Glossa magna

Psalmus 117

Numérotation du verset Ps. 117,1 

¶Alleluia1.
¶Codd. : (Ps. 117)  D14 D30 Hi Lunel Rusch Ps-G
1Alleluia] + Ostendatur hominibus via idest Christus per quam ingreditur ad portam quam ingressus claudi non possit D30, + Hoc ALLELUIA ad principium CXVII pertinet psalmi Stut23 (hebr. diff.) ¶Nota : De notis criticis Psalterio adiunctis in psalterio Stut23 (Ps. 40, 71, 88, 105, 111, 112, 113 [ mutil. ], 114, 115, 116, 117 Hieronymo industria tributis , Donatiano De Bruyne , vide DE BRUYNE , «Le Psautier de Stuttgart (Landesbibliothek n° 23)», Speculum 3 (1932), 365. [MM2023]
Numérotation du verset Ps. 117,I 

Confitemini
Domino quoniam bonus ¦
quoniam in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,2 II

Dicat nunc
Israel
quoniam bonus ¦
quoniam in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,3 III

Dicat nunc domus Aaron ¦
quoniam
in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,4 IV

Dicant nunc2*
2 nunc Ps-G D30 Lunel ω 1 et ceteri ] + omnes ΨB Rusch cum Ps-R
qui timent
Dominum ¦ quoniam in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,5 V

De tribulatione
invocavi Dominum ¦ et exaudivit me
in latitudine3
3 latitudine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Hi Lunel ω1 Rusch cum Ps-R ] latitudinem Ps-G (F L Q ΦG)
Dominus.
Numérotation du verset Ps. 117,6 VI

Dominus4 mihi adiutor ¦ non timebo quid faciat5 mihi homo.
4 Dominus] praem. D14 Ps-G (R I Φ) |
5 faciat Ps-G D14 D30 Hi Lunel ω1 cum Ps-R ] faciet Rusch (hapax) |
Numérotation du verset Ps. 117,7 VII

Dominus mihi adiutor ¦ et ego despiciam
inimicos meos.
Numérotation du verset Ps. 117,8 VIII

Bonum est
confidere
in Domino ¦ quam confidere in homine.
Numérotation du verset Ps. 117,9 IX

Bonum est sperare in Domino ¦
quam sperare in principibus.
Numérotation du verset Ps. 117,10 X

Omnes gentes
circuierunt me : ¦
et in nomine Domini
quia ultus sum in eos.
Numérotation du verset Ps. 117,11 XI

Circumdantes
circumdederunt me : ¦
et in nomine6
6 et in nomine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Lunel Hi Rusch cum Ps-R ] in nomine autem Ps-G
Domini ¦
quia ultus sum in eos.
Numérotation du verset Ps. 117,12 XII

Circumdederunt me sicut apes†
et exarserunt sicut ignis in spinis ¦
et in nomine Domini
quia ultus sum in eos.
Numérotation du verset Ps. 117,13 XIII

Impulsus
eversus sum
ut caderem ¦
et Dominus suscepit me.
Numérotation du verset Ps. 117,14 XIV

Fortitudo mea
et laus7 mea Dominus ¦
7 laus Ps-G (Q* ΦV ΨB² V D) D14 D30 Hi Lunel Ω ω 1 edd. Rusch cum Ps-R ] laudatio Ps-G
et factus est mihi in salutem.
Numérotation du verset Ps. 117,15 XV

Vox exultationis et salutis ¦
in tabernaculis iustorum.
Numérotation du verset Ps. 117,16 XVI

Dextera Domini
fecit virtutem†
dextera Domini
exaltavit me ¦ dextera Domini fecit virtutem.
Numérotation du verset Ps. 117,17 XVII

Non moriar
sed vivam ¦
et narrabo
opera Domini.
Numérotation du verset Ps. 117,18 XVIII

Castigans castigavit me Dominus ¦
et morti non tradidit me.
Numérotation du verset Ps. 117,19 XIX

Aperite mihi portas iustitie† 8
8 iustitie Ps-G Lunel ω 1 Rusch ] + et Ps-G (R I M * Q* ΦR ΨB* V D) D14 D30 Hi cum Ps-R
ingressus in eas confitebor Domino ¦
Numérotation du verset Ps. 117,20 

hec
porta Domini iusti intrabunt in eam.
Numérotation du verset Ps. 117,21 XX

Confitebor tibi
quoniam exaudisti me ¦ et factus es mihi in salutem.
Numérotation du verset Ps. 117,22 XXI

