Glossa magna

Psalmus 70

Numérotation du verset Ps. 70,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 70) Reg13 (42v-44r) D30 Rusch PL113 Ps-G
psalmus
David filiorum
Ionadab
et priorum captivorum1.
1 In finem] om. D30 | captivorum] + Vox Christi ad Patrem D30
Numérotation du verset Ps. 70,I 

In te
Domine speravi
non confundar
in eternum ¦
Numérotation du verset Ps. 70,2 

in iustitia
tua
libera me
et eripe me.
Numérotation du verset Ps. 70,II 

Inclina ad me
aurem tuam ¦
et salva me.
Numérotation du verset Ps. 70,3 III

Esto mihi in Deum protectorem †
et in locum
munitum ¦
ut salvum me facias.
Numérotation du verset Ps. 70,IV 

Quoniam
firmamentum meum ¦
et refugium meum
es tu.
Numérotation du verset Ps. 70,4 V

Deus meus
eripe me
de manu
peccatoris ¦
et de manu
contra legem agentis
et iniqui.
Numérotation du verset Ps. 70,5 VI

Quoniam tu es
patientia mea Domine ¦
Domine spes mea
a iuventute mea.
Numérotation du verset Ps. 70,6 VII

In te confirmatus sum
ex utero ¦
de ventre matris mee
tu es protector meus.
Numérotation du verset Ps. 70,VIII 

In te
cantatio
mea
semper ¦
Numérotation du verset Ps. 70,7 

tamquam
prodigium
factus sum multis
et tu adiutor
fortis.
Numérotation du verset Ps. 70,8 IX

Repleatur os meum laude ¦
ut cantem gloriam tuam
tota die
magnitudinem tuam.
Numérotation du verset Ps. 70,9 X

Ne proicias2 me
2 proicias] a suscrit, om. glos.
in3 tempore senectutis ¦
3 in] b suscrit, glose omise.
cum defecerit
virtus
mea
ne4 derelinquas me.
4 ne] c suscrit, glose omise.
Numérotation du verset Ps. 70,10 XI

Quia5 dixerunt
5 quia] f suscript., sententia om.
inimici mei mihi
mala6 ¦
6 mala ΩS Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 40, 6] om. D30 Ps-G
et qui custodiebant
animam meam
consilium fecerunt
in unum.
Numérotation du verset Ps. 70,11 XII

Dicentes
Deus dereliquit
eum †
persequimini
et comprehendite
eum ¦
quia non est qui eripiat.
Numérotation du verset Ps. 70,12 XIII

Deus ne elongeris a me ¦
Deus meus in auxilium meum respice.
Numérotation du verset Ps. 70,13 XIV

Confundantur
et deficiant
detrahentes
anime mee ¦
operiantur
confusione
et pudore
qui querunt
mala mihi.
Numérotation du verset Ps. 70,14 XV

Ego autem semper sperabo ¦
et adiiciam
super omnem
laudem tuam.
Numérotation du verset Ps. 70,15 XVI

Os meum
annuntiabit
iustitiam
tuam ¦
tota die
salutare tuum.
Numérotation du verset Ps. 70,XVII 

Quoniam non cognovi
litteraturam7 †
7 litteraturam] negotiationes Reg13 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 70,16 

introibo in potentias8
8 potentias] appel de note :« l »
Domini ¦
Domine memorabor
iustitie
tue solius.
Numérotation du verset Ps. 70,17 XVIII

Deus docuisti me
a9
9 a D30 Ω R] ex K7 Ps-G
iuventute mea
et usque nunc ¦
pronuntiabo
mirabilia
tua.
Numérotation du verset Ps. 70,18 XIX

Et
usque in senectam10
10 senectam] senecta Ps-G (R F) Ps-R (A H N S) Ps-γδες Ps-Moz
et senium ¦
Deus ne derelinquas me.
Numérotation du verset Ps. 70,XX 

Donec annuntiem brachium tuum ¦
generationi omni
que ventura est.
Numérotation du verset Ps. 70,XXI 

Potentiam
tuam
Deus
Numérotation du verset Ps. 70,19 

et iustitiam
tuam11
11 Deus - et iustitiam tuam] inv. Ps-G D30
usque in altissima
que fecisti
magnalia ¦
Deus
quis similis tibi ?
Numérotation du verset Ps. 70,20 XXII

Quantas ostendisti
mihi
tribulationes
multas
et malas †
et conversus
vivificasti me ¦
et de abyssis terre
iterum
reduxisti me.
Numérotation du verset Ps. 70,21 XXIII

Multiplicasti
magnificentiam12
12 magnificentiam Ps-G ] iustitiam Reg13 cum Ps-R
tuam ¦
et conversus
consolatus13 es me.
13 consolatus Ps-G ] exortatus Reg13 cum Ps-R .
Numérotation du verset Ps. 70,22 XXIV

Nam et ego confitebor tibi
¶Codd. : Reg13 | Nam] om. pr. m. lemmatis Reg13 .
in vasis psalmi
veritatem tuam Deus ¦
psallam tibi
in cithara
Sanctus14 Israel.
14 Sanctus Ps-G ] Deus Reg13 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 70,23 XXV

Exultabunt labia mea
cum cantavero tibi ¦
et anima mea
quam redemisti.
Numérotation du verset Ps. 70,24 XXVI

Sed
et lingua mea
tota die
meditabitur iustitiam tuam ¦
cum confusi
et reveriti fuerint
qui querunt mala mihi.

