Glossa magna

Psalmus 56

Numérotation du verset Ps. 56,1 

¶In finem1 ne disperdas2
¶Codd. : (Ps. 56) D30 ΩX1 (titulum Ps. 56 rubricator perperam intervertit cum titulo Ps. 55, deinde corr.) ) Bari1 Bari3 ΩP ΩB Rusch Ps-G, def. ΩF
1 In finem] Titulus ΩB P18 |
2 ne disperdas] disperdas vel corrumpas ΩX1, ne corumpas vel disperdes ΩB P18 (disperdas), + vel corrumpas V (cf. Ps-α Ps-Moz C ) ΩV, psalmus C Amiatinus, psalmus David ne perdas Q |
David
in tituli inscriptione3
3 inscriptione] inscriptionem Q Clementina
cum fugeret4
4 fugeret] fugiret M Q W K, fugisset C Amiatinus
a facie Saul5
5 Saul] Saulis C
in spelunca6*.
6 spelunca Ps-G D30 ΩX1 Ω ΩV ] speluncam Ps-G (G V D) Rusch Ed1530 Clementina, + rubrica ΩB, + Ps. .LVI. P18
Numérotation du verset Ps. 56,2 I

Miserere mei Deus
miserere mei ¦
quoniam
in te confidit7 anima mea.
7 confidit] confidet R F*
Numérotation du verset Ps. 56,2 II

Et in umbra alarum tuarum
sperabo ¦
donec transeat iniquitas.
Numérotation du verset Ps. 56,3 III

Clamabo
ad Deum
altissimum ¦ Deum qui benefecit mihi.
Numérotation du verset Ps. 56,4 IV

Misit de celo
et liberavit
me ¦ dedit8 in opprobrium
8 dedit] et praem. ΩB
conculcantes me.9
9 me] + diapsalma Ps-G (om. cett.)
Numérotation du verset Ps. 56,4 V

Misit Deus
misericordiam suam
et veritatem suam†
Numérotation du verset Ps. 56,5 

et10 eripuit
10 et ΩX1] sub ÷ R² Φ K, om. C I V ΩB , cf. hebr. Ps-R Ps-H, Cor2 (istud ET Hieronymus obelo prenotavit sed talia infinita in psalmodia remanserunt)
animam meam11
11 eripuit – animam meam] inv. ΩB
de medio catulorum leonum ¦
dormivi
conturbatus.
Numérotation du verset Ps. 56,5 VI

Filii hominum
dentes eorum
arma
et sagitte ¦
et lingua12 eorum gladius acutus.
12 lingua ΩX1] linguae R* W, linguam Q
Numérotation du verset Ps. 56,6 VII

Exaltare super celos13 Deus ¦ et14 super omnem terram15* gloria tua16.
13 celos] celes ΩB |
14 et] sub ÷ I ΦRG²VP G² K ΨB |
15 super omnem terram Cor2 (hebr. et anti. et grecus habent SUPER sicut et in ultimo versu) ΩP ΩS ΩV ΩB ΩX1 Bari3 cum Ps-R ; cf. Ps. 56:12 ] in ( in ras. ω² et ωK) omnem terram Ps-G Ps-ζ (ut vid.) Hi D30 Δ Bari1 P18 Rusch, in omni terra Ps-γ M G Glossa media (BL4804 Li58) Ed1455 cum hebr. |
16 gloria tua Hi ΩP ΩV² ΩX1 P18 Rusch Weber ] gloriam tuam W U ΨB* ΩV* ΩB cum Ps-α Ps-δ* |
Numérotation du verset Ps. 56,7 VIII

Laqueum
paraverunt pedibus meis ¦
et17 incurvaverunt animam meam.
17 et] sub ÷ R²
Numérotation du verset Ps. 56,7 IX

Foderunt
ante faciem meam
foveam18 ¦
18 foveam] om. F* ΨB* cum Ps-Moz X
et19 inciderunt 20
19 et] sub ÷ I² |
20 inciderunt] incederunt C I |
in eam. 21
21 eam ] + diapsalma Ps-G ( om. I M W V D Ω ΦG* Ed1455 Clementina )
Numérotation du verset Ps. 56,8 X