Lapidem
quem reprobaverunt
edificantes ¦ hic factus est in caput anguli.
Numérotation du verset Ps. 117,23 XXII

A Domino
factum est
istud ¦
et9 est mirabile
9 et Ps-G (ΨB V D) D14 D 30 Hi Lunel Ω ω 1 Rusch Ed1530 ... Clementina cum Ps-R ] hoc Ps-G
in oculis
nostris.
Numérotation du verset Ps. 117,24 XXIII

Hec est dies
quam fecit Dominus ¦
exultemus et letemur in ea.
Numérotation du verset Ps. 117,25 XXIV

O Domine
salvum me10 fac
10 me Ps-G (M² Q* ΨB V D) D14 D30 Hi Lunel Ω ω 1 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
o Domine bene11 prosperare ¦
11 bene Ps-G (R I M² Q* ΨB V D) D14 D30 Hi Lunel Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 117,26 

benedictus
qui venit12
12 venit Ps-G (K ΨB D) Hi ² (super rasur.) Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] venturus es ΦP² D14 ² (super rasur.) D30 , venturus est Ps-G (R F I L U V) D14 *Hi* Lunel , venturus Ps-G ( M Q W ΦRGVP* G ).
in nomine Domini.
Numérotation du verset Ps. 117,XXV 

Benediximus vobis de domo Domini ¦
Numérotation du verset Ps. 117,27 

Deus
Dominus
et illuxit nobis.
Numérotation du verset Ps. 117,XXVI 

Constituite diem sollemnem
in condensis ¦
usque ad cornu13 altaris.
13 cornu Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Hi Lunel ω1 Rusch cum Ps-R ] cornua Ps-G (R L)
Numérotation du verset Ps. 117,28 XXVII

Deus meus
es tu
et
confitebor tibi ¦ Deus meus es tu14
14 es tu²] ÷ es tu bis | D14 cum restitutione Edmaior.
et exaltabo te.
Numérotation du verset Ps. 117,XXVIII 

Confitebor tibi quoniam exaudisti me ¦ et factus es15 mihi in salutem.
15 es Ps-G D30 Hi Lunel ω1] ê D14, est Rusch
Numérotation du verset Ps. 117,29 XXIX

Confitemini
Domino quoniam bonus ¦ quoniam in seculum misericordia eius.

