Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa magna

Biblia communis

Psalmus 37

Numérotation du verset Ps. 37,1

¶ Psalmus¹ David

¶Codd. : (Ps. 37) D30 Glossa magna (Cbg150) Ω^Β Ω^D (mf. valde obscurus) Ω^M Ω^G Ω^P Ω^S Ω^X Bari1 Bari3 Rusch Ps-G, def. Ω^C Ω^F

¹ Psalmus] om. Q

in rememoratione² sabbati³*.

² in rememoratione M W Φ^RGP U G K D Ω^B Ω^S Ω^V Ω^X T5 Ed1530 ] in rememorationem Ps-G (C R Φ^V) Clementina, de remoratione V, in commemorationem F I ; cf. Hier. ep . 121, 8, 24 ; om. Ω^GΩ^P |

³ sabbati Q W Ω ^X Ω ^S T5 Ed1530 cum Ps-α Ps-γ Ps-Moz ] om. Glossa magna (Cbg150) U V Ω^G Ω^P cum hebr. et Ps-H, die sabbati Φ^GPR F K D30, diei sabbati C Amiatinus Sedulius L D Rusch , de sabbato Ps-R Ps-G , + hic confessio patientie et virtus ad salutem D30 | Psalmus… sabbati] om. P106 (50r) Bari1 Bari 3 Δ |

Numérotation du verset Ps. 37,2 I

Domine

ne in furore tuo

arguas me ¦ neque

in ira tua corripias me.

Numérotation du verset Ps. 37,3 II

Quoniam sagitte tue

infixe sunt mihi ¦ et confirmasti

super me manum tuam.

Numérotation du verset Ps. 37,4 III

Non est sanitas in carne mea⁴ a facie ire tue ¦

⁴ in carne mea plerique codd. et edd. cum hebr. LXX Ps-R Ps-H, cf. Ps. 37:8 ] carni mee Ps-G (R* F* I)

non est pax

ossibus meis a facie peccatorum meorum.⁵

⁵ <divisio.> carne mea ¦ ire tue non ... ossibus meis ¦ Ω^P

Numérotation du verset Ps. 37,5 IV

Quoniam

iniquitates mee supergresse sunt caput⁶ meum ¦

⁶ supergresse sunt] sustulerunt Cbg150 (Augustinus) Ps-α Ps-β

et⁷ sicut onus

⁷ et D30² Ω^B Ω^P Ω^X ( expunct.? ) Rusch cum Ps-Med ] om. Cbg150 D30* Ω^G Ps-G

grave⁸ gravate sunt super me.

⁸ onus grave] fascis gravis Cbg150 Ps-α

Numérotation du verset Ps. 37,6 V

Putruerunt⁹

⁹ Putruerunt] Putrierunt R I, Computruerunt Cbg150 Ps-R Ps-α Ps-γ

et corrupte sunt cicatrices mee¹⁰ ¦

¹⁰ corrupte... mee] putrierunt livores mei Cbg150 (putruerunt pr. m., al. corr. putriuerunt?) Ps-α Ps-Med

a facie insipientie mee.

Numérotation du verset Ps. 37,7 VI

Miser factus sum

et curvatus¹¹ sum

¹¹ curvatus plerique codd. et edd. Cbg150 (vel) Ω^X Ps-α Ps-Moz c Ps-Med Ps-G ] incurvatus Cbg150 cum Ps-H (Cbg150)

usque in¹² finem ¦

¹² in F² plerique codd. et edd. Ω^X Rusch Ps-R ] ad Ps-G (R F*) cum Ps-γ Ps-δ

tota die

contristatus¹³

¹³ contristatus] + sum D

ingrediebar.

Numérotation du verset Ps. 37,8 VII

Quoniam lumbi mei

impleti sunt¹⁴ illusionibus ¦

¹⁴ lumbi... sunt] anima mea impleta est Cbg150 (vel), anima mea completa est Ps-R

non est sanitas in carne mea.

Numérotation du verset Ps. 37,9 VIII

Afflictus sum

et humiliatus sum¹⁵

¹⁵ sum Ω^DΩ^X] om. R²

nimis ¦

rugiebam

a gemitu cordis mei.

Numérotation du verset Ps. 37,10 IX

Domine

ante te¹⁶ omne desiderium meum ¦ et gemitus¹⁷ meus

¹⁶ te] + est F Ψ^B² Ps-R |

¹⁷ gemitus] + cordis Ω^X* (expunct.) |

a¹⁸ te

¹⁸ a te Bari1 Bari3 Ω^B etc. ] ad te Ω^V

non est absconditus.