Psalmus 70

Numérotation du verset Ps. 70,1 
prol.|
prol.| {191.645B} In te, Domine, speravi. Titulus: Psalmus David {191.645C} filiorum Ionadab, et priorum captivorum. [AUGUSTINUS.] Psalmus iste de commendatione gratie est que fere singulis syllabis hic commendatur. Quidquid enim boni sumus, misericordia Dei sumus. Quidquid ex nobis mali sumus, ut tota spes nostra in Deo sit, non in nostris viribus. Quod autem filiorum Ionadab mentio fit in titulo, sciendum quia Ionadab commendatur a Ieremia, qui filiis precepit ne biberent vinum, nec in domibus, sed in tabernaculis habitarent (Ier. XXXV), cui illi obedierunt, quasi hoc Deus preciperet. Licet enim Deus hoc non preciperet, preceperat tamen ut filii obedirent parentibus; quod et debent, nisi patres aliquid contra Deum iusserint. Unde et Deus benedixit eis propter obedientiam, {191.645D} eosque per Ieremiam. Obiicit filiis Israel, qui nolunt obedire Deo Patri spirituali, sicut illi patri carnali. Unde suadet Ieremias filiis Israel ut parent se captivitati, nec resistant voluntati Dei. Inde ergo videtur sumptus titulus huius psalmi. Cum ergo dixisset, filiorum Ionadab subiecit, et eorum qui primi captivi ducti sunt, non quia filii Ionadab captivi ducti sint, sed potius oppositi sunt filiis Israel, captivandis peccato inobedientie. Filii namque, Israel, captivati sunt primi et secundi, et tertii, sed non de his sonat psalmus: potius de nobis qui captivamur in legem peccati, que est in membris (Rm. 7). Unde magis commendatur gratia liberatoris, qui sumus filii Ionadab, id est spontanei. Ionadab enim interpretatur spontaneus {191.646B} Domini, id est qui ex voluntate servit. Filii ergo Ionadab sunt filii obedientie, scilicet qui ex dilectione serviunt, et ipsi sunt captivi secundum legem {191.646C} carnis, sed cur primi captivi dicimur, iam elucet, quia per inobedientiam primi hominis, in quo omnes peccaverunt, captivi sumus; et in comparatione filiorum Ionadab omnis obedientia culpata est. Merito ergo primi captivi dicuntur, quia primus homo de terra terrenus, cui similes sumus. Secundus de celo celestis, a quo liberamur. Et est sensus tituli: Psalmus iste, David prophete est filiorum Ionadab, et priorum captivorum, id est filii spontanei, id est obedientie. Cantatur psalmus iste et his qui primi captivi ducti sunt, id est pertinentes ad primum hominem propter primum primi captivi, quia prius est quod animale est, propter secundum hominem, secundi redempti. His cantatur {191.646D} psalmus, ut discant per gratiam reverti, qui ex se mali sunt. [CASSIODORUS.] Vel ita, ut per filios Ionadab omnes obedientes accipiamus, per primos captivos omnes inobedientes. Monemur enim in titulo devotionem habere filiorum Ionadab, non contumaciam Iudeorum, qui captivi esse meruerunt, quia frequenter moniti noluerunt corrigi. Historia enim sic habet in libro regum (4Rg. XVII, 25). Igitur Iudei, pro lege Domini contempta, dediti sunt prime et secunde captivitati et tertie; sed ut corrigerentur, antequam prima veniret, per prophetam prenuntiata est: illi vero consueta nequitia in obstinatione permanserunt, filii ergo Ionadab loco omnium obedientium, priores captivi loco omnium contumacium ponuntur. Et est sensus: [GLOSSA INTERLINEARIS. {191.647A} Haimo. ALCUINUS.] Psalmus iste David est filiorum Ionadab, id est obedientium, quibus cantatur ut perseverent; et priorum captivorum, id est inobedientium, quibus cantatur, ut desistant. Vel priores captivi, sunt in hoc mundo, unde evadi potest; secundi captivi in inferno, unde non potest. Et est sensus; Psalmus iste David est filiorum Ionadab, id est obedientie, et priorum captivorum, id est eorum qui prima captivitate tenentur, que est in hoc mundo. Vel priorum captivorum, id est eorum qui ante erant capti vitiis quam essent filii Christi.
marg.| [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Loquitur autem hic generalis iustus a principio mundi, usque ad finem, totam spem in Deo ponens, et gratiam Dei que gratis datur, summa intentione commendans, ne falso in {191.647B} nobis presumamus, que est intentio psalmi. Modus: Tripartitus est psalmus. Primo petit ab omnibus malis liberari, et laude repleri. Secundo agit de gratia tempore senectutis et senii, ibi ne proiicias me in tempore senectutis. Tertio dicit cui persone sit gratia, et que gratia, ibi Deus quis similis? Generalis itaque iustus, ex captivitate in qua natus est ex Adam, clamat ad Deum dicens, oA
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,1 
I
prol.|
Numérotation du verset Ps. 70,2 
prol.|
