Glossa magna

Psalmus 137

Numérotation du verset Ps. 137,1 

¶ Psalmus ipsi David1.
¶Codd. : (Ps. 137) D30 ΩP ω 1 Rusch Ps-G
1 Psalmus Ps-G ( V ) ΩS Rusch ] om. Ps-G | ipsi] om. D30 | David] °+ et Hieremie lamentatio D30
Numérotation du verset Ps. 137,I 

Confitebor tibi Domine
in toto corde meo ¦
quoniam audisti verba oris mei.
Numérotation du verset Ps. 137,II 

In conspectu angelorum psallam tibi ¦
Numérotation du verset Ps. 137,2 

adorabo ad templum sanctum tuum
et confitebor nomini tuo.2
2 <divisio.> $ II tibi ¦... tuum D30 ω 1] tibi’... tuum ¦ Rusch
Numérotation du verset Ps. 137,III 

Super misericordia tua
et veritate tua ¦
quoniam magnificasti super omne
nomen3 sanctum tuum.
3 nomen D30 Ps-G ΩP²] om. ΩP*
Numérotation du verset Ps. 137,3 IV

In quacumque die
invocavero te exaudi me ¦
multiplicabis4 in anima mea
4 multiplicabis D30 Ps-G ( plerique codd. et edd. ) ΩP ω 1 Rusch ] + me Ps-G (F* L)
virtutem5.
5 virtutem D30 ΩP ω 1 Rusch ] virtute Ps-G
Numérotation du verset Ps. 137,4 V

Confiteantur tibi Domine
omnes reges terre ¦
quia audierunt
omnia verba oris tui.
Numérotation du verset Ps. 137,5 VI

Et
cantent in viis Domini ¦
quoniam
magna est6 gloria Domini.
6 est D30 ² ΩP] om. D30 * Ps-G
Numérotation du verset Ps. 137,6 VII

Quoniam excelsus Dominus et humilia respicit ¦
et alta
a longe cognoscit.
Numérotation du verset Ps. 137,7 VIII

Si ambulavero in medio tribulationis
vivificabis me ¦ et7 super iram
7 et Ps-G ( M ² ΦRP ΨB D) D30 ΩS ΩP Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G Rusch
inimicorum meorum8 extendisti manum tuam’ et salvum me fecit dextera tua.9
8 meorum Ps-G D30 Rusch ] tuorum (hapax) |
9 <divisio.> $IX me ¦... tuam D30 ω 1 ΩP] me... tuam ¦ Rusch |
Numérotation du verset Ps. 137,8 IX

Dominus
retribuet pro me ¦ 10
10 pro Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch ] propter Ps-G (R* F L M * Q ΦRGV K)
Domine misericordia tua in seculum’
opera manuum tuarum11 ne dispicias12.
11 tuarum D30 Ps-G ω 1 ΩP] + Domine NAL3255 * ( rubr. cancel. ) |
12 despicias Ps-G ( F L M ² W ΦGP G* Ψ B D ) D30 Ω ω 1 edd. Rusch ] despicies ΩP (hapax) | <divisio.> $X me ¦... seculum’ D30 ω 1] me... seculum ¦ ΩP Rusch |