Numérotation du verset Ps. 37,11 X

Cor meum

conturbatum est in me ¹⁹*,

¹⁹in me Cbg150 ω 1 T5 Ω^B Ω^D Ω^V Ω^X P15205 Ed1540 (Parisiis Roberti Stephani quarta) cum Ps-R ] om. Corsiniana40E15 P1076 P10489 Bari1 Bari3 Ω^MΩ^G Ω^P Ω^S Ω^T Ed1455 Rusch Ps-G

dereliquit

me virtus mea ¦ et²⁰ lumen oculorum meorum

²⁰ et Ω^X etc. ] om. Cbg150, illegib. Ω^D

et²¹ ipsum non est mecum.

²¹ et Ω^D Ω^G Ω^P Ω^X] id Ω^S

Numérotation du verset Ps. 37,12 XI

Amici mei

et proximi mei ¦

adversum²² me

²² adversum] adversus Ps-G

appropinquaverunt

et steterunt.

Numérotation du verset Ps. 37,XII

Et qui

iuxta me erant de longe steterunt ¦

et vim faciebant

qui querebant

animam meam.

Numérotation du verset Ps. 37,XIII

Et qui inquirebant mala mihi²³ locuti sunt

²³ mala mihi] inv. T5

vanitates ¦ et dolos

tota die meditabantur.

Numérotation du verset Ps. 37,14 XIV

Ego autem

tamquam surdus non audiebam ¦

et sicut mutus non aperiens os suum.

Numérotation du verset Ps. 37,15 XV

factus sum²⁴ sicut²⁵ homo non audiens ¦ et non habens

²⁴ sum] om. Ω^V |

²⁵ sicut] ut L² Ps-R |

in ore suo redargutiones²⁶.

²⁶ redargutiones] ingripationes L² , increpationes Ps-R

Numérotation du verset Ps. 37,16 XVI

Quoniam in te Domine²⁷

²⁷ Domine P106 Ω Ω^DΩ^X Ed1455 Ps-G ] om. Rusch

speravi ¦

tu exaudies me ²⁸ Domine Deus meus.

²⁸ me R L² Ψ^B Bari3 T5 Ω^D Ω^P Ω^SΩ^X Rusch Ed1530 Clementina Ps-γ ] om. Cor2 (hebr. et anti. non interponunt ME ) D30 Cbg150 Bari1 Ω^B Ω^G Ω^T Ω^V P106 Ed1455 Ps-G

Numérotation du verset Ps. 37,17 XVII

Quia dixi

nequando supergaudeant

mihi inimici mei ¦ et dum commoventur

pedes mei

super me magna locuti sunt.

Numérotation du verset Ps. 37,18 XVIII

Quoniam

ego in flagella paratus sum²⁹* ¦ et dolor meus in conspectu meo³⁰ semper.

²⁹ sum R F² C I (sub ÷) L² (ut vid.) V D Ω^BΩ^D Ω^SΩ^X Ps-R Clementina ] om. Cor2 (anti. non addunt SUM neque grecus) Ed1455 Rusch Ps-G |

³⁰ in conspectu meo] ante me est L² cum Ps-R |

Numérotation du verset Ps. 37,19 XIX

Quoniam

iniquitatem meam annuntiabo ¦

et cogitabo

pro peccato meo.

Numérotation du verset Ps. 37,20 XX

Inimici autem mei³¹

³¹ autem - mei] inv. Ω^B* ( corr.?)

vivunt³²

³² vivunt Ω^X] vivent Ps-G

et confirmati³³

³³ confirmat Ω^DΩ^X] firmati Ps-G

sunt

super me ¦

et multiplicati sunt

qui oderunt me inique. ³⁴

³⁴ <divisio.> vivunt ¦ ... super me ...Ω^P

Numérotation du verset Ps. 37,21 XXI

Qui

retribuunt mala pro bonis detrahebant mihi ¦

quoniam sequebar bonitatem.

Numérotation du verset Ps. 37,22 XXII

Ne³⁵*

³⁵ Ne Ps-G (F L² W Ψ^B² V)D30 Ω Ω^DΩ^X T5² ] Non Ps-G Rusch , om. T5*

derelinquas me Domine Deus meus ¦ ne³⁶ discesseris a me.

³⁶ ne] om. T5

Numérotation du verset Ps. 37,23 XXIII

Intende

in adiutorium meum ¦ Domine Deus³⁷

³⁷ Deus Ω^DΩ^X Rusch cum Ps-L Ps-R ] om. Ps-G

salutis mee.

