Glossa magna

Psalmus 95

Numérotation du verset Ps. 95,1 

¶ Psalmus
¶Codd. : (Ps. 95) D30 Ω F ΩP Ω R P748 Bari3 Rusch Ps-G
David1
1 Psalmus David Ps-G ( W V D ) Rusch ] Laus David ΩS, Canticum ipsi David Clementina , om. Ps-G
quando domus edificabatur
post captivitatem2.
2 post Ps-G ] per cacogr. Rusch | Psalmus... captivitatem] + canticum huic David Ps-G , Canticum huic David quando enim domus edificabatur post captivitatem D30
Numérotation du verset Ps. 95,I 

Cantate
Domino
canticum novum ¦
cantate Domino
omnis terra.
Numérotation du verset Ps. 95,2 II

Cantate Domino
et3 benedicite
3 et Ps-G (ΨB V D) Ω Bari3 P748 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (grecus et hebr. et antiq. non interponunt) Ps-G
nomini eius ¦
annuntiate
de die in diem4 salutare eius.
4 de die in diem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] diem de die Ps-G , inter gentes praem. Bari3* (eras.)
Numérotation du verset Ps. 95,3 III

Annuntiate inter gentes
gloriam eius ¦
in omnibus populis
mirabilia eius.
Numérotation du verset Ps. 95,4 IV

Quoniam magnus
Dominus
et laudabilis
nimis5 ¦ terribilis est
5 nimis Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] valde Ps-G
super omnes deos.
Numérotation du verset Ps. 95,5 V

Quoniam
omnes dii gentium demonia ¦ Dominus autem6
6 Dominus autem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] at vero Dominus Ps-G
celos fecit.
Numérotation du verset Ps. 95,6 VI

Confessio et pulchritudo in conspectu eius ¦
sanctimonia
et magnificentia
in sanctificatione eius.
Numérotation du verset Ps. 95,7 VII

Afferte
Domino
patrie gentium† afferte Domino gloriam et honorem ¦
Numérotation du verset Ps. 95,8 

afferte Domino gloriam nomini eius.
Numérotation du verset Ps. 95,VIII 

Tollite
hostias
et introite in atria eius ¦
Numérotation du verset Ps. 95,9 

adorate Dominum in atrio sancto eius.
Numérotation du verset Ps. 95,IX 

Commoveatur
a facie eius
universa terra ¦
Numérotation du verset Ps. 95,10 

dicite
in gentibus quia Dominus
regnavit.
Numérotation du verset Ps. 95,X 

Etenim correxit
orbem terre7 qui
7 terre Ps-G (C I ΨB D) Ω M Ω F ΩS Ω R Rusch edd. cum Ps-R ] om. Ps-G D30 P748 Cor2 (hebr. et antiq. et Ieron. non interponunt TERRE neque grecus) ΩP
non commovebitur8 ¦ iudicabit
8 commovebitur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] movebitur Ps-G
populos in equitate.
Numérotation du verset Ps. 95,11 XI

Letentur celi
et exultet terra†
commoveatur mare
et plenitudo eius ¦
Numérotation du verset Ps. 95,12 

gaudebunt campi
et omnia que in eis sunt.9
9 vv. XI : Letentur... sunt] om. Ω F
Numérotation du verset Ps. 95,XII 

Tunc exultabunt
omnia ligna silvarum
Numérotation du verset Ps. 95,13 

a facie Domini
quia venit ¦
quoniam venit
iudicare terram.10
10 <divisio.> silvarum... venit ¦ D30 Ω F Ω R Bari3 , silvarum... domini ¦... venit P748, silvarum ¦... venit’ P15613
Numérotation du verset Ps. 95,XII 

Iudicabit orbem terre
in equitate ¦
et populos
in veritate sua.

