Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Glossa magna

Biblia communis

Psalmus 136

Numérotation du verset Ps. 136,1

¶ Psalmus David propter

¶Codd. : (Ps. 136) Hi D14 D30 Δ (ω 1 ω² NAL3255 T77 T79 Bo179 Fi) Ω^P Rusch Ps-G <divisio.> : $ IV nos² ¦ ω 1 Ω ² T77 T79 Fi Rusch ] nos¹ ¦ Hi | X exinanite¹ ¦ ω 1 Ω ² T77 Fi] exinanite² ¦ Hi T79 Rusch

Ieremiam.¹

¹ Psalmus... Ieremiam Ω] David Hieremiae Ps-G, David psalmus Hieremie D14, psalmus David et Ieremie lamentatio D30

Numérotation du verset Ps. 136,I

Super flumina Babylonis

illic

sedimus

et flevimus ¦

dum² recordaremur tui³ Sion.

² dum r. Ps-G ( G* V D) Hi D14 D30 Ω Ω^P Δ (d. recordaremus marg. ω 1) Rusch Ed1530 cum Ps-R ] cum r. Ps-G |

³ tui Δ Ω^P² Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G Hi D14 D30 Ω^P* |

Numérotation du verset Ps. 136,2 II

In salicibus

in medio

eius ¦

suspendimus

organa nostra.

Numérotation du verset Ps. 136,3 III

Quia illic

interrogaverunt nos

qui captivos duxerunt nos ¦

verba

cantionum.

Numérotation du verset Ps. 136,IV

Et qui

abduxerunt⁴

⁴ abduxerunt Ps-G D14 D30 Ω^P ω 1 (post corr. ) Ω ² T77 Bo179 Rusch cum Ps-R ] adduxerunt Ps-G (Q*) Ω^S ω 1* ? NAL3255 T79 Fi Cor2 cum Ps-R (H M Q R U V) Ps-Moz

nos ¦ hymnum cantate nobis de canticis Sion.

Numérotation du verset Ps. 136,4 V

Quomodo cantabimus canticum Domini ¦ in terra aliena ?

Numérotation du verset Ps. 136,5 VI

Si oblitus fuero tui Hierusalem ¦

oblivioni detur

dextera mea.

Numérotation du verset Ps. 136,6 VII

Adhereat lingua mea

faucibus meis ¦ si non meminero tui.

Numérotation du verset Ps. 136,VIII

Si non proposuero⁵

⁵ proposuero Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi Ω^P Ω^S NAL3255 T77 T79 Fi Bo179 Rusch cum Ps-R ] te praeposuero Ps-α, preposuero Ps-G (R F L Q Φ G K) ω 1 Ω ² D14 , + tui D14 * (eras.) D30 * (eras. et cancel. ) Ω ² ( cancel. ) T77 Fi Bo179 cum Ps-R .

Hierusalem ¦

in principio letitie mee⁶.

⁶ principio T77 etc principibus T79

Numérotation du verset Ps. 136,7 IX

Memor esto

Domine filiorum Edom ¦

in die⁷ Hierusalem.

⁷ in die Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 ² D30 ² Ω^P Ω ² T77 T79 Fi cum Ps-R ] diem Ps-G (R F M ), in diem Ps-G ( M Q W Φ V D) D14 *(-m eras.) D30 *(-m eras.) Hi Ω ^M ω 1 NAL3255

Numérotation du verset Ps. 136,X

Qui dicunt⁸ exinanite exinanite ¦

⁸ dicunt Ps-G Ω^P Hi D14 D30 ω 1 NAL3255 T79* Fi Bo179 Rusch ] + mihi T77 T79 (sec. m. corr. )

usque ad fundamentum

in ea.

Numérotation du verset Ps. 136,8 XI

Filia Babylonis

misera⁹ :

⁹ misera] sub ÷ Ps-G (Φ^G² K ) D14 ²

beatus

qui

retribuet¹⁰ tibi retributionem tuam¹¹ :

¹⁰ retribuet D30 ω 1 T77 etc retribuit Ps-G ( Q* Φ R) Ω 2 ? |

¹¹ tuam Ps-G Ω^P Hi D14 D30 ω 1 Ω ² NAL3255 T79 Fi Bo179] om. Ps-G (F Ψ^B*) T77 cum Ps-R |

quam retribuisti nobis.