marg.| Domine, in te speravi non in me. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Si enim spero in me, vel in mundanis, que caduca sunt, confundor. Ideo {191.647C} non confundar in eternum, etsi hic de peccato confundor non habens fructum in his in quibus erubesco. Non tamen confundar in eternum, id est in futuro.
marg.| Vel ita: Ego iam in Adam confusus sum, sed in Christo non confundar in eternum. Ab Adam ergo recedendum est, et ad Christum accedendum. Libera me a periculis, et eripe me a potestate diaboli, in iustitia non mea, quam si statuo, iustitie Dei non sum subiectus (Rm. 10), sed tua, id est que mihi est a te; non enim de me glorior, gratiam tuam non respuo. Vel in iustitia tua, id est secundum quod iustitia tua exigit. Iustitia enim tua est, ut parcas oranti, quod est et misericordia. Et, o Domine, et si sum indignus ego,B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,II 
prol.|
marg.| Inclina ad me [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] iacentem, egrum, aurem tuam, id est misericordiam; meritum enim non attingit ad illum. Hec confessio humilitatis est. Qui enim hoc dicit, confitetur quia iacet veluti eger prostratus medico stanti; et salva me ab egritudine que intus est. Unde alibi: Ab occultis meis munda me (Ps. 18). EtC
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,3 
III
prol.|
marg.| Esto mihi in Deum protectorem [AUGUSTINUS.] ne ad me perveniant iacula inimici. Ideo dico ut protegas, quia ego me protegere nequeo, et tu qui fuisti metus fugienti Ade, iam esto mihi in locum munitum, {191.648A} vel refugii, ad quem qui refugit tutus est, quia sic in alto est, ut nihil timeat. Unde subdit, ut salvum me facias; in alio enim salvus esse non potero,D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,IV 
prol.|
marg.| Quoniam firmamentum [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] duobus predictis duo alia reddit. quasi1 : Esto mihi in Deum protectorem, et eris, quoniam firmamentum meum es tu, id est per te sum firmus contra omnes tentationes. Hoc refertur ad protectorem. Dico esto mihi in locum refugii, et eris, et, id est quia refugium meum es tu, non aliud, quia sicubi ero infirmatus ex me, ut adhuc captivus ad te refugio, quia quantumcumque firmus sum ex gratia, quamdiu agitur in corpore peccati, semper timendum est. Et {191.648B} refertur hoc ad locum munitum.E
E ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,4 
V
prol.|
marg.| Deus meus, eripe me. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Repetit quod supra dixerat, determinando a quibus postulet eripi. quasi2 : Quia in te speravi, ideo, Deus meus, eripe me de manu, id est de potestate, ne vi vel insidiis ducat ad peccatum, peccatoris, generaliter, ubi laborat iste iam a captivitate liberandus, id est ab exterioribus hostibus libera me. Unde alibi: Ab alienis parce servo tuo (Ps. 18): Deinde peccatorem subdividit per partes, dicens: Et de manu, id est de potestate contra legem agentis, id est transgressoris, et iniqui, id est simpliciter sine {191.648C} lege peccantis. Duo enim sunt genera peccatorum: alii legem acceperunt, ut Iudei et Christiani: alii non, ut pagani. Ideo dico, eripe,F
F ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,5 
VI
prol.|
marg.| Quoniam tu es patientia mea, Domine [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quia non in me est ut eos patiar, sed a te: tu es patientia, quia tu es spes mea, Domine, a iuventute mea, vel potius sic: Tu es patientia mea, et quia es patientia, ideo es spes mea, Domine, a iuventute mea, id est a conversione mea. Vel quia in iuventute idoneus est homo ad pugnam, dicit: Tu es spes mea a iuventute mea, id est ex quo cepi sperare in te et contra diabolum pugnare, non sperabam, tamen fuisti protector meus, qui {191.648D} salvum duxisti me ad tempus, quo discerem sperare in te. A iuventute ergo es spes mea, id est ex quo me armasti fide, spe et caritate, et ceteris virtutibus, pugnaturum contra diabolum. Iuvenis pugnat, sed cadit, nisi Deus sit spes eius. Et non solum a iuventute, sed etiam ab infantia profuisti mihi, quiaG
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,6 
VII
prol.|
marg.| In te confirmatus sum [CASSIODORUS.] non infirmatus ex utero, scilicet dum in utero Ecclesie rudimento fidei concipimur, post ex aqua et Spiritu sancto regeneramur. Unde subdit, ut natus exivi de ventre matris mee tu es protector meus. Propter que,H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,VIII 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 70,7 
prol.|
marg.| In te [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] non in falsis diis est, cantatio mea, id est laus mea. Et hoc, semper, et in presenti, dum per fidem ambulo, etiam in futuro dum per speciem videbo, quia nec tum equatus angelis obliviscar gratie, que me liberavit.