Psalmus 117

Numérotation du verset Ps. 117,1 
prol.|
marg.| {191.1033C} Confitemini Domino quoniam bonus. Titulus:   Alleluia . Quintus est psalmus iste de primo adventu, multis figuris decoratus. Habet enim quosdam versus unifines, quosdam unius principii, quosdam interscalares, et huiusmodi ornatus.
marg.| Intentio: Monet ad laudem. Modus: [CASSIODORUS.] Quatuor sunt partitiones. Primo, fidelis populus peccatis solutus monet omnes Domino confiteri; et quia per misericordiam auditus est in tribulatione, ideo hominem dicit non esse timendum. Secundo in solo Deo dicit esse fidendum, ibi bonum est confiteri. Tertio portas Hierusalem aperiri sibi cupit, ibi aperite. Quarto frequentari atria Dei suadet, de adventu Christi gaudens, ibi benedictus; ad laudem ergo {191.1033D} monens, ait:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,1 
I
prol.|
marg.| Confitemini Domino [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est laudate Dominum, quoniam ipse solus per se bonus est; hoc est proprium Deo, qui per se et ex se bonus est, sicut ipse ait: Nemo bonus nisi solus Deus (Mc. 10). In hoc patet quia bonus est, quoniam in seculum misericordia eius, quia in eternum misericordie dona concedit.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,2 
II
prol.|
marg.| Dicat [ALCUINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Quasi moneo {191.1034C} vos confiteri, et ut ego vos moneo, ita vos invicem monete. Et hoc est, Israel, id est totus beatus populus dicat aliis quod ego, et hoc nunc, quasi non est differendum. Vel dicat, id est confiteatur, quid? Quoniam bonus est, quoniam in seculum misericordia eius.C
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,3 
III
prol.|
marg.| Domus quoque Aaron [HIERONYMUS. CASSIODORUS.] sacerdotes qui pro reverentia singulariter memorantur, dicat nunc illud idem quoniam in seculum misericordia eius.D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,4 
IV
prol.|
marg.| Dicant nunc [AUGUSTINUS.] hoc idem omnes qui timent {191.1034D} Dominum. Hoc dicit ut includat pusillanimes, cum maioribus de omni gente. [CASSIODORUS.] Ideo vero dicit: Qui timent Dominum, quia tales sunt idonei confiteri, quoniam in seculum misericordia eius. Ecce quatuor versus unifines.E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,5 
V
prol.|
marg.| De tribulatione. [CASSIODORUS.] De se ponit exemplum, ut alios ad misericordiam Dei incitet. quasi1 : Ecce misericordia Dei erga me, quia de tribulatione invocavi Dominum, et Dominus exaudivit me in latitudine, quia de angustiis seculi liberat, et in latitudine premiorum ponit, et quia exaudivitF
F ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,6 
VI
prol.|
marg.| {191.1035A} Dominus mihi adiutor est. [CASSIODORUS.] Et ideo non timebo quid faciat mihi homo, id est quilibet carnalis inimicus. Deinde repetit:G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,7 
VII
prol.|
marg.| Dominus mihi adiutor. [CASSIODORUS.] Ecce idem in duobus versibus principium. Et ideo, quia Dominus est adiutor, ego despiciam inimicos meos: quod plus est quam non timere. Vel secundum aliam litteram, videbo inimicos meos, in futuro scilicet iudicio, ubi diabolus cum suis videbitur destructus. Vel hic videbo, ut tutior et cautior fiam, inimicos meos damnandos.H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,8 
VIII
prol.|
marg.| {191.1035B} PARS 2. Bonum est confidere. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Secundo in solo Deo dicit confidendum esse per quem inimicitias gentium evadit, et ad veram vitam venit. [CASSIODORUS. HIERONYMUS.] quasi2 : Quia Dominus est adiutor, ergo bonum est confidere in Domino, contra mala seculi, magis quam confidere in homine carnali, cui salus vana est.I
I ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,9 
IX
prol.|
marg.| Bonum est sperare bona in Domino magis quam sperare in principibus [AUGUSTINUS.] id est angelis qui dicuntur principes. Unde in Daniele legitur Michel princeps (Dn. 12), videtur in quibus non est sperandum, {191.1035C} sed in Domino. Cum enim videtur homo iuvare vel angelis, ille per eos hoc facit, 251 qui eos pro modo eorum bonos fecit.J
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,10 
X
prol.|
