Glossa magna

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 51) D30 ΩS Rusch Ps-G, def. ΩF
intellectus David
Numérotation du verset Ps. 51,2 

cum
venit Doech
Idumeus
et nuntiavit1
1 nuntiavit] nuntiasset ΩS, annuntiavit D30 Ps-G
Saul2 venit David in domum Abimelech3.
2 Saul] Sauli ΩS , + et dixit D30 Ps-G |
3 venit... Abimelech] de David ΩS, domum D30 Rusch ] domo Ps-G | Abimelech D30 Rusch ] Achimelech Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 51,3 I

Quid gloriaris4
4 gloriaris ΩS D30 Rusch ] gloriatur Ps-G
in malitia ¦
qui potens es5 in6* iniquitate7 ?
5 es plerique codd. et edd. ΩS D30 Rusch] est Ps-G (R* F* L) cum Ps-α, om. C I |
6 in F* V D D30 ΦRGV Ω Ed1455 Ed1532 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G |
7 iniquitate] iniquitatem C ΨB*, cf. Ps-R |
Numérotation du verset Ps. 51,4 II

Tota die
iniustitiam
cogitavit
lingua tua ¦
sicut novacula acuta
fecisti dolum.
Numérotation du verset Ps. 51,5 III

Dilexisti
malitiam super benignitatem ¦ iniquitatem magis quam loqui equitatem.8
8 equitatem] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,6 IV

Dilexisti
omnia verba precipitationis ¦
lingua
dolosa9.
9 lingua dolosa D30 ΩS Rusch ] linguam dolosam Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,7 V

Propterea
Deus destruet te in finem † 10*
10 finem D30 ΩS Ps-G ] + et Rusch | <divisio.> finem+ D30, finem ¦ ΩS
evellet te
et emigrabit te
de tabernaculo tuo11 ¦
11 tuo D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
et radicem tuam de terra viventium.12
12 viventium] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,8 VI

Videbunt iusti
et timebunt† et super eum
ridebunt
et dicent : ¦
Numérotation du verset Ps. 51,9 

Ecce homo
qui non posuit Deum adiutorem suum.
Numérotation du verset Ps. 51,VII 

Sed
speravit
in multitudine divitiarum suarum ¦ et prevaluit in vanitate sua.
Numérotation du verset Ps. 51,10 VIII

Ego autem
sicut oliva fructifera
in domo Dei13 ¦
13 Dei D30 Rusch Weber] Domini ΩS cum Ps-R
speravi
in misericordia Dei14
14 Dei] eius ΨB
in eternum
et
in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 51,11 IX

Confitebor
tibi in seculum quia fecisti ¦ et exspectabo
nomen tuum
quoniam bonum est15
15 est D30* (u vid.) ΩS Rusch] om. D30² (eras.) Ps-G
in conspectu sanctorum tuorum.