Psalmus 137

Numérotation du verset Ps. 137,1 
prol.|
prol.| {191.1205C} Confitebor tibi Domine, in toto corde meo. Titulus: Psalmus ipsi David. [ALCUINUS.] Captivus qui supra fleverat, sedens super flumina Babylonis, iam quasi reedificata Hierusalem, et templo restituto, et quasi factus concivis illi parti Hierusalem, que non fuit captiva, id est angelis exsultat et laudat Christum, cui fit hic psalmus. Et hoc est: Psalmus iste fit ipsi David, id est Christo, cui fit huius psalmi tota confessio.
marg.| Intentio. [CASSIODORUS.] Monet ad laudem,
marg.| Modus : Bipartitus est psalmus. Primo commendat beneficia sibi data. [AUGUSTINUS.] Secundo dicit quomodo hec ad omnes dilatentur, ibi confiteantur etc. Ex voce igitur Ecclesie que in superioribus est spe, exspectans ibi esse in re, ait:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,1 
I
prol.|
marg.| {191.1205D} Confitebor tibi Domine [AUGUSTINUS.] id est laudabo te, in toto corde meo. Totum cor in aram tue confessionis impono, totum accende flamma tui amoris. Ideo confitebor, quoniam audisti verba oris mei interioris, cui prope est Deus. Longe a Deo non facit, nisi iniquitas sola, cui adherens intus non clamat ad Deum, etsi extra vociferetur.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,1 
II
prol.|
Numérotation du verset Ps. 137,2 
prol.|
marg.| {191.1206C} In conspectu angelorum psallam tibi. [AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Coram angelis enim psalterium et gaudium mecum est, quod est de superioribus, non coram hominibus, qui de inferioribus gaudentes nesciunt gaudium iusti, sed putant miserum quem vident flagellari.
marg.| Vel ita: In conspectu angelorum psallam tibi id est laudando propono mihi angelos ut imiter eos, quibus equari sicut laude nunc, ita dignitate post exspecto. Hi autem in laude Dei nihil aliud sibi proponunt quam ipsum Deum. In conspectu ergo angelorum, id est in ea puritate qua te angeli conspiciunt et laudant, scilicet ut in te solo sibi acquiescant, {191.1206D} ego psallam tibi. Inde et Moyses iubetur construere tabernaculum Domino, secundum exemplum quod ei monstratum est in monte (Ex. 25). Et adorabo ad templum sanctum tuum, id est in templo sancto tuo. Intra nos enim est quo adoremus. Unde Apostolus: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (1Cor. 3). Templum enim Dei est sedes Dei. Porro sedes Dei est anima iusti (Sap. 7). Tamen et angeli templum Dei possunt intelligi [AUGUSTINUS.] quia et in angelis habitat Deus: angeli sursum, {191.1207A} fideles deorsum sunt. Ecclesia ergo sursum, Ecclesia deorsum. Sed si gaudent de spiritualibus, non de terrenis, ad illud templum angelicum, ubi angeli sunt, adorant futuri socii eorum, pro quibus venit Dominus angelorum. Et est, adorabo ad templum sanctum tuum, id est adorabo pro eternis, scilicet ut sim socius angelorum. Et confitebor nomini tuo, id est laudabo te.C
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,2 
III
prol.|
marg.| Super [AUGUSTINUS.] id est de misericordia tua qua vocas, qua peccatorem respicis; et veritate tua qua remuneras, qua promissiones reddis. He sunt universe vie Domini, misericordia scilicet et veritas {191.1207B} (Ps. 24), quia non sunt alie vie quibus ad nos venit; non sunt alie, quibus ad eum veniamus. Has ergo Deo reddamus, misericordiam in subveniendo, veritatem in iudicando. His duobus adiuvamur, his promeremur Deum. Deinde quare confiteatur subdit. [Haimo.] Ideo scilicet, quoniam magnificasti sanctum, id est Christum, super omne nomen celestium, terrestrium et infernorum (Phil. 2). [CASSIODORUS.] Vel magnificasti super nos, alia littera, nomen sanctum tuum, quando nobis cultura tua innotuit. Et quia ita fecisti, ergoD
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,3 
IV
prol.|