Psalmus 37

Numérotation du verset Ps. 37,1

^prol.|

^marg.| {379D} ^ADomine, ne in furore. Titulus. Psalmus David in rememoratione. [CASSIODORUS.] Psalmus iste tertius est in ordine penitentialium, docens ut peccatum quod prorsus fugere nequimus, semper in memoria habeamus, non ad faciendum, sed ut ab eius frequentia saltem nos temperemus. Et hoc est, psalmus iste est David, id est penitentis, habitus in rememoratione, id est docens nos memoriam peccati habere, ut caveamus. Vel in rememoratione Sabbati. [AUGUSTINUS.] Sabbatum est requies eternitatis, quam habere desiderat, et perdere formidat. Iste itaque penitens in malis positus peius timens, et tamen lugens Sabbati eterni recordatur, quo timet privari {191.380D} peccati conscius, desiderat frui graviter afflictus. [CASSIODORUS.] Hic enim penitentem inducit multis modis cruciatum, ita ut ipsum Iob qui carnis incentiva et ingentia vicit supplicia, videatur proponere tironibus in exemplum ut cruciatus grate amplectantur, minores quidem meritis, id est quam ipsi meruerunt, per quos ab eterna pena liberantur. Et hoc est: psalmus iste est David, id est penitentis, habitus in rememoratione Sabbati, id est agens de recordatione Sabbati, quod penitens desiderat.

^A ¶Codd. : PL191

^marg.| Intentio. Monet ad penitentiam.

^marg.| Modus. Quatuor sunt partitiones. Primum captat misericordiam per penas summatim dictas. Secundo, ponitur narratio in qua enumerantur miserie, ibi putruerunt et corrupte sunt. Tertio, quia inter tot {191.381A} mala speravit in Domino, affirmat se audiendum, cum commemoratione emendationis, ibi quoniam in te, Domine, speravi. Quarto, exsultativa conclusio de salute ponitur, ut certa sit spes imitantibus. Sic est in omnibus penitentialibus, ibi ne derelinquas me, Domine Deus meus, ne etc. Ab oratione ergo et lacrimis incipiens, ait:^B

^B ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,2
I

^prol.|

^marg.| Domine, ne in furore tuo [AUGUSTINUS.] vel indignatione tua. Alia littera, arguas me, id est ne sim inter eos, quibus in iudicio dices: Esurivi, et non dedistis mihi manducare. Ite, maledicti, in ignem eternum (Mt. 25). Neque in ira tua corripias me, vel emendes me; alia littera, id est ne inter eos {191.381B} sim qui per ignem emendati salvabuntur; sed hic emenda, quia tunc gravior ignis. Et accipitur hic ira et furor pro eodem, id est pro iudicii die quo malis videbit Deus irasci.

^marg.| Vel ita: [CASSIODORUS.] Rogat ut non iratus iudex inferat tormenta ad peremptionem, sed misericors ad correctionem. Et est, o Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me [HIERONYMUS.] argue me ita, ut pena sit in misericordia ad correctionem, non ab ira ad ultionem.^C

^C ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,3
II

^prol.|

<Ps-H> Quia sagitte tue infixe sunt mihi et tetigit me manus tua.^D

^D ¶Codd. : Cbg150 , om. PL

^marg.| Quoniam sagitte tue ¹ etc. [AUGUSTINUS] « Numerat hic penitens² que patitur, ut quia sunt multa, satis sint, id est sufficiant Deo, ne peiora patiantur » {191.381C} quasi³ : Ne arguas in furore, quia sufficere tibi possunt que patior.

¹ tue] om. Cbg150

² penitens] + mala PL

³ quasi] + dicat PL

^marg.| +marg.| {{<scholion Herberti> In Augustino sic ⁴ : Quare petit iste ne indignatione arguatur neque ira emendetur ? Tamquam dicens Deo quoniam ista que patior multa sunt, magna sunt queso ut sufficiant. Et incipit illa numerare satisfaciens Deo, offerens illa que patitur ne peiora patiatur. ^E }}

^E ¶Codd. : Cbg150 , om. PL

⁴ sic] + Hic mihi caveas Cbg150 (in phylacterio cum figura Augustini marg.)

^marg.| +marg.| {{<sententia Herberti> ¶Nota hic quia Glossator Anselmum qui ponit ‘satis sint’ exponit per Augustinum qui dicit ‘sufficiant’. Si congrue tu videris. ^F }}

^F ¶Codd. : Cbg150 , om. PL

^marg.| Et hoc est : Quoniam sagitte tue infixe sunt mihi. [AUGUSTINUS] : « Sagitte sunt vindicte Dei, scilicet dolores animi et corporis », quia sicut sagitte intenduntur et infiguntur, ita vindicte intense fuerunt in Adam per comminationem, qua Deus minabatur⁵ Ade dicens^a:"In quacumque die comederis, morte morieris". Et quia comedit, infixe sunt etiam et⁶ nobis per penam et culpam. Ille enim miserie huius⁷ fuit origo, nos propago. Infixe sunt, et non ad horam; sed confirmasti diu, ut⁸ sint usque ad⁹* finem seculi, et in multis¹⁰, scilicet in carne et in anima et in eisdem multis modis, ut ostenditur¹¹ {191.381D} in sequenti¹² : Confirmasti dico, super me manum tuam, id est vindictam. Captat hic misericordiam a potestate iudicis. Eo usque confirmasti, quod^G

^a Gn. 2, 17.