marg.| Omnes gentes: tribulationem quam superius commemoravit hic exponit. [GLOSSA INTERLINEARIS. ALCUINUS.] Ecce unde liberat: scilicet de occulta vel aperta tribulatione. Liberat autem vel non permittendo cadere, vel a casu relevando, quasi in Domino sperandum est [Haimo.] quia omnes gentes circuierunt me, non extra explorantes blandis, minis, et aliis occultis. Et hoc in principio Ecclesie factum est, et in nomine Domini est hoc, quia ultus sum in eis, vel in eos. [CASSIODORUS.] {191.1035D} Alii interpretes dicunt, in nomine Domini ultus sum eos, dum ipsi conversi penas sustinent penitendo, quas aliis ingerebant. Deinde quasi causam reddens unde tanta superare potuit, dicit quid primo in capite suo passus sit, subdendo:K
K ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,11 
XI
prol.|
marg.| Circumdantes circumdederunt me. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] quasi3 : In obsidione in capite suo pius populus qui est corpus Christi, persecutores sensit, et pro eo factum est, quidquid interior virtus deitatis per exteriorem carnem peregit. Et notandum quia hic non repetit gentes, quia hoc a solis Iudeis factum est. Et in nomine Domini quia ultus sum in eos. Hoc non mutatur.L
L ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,12 
XII
prol.|
marg.| {191.1036A} Circumdederunt me sicut apes. [AUGUSTINUS.] Alii dicunt sicut apes favum, quod ab ignorantibus gestum est mystica subtilitate. Predicit hic Spiritus sanctus. Mel quippe apes operantur in favis, sed aliis non sibi: ita nescientes Iudei rem omnium dulcissimam ipsa passione Domini nobis fecerunt, sicut apes, dum sibi putant reponere, aliis mel faciunt. Et est, circumdederunt me, dicit Ecclesia in persona capitis, sicut apes favum [CASSIODORUS.] id est amaris conatibus suis dulcem cibum aliis paraverunt, vel secundum litteram nostram, que non habet favum, lege sic, circumdederunt me, dixit Christus. [ALCUINUS.] {191.1036B} Sicut apes, que pungendo alios sese eviscerant, sic Iudei occidendo Christum intus perierunt, exarserunt sicut ignis in spinis. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Spine sunt peccata, quibus incitati estuaverunt contra Christum Iudei. Vel hoc melius de Ecclesia accipitur. Exarserunt, post passionem namque Domini contra Ecclesiam gentes, exarserunt sicut ignis in spinis peccatorum, ea enim, id est peccata in fideli populo igne persecutionis cremaverunt, cui volentes officere profecerunt. Et in nomine Domini, est hoc, quia ultus sum in eos. [AUGUSTINUS.] Vel dum conversi exstincta in eis malitia, populo Christiano sociati sunt, vel cum in fine iudicati, iudicium veritatis sine misericordia sensuri sunt.M
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,13 
XIII
prol.|
marg.| {191.1036C} Impulsus. [ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Postquam ostendit quod liberat non permittendo cadere, ostendit etiam quod liberat a casu relevando. quasi4 : Ultus sum in eos, tamen aliquando impulsus sum, id est vacillavi, et eversus, vel versatus de equo virtutum, ita ut caderem in eternam mortem; Et Dominus suscepit me [CASSIODORUS.] id est relevavit a casu.
4 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: Impulsus, vel versatus sum, hac intentione, ut caderem, ut fit quando boni dantur penis, ut a fide cadant. [AUGUSTINUS.] Et tunc Dominus suscepit. Unde subdit: Et Dominus suscepit me, quia tam non cadit cui Dominus est fortitudo et {191.1036D} laudatio, quam non cadit Dominus. Illi vero cadunt qui sibi volunt esse fortitudo, et laudatio. Unde iste subdit:N
N ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,14 
XIV
prol.|
marg.| Fortitudo etiam mea et laus mea Dominus est. Et ideo factus mihi Dominus in salutem, non solum facit declinare pericula, sed etiam salutem prestat. Non ideo factus dicit, quod ipse aliquid factus sit, quod ante non erat; sed quia ipsi cum in eum crederent, quod non erat facti sunt. Non ergo fit Deus quod non erat sibi sed illis. Salus enim cepit esse conversis, quod non erat aversis a se. Dico factus est in salutem, unde qui videbantur deficere, exsultant in malis.O
O ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,15 
XV
prol.|
