est cor meum non apposui illis qui provident beati fieri {191.263C} in transitoriis, que causa est omnium iniquorum, id est iniquitatum. Ac si diceret: Tractatum iniquorum vitavi, facta etiam nec incepi. Unde subdit et cum iniqua gerentibus non introibo [CASSIODORUS.] id est conscientiam operis eorum non habeo, id est nec etiam incipiam cum eis agere iniqua, etsi inter eos sim. Et quia non satis est vitasse, addit:E
E ¶Codd. : PL191
9 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 25,5 
V
prol.|
marg.| Odivi ecclesiam. Quasi dicat. Non tantum vitavi consilium vanitatis, sed etiam ipsam ecclesiam malignantium [AUGUSTINUS.] id est congregationem malorum, que fit ut veniatur ad consilium vanitatis, odivi. Et si de nobis sunt corpore non mente, numero, non merito, {191.263D} nomine non numine. Et cum impiis non sedebo, id est placitum non habebo [CASSIODORUS.] Distingue inter vanos, et malignantes, et impios. Vani sunt qui de caducis rebus et transitoriis laborant. Impii sunt heretici, qui Scripturas sacras pervertunt. Illi superflua querunt, hi venenosa, ut quasi diversis errorum telis vulnerent corda [ALCUINUS.]. Malignantes sunt qui proximis mala agunt.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 25,6 
VI
prol.|
marg.| Lavabo. Ostenso quomodo vitet mala, subdit quomodo faciat recta. quasi10 : Non consentiam impiis, sed potius lavabo manus meas [HIERONYMUS.] id est penitendo et confitendo faciam munda opera mea. [AUGUSTINUS.] Ego dico conversans inter innocentes {191.264A} mente semper, et corpore sepe, et o Domine, altare tuum [ALCUINUS.] id est mentem meam, vel fidem, ubi Deo vota offeruntur [HIERONYMUS.] quia non est locus veri sacrificii extra Catholicam Ecclesiam, id est extra fidem catholice Ecclesie circumdabo [ALCUINUS.] id est virtutibus ornabo [HIERONYMUS.] ideo inter innocentes conversabor.G
G ¶Codd. : PL191
10 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 25,7 
VII
prol.|
marg.| [AUGUSTINUS.] Ut ego audiam ab eis vocem laudis, id est discam qua voce sis laudandus, scilicet quomodo te laudem, non me, ut scilicet, non ex ipso bono de me presumam, sed de te, qui dedisti. [REMIGIUS.] Ille ergo intelligit qualiter est laudandus Deus, qui bonum suum Deo [ALCUINUS.] non sibi tribuit. Vel ut audiam {191.264B} vocem laudis, id est vocem Spiritus sancti, qui docet laudare te [AUGUSTINUS.] et cum didicero enarrem, id est exponam aliis universa mirabilia tua, non mea.
marg.| Vel ita, ut per altare, celestis Hierusalem accipiatur, quod altare non amplectitur, nisi qui lavat manus inter innocentes. Nam multi hoc altare visibile tangunt indigni, et tolerat Deus pati iniuriam ad tempus sacramenta sua, sed numquid sic erit Hierusalem celestis? Non, non enim quomodo nunc reciperis cum malis intra parietes istos Ecclesie, ita recipieris cum malis in Hierusalem celestem, id est in sinum Abrahe. Ideo dicit iste, lavabo manus, id est opera, quibus lotis, circumdabo altare tuum Domine, id est amplexabor meo desiderio et spe, et in futuro etiam re [HIERONYMUS. CASSIODORUS.]. Sublimia tua, {191.264C} scilicet altare celeste, quo sacerdos noster Christus pro nobis introivit. Circumdabo dico, ut audiam vocem laudis tue, que cantatur ab angelis [ALCUINUS.] scilicet Sanctus, sanctus, sanctus etc. Vel ut audiam vocem laudis tue, id est vocem qua dices in futuro: Venite, benedicti Patris mei etc. (Mt. 15). Et enarrem hic, universa mirabilia tua. Hec non mutantur.H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 25,8 
VIII
prol.|
marg.| Domine dilexi. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Secunda pars, ubi petit ne malis in iudicio misceatur, quia non eis sed domui Dei concordat, quasi11 : Lavabo manus, circumdabo altare, et hoc ideo faciam, quia, {191.264D} dilexi, o Domine decorem domus tue [HIERONYMUS.] id est dilexi me facere decoram domum tibi et locum habitationis glorie tue [ALCUINUS.] id est locum in quo gloriose habites, ut de gloria et essentia deitatis aliquid capiam.