marg.| {191.1207C} In quacumque die [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est in quocumque tempore, vel quando sine nube cupiditatis, invocavero te, exaudi me, quia iam non terrena peto, Novo instructus Testamento. Sed hoc quod sequitur, scilicet multiplicabis, id est multiplica, in anima mea, non in carne peto, sed in anima. Et quia in anima potest fieri carnalis multiplicatio, addit virtutem, quasi1 : nihil aliud peto in anima, nisi virtutem, in quo plene exprimit sanctum desiderium. Si enim diceret simpliciter, multiplicabis me, de terrena possessione posset intelligi cogitasse. Ideo addit, in anima. Rursus ne in anima vitia cogitares, addit virtutem.E
E ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 137,4 
V
prol.|
marg.| Confiteantur. [CASSIODORUS. Hilarius, AUGUSTINUS.] Secunda pars, ubi dicit quomodo hec bona ad omnes sint dilatanda, quasi meo exemplo. Confiteantur tibi Domine, omnes reges terre, id est moderati viri, qui carnem regunt et spiritui subdunt. Hoc iam fit quotidie et ita fiet. Iam ostenditur non frustra predictum, cur debent confiteri, quia audierunt obedienter omnia verba oris tui, que prius erant abscondita in una gente Iudeorum, quibus credita sunt eloquia Dei (Rm. 3); sed modo ubique revelata sunt, et ad omnes gentes missa, quod significatum est in vellere Gedeonis, qui iturus contra Madianitas petiit signum a Domino, scilicet ut vellus irrigaretur, sicca manente area. Deinde petiit ut siccato {191.1208A} vellere complueretur area (Iudic. 6). Area est orbis terrarum; vellus, gens Iudeorum in medio orbis terrarum, habens gratie sacramentum, non in manifesto, sed in nube secreti, tamquam pluviam in vellere circa vellus area existente sicca, id est toto orbe circa Iudeorum gentem, sed expresso vellere, id est revelato figurarum secreto, pluvia in area, id est in toto orbe manifestata est, non operta. Solus Christus suavitas pluvie est, id est gratie. Hunc solum ergo nescis in Scripturis, o Iudee, per quem facte sunt quem orbis terrarum recipit, quo irrigata est area. Et ita vellere siccato, omnes reges terre audient omnia verba oris tui. Dico confiteantur reges,F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,5 
VI
prol.|
marg.| Et cantent reges terre [AUGUSTINUS.] ut viatores cantent, et quo tendunt pervenire festinant. Cantent dico, in viis Domini, que sunt misericordia et veritas. Quid cantent? hoc: quoniam magna est gloria Domini, non regum. Si humiles sunt, hoc amant, hic cantant; nam etsi extulerint, timeant quod sequitur:G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,6 
VII
prol.|
marg.| Quoniam excelsus Dominus. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Et licet sit excelsus, tamen humilia respicit oculo misericordie. Si ergo volunt respici, sint humiles. Non enim est hic humana conditio, ubi humilis despicitur, {191.1208C} superbus respicitur, sed Dominus humiles respicit. Si autem aliqui superbi sunt, non eum latent, sed a longe videntur. Unde subdit et alta, id est superbos, a longe vel longe, cognoscit, quia per gratiam non est cum eis, quos tamen perfecte videt. Non ergo hoc agit superbus, ut minus perfecte videatur a Deo; sed ut non sit cum illo a quo videtur. Alta a longe cognoscit. [CASSIODORUS.] Sed si contingit iustis tribulatio, adest Deus vivificator. Et hoc est quod ait, conversus ad Dominum:H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,7 
VIII
prol.|
marg.| Si ambulavero in medio tribulationis [AUGUSTINUS.] que {191.1208D} semper instat, saltem a diabolo, vivificabis me.
marg.| Vel ita: et alta longe, alia littera, id est valde superbos, cognoscit. Dicit hoc a simili superborum, qui ex nimia superbia non conspiciunt ad pedes suos elata fronte incedentes. Alta longe ergo sunt, id est valde superbi, qui non vere invenerunt tribulationem et dolorem huius seculi peregrinationis, estimantes hic esse patriam et beatitudinem, quia nesciunt vel non amant veram patriam. His ergo quasi nescientibus evenit tribulatio, quia eam non agnoscunt. Econtrario in medio tribulationis sunt, qui in hac vita degentes, eam totam tribulationem esse et miseriam agnoscunt, legentes hunc incolatum. Si ambulavero. quasi2 : Illos ita, sed si ego ambulavero in medio tribulationis, id est si in hac vita fuero {191.1209A} quasi in medio tribulationis, eam totam miseriam reputans et veram patriam querens, vivificabis me. Aliter vero non vivificat aliquem, nisi sit in medio tribulationis. Unde: Beati qui lugent; et: Ve ridentibus (Mt. V; Lc. 6). Et super iram inimicorum meorum extendisti manum tuam, id est super id quod possunt inimici est manus tua. Possunt enim ut plus occidere, sed non a te separare.