Numérotation du verset Ps. 136,9 XII

Beatus qui tenebit ¦ et allidet parvulos suos¹² ad petram.

¹² suos Ps-G (R² Ψ^B D) Hi D30 * (?) Ω Ω^P Δ Rusch cum Ps-R ] tuos Ps-G D14 D30 (super ras.)

Psalmus 136

Numérotation du verset Ps. 136,1

^prol.|

^marg.| {191.1199C} Super flumina Babylonis. Titulus: Psalmus David propter Ieremiam. [CASSIODORUS.] Tertius psalmus de lamentatione Hierusalem est hic de hoc, quia a Babyloniis destructa est. Precedunt alii duo, scilicet^a: « Ut quid, Deus, repulisti ? », ubi agitur de {191.1199D} captivitate facta a Romanis; et^b: « Deus, venerunt gentes », ubi agitur de vastatione facta sub Antiocho^c. Hic autem agitur de captivitate facta a Nabuchodonosor (4Rg. 25), quam Ieremias quadruplici alphabeto deploravit, propter quod titulus huius psalmi nomen eius continet. Et est sensus: Psalmus iste est David prophete [AUGUSTINUS.] ens vel compositus, propter, id est iuxta, Ieremiam, quia agit de captivitate Iudeorum, quam deflevit Ieremias in figura nostri, qui spiritualiter captivi tenemur. Sicut enim due fuerunt civitates, Hierusalem et Babylonia, quarum altera afflixit alteram, atque captivavit, ita modo due civitates sunt, una bonorum, altera malorum, permiste corpore, separate corde, scilicet Hierusalem et Babylonia. Tenetur {191.1200C} ergo Hierusalem captiva in Babylonia, sed non tota. Cives enim eius sunt angeli, omnis miserie exsortes, sed tenetur captiva secundum homines predestinatos ad gloriam, qui per peccatum captivi sunt, et a patria peregrini. De ea igitur captiva per peccatum hic agitur: de reditu supra egit, in psalmo illo^d: « Te decet hymnus, Deus, in Sion ».

^a Ps. 73, 1.

^b Ps. 78, 1.

^c 1Mc. 1.

^d Ps. 64, 2.

^marg.| {191.1200D} Hic: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus . Si enim cives sumus de Sion, in atriis Hierusalem stamus spe; sed hic in ista Babylonia, id est in confusione huius seculi, non cives habitamus, sed captivi tenemur et sedemus humiles, penitendo, confitendo. Sunt autem et alii futuri Hierusalem cives mente, qui iam sunt predestinatione; sed adhuc corpore et corde sunt cives Babylonie, eique serviunt. Habet enim Babylonia amatores suos consulentes paci temporali, et nihil ultra sperantes, totumque gaudium suum ibi figentes, et videmus eos pro republica terrena plurimum laborantes. Sed quicumque in ea non superbe, sed fideliter versantur, ut quantum intelligunt, fidem exhibeant, quam possunt, et quibus possunt, eos non sinit Deus perire {191.1201A} in Babylonia predestinavit enim eos cives Hierusalem. Intelligit enim captivitatem eorum, et ostendit eis aliam civitatem pro qua laborent, cui suspirent, ad quam et alios adhortentur. Unde dicit Iesus: Qui in modico fidelis est, et in magno fidelis est (Lc. 16). Et rursus: Si in alieno fideles non fuistis, quod vestrum est quis dabit vobis? (ibid.) de talibus tamen non agit hic psalmus, sed de illis qui mente et desiderio sunt cives Hierusalem.

^marg.| Intentio. Monet non conformari Babylonie, sed in supernam Hierusalem suspirare.