11 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: Domus Dei Ecclesia est; decor huius domus sunt sancti, et iidem sunt locus habitationis glorie tue. [AUGUSTINUS.] Et est, dilexi decorem domus tue, qui est in sanctis, et si adhuc. Ecclesia habet malos, id est dilexi bonos, qui sunt in Ecclesia, quorum vita et doctrina ipsa Ecclesia est decora. Et locum habitationis, decor domus est locus habitationis glorie, id est sancti qui sunt decor Ecclesie, et sunt locus habitationis glorie, quia non suam, sed gloriam Dei querunt. Et hoc est. Et dilexi locum habitationis glorie tue, id est {191.265A} illos in quibus habitans glorificaris, ut non sibi sed tibi detur gloria. Et ideo non simpliciter dicit, locum habitationis, sed addit, glorie tue, scilicet ubi habitat gloria tua.
marg.| Vel ita, dilexi decorem domus tue [CASSIODORUS.] id est bonos actus quibus decoratur domus tua, secundum illud: Sic luceant opera vestra coram hominibus, ut glorificent Patrem vestrum qui in celis est (Mt. 5). Et locum habitationis glorie tue, id est arcanum pectoris, ubi est sedes piarum cogitationum. Et quia ita me habui, ergo hec retribue mihi:I
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 25,9 
IX
prol.|
marg.| [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Ne perdas, in futuro, o Deus, {191.265B} animam meam que dilexit decorem domus tue cum impiis qui te oderunt, quibus hic mente, non communico, etsi corpore. Ergo etsi modo simul esse pateris bonos et malos, ne simul perdas in futuro [ (19)] . In area pro palea non videntur a longe grana; sic et opinio est, abundante iniquitate multorum, nullum esse bonum, que etiam fuit in Elia, quando dixit: Domine, relictus sum solus (3Rg. 19), sed non nocebit bonis in futuro malorum commistio, quia non errat Deus in iudicio, sed singulis iuxta merita reddet. Et ne perdas vitam meam cum viris sanguinum [CASSIODORUS.] sicilicet, qui carnaliter vivunt, et proximum oderunt. Et ita impii et viri sanguinum, illi accipiuntur, qui contra duo precepta caritatis agunt, et sic donum Dei, quantum in {191.265C} se est dehonestant atque maculant. [AUGUSTINUS.] Nam duobus preceptis dilectionis, scilicet Dei et proximi domus Dei decoratur.J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 25,10 
X
prol.|
marg.| In quorum. Ostendit qui sint impii et viri sanguinum, hi in quorum manibus iniquitates sunt [AUGUSTINUS.] id est quorum opera sunt iniqua, et dextera eorum repleta est muneribus, id est si quid boni agunt, pro muneribus faciunt, pecunie, vel laudis humane, vel timoris, quo timent divitem offendere; vel iniuste misericordie, dum quis ne reprehendatur, eo quod contra pauperem fecerit oppressit iustitiam, et protulit contra veritatem sententiam, parcens pauperi in mala causa;
marg.| Vel ita, quasi munus accepit a {191.265D} paupere, quod non arguitur contra pauperem fecisse. Sed beatus est qui excutit manus ab omni munere. Munera enim excecant oculos, et vim auctoritatis {191.266A} inclinant (Dt. 16). Unde per Isaiam Dominus ait: ve vobis qui iustificatis impium pro muneribus (Is. XXXIII). Vel dextra, id est ratio, eorum repleta est muneribus, id est presentibus bonis remunerata est, quasi12 : Quod eis datum est ad obtinendam salutem eternam, convertunt ad accipienda seculi dona, estimantes questum esse pietatem (1Tim. 6).K
K ¶Codd. : PL191
12 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 25,11 
XI
prol.|
marg.| Ego autem [CASSIODORUS.] quasi13 : In muneribus sunt ditati. Ego autem, contra in innocentia mea ingressus sum, id est divitiis innocentie et spiritualibus thesauris ditatus sum. Et ideo ait redime me. Videt iste pretium sanguinis Christi, quo mundus redimitur. {191.266B} Et ideo ait: redime me [AUGUSTINUS.] id est valeat mihi ad remunerationem, vel ad perfectionem liberationis pretium tanti sanguinis, et miserere mei, id est non deserat me misericordia tua in huius vite periculis; sed in omnibus me comitetur, quod debes. Enim, id est quia.L
L ¶Codd. : PL191
13 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 25,12 
XII
prol.|
marg.| Pes meus [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] etsi undique scandalis concussus, stetit in directo, id est dilectio mea et affectio, que facile labi solet, non recessit a iustitia tua. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Sed stetit immobilis contra omnia scandala, tendens ultra, et persistens in directo. In hoc ostendit se diligere Deum. [AUGUSTINUS.] Deinde subiicit de dilectione proximi, subdens, in ecclesiis. {191.266C} [CASSIODORUS.] quasi14 : ideo etiam redime me, quia si redimis, o Domine, benedicam te, non me. In ecclesiis, pluraliter dicit, quia multe sunt in mundo. [AUGUSTINUS.] quasi15 : Dilectioni tue adiungo dilectionem proximi, quia non occultabo eis quos vocasti benedictionem tuam, ut per me benedicaris ab illis, qui in eo exemplo atque doctrina informantur ad benedicendum. Benedicere enim Dominum in ecclesiis, est sic vivere, ut per mores cuiusque benedicatur Deus. Qui enim benedicit Domino, linguis non factis, non benedicit vere.M
M ¶Codd. : PL191
14 quasi] + dicat PL
15 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 25 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_25)
Signaler un complément d'information

Notes :