Paratum
cor meum
Deus
paratum
cor meum ¦ cantabo et psalmum dicam22*
22 dicam D30 ΩX1 Δ ΩV Bari1 Ps-G ] + Domino Q² W U ΨB* ωK² ( add. interl. et eras.) Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 26:6
Numérotation du verset Ps. 56,9 XI

Exsurge23
23 Exsurge] ÷ex:surge (utroque loco) I
gloria mea† exsurge psalterium
et cithara ¦
exsurgam24
24 exsurgam] ÷ex:surgam I
diluculo. 25
25 <divisio.> gloria mea † Δ ΩB P18 ] gloria mea. D30, gloria mea Hi Bari 1 Bari3 cett.
Numérotation du verset Ps. 56,10 XII

Confitebor tibi
in populis Domine26 ¦ et27 psalmum
26 Domine] om. R |
27 et D F² M² V² ΨB* D30 Δ ΩM ΩJ ΩS ΩV ΩB Ed1455 Rusch Clementina ; cf. Ps. 107:4] om. Cor2 (hebr. et anti. et Hieronymus non interponunt ET neque grecus) Hi Ps-G |
dicam tibi28 in gentibus.
28 tibi] om. ΩB
Numérotation du verset Ps. 56,11 XIII

Quoniam magnificata est
usque ad celos
misericordia tua29 ¦ et usque ad nubes
29 misericordia tua] gloria tua praem. ΩB
veritas tua30.
30 usque ad nubes – veritas tua Ps-G ΩX1Δ Rusch ] inv. ΩV
Numérotation du verset Ps. 56,12 XIV

Exaltare super celos Deus ¦ et super omnem terram gloria tua31.
31 gloria tua ΩX1 etc. ] gloriam tuam ΨB*