^marg.| Modus. Bipartitus est psalmus. [CASSIODORUS.] Primo captivandos longe post per Nabuchodonosor (quos deflevit Ieremias) hic sua mala flere, nec inter mala oblivisci Hierusalem, inducit in figura nostri. Secundo contra hostes ad Deum fit {191.1201B} conversio, ibi memor esto. Propheta ergo in persona captivi qui quasi laudibus stantium in domo excitatus est, lamentationem hanc profundit desiderio patrie, dicens:^A

^A ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,1
I

^prol.|

^marg.| Super flumina Babylonis illic [AUGUSTINUS.] scilicet in tam notabili loco, sedimus humiliati, non erecti per superbiam, non iacentes per ruinam. Flumina Babylonis sunt omnia que hic amantur et transeunt. Quod attendentes sancti, non se eis amore immiscent, sed supra sedent contemnendo et flent vel eos qui rapiuntur, vel se qui captivi ibi sunt. Unde sequitur: 293 Et flevimus, scilicet incolatum nostrum. Sedimus dico et flevimus, dum recordaremur {191.1201C} tui, Sion, ubi nihil fluit. Non de alia re flevimus nisi pro Sion, ut multi faciunt. Multi enim flent fletu Babylonio, qui et gaudent gaudio Babylonio, quia gaudent lucris et flent pro damnis temporalibus. Utrumque de Babylonia est. [CASSIODORUS.] Flere utique debet quisque, sed recordando Sion. In hostili enim terra dulcis est recordatio patrie. Et^B

^B ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,2
II

^prol.|

^marg.| In salicibus [AUGUSTINUS.], id est in malis que sunt, in medio eius Babylonis, que scilicet rigantur fluminibus Babylonis, sed steriles sunt in bono opere, et sunt in medio Babylonis, id est multum mali, scilicet cupidi et avari. Sunt enim aliqui in exterioribus partibus {191.1201D} Babylonis, id est non sic concupiscentiis obruti. In illis, inquam, salicibus, que sunt in medio Babylonis, id est ab illis valde malis, suspendimus, id est distulimus et subtraximus, organa nostra, id est Scripturas et promissa Dei. Ab his enim porcis et canibus Scripturas avertimus, non eis inferendo alligamus, sed differendo suspendimus. [CASSIODORUS.] Et sciendum quod vis doloris exaggeratur, quando delectatio qua se consolari solebant, suspenditur. Et quia suspendimus organa,^C

^C ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,3
III

^prol.|

^prol.| Quia illic [AUGUSTINUS.] id est in Babylonia, interrogaverunt nos, tentantes, non proficientes, qui captivos duxerunt nos, scilicet diabolus et angeli eius, qui {191.1202A} interrogare dicuntur, dum illi interrogant in quibus operantur. Quid interrogaverunt? Verba cantionum, vel canticorum, id est rationes aggratulationis et professionis nostre, ut cum querunt huiusmodi: Quid prodest Christus? vel que est alia vita? Nonne ex quo venit Christus, peiora sunt in rebus mundanis, quam fuerunt antea? et feliciores erant tunc humane res quam modo? Dicant nobis Christiani: Quid boni attulit Christus? Quare mihi imperas ut credam de Christo, et de alia vita quam non video?^D

^D ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,3
IV

^prol.|

^marg.| Et qui abduxerunt nos [AUGUSTINUS.] a societate angelorum scilicet, vel adduxerunt, alia littera, ad has miserias, subaudi interrogaverunt nos verba cantionum {191.1202B} dicentes: hymnum cantate nobis de canticis Sion. Cantate nobis, sed his respondemus: Babylonia vos portat, Babylonia vos continet, Babylonia vos nutrit: non nostis capere, nisi quod fulget in tempore; eterna meditari ignoratis, pleni estis cupiditatibus malis. His autem qui sunt malis pleni, non debemus organum percutere ut sonet, sed suspendere. Diabolus enim astute querit per suos ut irrideat. Unde est respondendum eis sic:^E

^E ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,4
V

^prol.|

^marg.| Quomodo cantabimus. [AUGUSTINUS.] quasi¹ : Ita ipsi dicunt. Sed nos respondemus eis: Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? Cavendum est ne quis timens talibus displicere, affectet amicitias {191.1202C} eorum et incipiat delectari in Babylonia. Passus autem iste undique interrogatores adulantes, irrisores, reprehensores, quasi inter eos periclitans, animum erexit ad recordationem Sion, et constrinxit se iuramento, dicens:^F