marg.| Vel ita: Tu es protector, et in te cantatio mea, id est delectationi est mihi in te esse. Et hoc, semper, ut continua sunt beneficia. Unde, tamquam prodigium factus sum multis.
marg.| [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Vel ita continua, et in presenti et in futuro laudabo, sed hic tempore spei, tempore gemitus, tamquam prodigium factus sum multis, qui mihi insultant, quia credo quod non video, et vias eorum respuo; {191.649B} sed tamen non timebo; et id est quia tu es adiutor fortis, ut vincam, non modo protector. Et ideo hec imputatio, vel impugnatio illorum est negligenda, ubi virtus Dei favet, contra quam nihil stat.I
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,8 
IX
prol.|
marg.| Repleatur os meum laude. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CassioD } Dixit beneficia Dei, nunc petit ut gratias agere possit. Nam si Deus os non replet, non ardet desiderium. quasi3 : Quia es adiutor, ideo, Repleatur os meum laude, id est fac me ad proximum indesinenter te laudare. Vel ita continua: In te est cantatio mea. Et ideo, ut cantare possim, repleatur os meum laude ut cantem gloriam tuam. {191.649C} Gloria est laudatio ore multorum celebrata. Et, tota die [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est sine intermissione: in prosperis, quia consolaris; et in adversis, quia corrigis. Cantem magnitudinem tuam, quia antequam essem, fecisti, cum essem, salutem dedisti; cum peccassem, ignovisti; conversum vivificasti, perseverantem coronasti. Nomine ergo magnitudinis omnia concludit.J
J ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,9 
X
prol.|
marg.| Ne proiicias me. [CASSIODORUS. REMIGIUS, AUGUSTINUS.] Secunda pars, ubi agit de gratia senectutis et senii danda. quasi4 : Tu es spes mea a iuventute mea. Tu {191.649D} etiam ne proiicias me in tempore senectutis, quando fessa virtus indiget plus iuvari. Et que est senectus? ecce, cum defecerit virtus mea, id est cum patientia pulsata mollescet, Deus, ne derelinquas me, quia tunc plus indiget iuvari. Vel cum defecerit virtus mea, id est mei hominis, ut de me non presumam, Deus, ne derelinquas me. Respondet hic tibi Deus, imo tunc erit virtus mea in te, cum tua defecerit, ut dicas cum Apostolo: Cum infirmor, tunc potens sum (2Cor. 12). Sed quare hoc dico?K
K ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,11 
XI
prol.|
marg.| Quia dixerunt inimici mei mala mihi [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] id est disconfortaverunt me, et qui custodiebant {191.650A} studio decipiendi animam meam, id est qui mihi insidiabantur consilium fecerunt in unum. Gravior est enim fascis qui non dividitur, id est dixerunt communi consilio. Ipsi dico.L
L ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,12 
XII
prol.|
marg.| Dicentes [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] in corde, apud se: Deus ille, scilicet quem sibi Deum facit, dereliquit eum; quem vident calamitatibus fatigatum, putant a Deo desertum. Ergo, persequimini eum, ut tardum; et comprehendite eum, ut invalidum, quia non est qui eripiat comprehensum. Ipsi ita, sedM
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,13 
XIII
prol.|
marg.| {191.650B} Deus ne elongeris a me [CASSIODORUS.] ut gravioribus exponar, sed prope esto. Longe putat, dum tardat. Deus meus in auxilium meum respice, quia scio me affligendum.N
N ¶Codd. : PL191
prol.| Vel hec omnia possunt accipi ex persona Christi, ab illo loco. Ne proiicias me. Unde et Hierony. totum hunc psalmum de Christo exponit. Ait ergo in persona Christi: Ne proiicias me in tempore senectutis. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Senectus etiam in Christo fuit, dum prodigium est factus, dum infirmatus in cruce est et irrisus: quod dicitur senectus, quia ex vetustate nostra assumpsit. Unde Apostolus: Vetus homo noster simul crucifixus est cum illo (Rm. 6). Cum defecerit virtus mea, scilicet humanitatis, Deus ne derelinquas me. Hoc ideo dico: Quia dixerunt {191.650C} inimici mei mala mihi, et qui custodiebant animam meam, consilium fecerunt in unum. Dicitur hoc de Christo, qui inter manus inimicorum factus est infirmus, et quasi nihil posset comprehensus, qui talia habuit ex persona nostra. Unde et de membris eius hoc potest accipi, ut ante diximus, consilium fecerunt in unum, dicentes: Deus dereliquit eum. Unde alibi dicit Christus: Deus, Deus meus, quare me dereliquisti? (Mt. 27) id est quare hi me derelictum putant? malo utique suo. Si enim cognovissent, numquam Dominum glorie crucifixissent (1Cor. 2). Ergo persequimini et comprehendite eum, quia non est qui eripiat. Sic deliberat, quia ad oculum iudicat. Illi ita, sed, Deus, ne elongeris a me, Deus meus etc. O
O ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,{650D} 14 
XIV
prol.|
marg.| Confundantur. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Hoc prius ex persona Christi sic: Respice in auxilium meum, econtra, confundantur, te mihi subveniente. Et ita factum est, quia deposita Dei non mutantur. Et deficiant, me patiente, detrahentes anime mee, silicet Iudei, qui rectis oblatrant: et ne resipiscant, operiantur confusione et pudore, quia defecerunt qui querunt mala mihi, scilicet Iudei.P
P ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,15 
XV
prol.|
marg.| Ego autem semper sperabo, et adiiciam super omnem {191.651A} laudem tuam [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] preteritam, ut que tibi lex precepit offerri in sacrificiis visibilibus, ego cum populo redempto deportem tibi in moribus. Vel super omnem laudem tuam, aliorum, id est de aliis rebus tibi exhibitam, quia et si laudatur Deus in omnibus aliis, nondum in eo quod suscitavit carnem mortalem in vitam eternam, que laus est adiecta Deo per resurrectionem Christi. Adiectio ergo laudis est post creationem et gubernationem omnium rerum. Laus de incarnatione et resurrectione, quod sequentia docent.Q
Q ¶Codd. : PL191
prol.| Ex persona quoque Ecclesie hoc totum accipi potest sic; Confundantur contra hoc quod presumunt de iustitia sua et viribus suis, ut cognoscant peccata sua. Et est oratio pro malis, et deficiant a perversis {191.651B} viribus detrahentes anime mee, vel committentes animam meam, id est provocantes nos ut Deo resistamus; quod est committere bellum contra Deum, ut faciunt illi quibus non placet Deus in suis adversis; quod est eum habere iniustum. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Committitur etiam anima, si odit eos a quibus patitur, et operiantur, quasi velo verecundie, confusione, de mala conscientia peccatorum, et pudore, vel verecundia, propter modestiam, qui querunt mala mihi: quod fecit uxor etiam ipsi Iob: Dic aliquid in Deum et morere (Iob. 2). Et uxor Tobie: Ubi sunt iustitie tue? (Tob. 2) Hoc dicebat ut displiceret illi Deus, qui eum fecerat cecum. Et est, qui querunt mala mihi, id est pravi suasores illi committunt animam, et querunt mala. Ego autem semper {191.651C} sperabo, sicut illi desperant; et adiiciam super omnem laudem tuam. Id est super laudem perfectam quia omnis, id est perfecta esset laus tua, et nihil laudi deesset, si damnares peccantes, quia iustitia esset, sed quia et hos liberas, adiiciam super omnem laudem tuam.R
R ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,16 
XVI
prol.|
marg.| Os meum. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Hic loquitur Ecclesia. quasi5 : Hoc in me faciam, et non tantum in me laudabo; sed etiam ad proximum. Et hoc est, os meum annuntiabit gentibus, iustitiam tuam. Id est Christum, per quem impleta est iustitia, sed ne aliter acciperes, addit salutare tuum et hoc tota die, id est in prosperis et in adversis, quia nec prospera nec adversa me retrahent a laude. Vel ita Tota {191.651D} dies dicitur dies cum sua nocte, quia nox diei servit, non dies nocti. Nox vero, caro nostra est, dies iustitia est. Quidquid ergo fit in carne, velut in nocte iustitie, tamquam diei serviat, et quidquid fit ex precepto Dei, non propter emolumenta carnis fiat, ne dies nocti serviat, sed propter iustitiam, ut diei nox serviat. Ergo annuntiabit salutare tuum tota die, id est ita ut quidquid in carne gero iustitie serviat. Vel ita, inde additio laudi, quia, os meum annuntiabit iustitiam esse tuam, non meam, quia iustitia tua in me est, non mea. Et annuntiem salutare esse tuum, non meum, quia Domini est salus, non hominis. Et hoc tota die hoc non mutatur, predicabo salutare tuum, tota die.S
S ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,17 
XVII
prol.|
marg.| Quoniam non cognovi negotiationes [AUGUSTINUS.] Alia littera: Non feci nec approbavi ea que faciunt avidi negotiatores. Nam avidus acquirendi, pro damno blasphemat, pro pretiis rerum mentitur, et peierat: et ita, tota die non est in ore eius laus Dei, sed hec vitia sunt hominis, non artis que sine his vitiis agi potest, sicut et in omnibus artibus male agitur, non ex eis, sed ex hominibus. Ars enim nescit vitium, de alia ergo negotiatione hic dicit. Negotiatio Grece ab actu dicitur: Latine, a negotio. Negotiatores ergo actuosi sunt, scilicet Iudei et alii qui ab eo quod agunt, presumunt; opera sua laudant. Et ideo non perveniunt {191.652B} ad gratiam, que hic commendatur ut nemo de se glorietur. Qui vero gloriatur tamquam negotiator de templo a Domino