Psalmus 56

Numérotation du verset Ps. 56,1 
prol.|
prol.| {191.527C} Miserere mei, Deus. Titulus. In finem, ne disperdas vel corrumpas David in tituli inscriptionem, cum fugeret David a facie Saul in speluncam. Legitur in libro Regum quod David fugiens a facie Saul, venit ad tutissima loca Engaddi, ubi absconditus in spelunca latuit (1Rg. 24). Hanc historiam tangit titulus, sed hoc ab historia nos retrahit quod de tituli inscriptione dicit. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Nullus enim titulus legitur fuisse inscriptus David quem Saul vellet corrumpere, sed Christo qui de David natus est, inscriptus est titulus, quem populus Iudeorum voluit corrumpere, sed quia per Spiritum {191.527D} sanctum, scilicet scriptum erat: Ne corrumpas, ait Pilatus, Quod scripsi, scripsi (Io. 19), cuius spelunca caro vel sepulcrum, accipitur, ubi latuit Christus absconditus, vel incognitus Iudeis. Hoc ergo Propheta, per Spiritum sanctum futurum previdens ait: Ne corrumpas. Et est sensus: Psalmus iste dirigens nos in finem, id est in Christum. Hoc ait ne, tu Pilate, vel tu quicumque disperdas vel corrumpas David, id est Christum, in tituli inscriptione, id est negando Christum esse regem. Quod tituli inscriptio confirmabat, tituli inscriptione dico mutata secundum voluntatem Iudeorum cum fugeret, id est quia fugit a facie Saul, id est a cognitione Iudeorum, in speluncam carnis, scilicet cum in carne tectus nesciretur. Si enim cognovissent, {191.528C} numquam Dominum glorie crucifixissent (1Cor. 2). Vel mutare voluerunt, cum fugeret, id est quia fugit, a facie Saul, id est a cognitione Iudeorum, in speluncam, id est in sepulcro. Tectus, quia cum a cruce vel sepulcro non eripitur, non putatur Dei Filius. Et agit iste psalmus breviter de Christi passione et resurrectione, ubi Christus secundum quod homo orat de passione ita humilis, ut unus de fidelibus ita clamare putetur.
marg.| Intentio. Monet ne quis titulo crucis contradicat, sed Christum regem esse credat.
marg.| Modus : Tripartitus est psalmus. Primo Propheta loquens in persona Domini, quia Dominus in eo loquitur, quasi inter mala exclamat, et predicit liberationem. Secundo per quid fit liberatus, et de quibus dicit, ibi misit Dominus. Tertio post resurrectionem {191.528D} laudes pronuntiat, ibi paratum. Christus ergo secundum quod homo orans ad Patrem, dicit.A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,2 
I
prol.|
marg.| Miserere mei, Deus. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Hoc Christus Patri dicit ex nostro, docens nos orare, qui cum Patre miseretur nostri. Et repetit mei miserere. Repetitio geminata periculum ostendit magnum. Ideo miserere, quoniam in te confidit anima mea. Hec est causa quare debeat obtinere. Hic iam vox corporis adiungitur capiti, et loquens in persona membrorum, et sua, quomodo possit liberari, dicit.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,II 
prol.|
marg.| {191.529A} Et in umora alarum tuarum [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] id est in munimine materne pietatis tue, sperabo: hoc et in membris iugiter facit. Sperabo, dico, donec transeat iniquitas quod in fine penitus in membris complebitur. Usque in finem seculi namque nec iniquitas deerit premens, nec iustitia patiens. Dico, sperabo, et non ero otiosus, imoC
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,3 
III
prol.|
marg.| Clamabo ad Deum altissimum [AUGUSTINUS.] id est Deum qui altissimus est, sed si est altissimus, quomodo audiet te clamantem: experientia prestat fiduciam. Deum dico qui benefecit mihi, quasi expertus sum per hoc quia benefecit, quod et clamantem audiet. Si enim impios quesivit qui eum non querebant, et {191.529B} pro impiis mori voluit, clamantes quomodo non audiet?D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,4 
IV
prol.|
marg.| Misit [HIERONYMUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Hoc prius in persona Ecclesie sic benefecit. Ita bene quia misit Pater Verbum de celo, id est de occulta essentia sua, et de secreta cognitione angelorum. Et per hoc liberavit, id est liberabit me. quasi1 : Quia iam misit Verbum, iam certum est, quasi iam sit, quod liberavit, id est liberabit, et dedit, id est dabit in opprobrium conculcantes me.
1 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita, in persona capitis, ita benefecit, quia, misit mihi de celo auxilium, et per hoc quia misit mihi de celo auxilium, liberavit me, suscitando, {191.529C} exaltando. Et conculcantes me, scilicet qui mortuo insultaverunt, dedit in opprobrium, dispersos ubique, et maxime dum vident eius resurrectionem adorari, quem putabant se exstinxisse.E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,V 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 56,5 