marg.| {191.1037A} Vox exsultationis et salutis in tabernaculis iustorum [AUGUSTINUS.] id est in secretis cordium bonorum, ubi et si extra afflicti sunt, gaudia habent spe futuri, que nescientes mali qui in eorum corpora seviebant, eos tristari putant, non sentientes eorum interiora, scilicet gaudia. Unde Apostolus: Quasi tristes, semper autem gaudentes (2Cor. 6), et illud Gloriamur in tribulationibus (Rm. 5). [CASSIODORUS.] Deinde qualiter sit Dominus factus sibi fortitudo et salus, ostendit dicens:P
P ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,16 
XVI
prol.|
marg.| {191.1037B} Dextera Domini. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi5 : Inde gaudium est, quia dextera Domini, id est Christus, qui est dextera Patris, fecit virtutem; quam? ecce: Dextera Domini exaltavit me. Magna virtus est exaltare humilem, deificare hominem mortalem, prebere de infirmitate perfectionem, de subiectione gloriam, de passione victoriam, terrenis dare celum. Quod repetit, quasi mirum, dicens: Dextera Domini fecit virtutem, non homo se exaltavit, non se perfecit, non vicit, non sibi gloriam vel salutem dedit. Et cum hoc sit,Q
Q ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,17 
XVII
prol.|
marg.| Non moriar [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] dicit Ecclesia, ut putas, o persecutor, sed vivam, id est multiplicata {191.1037C} durabo. Putat enim persecutor stragem funerum ubique faciens se delere nomen Christianum, cum potius augeat. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Vel non moriar, morte eterna, sed vivam vita quam nescis, et narrabo, quamdiu hic ero, opera Domini, ut per hoc augeatur Ecclesia. [AUGUSTINUS.] Cur autem tanta pertulerit sancta Ecclesia populus adoptionis indicat, dicens:R
R ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,18 
XVIII
prol.|
marg.| Castigans castigavit me Dominus. [CASSIODORUS.] Hac geminatione signatur consuetudo ipsius Dei, qui consuevit, scilicet castigare, ut ibi benedicens benedicat (Ps. CXXXI), quasi hoc permisit Deus mihi {191.1037D} fieri ad correctionem. Etiam eversio est ad cautelam. [AUGUSTINUS.] Quidquid enim faciunt, castigatio est Domini. Nihil ergo sibi vindicent impii. Non haberent enim hanc potestatem, nisi eis esset datum desuper (Io. 19), et morti non tradidit me. [CASSIODORUS.] Morti enim non datur cuius vitia purgantur. Sepe enim pater per nequam servos emendat filios, cum tamen illis penam, istis preparet hereditatem. Que autem sit hereditas illa, ex eo potest cognosci quod sequitur.S
S ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,19 
XIX
prol.|
Numérotation du verset Ps. 117,20 
prol.|
marg.| PARS 3 Aperite mihi portas. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Tertio portas Hierusalem aperiri sibi cupit, ubi etiam dicit de {191.1038A} angulari lapide. Et nota hic tria distingui, scilicet qua intretur, et quid intus fiat, et qui intrent. quasi6 : Ut illa hereditas possit cognosci, o prophete et apostoli, qui portatis claves regni celorum, Aperite mihi portas iustitie [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est doctrinam sacre Scripture que docet iustitiam. Ecce ostendit qua intretur, et quasi, quis quereret: Quid intus faciet, respondet: Ingressus in eas confitebor Domino [CASSIODORUS.] id est laudabo. Per has enim portas doctrine ingressi vere laudant, extra catholicam Ecclesiam non est laus Dei. He autem porte omnes ducunt ad unam portam, que est Christus. Et hec est porta Domini [HIERONYMUS.] id est porta hec Dominus est, ad quam ille ducunt; unde ipse ait: Ego sum ostium, per quod si quis introierit salvabitur (Io. 10). Et {191.1038B} alibi: Nemo venit ad Patrem nisi per me (Io. 14). Hec porta est per quam iusti intrant in celum. Unde subdit: Iusti intrabunt in eam [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] id est per eam intrabunt in celum, ubi non iam boni et mali erunt permisti. Ecce de utroque seculo mentionem fecit. Et quia hec porta Christus aperuit,T
T ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,21 
XX
prol.|
marg.| Confitebor tibi [AUGUSTINUS.] in laude letus gratias agens. Ideo quoniam exaudisti me, in adventu Filii, priores enim iusti adventum Christi petebant, et ita factus est vel es mihi in salutem. Et vere in salutem, nam,U
U ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,22 
XXI