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,1 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 51,2 
prol.|
marg.| Quid gloriaris in malitia . Titulus: In finem intellectus David, cum venisset Doeg Idumeus, et annuntiavit Saul et dixit: Venit David in domum Abimelech. Legitur in libro Regum quod David fugiens a facie Saul, venit in Nobe civitatem ad Abimelech {191.494D} sacerdotem, a quo quesivit panes et gladium. Cui dedit panes propositionis et gladium Golie, et misit David ad Achis regem Geth. Quandovero Abimelech dedit David gladium et panes, intererat Doeg Idumeus, potentissimus pastorum Saul. Cum autem Saul quadam die conquereretur quod nullus nuntiaret sibi David, dixit Doeg: Vidi filium Isai in Nobe apud Abimelech, qui pro eo Dominum consuluit, {191.495A} et dedit ei cibaria, et gladium Golie (1Rg. 22). Precepit ergo Saul emissariis, ut interficerent Abimelech, et omnes sacerdotes qui erant in Nobe. Illis autem nolentibus extendere manus in sacerdotes Domini, ait Saul ad Doeg: Irrue in sacerdotes: et irruit Doeg, et trucidavit octoginta quinque viros vestitos Ephoth (ibid.). Viros quoque qui erant in Nobe, et mulieres et parvulos, et animalia occidit, solus Abiathar filius Achimelech evasit et fugit ad David. [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS.] Hanc historiam tangit iste titulus, nec discrepat a veritate historie, nisi quia in libro Regum legitur Achimelech, cum huius psalmi titulus habeat Abimelech. HIERONYMUS. quoque dicit in Hebreo esse Achimelech. Ita enim dictus est sacerdos {191.495B} ille, sed propter similitudinem litterarum, scilicet beth et caph, que modico apice differunt, variatur Abimelech. Vel forsan sicut supra in precedenti populo titulus habet, non coram Achis, sed coram Abimelecha, mutato nomine, ut non res historie prosequaris, sed mysterium, ita et hic. Mysterium ergo prosequentes, prius nominum interpretationes, deinde mysticas eorumdem significationes attendamus. Abimelech interpretatur ergo patris mei regnum, et significat Iudeos. Domus Abimelech regnum est Iudeorum, quod Pater instituit; Doeg, motus; Idumeus, terrenus ab Edom, quo nomine vocatus est Esau. Saul petitio, et significat mortem, quam homo peccans verbis et manibus appetiit, sicut populus a Domino Saulem regem {191.495C} extorsitb. David manu fortis, vel desiderabilis aspectu (Gn. 22). [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS. CASSIODORUS.] Doeg prodidit David; et sacerdotes occidit, non David. Sicut aries immolatus fuit pro Isaac, non Isaac, ubi, id est in quo utroque facto effuso sanguine, resurrectio Christi et vita significata est, id est significatum est quod Christus, et si secundum hominem sanguinem funderet et pateretur, quod significat arietis immolatio, et sacerdotum occisio; tamen secundum deitatem impassibilis et illesus vivebat, quod significat David evasio. Doeg Idumeus, id est motus et terrenus, est genus malorum hominum, terrenum quod movetur, non perseverat in eternum. David rex comedit panes {191.495D} propositionis, quos non licet edere, nisi solis sacerdotibus (Lv. 24), figuravit non solum personam regis, sed etiam sacerdotis. Est ergo David Christus, et corpus eius; hic autem mista sunt terrenum regnum, et celeste, id est boni, qui sunt regnum Dei, et mali qui sunt regnum diaboli. De his duobus generibus hominum, agit hic psalmus; et non est oratio pro malis, sed prophetia, qua dicitur quid sit eis futurum. Et est sensus tituli: Intellectus David prophete mittens nos in finem. Hic ostenditur quid habuit de hoc quod factum est, cum venisset Doeg, id est motus, Idumeus, id est terrenus, id est genus malorum; et nuntiasset Sauli, quia prodidit Christum morti. Quid? Venit David, id est Christus, in domum Abimelech, id est ad Iudeos, {191.496A} quia tunc proditus est morti Christus, cum venit ad regnum Patris, id est regnum Iudeorum, quod Pater instituit. Et hoc in illa historia figuratum est. Aliter Doeg Idumeus adversarius David, qui interpretatur motus et terrenus, significat Antichristum, qui totum orbem movebit, qui veniet per signa et miracula ante adventum iudicii; et auxilium a Saule, id est a diabolo petens, nuntiabit David venisse in domum Abimelech, id est Christum venisse ad Ecclesiam, que est regnum Dei Patris. Et est sensus: Intellectus David, prophete, tendens in finem. Hic aperitur habitus de hoc quod factum est: Cum venisset Doeg Idumeus, id est Antichristus; et nuntiasset Sauli, id est diabolo. Venit David, id est Christus, in domum Abimelech. {191.496B} id est ad Ecclesiam: et utitur preterito pro futuro.