prol.|
marg.| Misit de celo [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Secunda pars, ubi iam declarat quid misit, et de quibus eripuit. Et loquitur in persona membrorum. quasi2 : Misit de celo. Quid autem misit? Misit, inquam, Deus Pater misericordiam suam, id est Christum, Verbum Patris, in quo misericorditer {191.529D} nobiscum egit Deus, quia Christus nobis compatitur, et ex misericordia et pro nobis mortuus est. Et ideo dicitur, misericordiam et veritatem suam, id est Christum, qui retribuit secundum merita, et ex veritate surrexit ad iustificandum nos, ut predixerat. In quo etiam promissiones implentur. Et ideo dicitur veritas: utraque enim in eo continentur, nec una sine altera. Si enim sola fuisset misericordia, licentia nobis esset peccandi. Si vero sola fuisset veritas, non potuisset homo sustinere. Et eripuit, hoc capite dicit, quia misit Verbum, ad hoc utique misit. Et, id est quia, eripuit animam meam, ecce ipse se resuscitavit. Christus enim loquitur et de misso loquitur, ergo de se. Unde eripuit? De medio catulorum {191.530A} leonum, id est populi a principibus seducti. Quid enim passus? Ecce dormivi alta quiete facile excitandus, sicut dormiens. David ad litteram non dormivit in spelunca, sed Christus dormivit in morte. Unde manifestum est hoc de Christo accipiendum esse. Dormivi dico, et conturbatus non utique moturbabo in ratione, sed illis turbantibus sua opinione. Vel conturbatus fui, secundum carnem passionis timore et angustia. Unde: Tristis est anima mea usque ad mortem (Mt. 26). Et alibi: Cepit Iesus pavere et tedere (Mc. 14). Qui turbaverunt?F
F ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 56,VI 
prol.|
marg.| Filii hominum [GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. {191.530B} AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est Iudei qui deberent esse filii hominum. Rectus ordo verborum est: Filii hominum laqueum paraverunt, sed interserit qualiter turbaverint, dicens, dentes, id est irrisiones ipsorum, fuerunt   arma , quantum ad consilia; et sagitte, quantum ad verba. Non ergo se excusent Iudei, quia etsi manus inermes, os armatum est. Unde subdit:   Et lingua eorum gladius acutus dum clamant: « Crucifige crucifige » (Lc. 23). Voces enim ille, scilicet « crucifige », et huiusmodi citam fecerunt mortem, ut gladius acutus. G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,6 
VII
prol.|
marg.| Exaltare [ALCUINUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] verba Christi ad Patrem. quasi3 : Illi ita, sed, o Deus Pater, {191.530C} exaltare super celos, id est fac in me quod altus videaris, super angelos, id est fac me requiescere, resurgere et ascendere. Et per hoc in omnem terram gloria tua dilatabitur. Gloria tua, id est omnes habitatores terre te glorificabunt. Vel ex persona Prophete loquentis ad Christum, hec accipiuntur. Superiora Dominus locutus est, Propheta quidem, sed in persona Domini. Et merito, quia Dominus in Propheta loquitur, quando etiam ex sua persona loquitur Propheta, Dominus per eum loquitur qui ei dictat. Propheta ergo per Spiritum sanctum visis iniuriis Christi, visoque quod in resurrectionem inanes facti sunt Iudei, gaudens exclamat, o Christe, qui videris tantum homo in cruce pendens, exaltare, ut appareas Deus, exaltare, ut qui pendens {191.530D} in cruce, in maiestate cum Patre regnare cognoscaris. Non enim quantum ad se, sed quantum ad homines exaltatur. Exaltare dico, super celos. Ad litteram, quoniam sedet ad dexteram Patris, ut iudicet Iudeos in terra. Et super celos, id est etiam spirituales, quia angelos habet subditos, ut sic etiam in omnem terram gloria tua dilatetur, id est ubique extendatur, quod modo completum est, quia totus mundus ei subiectus est.H
H ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 56,7 
VIII
prol.|
marg.| Laqueum paraverunt [ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] postquam interposuit de sua exaltatione, ceptam narrationem exsequitur. Filii hominum {191.531A} paraverunt laqueum, quasi latenter pedibus meis. Pedes Domini sunt increpationes malorum et promissiones fidelium, quibus quasi pedibus incedebat, cum malos increpabat, et bonis premia promittebat, quibus dolos paraverunt Iudei, ut de adultera quam adduxerunt ante eum, volentes eum quasi necessaria complexione circumvenire, ut vel contrarium legis tenerent, si diceret dimittendam, quam lex precipiebat lapidari; vel deriderent eum, quasi mendacem, si eam morti adiudicaret, qui mansuetudinem predicabat (Io. 8). Et incurvaverunt animam meam, dum eis compatiens sterilis est, ab eis. Vel curvaverunt animam meam, id est voluerunt quasi de celo me ad inferiora deprimere. Laqueum paraverunt, sed non me nesciente.I
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,IX 