expellitur, qui eiecit vendentes et ementes de templo (Io. 2). Econtra requies est in Deo, qui iustificat. Illi negotiatores potius sunt inquieti quam boni operatores. Unde et dicuntur negotiatores, quia negant otium, de quo dicitur: Vacate et videte, quoniam suavis est Dominus (Ps. 45). Et est, non cognovi negotiationes, id est de actibus presumentes, et ex operibus suis iustitiam querentes. Vel ita secundum litteram nostram. Ubi enim quidam codices habent negotiationes, alii habent litteraturam, que interpretum diversitas forte unum sensum ostendit, non errorem inducit. Queramus ergo litteraturam, quam non cognovit iste in cuius {191.652C} ore semper est laus. Est quedam litteratura Iudeorum. Iudei enim legem acceperant, quod non gentes qui gloriabantur, non de gratia, sed de littera, que convincit, non adiuvat; morbum detegit, sed non curat; infirmos prodit, sed non sanat. Hec est piscina, que in quinque porticibus habet multitudinem egrorum languidorum exspectantium aque motum; angelus autem Domini descendebat in piscinam, et movebatur aqua, et unus sanabatur (Io. 5). Quia lex Mosaica in quinque librorum porticibus egros habet, nec sanat. Sed cum Angelus magni consilii (Is. 9), id est Christus venit, turbatur aqua, id est Iudei crucifigunt, et sanatur unitas corporis Christi. Lex etiam est baculus Elisei per servum missus ad suscitandum mortuum, quo non surrexit {191.652D} mortuus. Venit ergo ipse Eliseus, et cum vivus esset Eliseus et adultus, contraxit magnitudinem suam et coaptavit se puero mortuo, et surrexit mortuus (4Rg. 4). Hic est Christus, qui per servum, scilicet Moysen, misit baculum, id est legem ad suscitandum mortuum in peccato; sed quia legis baculus non potuit vivificare, venit ipse Eliseus, id est Christus, et contraxit suam magnitudinem ad mortui parvitatem, quia semetipsum exinanivit, formam servi accipiendo (Phil. 2), et coaptavit se mortuo, quia habitu inventus est ut homo (ibid.), et ita surrexit mortuus; dum vero Eliseus misit baculum ad suscitandum filium hospite, nesciebat quid ageret, id est quid illo actu significaretur. Et {191.653A} est sensus, quasi diceret: Quare annuntiabo salutare tuum? Quoniam non cognovi litteraturam, id est non approbavi quemquam ex operibus legis iustificari (Rm. 3), sed reprobavi de littera legis presumentes, a gratia resilientes, et figuras legis sectantes: et hi sunt negotiatores, qui opera sua extollunt. Et per hoc introibo in potentiam, id est in virtutem Christianam, que est Domini, non mea, ut qui de se gloriantur. Et, o Domine, tunc memorabor iustitie tue, non legis mundane solius, quia nihil prorsus sum ex me. Ideo memorabor, quia, o.T
T ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,18 
XVIII
prol.|
marg.| Deus docuisti [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] per libros, vel inspirando, quid eram et quid dederis iustitie tue, ut {191.653B} memorarer iustitie tue solius; Ex iuventute mea, Id est ab initio fidei qua me innovasti, qui me feceras; et usque nunc, id est etiam post fidem, quia sicut ab initio fidei, sic, post es necessarius, quia nec nunc per me quidquam possum. Et ego, ut non ingratus, pronuntiabo mirabilia tua, scilicet quod me regis, quod in via posuisti, quod me vivere facis, quem in anima suscitasti; quod mirabile est. Quid enim mirabilius quam mortuos anima suscitare? Suscitatus corpore vivit, etiam absente suscitatore, sicut Lazarus Christo corporaliter absente (Io. 2), quia vita corporis anima est; sed anima suscitati non vivit sine Deo, qui est eius vita. Hec est ergo gratia mirabilis, ut suscitet mortuos. Et post sit nobiscum, ne moriamur, hoc est a iuventute etc. {191.653C} Et nunc o Domine, sicut cepisti, ita perfice. Et hoc est.U
U ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,19 
XIX
prol.|
marg.| Et usque in senectam et senium [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est usque ad ultima mea, Deus, ne derelinquas me, quia nisi usque ad ultimum meum gratia mecum sit, nihil ero. Vel distinguuntur hic quatuor tempora Ecclesie, velut quatuor etates. Iuventus enim Ecclesie fuit tempore martyrum, quando fortes erant. Progrediente vero tempore, est nunc, id est per nunc. Significatur enim progrediens tempus, quod modo est, cum fides per Ecclesias proficit. Inde senecta, scilicet gravitas, quando incipiet frigescere {191.653D} caritas, cum tempora mundi decrescunt, post in fine seculi erit senium, id est decrepitum, quando abundante iniquitate refrigescet caritas multorum (Mt. 24), cum Antichristus veniet, et vita optato fine claudetur. Hec opus fuit dici in Scripturis propter illos qui dicunt quod ad parvum tempus sint Christiani. Contra