^G ¶Codd. : Cbg150 PL191

⁵ minabatur] ei comminabatur PL

⁶ et] om. PL

⁷ miserie - huius] inv. PL

⁸ ut] scilicet praem. PL

⁹ ad] in PL

¹⁰ multis] + partibus PL

¹¹ ostenditur] ostendetur PL

¹² sequenti] + CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS PL

Numérotation du verset Ps. 37,4
III

^prol.|

<Ps-H> Non est sanitas in carne mea a facie indignationis tue | non est pax ossibus meis a facie peccati mei.^H

^H ¶Codd. : Cbg150 , om. PL

^marg.| Non est sanitas in carne mea. [AUGUSTINUS :] « Portat enim mortale corpus tot miseriis subditum quod et sanum cum dicitur, non vere sanum est », quod leviter potest ledi. Unde hic dicit, non est sanitas in carne mea a facie ire tue [CASSIODORUS.] id est ab instantia vindicte in Adam exerte¹³.

¹³ exserte] exercite PL

^marg.| [CASSIODORUS :] « Captat hic ab infirma persona sua »,

^marg.| [AUGUSTINUS :] « que vindicta non est iniusta quia est pro peccatis. Et hoc est non est pax {191.382A} ossibus meis. Accipit ossa pro carne, et exponit quod dixerat, aliud addens¹⁴, scilicet a facie peccatorum meorum, quasi¹⁵ : huius rei causa sunt peccata mea ».^I

^I ¶Codd. : Cbg150 PL191

¹⁴ addens] dicens PL

¹⁵ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,5
IV

^prol.|

^marg.| Quoniam iniquitates. Repetit quod dixerat, apertius exponens, quoniam iniquitates mee supergresse sunt; vel sustulerunt caput meum; hoc est quod ante dixerat, a facie peccatorum meorum. Ideo sicut onus grave vel fascis gravis, gravate sunt super me: hoc est quod ante dixerat, non est pax ossibus meis. Et est sensus: Quoniam iniquitates mee supergresse sunt caput meum, sicut onus grave etc. ; {191.382B} [AUGUSTINUS.] id est quia iniquitas elevavit caput superbi contra Deum, Deus gravavit eum mole penarum, ut fasce, et compressit ne iam erigatur. Etiam nota quod congrue dicit iniquitates super se gravatas, quia iniquitates que leves sunt et dulces, dum fiunt afflictionibus onerantur, id est onerose et graves fiunt.

^marg.| ¹⁶ Vel ita ab illo loco, non est pax, ubi ostendit afflictionem anime post ostensam infirmitatem carnis. Et est, non est sanitas in carne mea. Et etiam, non est pax ossibus meis, id est nec rationi est pax, quia caro impugnat. Et hoc, a facie peccatorum meorum, id est ab instantia cogitationum et suggestionum mearum. Non est pax, quia peccatum regnat in mortali corpore^b. Et hoc est quod dicit, quoniam iniquitates mee supergresse {191.382C} sunt caput meum, id est rationem. Cetera non mutantur. [CASSIODORUS.] Aliter totum ab illo loco: Quoniam sagitte, et dicit sagittas verba Dei, que penetrant corda hominum, et infigunt vulnus amoris, non 54oris. Unde sponsa in Canticis ait: Vulnerata sum caritate. Hec infixa cordi penitentis, faciunt eum recordari Sabbati eterni. quasi¹⁷ : Ne arguas, quoniam sagitte tue infixe sunt mihi, id est verba tua cordi meo infixa sunt, que faciunt me recordari Sabbati. Et quia nondum habet quod amat, gemit. Unde sequitur: Et confirmasti super me manum tuam, scilicet vindictam, quia quod amo non habeo. Et ita, non est sanitas in carne mea, id est cognosco non esse salutem carnis, comparatione futuri. Non est sanitas, et hoc, a facie ire tue {191.382D} future [CASSIODORUS.] id est quia previdi faciem ire, id est quia minaris ne videam iram, timore future ire sic terretur iste ut non sit sanitas in carne, more verecundi famuli, qui futuris flagellis affligitur. Et non est pax ossibus meis, quasi¹⁸ : gravis dolor ad interiora usque pervenit. Et hoc, a facie peccatorum meorum, quia sanctus super penas corporis affligitur peccatis, putans se graviora mereri; quoniam iniquitates mee etc. quasi¹⁹ : Nec iniuste passus sum, sed peccatis imputo, per quidquid melius captat. Et hoc est, quoniam iniquitates mee supergresse sunt etc. Hec non mutantur.^J

^b Rm. 6.