a Ps. 33.
b 1Rg. 18
marg.| Intentio: Roborat fideles contra Antichristum, et eius complices.
marg.| Modus : Quatuor sunt partitiones Prima est invectio Doeg, ut fideles roboret, Secundo agit de celeri fine iniqui, ibi propterea Deus destruet te in finem. Tertio pro deiectione eius ponitur irrisio, ibi videbunt. Quarto dicit quomodo contra cum bonus se habeat, ibi ego autem. Propheta ergo invectionem faciens contra Doeg, dicit, o tu Doeg,A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 51,3 
I
prol.|
marg.| Qui potens es in iniquitate [AUGUSTINUS.] quod minimum est, quid gloriaris in malitia? quasi1 : in bono {191.496C} gloriandum est, quod magnum est. Que vero sit iniquitas hec, exponit subdens:B
B ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 51,4 
II
prol.|
marg.| Tota die [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] id est sine intermissione. Ecce iniquitas. Lingua tua cogitavit iniustitiam, id est meditatio mali est in lingua, in qua ostenditur levis mens, preceps dictio, quia non ante cogitat quam loquatur. Unde Salomon aitc: In ore stultorum est cor eorum. Iste talis, si non potest facere, loquitur malum; sed si et hoc nequit, saltem cogitat, ut quando aliquid mali abest a manibus, a corde non absit. Quid vero efficiat subdit, fecisti {191.496D} dolum sicut novacula acuta, id est ita expedite, sicut novacula acuta, cito et facile radit. Vel sicut novacula superfluos et inutiles pilos radit, ita mali sanctis capillos radunt, id est inutilia et superflua rapiunt, scilicet mala desideria et bona presentia, que sancti contemnunt, cum ipsa vita, ut sint filii Core, quibus dicitur: Nolite timere eos qui occidunt corpus; animam autem non possunt occidere (Mt. 10). Et est: Fecisti dolum sicut novacula acuta, quia inutilia rapit, et animum purgat. Vel Fecisti dolum sicut novacula acuta, que dum promittit innovationem, incidit; ita et ille dolosus, id est Antichristus, suis promittit beatitudinem, et occidit.C
c Sir. 2
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 51,5 
III
prol.|
marg.| Dilexisti. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] quasi2 : Non tantum fecisti, sed etiam dilexisti malitiam, non deserit malum qui diligit super benignitatem, quia et si benignitas quandoque tangit animum eius, refugit. Et nota quod ait dilexisti malitiam super benignitatem. quasi3 : Utrumque habes ante te; sed hoc, id est malitiam eligis perverse; et ita facis, quasi leves aquam super oleum, et terram super celum, sed cum his, id est ad similitudinem horum cadis inferius, quia sicut ista suo pondere deorsum feruntur, sic tu benignitati preferens malitiam ruis in profundum, quia talentum plumbi super quod sedet iniquitas, ut Zacharias propheta {191.497B} ait (Zach. 5), amplexaris. Dilexisti etiam loqui iniquitatem magis quam equitatem, quasi nec mala tegis verbis decoris, sedD
D ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 51,6 
IV
prol.|
marg.| Dilexisti omnia verba precipitationis [HIERONYMUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] tue et aliorum. Dico dilexisti, tu qui es lingua dolosa, id est linguosus et dolosus. Vel sic, dilexisti omnia verba precipitationis. Hec sunt verba precipitationis, scilicet, lingua dolosa, id est dolosa verba fallacie ministra, aliud in corde gestantium, aliud ore promentium.E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 51,7 
V
prol.|
marg.| Propterea. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Secunda pars, ubi agit de celeri fine iniqui. quasi4 : Hec dilexisti, propterea Deus destruet te in finem, et si non modo, quia prius evellet te, id est dignitatem auferet, et post emigrabit, id est faciet te transferre de tabernaculo tuo, id est de hac vana gloria, in qua ad tempus es. Vel de tabernaculo suo. Alia littera, etiam accipit tabernaculum presentem Ecclesiam, ubi modo est Doeg Idumeus cum David cui insidiatur, id est palee cum granis, servi cum filiis, qui non manebunt in domo in eternum (Io. 8). Et hoc est. Et emigrabit te, id est emigrare faciet te, de tabernaculo suo, id est {191.497D} de presenti Ecclesia, ubi sunt palee cum granis. quasi5 : modo es in tabernaculo, sed servus non manet in domo in eternum; modo si qua bona facit servus, mercedem suam recipit; et radicem tuam evellet de terra viventium, id est de beatitudine sanctorum. Radix nostra caritas est, qua radicati sumus in terra viventium: de qua radix huius, id est voluntas eradicatur, quia non est altius fixa per caritatem, sed est in arida petra et sterili, supra quam iactata semina aruerunt, quia non habebant humorem (Lc. 8). Ecce Doeg, id est motus, unde loquitur titulus. Hic est enim pulvis quem proiicit ventus a facie terre. Vel radix mali, est cupiditas, que non parit fructum in terra viventium. Vel specialiter loquitur de Antichristo, {191.498A} cuius radix sunt ministri eius, qui cum eo nihil habebunt, cum sanctis.F
F ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 51,8 
VI
prol.|
Numérotation du verset Ps. 51,9 
prol.|
marg.| Videbunt. [CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Tertia pars ubi pro deiectione eius a sanctis irrisio facta ostenditur. quasi6 : Hec patientur mali, sed non sine fructu piorum, quia, videbunt, modo iusti, id est vident nunc quid malis eventurum sit in finem; et timebunt, id est timent sibi ne et ipsi cadant, et in futuro super eum ridebunt, id est irrisione dignum indicabunt. Hic vero flent, nunc enim ambulant, ut Petrus ait: Intendentes ad propheticum sermonem, quasi ad lucernam {191.498B} in nocte, donec dies luceat, et Lucifer oriatur in cordibus nostris (2 Pt. 1), id est Christus appareat, qui est lux nostra. Et ideo timendum est modo, quia in nocte agitur. Tunc vero erit dies, et ideo tunc ridebunt super eum, quia non erit tunc locus correctionis, et dicent: Ecce homo, non Deus, Qui non posuit Deum adiutorem suum, sed se deum fecit: quasi7 : Non speravit in Deo, sed in divitiis. Unde sequitur:G
G ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
7 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 51,VII 
prol.|
marg.| Sed speravit in multitudine divitiarum suarum. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] Non dicit, habuit divitias, quia habet aliquis qui non amat, et ardet avaritia, etiam qui non habet, et prevaluit in vanitate {191.498C} sua, quia nihil est vanius eo qui putat plus valere minimum quam Deum. Vel de antichristo specialiter agitur. Et prevaluit in vanitate sua, quia plus omnibus malis fideles decipiet.H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 51,10 
VIII
prol.|
marg.| Ego autem. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Quarta pars, ubi dicit quomodo contra eum se bonus habeat. Et nota quia hucusque fuit vituperatio illius partis. Hic vero est laus contrarie partis. Ecce perfecta demonstratio Quid dicat: Mali sperant in divitiis, ego autem, dicit populus fidelis, qui sum in domo Dei, id est Ecclesia, sicut oliva, {191.498D} que hieme et estate viret, fructifera, de cuius germine Christus est. Populus Dei est ista oliva, de qua fracti sunt superbi rami, id est Iudei, et insertus est humilis oleaster de gentibus. (Rm. 11). Ego, inquam, qui sum oliva. Speravi in misericordia Dei, ille scilicet, Doeg in divitiis. Misericordia Dei dico, duratura in eternum. Quod autem dixit in eternum, repetit. Et, pro id est in seculum seculi, ut repetendo confirmet quam fundatus est in amore regni celorum.
marg.| Vel ita, Speravi in misericordia Dei, non ad terrena adipiscenda, sed ad ea que sunt, in eternum, et in seculum seculi, id est eterna. EtI
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 51,11 
IX
prol.|
marg.| Confitebor tibi in seculum. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Id est laudabo te in seculum, quia fecisti predicta, scilicet quod sum oliva, quod speravi in misericordia Dei in eternum, et exspectabo, non ero preproperus; nomen tuum, id est rem nominis tui, quod est Iesus, scilicet quod tunc salvabor. Ideo exspectabo nomen tuum, quoniam bonum est. Iucundum est nomen, sed non nisi gustanti; amarum vero est seculum. Dico bonum est, sed in conspectu sanctorum tuorum, tantum, non in conspectu impiorum, qui non gustant amando.J
J ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 51), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_51)
Signaler un complément d'information

Notes :