^F ¶Codd. : PL191

¹ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 136,5
VI

^prol.|

^marg.| Si oblitus fuero. [AUGUSTINUS.] quasi² : Illis non cantavi, sed si, inter verba illorum, oblitus fuero tui, Hierusalem, ut illis placere velim, oblivioni detur, vel obliviscatur me, alia littera, dextera mea, id est vita eterna, que est dextera nostra. Unde alibi: Leva eius sub capite meo, et dextera illius amplexabitur me (Cant. 2). Sinistra nostra est vita temporalis. Quidquid ergo facis pro vita eterna, dextera operatur; {191.1202D} si et alio intendis, sinistra se immiscuit, et in ea delectatus, quasi in dextera perdit eterna. Nota quod conditionem ponit, quam necesse est fieri, ut scilicet oblitus Hierusalem detur oblivioni. Item ait:^G

^G ¶Codd. : PL191

² quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 136,6
VII

^prol.|

^marg.| Adhereat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui [AUGUSTINUS.] id est obmutescam et mutus fiam in laudibus Dei, si non fuero tui memor, quod est consolatio fletus et miseriarum: sic contingit ut pronuntiat. Mutus enim fit qui memor eius non est, quia ut quid sonat, ut quid loquitur, qui canticum Sion non sonat? Canticum Hierusalem nostra lingua {191.1203A} est, scilicet lingua fidelium; canticum delectationis seculi huius, lingua barbara est. Mutus est Deo qui oblitus est Hierusalem. Unde bene ait: Si non meminero tui, scilicet cum amore. Unde subdit:^H

^H ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,6
VIII

^prol.|

^marg.| Si non proposuero tui vel te, o Hierusalem, in principio letitie mee [Hilarius, Haimo.] id est si non est mihi precipua letitia de te et in te, o Hierusalem . Ibi est enim summa letitia, ubi Deo perfruemur, ubi de fraternitate coherente securi sumus vel erimus. [AUGUSTINUS.] Nihil enim ibi delectabit nisi bonum. Morietur omnis necessitas et orietur summa felicitas.^I

^I ¶Codd. : PL191

Numérotation du verset Ps. 136,7
IX

^prol.|

^marg.| PARS 2. {191.1203B} Memor esto. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Secunda pars, ubi contra hostes ad Deum fit conversio. quasi³ : Ego ita me habeo, sed, o Domine, memor esto filiorum Edom; in die Hierusalem. Edom idem est qui et Esau. Dictus enim Edom, Esau et Seir (Gn. XXXVI). Filii autem Edom [ALCUINUS.] id est Idumei, impedimento fuerunt Iudeis reedificantibus Hierusalem post reditum de Babylonia, vel in destructione Hierusalem fuerunt coniuncti Babyloniis. Unde postea dicit: Filia Babylonis. Et est sensus: Memor ero illorum, id est puniam eos, pro eo quod fecerunt, in die restitutionis, Hierusalem, quam impediunt. Vel in die quo evertere volunt Hierusalem, adiuncti {191.1203C} Babyloniis. Ecce qui faciunt:^J

^J ¶Codd. : PL191

³ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 136,7
X

^prol.|

^marg.| Qui dicunt: Exinanite, exinanite ⁴ quidquid est in ea usque ad fundamentum, id est nec unus remaneat in Hierusalem.^K

^K ¶Codd. : PL191

⁴ + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL

Numérotation du verset Ps. 136,8
XI

^prol.|

^marg.| Filia Babylonis. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] quasi⁵ : Illi ita, sed, o filia Babylonis, vel tu etiam filia Babylonis, misera es in tua exsultatione et presumptione. Et dicit filiam Babylonis, Idumeam, que Babyloniis se addidit; sed beatus qui retribuet tibi retributionem tuam, quam retribuisti nobis. Deus scilicet {191.1203D} retribuet. Quam retributionem?^L