^J ¶Codd. : PL191

¹⁶ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

¹⁷ quasi] + dicat PL

¹⁸ quasi] + dicat PL

¹⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,6
V

^prol.|

<Ps-H> Computruerunt et tabuerunt cicatrices meee a facie insipientie mee.^K

^K ¶Codd. : Cbg150 , om. PL

^marg.| {191.383A} Putruerunt ²⁰ [CASSIODORUS] « Secunda pars » ubi est narratio, in qua enumerantur miserie quasi dicat : Iniquitates sunt supergresse²¹ quia cicatrices mee ²² id est plage peccatorum, per baptismum sanate computruerunt , cum iam peccato iterum consentitur et corrupte sunt, dum ad actum perducitur.

²⁰ putruerunt] + etc. PL

²¹ supergresse] + caput meum PL

²² + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

^marg.| Et hoc totum a facie insipientie mee ²³ per stultitiam meam quia non sum usus viribus in baptismo receptis quasi dicat²⁴ : « Mihi, non Deo imputo » (Cassiodorus). Et « est²⁵ hoc idem quod supra dixerat a facie peccatorum ²⁶ » (Augustinus)

²³ mee] + id est PL

²⁴ quasi dicat] quod PL

²⁵ est] om. PL

²⁶ peccatorum] + meorum PL

^marg.| ²⁷Aliter : cicatrices mee vel livores mei (alia littera ) id est peccata mea [AUGUSTINUS :] « computruerunt aliis per exemplum, et putruerunt, alia littera. Mihi ipsi patet quia non est iste sanus quia cicatrices habet {191.383B} que putruerunt aliis et fetent sibi ut ab eis aversi odoremus sabbatum eternum et gemamus currentes cum sponsa post odorem unguentorum » a facie insipientie mee , non mutatur.^L

^L ¶Codd. : Cbg150 PL191 {MM2023}

²⁷ + GLOSSA INTERLINEARIS PL

Numérotation du verset Ps. 37,7
VI

^prol.|

^marg.| Miser factus sum. [ALCUINUS.] Dixit qualiter iniquitates supergresse, hic dicit quomodo aggravate quasi²⁸ : Quia putruerunt, ideo miser factus sum [AUGUSTINUS.] id est miseriis afflictus sum, et curvatus sum, ab elatione, quia omnis qui se exaltat humiliabitur^c, a Deo iste incurvatus est, ut non possit se erigere, sicut curva mulier quam invenit {191.383C} Dominus decem et octo annis curvam, quam erexit. Vel incurvatus sum [AUGUSTINUS.] id est terrenis deditus. Unde et miser factus sum, id est tristis. Miser factus, et hoc usque in finem, id est usque in mortem, et tota die, id est tota vita, scilicet iugiter contristatus, quia Sabbati memor quo carebam; sed non desperans ingrediebar, vel ambulabam [CASSIODORUS.] viam huius vite. Contristatus sum, ideo,^M

^c Lc. 18.

^M ¶Codd. : PL191

²⁸ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,8
VII

^prol.|

^marg.| Quoniam lumbi mei impleti sunt. [AUGUSTINUS.] Vel anima mea impleta est illusionibus, et quoniam non est sanitas in carne mea. Et ita non est in toto homine, unde sit plena letitia, donec anima exuatur illusionibus, et corpus induatur sanitate. Illusiones anime {191.383D} infinite sunt, que aliquando vix orare sinunt, imagines corporum occurrunt, et transis de hac in illam; venit oblivio, recordaris hoc pro illo. Et huiusmodi. He pellentur, cum videbimus veritatem ut est. Unde Apostolus: Quis me liberabit de corpore mortis huius? (Rm. 7) Gratia Dei.

^marg.| Vel ita: [HIERONYMUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] ut per lumbos accipiamus carnalitatem, id est sensualitatem, que a diabolo fatigatur, et corpus affligitur. quasi²⁹ : Non solum mea infirmitate pecco, sed et diabolo [CASSIODORUS.] id est per diabolum, qui corpus affligit, et animam fatigat variis imaginationibus. Et hoc est quoniam lumbi mei, vel anima mea, id est carnalitas mea, {191.384A} impleta est illusionibus, diabolicis. Et per hoc interim: Non est sanitas in carne mea, quam diabolus affligit, sicut et supra, per sagittas, non erat in ea sanitas.^N

^N ¶Codd. : PL191

²⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,9
VIII

^prol.|

^marg.| Afflictus sum. [CASSIODORUS.] Duobus premissis duo reddit, non est sanitas in carne, quia afflictus sum corpore, anima impletur illusionibus et, id est quia humiliatus sum animo, ut nihil in me sit liberum a pena; nimis, quia undique est calamitas.

