Glossa magna

Psalmus 46

Numérotation du verset Ps. 46,1 

¶ In finem1 pro2* filiis Chore3 psalmus David4*.
¶Codd. : (Ps. 46) D30 Ps-G ; Textus et Glossa : Tr511 (sparsim) Rusch , def. ΩF Bari3
1 finem ] fine Ω S |
2 pro] om. K Rusch |
3 filiis Chore] om. Q |
4 pro filiis Chore- Psalmus David Q ΦG V Tr511 P106 ΩS] inv. P106 P14402 | David] om. D30 Ps-G , vox apostolorum est D30 , + id est pro conversis gentibus dirigit P106 |
Numérotation du verset Ps. 46,2 I

Omnes gentes
plaudite manibus ¦
iubilate Deo
in voce exultationis.
Numérotation du verset Ps. 46,3 II

Quoniam Dominus5
5 Dominus P106 Rusch Ps-G ] d<eu>s, Deus Tr511 Ps-G (R I) cum Ps-R
excelsus ¦
terribilis
rex magnus
super omnem terram.
Numérotation du verset Ps. 46,4 III

Subiecit populos
nobis ¦
et gentes sub pedibus nostris.
Numérotation du verset Ps. 46,5 IV

Elegit
nobis
hereditatem
suam ¦
speciem
Iacob
quem6
6 quem D30 P14402 Tr511 Rusch ] quam Cor2 (grecus et Hier. habent QUAM non habent QUEM) Ps-G
dilexit.
Numérotation du verset Ps. 46,6 V

Ascendit7
7 Ascendit] praem. diapsalma Ps-G
Deus
in iubilo ¦
et8 Dominus in voce tube.
8 et L² ΨB² D* ΩS Ed1455 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. D30 Tr511 P106 P14402 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 46,7 VI

Psallite
Deo nostro
psallite ¦ psallite regi nostro
psallite.
Numérotation du verset Ps. 46,8 VII

Quoniam rex omnis terre
Deus ¦
psallite sapienter.
Numérotation du verset Ps. 46,9 VIII

Regnabit9
9 regnabit Cor2 (alia littera)] C I ΦRGV G² K ΨBVD ΩS Ed1455 Rusch Clementina ] regnavit P106 Tr511 Ps-G, Cor2 (hebr. et anti. habent utrumque in preterito et grecus saltem de primo)
Deus 10
10 Deus] Dominus L² Rusch cum Ps.-R
super gentes ¦
Deus sedet11
11 sedet Cor2 (alia littera) plerique codd. et edd. cum Ps-R Ps-H ] sedit R C I L M Q W Ps-G, Cor2 (hebr. et anti. habent utrumque in preterito et grecus saltem de primo)
super sedem sanctam suam.
Numérotation du verset Ps. 46,10 IX

Principes populorum
congregati sunt cum Deo Abraham ¦
quoniam dii12* fortes terre
12 dii plerique codd. et edd. F² I D30 P106 P14402 Tr511 Rusch] D[...] C , die R, Dei Ps-G
vehementer elevati sunt.