prol.|
marg.| Lapidem quem reprobaverunt. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Ecce per quem factus est in salutem, scilicet per lapidem angularem, id est Christum.
marg.| Vel ita ab illo loco: Aperite. Et per portas accipitur mors, per quam intratur ad Dominum. Unde Apostolusa: « Cupio dissolvi et esse cum Christo ». Sancti enim per hanc portam mortis vitam inveniunt eternam. quasi7 : Et quia Dominus non tradidit me morti, ergo, o vos persecutores, instate, et aperite mihi portas iustitie, id est portas mortis per quas iusti intrant ad requiem. Et ego ingressus in eas, id est per eas ad vitam, Confitebor Domino, in voce exsultationis et confessionis, soni epulantis, que est {191.1038D} beatitudo sanctorum; et confitebor, quia hec porta Domini est, id est hec porta est qua itur ad Dominum, vel qua Dominus exivit de mundo. Unde alibi: Et Domini Domini exitus mortis (Ps. LXVII), et iusti imitantes caput Christum, intrabunt in eam, id est per eam ad vitam. Dixi confitebor et vere confitebor, inquam, tibi o Domine; [AUGUSTINUS.] id est laudabo te in presenti, et in futuro, quoniam exaudisti me, et factus est, vel es mihi in salutem. Quis est salus? ecce lapis, scilicet Christus, quem reprobaverunt edificantes, id est Iudei. [CASSIODORUS.] Soli enim Iudei unum Deum colentes edificabant se et alios in cultu divino, aliis per idololatriam destructis; sed non perfecerunt, quia Christum contempserunt. [REMIGIUS.] Vel edificantes in malo accipiuntur {191.1039A} Scribe et Pharisei, qui volentes iustitiam suam constituere, iustitie Dei non sunt subiecti (Rm. 10). Christum reprobando: et tamen hic factus est in caput anguli [HIERONYMUS.] ut duos parietes Iudeorum et gentium conderet in se lapide angulari. EtV
a Cupio dissolvi et esse cum Christo] : sententia ex Phil. 1, 23-24 : « Coarctor autem e duobus : desiderium habens dissolvi et esse cum Christo, multo magis melius | permanere autem in carne, necessarium propter vos », ut ref. Augustinus, Ambrosius, Hieronymus et passim ; cf. Sabatier, t. 3, p. 815. [MM2022]
V ¶Codd. : PL191
7 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,23 
XXII
prol.|
marg.| A domino factum est istud [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] scilicet ut sit in caput anguli, non est hoc factum ab his a quibus passus est, quamvis nonnisi per passionem factum sit; sed a Domino, qui occulte edificabat. Vel a Domino factum est hoc, id est factus est lapis iste, secundum quod homo; cui sensui concordat littera alia, que est: A Domino {191.1039B} factus est ei, id est ad honorem Patris. Et est mirabile istud [AUGUSTINUS.] scilicet quod Deus homo factus est, in oculis interioribus nostris, scilicet credentium, non carnalium qui reprobaverunt. EtW
W ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,24 
XXIII
prol.|
marg.| Hec est dies [AUGUSTINUS.] qua factum est hoc quam fecit Dominus; mei dies sunt veteres, sed hec est dies quam fecit Dominus, id est qua mihi salutem dedit. Unde: Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis adiuvi te (2Cor. 6). [ALCUINUS.] Hic iubileus annus figuraliter sub lege observatus, qui dicitur remittens vel initians, quia tunc servi manumittebantur, debita relaxabantur, possessiones dominis restituebantur; {191.1039C} et nos hac die a servitute peccati redempti sumus (Lv. 25). Quibus etiam est hereditas restituta eterna: ideoque hanc diem dicit 252 Dominum fecisse [CASSIODORUS.] quia etsi omnes fecit, hanc tamen singulariter, non quia eam plus aliis, sed quia in ea plusquam in aliis fecit, in qua Dominus venit, in qua convenit letari, ergo exsultemus et letemur in ea, qua diabolus perdidit ius, homo revixit; et quia salutis est dies; ergo,X
X ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,25 
XXIV
prol.|
Numérotation du verset Ps. 117,26 
prol.|
marg.| PARS. 4 O Domine, salvum me fac. [CASSIODORUS.] Ecce desiderium magne petitionis, salvum me fac de clade, scilicet seculi, id est a peccatis. Et, o Domine, bene {191.1039D} prosperare ut dolores isti vertantur in eterna gaudia.