^L ¶Codd. : PL191

⁵ quasi] + dicat PL

Numérotation du verset Ps. 136,9
XII

^prol.|

^marg.| [AUGUSTINUS.] Beatus, scilicet, qui tenebit et allidet parvulos suos vel tuos ad petram. [AUGUSTINUS.] Vel mystice potest legi. Esau enim omnes carnales significat, Iacob spirituales. Esau autem appellatus est Edom a cibo quodam lenticule rubro, pro quo vendidit primogenita sua minori fratri suo Iacob (Gn. 25). Ille autem concessit cibum voluptatis et sumpsit honorem dignitatis. Ita factus est ille maior dignitate, qui erat minor tempore. Maior itaque est carnalis homo; minor spiritualis, {191.1204A} quia prius est quod animale est, postea quod est spirituale (1Cor. 15). Omnis enim homo qui nascitur, carnalis et animalis incipit esse. Si autem a captivitate convertitur, in reditu Hierusalem renovatur, et fit renovatio quedam secundum interiorem hominem. Et sicut ille maior frater Esau inimicus fuit Iacob, ita omnes carnales inimici sunt spiritualibus. Unde ait: Memor ero, Domine, filiorum Edom, id est carnalium qui sunt inimici sanctorum, id est libera nos ab illis, in die, sequestrationis, Hierusalem, id est quando sequestrabuntur a Hierusalem, id est ut ipsi mali puniantur et boni coronentur. Qui dicunt: Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea. Hierusalem, scilicet in Ecclesia. Dicitur hoc a simili cisterne. Unde si aqua hauritur, {191.1204B} ad fundamentum pervenitur; sed quid prodest etiam vitam talibus tollere, quibus in fundamento, quod est Christus, vita eterna est? Dum putant mali nocere, coronas dant. [AUGUSTINUS.] Deinde convertens sermonem ad ipsam civitatem malorum ait: Sed, o filia Babylonis, misera es ipsa exsultatione tua et ipsa presumptione tua et inimicitiis tuis. Nota quod civitas malorum Babylon dicitur et filia Babylonis; quomodo Dei Ecclesia Sion et filia Sion? sed per successionem et immutationem facta est filia Babylonis, sicut per successionem Ecclesia fit filia Sion. Beatus qui retribuet tibi retributionem tuam, scilicet allisionem spiritualem pro allisione carnali, quam retribuisti nobis, scilicet odium pro dilectione nostra. {191.1204C} Quam retributionem? Beatus qui tenebit et allidet parvulos tuos ad petram, id est Christum, qui reducet ad viam veritatis cives tuos, qui, dum parvuli sunt, possunt reduci, non omnino in malitia obdurati. Vel secundum moralem sensum totum potest accipi. Edom enim qui interpretatur terrenus vel sanguineus carnalitas est, que per illicitos motus tamquam per illicitos suos nos seducit. Et est: Memor esto, Domine, filiorum Edom [Hilarius] id est illicitorum motuum carnis, ut allidas eos in die Hierusalem, id est in bonis, qui sunt dies Ecclesie. Unde: Dies diei eructat verbum (Ps. 18). Qui dicunt: Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea. Coacervatione enim vitiorum subrepit diffidentia, sed filia Babylonis misera. Filia Babylonis {191.1204D} est caro que confusionem peccatorum ingerit, cui digna compensatio datur, ut sicut concitat ad vitia, ita repressa subdatur virtutibus. Beatus qui retribuet tibi retributionem tuam, quam retribuisti nobis. Quod carni retribuere, beatorum est, qui etiam parvulos qui ex carne nascuntur, id est malos motus, antequam crescant, retinent, ne sint liberi, et allidunt ad petram Christum, ut confracti dispereant. Beatus qui tenebit parvulos tuos, vel suos, ad petram. [AUGUSTINUS.] Ecce digna retributio. Ut enim Babylonia natos in mundo dum parvi sunt, parentum et seculi huius suffocat erroribus, ita qui iam iuvenes sunt, data agnitione Dei parvulos Babylonis {191.1205A} allidunt, nascentes cupiditates, antequam robur accipiant; sic facilius vincuntur, scilicet dum parvule sunt, sed et ad petram maiores occidende sunt.^M

^M ¶Codd. : PL191

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 136), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 08/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_136)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 136

<26. Glossa magna in Psalmos>

Psalmus 136