2 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: Super iram inimicorum tuorum extendisti manum tuam, id est amplius vindicas inimicos meos, non diutius licet eis conterere me, quia vel moriuntur, vel convertuntur, ut pauci iam aperte impugnent nomen Christianum. 295 Quanta ira inimicorum seviebat, quando sanguis martyrum fundebatur! sed ecce illi qui martyres persequebantur, memorias {191.1209B} martyrum inquirunt.
marg.| ALCUINUS.] Vel ita: Et super iram inimicorum meorum extendisti manum tuam, id est hoc ipsum quod irascuntur mihi. Tua est in illis animadversio, id est punitio. Est enim irasci eis pena, non tantum culpa. Dum ergo hoc promittis, super eos vindicte manum extendis. Et salvum me fecit dextera tua, non sinistra, que temporaliter salvat. [AUGUSTINUS.] Et est quedam salus in dextera, est alia in sinistra. Salus temporalis in sinistra est, salus eterna in dextera. Non habet Deus in se dexteram vel sinistram, sed dextera Dei dicitur felicitas eterna, sinistra felicitas temporalis. Aliquando ergo non salvat in sinistra sanctos suos, sed semper salvat eos in dextera; impios autem plerumque salvat in sinistra, non autem in dextera. Et {191.1209C} quasi quis diceret: Quare tu non vindicas? respondet:I
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 137,8 
IX
prol.|
marg.| Dominus retribuet [AUGUSTINUS.] vel retribues, vel retribue, alia littera. quasi3 : Ego non retribuo, sed Dominus retribuet pro me, quia ego non possum, nec debeo. Unde Apostolus: Non vosmetipsos defendentes, carissimi, sed date locum ire (Rm. 12). Unde: Mihi vindictam et ego retribuam, dicit Dominus (Dt. XXXII). Vel hic est alius intellectus non negligendus, et forte magis est intelligendus; tangit illud quod in Evangelio legitur de Christo, {191.1209D} qui cum vellet solvere censum pro se et pro Petro, illis qui tributum exigebant, dixit Petro: Vade, et mitte hamum in mare, et piscem qui primo ascenderit tolle, et aperi os eius, et invenies staterem, id est duas drachmas (Mt.  XVII). Stater enim genus est ponderis habens quatuor drachmas. Et addidit: Da illis pro me et pro te (ibid.). Hoc specialiter fecit Christus, qui quod non rapuit, pro nobis solvit (Col. 1). Christus ergo primus piscis, hamo mortis captus, primus surgens de mari, quia primogenitus a mortuis, in cuius ore invenimus duas didrachmas, id est quatuor drachmas, scilicet quatuor Evangelia, quibus a vexationibus huius seculi liberamur, ne iam debitores remaneamus. Ibi enim omnia peccata nostra solvuntur. Pro nobis ergo reddidit, qui pro {191.1210A} se nihil debuit, in quo princeps mundi peccatum non invenit quare occideret (Io. 14). Ideo iste humiliter ait: Domine, retribue etc. quasi4 : Salvasti me, et hoc gratia tua, qua retribues pro me pretium redemptionis. Et, o Domine, misericordia tua est in seculum, id est in eternum. Et ideo nolo diem hominis, qui temporalis est; sed eternum per misericordiam tuam. Et, o Domine, ne despicias opera manuum tuarum, id est ne despicias nos quod homines sumus, quod creati a te sumus, vel quod iustificati a te sumus, et creati in bonis operibus (Eph. 2). Opera ergo tua in nobis videas, quia opera nostra si videris, damnas; tua si videris, coronas.J
J ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
4 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 137), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_137)
Signaler un complément d'information

Notes :