^marg.| Vel ita: ³⁰ Contristatus sum et afflictus per penitentiam, et humiliatus sum nimis, humilitate penitendi, rugiebam a gemitu cordis mei [ALCUINUS.] gemitus corde, rugitus voce fieri solet. Iste vero rugit {191.384B} a gemitu, non in voce. Et est rugiebam ³¹ id est cum magno desiderio querebam anime refectionem. [CASSIODORUS.] A simili leonis et aliarum belluarum, quibus se comparat ut fortior ostendatur gemitus. Et ille rugitus erat a gemitu. Ecce virtus patientie ostenditur quod in gemitum non in verba prorumpit. Et est sensus: [AUGUSTINUS.] Desiderabam Sabbatum et querebam, quod quia non obtinebam, gemebam. Et ille gemitus erat cordis mei [HIERONYMUS.] id est rationis. Est enim gemitus carnis, et gemitus mentis. Omnis gemitus qui de exterioribus est, carnis est; qui vero pro Sabbato est, quod caro non obtinet, cordis est.^O

^O ¶Codd. : PL191

³⁰ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

³¹ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 37,10
IX

^prol.|

^marg.| Domine, ante te. quasi³² : Rugiebam a gemitu cordis mei [AUGUSTINUS.] quem gemitum non novit homo. Sed, o Domine, ante te qui vides cor, est omne desiderium meum. Si desiderium est ante Deum, ergo et gemitus qui cum eo est. Desiderium vero est oratio nec umquam desinit orare, qui non desinit amare. Caritas enim amor est.

³² quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: ³³ Omne desiderium meum, o Domine, est ante te, id est nihil desidero nisi esse ante te. Et est ante te, omne desiderium meum [CASSIODORUS.] id est tale est quod meretur esse ante te, quia pro peccatis gemo. Et ideo, gemitus meus a te [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] et non ab hominibus, non est absconditus, sed exauditus, quia {191.384D} pius est pro liberatione anime, non pro terrenis, sed pro celestibus. Alios gemitus non curat Deus.^P

^P ¶Codd. : PL191

³³ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 37,11
X

^prol.|

^marg.| Cor meum. Hic exponit dolores animi. Cor meum conturbatum est in me. [CASSIODORUS] quasi³⁴ : Inde dolor et gemitus, quia cor meum conturbatum est in me. [AUGUSTINUS] Pavor undique incutitur et sollicitudo. Et hoc ideo, quia dereliquit me virtus mea, quam habui ante peccatum. Si virtus illa mansisset, nihil terreret. Cur et hec virtus reliquit? [AUGUSTINUS] quia et ipsum lumen oculorum meorum non est mecum, id {191.385A} est lumen quod Deus est, non est mecum, ex quo Adam ad umbram fugit, timens a facie Dei. Hoc lumen nemo videt in presenti per speciem, quia etsi iam Christiani sunt, nondum tamen vident, nec in futuro visuri sunt.

³⁴ quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita: [CASSIODORUS] Cor meum conturbatum est in me, id est mens mea succubuit passionibus, quia virtus mea, id est virtus patientie, reliquit me; et lumen oculorum meorum non est mecum, id est ratio imperturbata, quam non habet secum pro ingentibus molestiis.^Q

^Q ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,12
XI

^prol.|

^marg.| Amici mei. [AUGUSTINUS.] Hactenus confessus est que patitur a se intus: nunc dicit que a foris patitur, ab his inter quos vivit. Unde alibi dicitur: Ab occultis {191.385B} meis munda me, et ab alienis parce servo tuo (Ps. 18). Et ideo, quia in persona capitis, exponens eius passionem, non dividens vocem suam a capite. Ut enim caput dicit peccata nostra, sua, sic nos passiones eius, que hic ponuntur, dicamus nostras, quia una vox totius est. Et hec etiam cuique versanti inter homines conveniunt. Ait ergo in persona capitis, amici mei, ficti, et proximi mei, scilicet cognati, Iudei, adversum me appropinquaverunt crucifigentes, et consiliis ac dolis [GREGORIUS ] et steterunt perseveranter.^R

^R ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,XII

^prol.|

^marg.| Et qui iuxta me erant [AUGUSTINUS.] scilicet apostoli, {191.385C} de longe steterunt timentes mori, et vim faciebant, id est crucifigebant qui querebant animam meam tollere, non imitari.^S