prol.|
marg.| Foderunt foveam [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] id est sententiam mortis inclamantes; ante faciem meam, quia sciebat totum quod moliebantur. Hoc factum est dum in eum dixerunt: Reus est mortis (Mt. 26). Et hec agendo, non mihi, sed sibi nocuerunt. Unde sequitur: Et inciderunt in eam, in confossa, id est cauteriata et obscura conscientia cecati.J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,8 
X
prol.|
marg.| Paratum. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. Gl. {191.531C} int.] Tertia pars, ubi post resurrectionem laudes promittit. [quasi4 : Iste parat foveam, sed cor meum, o Deus est paratum ad tolerantiam, ideo ille incidit; ego cantabo. Et repetit ad confirmationem, paratum est cor meum, quasi ita multum. Vel paratum cor meum, ad agendas gratias. Et quia gratie aguntur verbo et opere, repetit, paratum cor meum, ut alterum ad opus, alterum ad verbum referatur. Et qualiter? cantabo et psalmum dicam, id est verbis gratias agam, et operibus, que duo predicte geminationi reddidit, quia ad utrumque paratus. Postea aggratulando carnem alloquitur dicens: OK
K ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 56,9 
XI
prol.|
marg.| Gloria mea [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est o caro mea, {191.531D} que es causa glorie mee, exsurge, id est potenter, quasi ad miraculum faciendum, aggratulatio est, quia certus est unde idem repetit affirmando, aliud addens, subdit: Exsurge, psalterium et cithara. Psalterium a superiori reddit sonum, cithara ab inferiori. Per psalterium et citharam, una caro Christi intelligitur, et duo factorum genera. Una ergo caro Christi surrexit; cum ea, duo organa surrexerunt. In carne enim Christi duo genera sunt factorum, scilicet miracula que per psalterium; et passiones, que per citharam signantur: et hec surrexerunt, quia utraque in gentibus predicantur. Surrexit ergo psalterium et cithara, et confitebitur Domino. Et hoc est, exsurge, psalterium, id est caro, divina operans. Et exsurge cithara, id est caro {191.532A} humana patiens. Exsurge dico, quia certus sum etiam de hora, nam exsurgam diluculo, hora resurrectionis Christi hec est. Vel exsurge diluculo, alia littera. Et sic.L
L ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,10 
XII
prol.|
marg.| Confitebor tibi. [CASSIODORUS.] Hec dicit Christus in membris, id est laudabo te in populis, Domine, et psalmum dicam tibi id est celestem actum persolvam tibi in gentibus, id est inter gentes. Ostenditur hic causa confessionis et psalmi. quasi5 : Ideo confitebor, et psallam.M
M ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 56,11 
XIII
prol.|
marg.| {191.532B} Quoniam magnificata est misericordia usque ad celos. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est quia humanitas Filii ad litteram, usque ad celos perducta est; et veritas tua venit usque ad nubes, id est usque ad predicatores, Nubes sunt prophete et alii doctores qui impleti imbre Spiritus sancti, alios compluunt doctrinis. Unde: Qui sunt hi qui ut nubes volant (Is. 60). Et alibi: Mandabo nubibus meis ne pluant super eos imbrem (Is. 5).
marg.| Vel ita, ut per celos angeli accipiantur, per nubes predicatores, quia celi supra nubes sunt, in quibus celis sedes est angelorum. Et ideo per celos bene angeli accipiuntur. Nubes sunt inferiores celis, id est homines predicatores qui inferiores angelis, qui adhuc in caliginosa carne {191.532C} sunt, qui habent lumen scientie in se, sed occultum de quibus Dominus coruscat miraculis, tonat minis, pluit doctrinis. Magis ergo pertinet veritas ad celos id est ad angelos, et ad nubes misericordia, quam ad angelos misericordia, et ad nubes, id est ad predicatores, veritas, quia angeli sine caligine vident speciem veritatis; nec ibi opus est misericordia, ubi non est miseria. Sed tamen in hoc congrue dicitur, ut veritas ad nubes, misericordia ad angelos referatur, quia veritas, id est cognitio veritatis, que prepollet in angelis, descendit etiam ad homines, nec ea Deus fraudavit nos ad quos veritas ipsa operta carne a Patre genita venit. Rursus angeli videntur misericordia non indigere; sed etsi angeli non egent misericordia, tamen dum homines {191.532D} miseri per misericordiam in resurrectione fient angelis pares, usque ad celos, id est angelos, misericordia Dei ascendit. Agentes ergo gratias dicamus cum Propheta, qui supra idem dixit,N
N ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 56,12 
XIV
prol.|
marg.| Exaltare super celos Deus. Iterat quod ante dictum erat, fidem nostram confirmans, et super omnem terram gloria tua.O
O ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 56 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_56)
Signaler un complément d'information

Notes :