marg.| [AUGUSTINUS.] Vel ita loquitur quasi prodigus filius de exsilio longe captivitatis, ad patrem rediens. Salvum me fac, o Domine, hic et in futuro, quia de longa peregrinatione revertentes, ab his seiungimur qui oderunt pacem et impugnant. Et, o Domine, bene prosperare, id est bene prospera iter redeuntibus, quia tu nobis factus es via. Vel bene prosperare: his salvatis, salva alios. [CASSIODORUS.] Benedictus. Quarto frequentari atria Domini suadet, de adventu Christi gaudens. quasi8 : Bene prosperare, quia ad hoc venisti. Et benedictus qui venturus est, vel venit in nomine Domini [AUGUSTINUS.CASSIODORUS.] Maledictus vero qui in suo nomine venit, sic ut in Evangelio Dominus dicit: Ego veni in nomine Patris mei, {191.1040A} et non accepistis me; si alius venerit in nomine suo, illum accipietis (Io. 5). quod erit maledictus. Et est hic laus de adventu Christi. Deinde quasi in persona sacerdotum minoribus loquitur dicens: Et ideo reliqui Christiani, nos maiores, quasi sacerdotes,Y
Y ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,XXV 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 117,27 
prol.|
marg.| Benediximus vobis. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Quod multum prodest, quod non est dubium, quia de domo Domini, id est de catholica Ecclesia benediximus, de qua est baptismus et omnis benedictio. Hec est terra sancta, de qua Dominus dicit ad Moysen: Tolle calceamenta de pedibus tuis. Terra enim in qua stas, terra sancta est (Ex. 3). Hec est terra bona {191.1040B} in Evangelio, que profert fructum bonum tricesimum, sexagesimum, centesimum, in qua stare debemus erecti ad celestia, non iacere graves terrenorum torpore, solventes calceamenta de pedibus, id est opera mortua de affectibus nostris. 9 Deus Dominus quasi10 : Benediximus vobis, imo, Deus, cui debetur latria, et Dominus, cui debetur dulia, benedixit nobis, et illuxit nobis, fugans tenebras peccatorum. Et vos iam benedicti,Z
Z ¶Codd. : PL191
9 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
10 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,XXVI 
prol.|
marg.| Constituite diem solemnem. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Custodientes diem nativitatis et resurrectionis Dominice, qui honori Dei sacratus est, et hoc non {191.1040C} tepide vel segniter agentes, sed in condensis, vel in frequentationibus virtutum vel hominum. Vos dico tendentes usque ad cornu altaris, ad litteram [CASSIODORUS.] ut communicent corpori Christi [ALCUINUS.] ut in festis fieri solet, maxime vero tribus precipuis solemnitatibus, Pascha, Pentecoste, et natali Domini, sicut in veteri lege preceptum erat (Dt. 16), ut in tribus precipuis solemnitatibus, Pascha, Pentecoste et Cenopegia nemo appareret vacuus in conspectu Domini. Vacuus est qui in se Christum non habet, qui est fundamentum: Quod nemo valet mutare. Inde est quod illis tribus solemnitatibus fidelis populus nummum offert manuali oblatione, interiorem significans. In nummo enim nomen est et imago regis. Quisque ergo spiritualiter nummum {191.1040D} offerat, ut nomen regis, id est Christi in se habeat: a Christo dictus Christianus: et imaginem, id est animam, lumine vultus eius insignitam Deo exhibeat. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Vel per altare intelligitur sacramentum corporis et sanguinis. Cornu altaris est potestas, id est virtus ipsius sacramenti. Multi enim sumunt sacramentum et non rem, ut mali; boni vero sacramentum et rem sacramenti percipiunt, que est spiritualis caro Christi, de qua ipse ait: Si quis non manducaverit carnem meam, et non biberit sanguinem meum, non habebit vitam eternam (Io. 6). Et est sensus, quasi11 : Constituit diem solemnem, vos dico tendentes mente, usque ad cornu [CASSIODORUS. ALCUINUS.] id est potestatem et virtutem. Altaris, id est sacramenti, ut non modo {191.1041A} sacramentum, sed etiam rem sacramenti sumatis. Unde alibi: Introibo ad altare Dei (Ps. XLII). [Haimo.] Ego autem quidquid a liifaciant, pro me dico,AA
AA ¶Codd. : PL191
11 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 117,28 
XXVII
prol.|
marg.| Deus meus es tu, et non alius, et ideo confitebor tibi [Haimo. AUGUSTINUS.] id est laudabo te.