^S ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,XIII

^prol.|

^marg.| Et qui inquirebant mala mihi [AUGUSTINUS.] quia non inveniebant crimina, locuti sunt vanitates, id est finxerunt falsa, et dolos, id est fallacias tota die meditabantur; quot falsa testimonia dixerunt ante crucem, et post resurrectionem corruptis custodibus? De quibus Isaias dicit: Ponam malos pro sepultura eius (Is. LIII). Corrupti namque pecunia, mendacium seminaverunt dicentes: Nobis dormientibus {191.385D} venerunt discipuli eius, et tulerunt eum (Mt. 28).^T

^T ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,XIV

^prol.|

^marg.| Ego autem tamquam surdus non audiebam [AUGUSTINUS.] non respondebam, quasi non audirem. Et sicut mutus non aperiens os suum. Et non solum non audiebam, sed etiam^U

^U ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,15
XV

^prol.|

^marg.| Et factus sum sicut homo non audiens [AUGUSTINUS.] id est factus sum quasi non possem audire, et non habens in ore suo redargutiones. Ita contra illos tacebat, {191.386A} quasi non esset, unde illos argueret, quod ante fecerat: sed implendum erat illud: Sicut ovis coram tondente se, sic non aperuit os suum^d (Is. LIII). Quoniam in te, Domine, speravi. quasi³⁵ : Ideo tacui in passione, quoniam in te, Domine, speravi; tu exaudies me, Domine Deus meus. Si bona conscientia est, nihil est timendum, nec in aliquo hesitandum. Quia dixi, Item hic caput loquitur de infirmis pedibus, id est membris, sicut ante de seipso loquebatur, quia cum sit in celo, non deserit que in terra habet. quasi³⁶ : Ideo audies, quia dixi: Nequando supergaudeant mihi, id est meis, inimici mei, ut eis prevaleant; ad hoc enim laborant. Et, id est quia, dum pedes mei, id est infirma membra mea, commoventur, aliquando in aliquod peccatum, {191.386B} scilicet super me magna locuti sunt inimici mei, id est insurgunt nequissime lingue inimicorum, cum potius fuisset miserandum.^V

^d Is. 53

^V ¶Codd. : PL191

³⁵ quasi] + dicat PL

³⁶ quasi] + dicat PL

^prol.| [CASSIODORUS.] Aliter ab illo loco, Amici mei, dicit hec penitens graviter afflictus, ita ut ipse Iob videatur ista verba proferre: Amici mei et proximi mei. His duobus solatiis gaudet humanitas, sed hi sunt cumulus passionum. Unde sequitur: Adversum me appropinquaverunt et steterunt, exprobrando, ita venit super me plaga et defeci. Et qui iuxta me erant de longe steterunt, ut et ipsa uxor. Unde ipse ait: Halitum meum exhorruit uxor mea (Iob 19). Et vim faciebant qui querebant animam meam, id est diabolus cum ministris suis, qui quanto magis moliuntur mortem anime, tanto magis vident aliquem stare. {191.386C} Et qui inquirebant mala mihi, ut uxor, et amici, locuti sunt vanitates, quia consulentes corpori, anime contraria suggerunt, scilicet ut loqueretur contra Deum. Dolos tota die meditabantur. Ego autem tamquam surdus ad iniquitatem consulentium, non audiebam. Et factus sum sicut mutus non aperiens os suum. Mutus dicit et non aperiens os; quia et si mutus clare non loquitur, saltem balbutiendo murmurat. Hic quoque penitens nihil asperum, nihil contra Deum dixit. Et nota quod contra iniquas cogitationes tacet iste qui supra contra dolores corporis rugiebat. Et factus sum sicut homo non audiens, per hoc existens, homo [ALCUINUS.], id est rationalis, quasi³⁷ : assimilatus sum dissimulanti {191.386D} audire convicia sua, in quo homo est, id est rationalis ne per hoc cadat in peius; et non habens in ore suo redargutiones, sic tacui quasi non esset quod iuste redderem. Ecce magna virtus audire noxia, et non reddere contra.^W

^W ¶Codd. : PL191

³⁷ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,16
XVI

^prol.|

^marg.| Quoniam in te Domine, speravi. [CASSIODORUS.]. Tertia pars, in qua affirmat se audiendum, cum commemoratione emendationis, quia inter tot mala speravit in Domino. quasi³⁸ : Hec mihi faciunt, sed speravi. Salutaris medicina est in malis sperare, non deficere, in te Domine, qui mutas tristia in leta. Repete: Et quoniam in te Domine, speravi, tu exaudies me, Domine Deus meus. Ideo audies,^X