quos Dominus dicit: Vobiscum sum usque ad consummationem seculi (Mt. 28). quasi6 : Memorabor iustitie tue solius, quia, tu Deus, docuisti me, sicut ante diximus ex iuventute mea, id est ex tempore martyrum, quo dimicare cepi; et usque nunc, id est ad progrediens tempus: quod modo est, per spatia temporum crevit doctrina, et ego doctus pronuntiabo mirabilia tua, scilicet quod de iniquo sum factus iustus, {191.654A} scilicet idem quod prius. Et, quia a iuventute doctus, predicavi iustitiam Dei, usque in senectam, quando incipiet frigescere fides, et usque in senium, id est in finem seculi, Deus ne derelinquas me, id est nec in etate matura, vel etiam iam finitima deseras me, ut non gaudeant illi qui dicunt: Ad tempus erunt Christiani, et ut ego usque ad finem laudes predicem. Unde subdit:V
V ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,20 
XX
prol.|
marg.| Donec annuntiem. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Alii tantum notant hic tria tempora Ecclesie, vel etates idem significantes per nunc et senectam. Donec annuntiem. quasi7 : Ne derelinquas me, donec annuntiem, brachium tuum, id est Christum, generationi {191.654B} omni, per successiones, que ventura est usque in finem seculi.W
W ¶Codd. : PL191
7 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,21 
XXI
prol.|
marg.| Potentiam tuam. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Hic ostendit quid prestitit brachium. quasi8 : Ne derelinquas, o Deus, donec annuntiem potentiam tuam liberandi, qua per incarnationem captivos liberas, et iustitiam tuam puniendi, qua hominem peccantem iusto iudicio damnas. Ego dico ducens predicationem meam, usque in altissima, super que est Filius Dei, id est usque ad hominem exaltatum super altissima, quia homo Deus sedet ad dexteram Patris, regnans cum eo. Dico, annuntiem potentiam et iustitiam, que duo fecisti magnalia. {191.654C} Utrumque enim mirabile est per gratiam redimi hominem qui per iustitiam damnatus erat; per iustitiam enim Adam expulit a paradiso, per gratiam latronem accepit. Vel ita: Ne derelinquas donec annuntiem potentiam, qua homo potens est ad bonum esse, tuam, non hominis, quia nihil est homo ex se, et iustitiam, qua iustus est homo esse, tuam, non hominis, o Deus, et ne putes quod solus homo egeat gratia, quia pervenit gratia tua, usque in altissima que fecisti magnalia, quia eos qui sunt in altissimis, id est omnes ordines celestes fecit Deus per gratiam, cum non essent, magnos, et quod iuste et beate vivunt, et continet in eo quod sunt.X
X ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 70,22 
XXII
prol.|
marg.| {191.654D} Deus, quis similis tibi? [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] Tertia pars, ubi dicit cui persone que gratia sit, scilicet captive, que est utraque resurrectio mentis et corporis. Unde promittit gratias. quasi9 : Tua potentia est in altissimis. Et cum hoc sit, o Deus, quis similis tibi in natura vel potentia? nullus, quia nil tibi simile. Et tamen homo stultus se extollit, et credit diabolo suggerenti: Eritis sicut dii (Gn. 3). Et inde captivus. Y
Y ¶Codd. : PL191
9 quasi] + dicat PL
prol.| Omnis enim Adam similis, dum perverse vult esse similis Deo, cadit in captivitatem. Unde clamet ad eum a quo cecidit: Deus, quis similis tibi? Est autem alia similitudo bona, qua homo iustus qui diligit inimicos et benefacit eis, similis est Deo, ad cuius similitudinem et imaginem factus est, qui solem {191.655A} suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super iustos et iniustos (Mt. 5). Et hec est similitudo obedientie, non superbie; imitationis, non equiparationis. Est ergo bene similis Deo, qui credit Deum summum esse, et nullo egere; se vero, non per se, sed per eum esse. Qui vero per se vult esse ut Deus, a nullo est; perverse vult esse similis Deo, ut diabolus qui noluit sub eo esse et homo qui ut servus noluit teneri precepto, sed voluit ut nullo sibi dominante esset quasi Deus, que est perversa similitudo. Precepit quippe ei Deus nullo indigens, ne comederet de ligno scientie boni et mali (Gn. 2), ad probandum quantum esset bonum obedientie. Z
Z ¶Codd. : PL191
prol.| Arbor vero illa quidquid esset cuiuscumque pomi, ideo dicta est lignum scientie boni vel mali, quia {191.655B} homo qui nollet bonum a malo discernere per preceptum, discreturus erat per mali experimentum, ut tangendo vetitum, inveniret supplicium. Bona quidem erat arbor in sui natura, et bonus eius fructus, et sic numquam perfectus [f. perfectius] potuit demonstrari bonum obedientie, quam prohibendo a bono, ut ex inobedientia tantum sit pena, non a re mala et ex obedientia palma. Si enim res mala esset que prohiberetur, videtur etiam sine prohibitione esse vitanda, nec ex sola inobedientia pena secuta, sed ex re mala non vitata. Nunc vero cum arbor bona sit prohibita, solam obedientiam palmam invenisse, et solam inobedientiam incurrisse penam manifestum est. Inde iste captivus clamat: Deus quis similis tibi? nullus.AA