Psalmus 46

Numérotation du verset Ps. 46,1 
prol.|
marg.| {191.453D} Omnes gentes. [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. HIERONYMUS. CASSIODORUS. HIERONYMUS.] Titulus. In finem, psalmus David pro filiis Core. Gentes quas in precedenti psalmo vocavit ad fidem iam conversas, in hoc psalmo invitat ad laudem. Vel he sunt filii Core, id est filii passionis. Et est sensus. Psalmus iste, est David prophete, qui hic loquitur in voce apostolorum, habitus pro filiis Core, id est pro conversis gentibus dirigendis, in finem, id est in Christi laudem.
marg.| Intentio. Monet ad laudem.
marg.| Modus : Bipartitus est psalmus. Primo gentes ad {191.454D} quas gratias transivit, invitat ad laudem Dei. Secundo ascensio et regnum Dei describitur. Unde monet instanter psallere, ibi ascendit Deus in iubilo. In voce ergo apostolorum gentes ad laudem monens ait:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 46,2 
prol.|
marg.| Omnes gentes. [AUGUSTINUS.] quasi1 : Et si insultent pueri, scilicet Iudei, dicentes: Ascende, calve (4Rg. 2). Vos, omnes gentes, ad quas transivit gratia, non modo Iudei, plaudite manibus, id est gaudete bonis operibus, iubilate Deo in voce exsultationis. {191.455A} quasi2 : Concordet manus, et lingua illa operetur. Hec confiteatur. Unde in Levitico, caput turturis iubetur retorqueri ad ascellas (Lv. 5). Nostra editio habet ad pennulas.B
B ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 46,3 
prol.|
marg.| Quoniam. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. ALCUINUS.] He sunt cause iubilandi et plaudendi: quoniam Dominus quem irriserunt pueri, est excelsus, id est potens, quos vult, et terribilis ascendendo celum, qui prius despicabilis apparuit. Vel terribilis quia iudicaturus in potestate, et rex magnus, quia suos regit, super omnem terram, non tantum super Iudeos. Quod ostensum est in titulo crucis superposito, tribus linguis inscripto.C
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 46,4 
prol.|
marg.| {191.455B} Subiecit populos nobis. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. REMIGIUS] Loquitur in persona Ecclesie. quasi3 : Et ideo etiam plaudite, quia subiecit populos nobis, id est universali Ecclesie. Hoc enim dicere communiter omnibus fidelibus convenit, quibus omnes extrinseci sunt. Quanti enim modo currunt ad Ecclesiam nondum Christiani rogantes auxilium Ecclesie? Subveniri sibi temporaliter volunt, et si in eternum nobiscum regnare adhuc nolunt. Et gentes sub pedibus nostris. Sic enim exaltata est Ecclesia, ut omnes nondum credentes sub pedibus habeat, quia Ecclesie auxilium querunt, atque temporaliter ei serviunt. {191.455C} Vel in persona apostolorum dicentium sic: Subiecit nobis, apostolis qui de Iudea sumus, populos gentium. Passi enim a suis, honorantur a gentibus. Et gentes sub pedibus nostris, id est sub predicatione nostra. Per pedes predicatores accipe, quibus populi subiecti sunt.
3 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita in persona eorumdem apostolorum; Deus subiecit sibi populos, id est Iudeos, nobis, associandos, et gentes, id est gentiles credentes, sub pedibus nostris, id est sub predicatione nostra, cui obediunt, etD
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 46,5 
prol.|
marg.| Elegit [CASSIODORUS. ALCUINUS. AUGUSTINUS.] non merito nostro, sed sua gratia, dicit Ecclesia, scilicet dare nobis; et si ad Iudeos venerit hereditatem suam, id est {191.455D} vitam eternam, quam hereditatem speciem, id est pulchritudinem Iacob, id est posterioris populi, quam pulchritudinem. Vel quem Iacob dilexit. Celestis hereditas pulchritudo est Christiani populi, in qua speciosus erit, fulgens sicut sol, qui nunc est abiectus. Vel in persona apostolorum sic, elegit dare nobis hereditatem suam, multorum populorum, ut colamus eam, gladio predicationis corda eorum ferientes, et malitiam destruentes. Quam speciem Iacob, id est similes Iacob, vel significatos a Iacob, scilicet qui terrena dant pro celestibus, ut Iacob fecit, qui dedit edulium lentis pro primogenitis Esau (Gn. 27), quod fuit ex gratia, quia eum dilexit, Esau reprobato (Malach. 1). Unde hic sequitur, quem dilexit.E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 46,6 
prol.|
<Ps-H> Ascendit Deus in iubilo Dominus in voce tube.F
F ¶Codd. : Cbg150 ; om. PL
marg.| +marg.| {{<scholion Herberti> Quare Ecclesia in precipuis sollemnitatibus circa eadem vocem varias format melodias. G }}
G ¶Codd. : Cbg150 PL
marg.| Diapsalma. 4   Ascendit. Secunda pars ubi ascensio et regnum Dei describitur, unde instanter monet psallere, quasi5 : Nobis subiecit et potuit quia   ascendit Deus 6 - Christus -   in iubilo quia « gaudium admirantium apostolorum non poterat exponi » (Augustinus) a ."Est enim iubilus ineffabile gaudium quod nec taceri potest, nec exprimi valet, quod Ecclesia presentat in precipuis solemnitatibus, circa eamdem vocem varias formando melodias, ut in natali Domini cantatur". Tamquam sponsus, quasi non valens exprimere meritis hilaritatem sentiens de se, sicut Ieremiasb qui aitc :"A a a, Domine Deus, puer sum" nescio loqui. Et {191.456B} Moyses postquam cepit loqui cum Domino, dicitd se esse factum tardioris et impeditioris lingue ; qui omni Egyptiorum sapientia eruditus fuerat. Nam cum quis accedit ad intelligendum et loquendum de Verbo, quod erat in principio apud Patreme, mens deficit, vox silet.   Et Dominus in voce tube.