^X ¶Codd. : PL191

³⁸ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,17
XVII

^prol.|

^marg.| Quia dixi: Nequando supergaudeant inimici mei. [AUGUSTINUS.] Inter mala maxime cavet sanctus ne de lapsu eius insultet inimicus. Hoc dixi, et tamen hoc evenit forsitan ad emendationem. Et hoc est, dum commoventur pedes mei, id est actus mei. [CASSIODORUS.] Et dum hoc fit super me magna locuti sunt si commoventur aliquando humana infirmitate, irrident impii, unde dolent pii. Et ideo etiam exaudies.^Y

^Y ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,18
XVIII

^prol.|

^marg.| Quoniam ego paratus sum [AUGUSTINUS.] sciens me deliquisse, {191.387B} in flagella, quasi³⁹ : ad hoc natus sum, ut flagella feram. Flagellat enim Deus omnem filium quem recipit (Hbr. 12). Et ideo, non exsultent inimici; et dolor meus est in conspectu meo semper. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Inde dolet, quia deliquit, impius se defendit, iustus contra se irascitur.^Z

^Z ¶Codd. : PL191

³⁹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,19
XIX

^prol.|

^marg.| Quoniam iniquitatem. [AUGUSTINUS.] quasi⁴⁰ : Unde dolor? non de flagello, quod est medicina, sed de peccati vulnere, nisi enim doleret, non se sic accusaret. Et hoc est quoniam iniquitatem meam annuntiabo, id est confitebor. Et quia non sufficit confiteri, addit et cogitabo, id est sollicitus ero, {191.387C} et sedule agam pro peccato meo sanando. Duo modi sunt perfecte penitentie, confessio et emendatio, que fit per fletus et eleemosynas, et huiusmodi que hic notantur.^AA

^AA ¶Codd. : PL191

⁴⁰ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 37,20
XX

^prol.|

^marg.| Inimici autem mei [CASSIODORUS.] tua permissione ad probationem mei missi, vivunt [AUGUSTINUS.] id est fruuntur mundo, quia bene eis in seculo est, ubi laboro et rugio et confirmati sunt in mendaciis. Vel confortati. Alia littera sunt super me ⁴¹ in persecutione (quod gravius est). Et hoc valet ad impetrandum; et non sunt pauci, sed multiplicati sunt, id est quotidie plures fiunt (quod gravissimum est) {191.387D} qui oderunt me inique [AUGUSTINUS.] dando mala pro bonis. Unde sequitur:^AB

^AB ¶Codd. : PL191

⁴¹ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 37,21
XXI

^prol.|

^marg.| Qui etiam retribuunt mala pro nobis detrahebant mihi, cur? [AUGUSTINUS.] quoniam sequebar bonitatem ideo dixit mala pro bonis.^AC

^AC ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,22
XXII

^prol.|

^marg.| Ne derelinquas me. [CASSIODORUS.] Quarta pars, ubi est exsultativa conclusio, ut certa spes sit imitantibus, quasi⁴² : Predicta mala mihi ingerunt [GREGORIUS ] sed quia hec mala homini sunt intolerabilia, ne derelinquas me;

⁴² quasi] + dicat PL

^marg.| Vel ita coniungitur littera: [CASSIODORUS.] Hic penitens de preteritis absolutus cum gratiarum actione profitens Deum salutis sue auctorem, letus exclamat, ne iam relinquatur, dicens: Ne derelinquas me, Domine Deus meus [GREGORIUS ], quia gravis est offensio post veniam. Et si ad horam relinquis, ne discesseris penitus a me, sed potius^AD

^AD ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 37,23
XXIII

^prol.|

^marg.| Intende in adiutorium meum [CASSIODORUS.] dum pugno contra hostem, Domine, Deus salutis mee, dator eterne. [AUGUSTINUS.] Aliter, ne derelinquas me, ut sint verba Christi. Hec enim dicimus in illo qui pro nobis interpellat, id est in persona Christi dicentis: Ne derelinquas me, Domine Deus meus. Sed cum hic dicat, ne derelinquas, ne discesseris, quomodo ergo supra clamabat: Ut quid me dereliquisti? (Io. 19.) Hoc enim quod hic dicitur, illi clamori videtur contrarium, sed non est. Ibi enim vox est veteris hominis, qui cum eo crucifixus est, id est ibi loquebatur in persona Ecclesie, que est vetus in culpa et pena, cuius vetustas in Christi cruce consumpta est. Hic {191.388C} autem loquitur in persona sua propria, intende in adiutorium meum, Domine Deus salutis mee [CASSIODORUS.] quia et animam meam servavit, et a passionibus corpus et animam liberavit.^AE

^AE ¶Codd. : PL191

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 37), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_37)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 37

<26. Glossa magna in Psalmos>

Psalmus 37