AA ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,22 
XXII
prol.|
marg.| Mihi autem volenti perverse simulari quantas ostendisti [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est iuste immisisti tribulationes, id est passiones, et merito qui recedit ab eo quod bonum est ex se et beatitudo, miser est. Ostendisti, dicit, quia scit illas prodesse, utique multas quantitate, et malas qualitate. Ecce iustitia in peccantibus. Sed hec disciplina qua me flagellasti, admonitio fuit conversionis, non deserti captivi. Unde sequitur: Et tamen conversus [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] dum me utique convertisti, vivificasti me. Ecce clementia in conversis. {191.655D} Et de abyssis terre, id est de subversione peccati, iterum spe reduxisti me. Primo enim cum natura nostra Verbo Dei unita, propter nos surrexit, reducti sumus de abyssis terre. Unde, dum credimus in eum, redimus in eum, et fit prima resurrectio anime, que spe iam surrexit cum eo. Unde Apostolus: Si surrexistis cum Christo etc. (Col. 3). Unde hic dicit: Iterum reduxisti me. Item secundo, iterum reducemur, quando corpore resurgemus; unde postea dicet, vel iterum, id est sepe reduxisti me, et sic in iam reductis speAB
AB ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,23 
XXIII
prol.|
marg.| Multiplicasti [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quia per diversa subvenit Deus, magnificentiam tuam, {191.656A} vel iustitiam, scilicet flagella, quia nec filiis parcis a flagello. Et conversus consolatus es me, per Scripuras et premia. Consolatus dicit quia et si districte castiget, tristes tamen esse non sinit. Unde generalis iustus veritatem psallere confitetur. Nam et ego. Vel secundum quosdam talis littera est, ibi consolatus es me, et de abyssis terre iterum reduxisti me. Hec reductio in futuro erit. Secundum corpus dico, consolatus es me: quod ab effectu ostendo.AC
AC ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,24 
XXIV
prol.|
marg.| Nam et ego. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Vel ita continua, secundum aliam litteram: Reduxisti me, ego autem confitebor tibi in vasis psalmi vel psalmorum. {191.656B} Psalmi pulchre dicuntur vasa veritatis, quasi spiritualia dolia vinum Domini servantia. Et est, confitebor tibi o Deus, veritatem tuam, id est quod vere Deus es, et in vasis psalmi, id est in decantatione psalmorum, qui sunt vasa veritatis; vel in vasis psalmi, id est in vivificatione spiritus. Vas enim psalmi psalterium est, scilicet organum quod a sursum sonat, quo significatur spiritus, qui spe iam surrexit cum Christo; cithara ab inferiori, et significat corpus, quod etiam resurget. Unde subdit: Et psallam tibi opere, o tu qui es Sanctus Israel in cithara, id est in mortificatione carnis. [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. REMIGIUS, GLOSSA INTERLINEARIS.] Vel confitebor tibi in vasis psalmi, id est in contemplativa vita, et psallam tibi in cithara, id est in exhibitione temporalium. Et hoc {191.656C} faciam exsultando. Unde subdit:AD
AD ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,25 
XXV
prol.|
marg.| Exsultabunt labia mea interiora [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] scilicet labia anime, que iam reducta est primo iterum, cum cantavero tibi id est cum laudabo te in predicatione, et anima mea quam redemisti, que ipsis internis labiis exsultat, quibus tacite clamat ad Dominum. Nec solum anima redempta ad Deum exsultabit.AE
AE ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 70,26 
XXVI
prol.|
marg.| Sed et lingua mea [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] scilicet corporis, quod reducetur secundo, iterum, id est cuius {191.656D} reductio significata est per secundo, iterum; meditabitur iustitiam tuam tota die, id est sine fine, in eternitate: Quando hec exsultatio erit? cum confusi et reveriti fuerint, vel erubuerint, qui querunt mala mihi, id est qui modo insultant, quod erit in fine, scilicet seculi, quando videbunt oculis que numquam crediderunt fieri. Tunc enim locus est sanctis secure exsultationis, cum non licet impiis dominari.AF
AF ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 70), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 08/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_70)
Signaler un complément d'information

Notes :