marg.| Vel ita ab illo loco, Benediximus. Vox est hic magnorum ad pusillos. Magni enim qui excedunt, qui mente verbum apud Deum contingunt, parvulis se contemperant, ut possint sinceriter dicere: Sive mente excedimus Deo, sive sobrii sumus, vobis est (2Cor. 5). Quid parvulis dicunt? Benediximus vobis de domo Domini. Eos enim benedicunt de interiore domo Domini, scilicet celesti Hierusalem, a qua descendit {191.1041B} « omne datum optimum, et omne donum perfectum » b, ubi laus est in secula seculorum. Sed quid inde nuntiant? hoc quod Dominus, qui venit in nomine Domini, quem edificantes reprobaverunt, mediator Dei et hominum equalis Patri, et illuxit nobis, ut quod credimus intelligeremus, et vobis nondum intelligentibus, sed iam credentibus, renuntiaremus; ut autem vos intelligatis, Constituite diem solemnem, id est mentis solemnitatem. Et hoc, in frequentationibus, id est in voce exsultationis et confessionis soni epulantis. Constituite dico, ambulando, in loco tabernaculi admirabilis, usque ad cornu altaris, id est usque ad domum Dei interiorem: de qua vobis benediximus, ubi sunt altaris excelsa, ubi est spirituale {191.1041C} sacrificium et sempiternum, id est sacrificium laudis, et sacerdos sempiternus. Et altare sempiternum, scilicet mens ipsa iustorum. Et ut aptius dicamus, horum verborum hic est sensus: Quicumque Deum Verbum intelligere volunt, non eis sufficiat caro que propter eos Verbum factum est, ut late nutrirentur, nec in terra sufficiat iste dies, quo Agnus occisus est, sed constituatur in frequentationibus, quousque perveniatur mentibus exsultantibus, usque ad cornu altaris [AUGUSTINUS.] id est usque ad interiorem eius deitatem, ubi laudes cantabimus, ita dicentes: Deus meus es tu, et confitebor tibi; Deus meus es tu, et exaltabo te. Non strepitu verborum hec dicantur; sed ipsa dilectio est vox ista.
b Iac. 1, 17.
marg.| Vel ita : Constituite diem solemnem, scilicet {191.1041D} diem eternitatis, et hoc in frequentationibus, id est eius diei desiderio assidue quisque se affligat, donec perveniat usque ad cornu altaris, id est in futuro, id est donec ad superni sacrificii altitudinem, id est ad gaudia eterna attingat. [ALCUINUS.] Vel per altare intelligitur mens hominis. Unde in lege preceptum fuit fieri altare quadrangulum et concavum (Ex. 27). Ideo quadrangulum, quia mens humana quatuor virtutibus principalibus muniri debet, id est prudentia, iustitia, fortitudine, temperantia; eadem quoque debet esse concava ad recipiendum verbum Dei, atque ignem dilectionis. Timor enim infusa repellit. Unde in Levitico preceptum est vesiculam {191.1042A} gutturis et plumam proiici, quando turtur vel columba in holocaustum offertur (Lv. 1). Vesicula gutturis inflationem superbie significat, plume inanes inquisitiones sublimium. Hec ergo de holocausto proiice, ne de scientia intumescas, vel inquisitionibus sublimium, que humanus non capit sensus, inaniter des operam, ut ita sit altare concavum. Huius altaris cornu est eminentia mentis, contemplatio supernorum. Et est sensus: Constituite diem solemnem, scilicet mentis claritatem et exsultationem, in condensis, vel in frequentationibus virtutum eundo, usque ad cornu altaris, id est usque ad eminentiam mentis, que est altare, scilicet ad contemplationem. Nos dico, dicentes: Deus meus es tu, et confitebor tibi; Deus meus es tu, et exaltabo te, hec non mutantur.AB
AB ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,XXVIII 
prol.|
marg.| {191.1042B} Confitebor tibi quoniam exaudisti me, et factus est vel es mihi in salutem. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Hic versus suprapositus est, sed et hic congrue ponitur: quia leta confessio est post beneficia, itaque sicut cepit laudem, ita determinat dicens:AC
AC ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 117,29 
XXIX
prol.|
marg.| Confitemini Domino. 12 quasi13 : Sicut ego ago, ita et vos facite, scilicet confitemini Domino, sicut monui a principio, quoniam bonus, et quoniam in seculum misericordia eius. Ibi desinit psalmus unde cepit. [AUGUSTINUS.] Quia ab initio quo deseruimus {191.1042C} Deum usque in finem quo redimus, non est quod salubrius delectet nos quam laus Dei.AD
AD ¶Codd. : PL191
12 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
13 quasi] + dicat PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 117), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 08/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_117)
Signaler un complément d'information

Notes :