a ¶Fons : Glossa ordinaria in loc. cit. <cuius fons> cf. Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 46, 7.6-9), CCSL 38, p. 533 : «Quid est iubilatio, nisi admiratio gaudii, quae uerbis non potest explicari? quomodo admirati sunt gaudentes discipuli, uidentes ire in caelum quem planxerunt mortuum; reuera gaudio huic uerba non sufficiebant, restabat iubilare quod nemo poterat explicare». Cf. Anon., Speculum ecclesiae, 3.5.5, ed. A. Pistoia, Paris, thèse dactyl., 2023, p. 314 : « Quod antiphona, ante psalmum incepta, post psalmum decantatur integre, significat quod caritas hic initiata, post hanc uitam consummabitur aeternaliter, et hoc erit in laetitia inenarrabili, unde neuma subiungitur quod ineffabile gaudium aeternae uitae indicat. Quod tantum est quod dum hic praegustatur, nec penitus exprimi nec penitus taceri potest ». Ibid. 6.14, p. 374 : « Hoc ergo gaudium quia nec penitus uerbis exprimi nec penitus taceri potest, Ecclesia demissis uerbis, iubilando quasi in admirationem prosilit [...] ».
b Ier. 1.
c Ier. 1, 6-7.
d Cf. Ex. 4, 10.
e Cf. Io. 1, 1.
4 Diaps.] om. PL
5 quasi] + dicat PL
6 Deus] + id est PL
marg.| Augustinus : Ibi enim audita est vox tube, id est vox angelorum manifesta 7* clamantiumf: "Viri Galilei, quid hic statis aspicientes in celum" » etc.g
f Act. 1, 1.
g ¶Fons : Cf. Augustinus Hipponensis , Enarrationes in Psalmos (Ps. 46, 7.6), CCSL 38, p. 533 : «Quid est iubilatio, nisi admiratio gaudii, quae uerbis non potest explicari? ».
7 ang. m.] manifesta angelorum inv. PL
marg.| Cassiodorus : « Quod ideo factum est ut mundus firmius crederet quod tales precones, scilicet apostoli et angeli8 confirmarent ». H h
h ¶Fons : Cf. Cassiodorus , Expositio Psalmorum, Ps. 46, 6, CCSL 97, lin. 90 sqq. : « hic iesus qui assumptus est a uobis sic ueniet, quemadmodum uidistis eum euntem in caelum; ut mundus firmius crederet quod talibus praeconibus insonaret ».
H ¶Codd. : v. 6 Cbg150 PL
8 scil. ... angeli] om. Cbg150*, sec. m. interl. compl.
Numérotation du verset Ps. 46,7 
VI
prol.|
marg.| Ergo Psallite Deo nostro [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] {191.456C} id est operibus laudate eum, quem ut hominem irriserunt alieni, sed est et Deus. Psallite assidue regi nostro, id est Christo, psallite. Valde est salutare quod iam tam crebro repetitur. Ideo psallite.I
I ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 46,8 
VII
prol.|
marg.| Quoniam [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] ipse est Deus, qui creat, et rex creata gubernans. Rex dico iam omnis terre, quia ab omni terra agnoscitur. Non est rex tantum partis terre, ut Iupiter Crete, et Mars Thracie; psallite dico, sapienter, Docet hic quomodo sit psallendum, scilicet sapienter, olim sine sensu psallebant, dum collebant lapides. Nemo sapienter facit, quod non intelligit. Et {191.456D} debetis psallere, quiaJ
J ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 46,9 
VIII
prol.|
marg.| Regnabit, vel regnavit, Deus [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. HIERONYMUS.] quasi9 : Qui humilem contemnunt, saltem potestati eius succumbant. Regnabit dico, super gentes, omnes qui olim super unam gentem Iudeorum; modo impleta est hec prophetia: Deus sedet super sedem sanctam suam, id est super celos ad dexteram Patris regnans per secula. Vel sedes sancta, sunt throni virtutes et sancti. Et est super sedem sanctam suam, id est super angelos et iustas animas. Quomodo regnabit? quia etiamK
K ¶Codd. : PL191
9 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 46,109 
IX
prol.|
marg.| Principes omnium populorum [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. ALCUINUS.] non unius proprii tantum, id est primitivi omnium gentium, congregati sunt, id est convenerunt credendo cum Deo Abraham, id est in Christo, qui est Deus Abrahe, qui habet filios de lapidibus (Mt. 3). quasi10 : Expulsis Iudeis gentes ab oriente et ab occidente venientes, in filios Abrahe succedunt habentes promissionem (Mt. 8). Unde sequitur, quoniam dii; quasi dicat ideo congregati sunt: Quoniam dii fortes terre, id est Iudei presumentes de se terra, vehementer elevati sunt, id est valde superbierunt. quasi11 : Fracti sunt rami, ut humilis oleaster inseratur (Rm. 11). {191.457B}
10 quasi] + dicat PL
11 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: ideo congregati, quoniam dii terre, id est apostoli, fortes, quos neque mors neque vita separabit a caritate Christi (Rm. 8), vehementer elevati sunt doctrina et miraculis.L
L ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 46), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_46)
Signaler un complément d'information

Notes :