Psalmus 95

Numérotation du verset Ps. 95,1 
prol.|
prol.| {191.879A} Cantate Domino. Titulus: Psalmus David, quando domus edificabitur post captivitatem. [CASSIODORUS. ALCUINUS.] In Veteri Testamento legitur quod domus {191.879B} Dei, id est templum a Babyloniis destructum, post Septuaginta annos captivitatis, quando filii Israel permittente Cyro rege redierunt Hierosolymam sub Zorobabel et Iesu sacerdote magno reedificatum est: per quam reedificationem intelligitur reedificatio spiritualis templi, de quo dicit Apostolus: Templum Dei sanctum est, quod estis vosa. Hoc templum a diabolo per peccatum subversum est. Et homo in legem peccati et mortis captivatus; sed per Christum reedificatur hoc templum toto orbe. Et homo a captivitate ne pereat, liberatur: de qua reedificatione, non de illa actuali agit hic psalmus. Et est sensus tituli: Psalmus iste, est David prophete, qui hic loquitur, agens de hoc quod factum est quando domus Dei edificabatur post captivitatem {191.879C} que sub diabolo fuit per peccatum, sicut ad litteram sub Zorobabel post captivitatem Babylonie reedificatum est templum Salomonicum. Et est iste psalmus secundus de utroque adventu.
a 1Cor. 3.
marg.| Intentio: [CASSIODORUS.] Monet ad laudem pro reedificatione. Modus: Bipartitus est psalmus. Primo ad prelatos loquitur, ut ipsi cantent et annuntient omnibus. Secundo ad subditos loquitur, ibi afferte Domino. Premonuit autem Iudeos in precedenti psalmo, ut deposita duritia in Christum crederent; sed quia erat mansura, nunc omnes gentes monet, dicens ad omnes communiter:A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,1 
I
prol.|
marg.| Cantate lingua et vita Domino Patri canticum novum, {191.879D} [CASSIODORUS. REMIGIUS, GLOSSA INTERLINEARIS.] exuentes, scilicet veterem hominem cum actibus suis, et induentes novum: quod cantat qui amat. [AUGUSTINUS.] Vetus autem canticum cantat cupiditas; novum caritas, que ipsa est novum canticum. Cantare autem, ipsum edificare est. Quidquid ergo cantaveris de cupiditate, vetus cantas; quidquid de caritate, novum resonas. Melius est ut novus taceas, quam ut vetus cantes, quia si novus tacueris auribus hominum, sonas auribus Dei. Hypocrisis quoque vetus cantat canticum . Paries enim dealbatus est hypocrisis (Act. 23), que foris lucet, intus lutum est. De isto pariete dicitur, in pariete non coniuncto aliis, sed singulariter {191.880A} erecto si ostium facias, quisquis intraverit, foris est. Hic est hypocrita qui parietem vult struere dealbatum, non solidatum. Et ideo, qui imitatur tamquam in eo ostium faciens, foris invenitur. Quia enim ipse per ianuam non introit, et ianua ipsius {191.880B} non intromittit aliquem. Deinde repetit, cantate Domino Filio. Deinde quos cantare monuerit, ostendit, dicens, omnis terra [REMIGIUS, CASSIODORUS.] id est omnes homines. Unde domus Dei reedificatur. Item repetit.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,2 
II
prol.|
marg.| Cantate Domino, Spiritui sancto. [REMIGIUS, CASSIODORUS.] Et dicit Domino, ad distinguendam personarum trinitatem, quia laus Christi honor est totius Trinitatis. Et est figura ἐπιμονὴ, id est crebra repetitio sententie, que exaggerat in laude vel vituperatione. Et benedicite nomini eius, quod est Iesus [Haimo. ALCUINUS. CASSIODORUS.] id est salvator, ut dicatis esse {191.880C} salutare. Deinde ad prelatos loquitur, dicens: Annuntiate, o vos prelati: sic crescit edificatio domus Dei. Quid? salutare eius. Et hoc de die in diem, id est continue [HIERONYMUS. REMIGIUS, CASSIODORUS.] vel de Filio in Patrem, vel de Veteri Testamento in Novum. Vetus et Novum Testamenta sunt dies qui eterno sole clarescunt. Illud prenuntiat, hoc factum predicat [HIERONYMUS. ALCUINUS.] Annuntiat ergo de die in diem, qui utriusque Testamenti auctoritate utitur in annuntiatione Salvatoris. Illa quippe duo Testamenta tamquam duo dies unam lucem faciunt, non lucet unum sine altero. Ideoque in Levitico omne animal quod findit ungulam et ruminat, mundum est, id est quod duas ungulas habet, quia mundus est, qui duo Testamenta servat, quibus affectuum {191.880D} meorum pedes a vitiorum spinis muniuntur. Iudeus unam ungulam tantum habet. Et ideo immundus est. [AUGUSTINUS.] Deinde ubi sit annuntiandum, exponit, quasi quereret aliquis: Ubi vis annuntiari?C
C ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,3 
III
prol.|
marg.| Annuntiate gloriam eius [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] non vestram, inter gentes, pretermissis Iudeis pro contumacia. Et ne aliquos putares excipi, addit in omnibus populis, non in quibusdam gentibus, mirabilia feci, hoc ideo.D
D ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,4 
IV
prol.|
marg.| {191.881A} Quoniam Dominus. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Christus est potentia magnus, etsi homo factus sit, per quod parvus apparuit, parvus utique factus est pro nobis, quia vos parvi, intelligite magnum, et eritis in illo magni. Et laudabilis est bonitate. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] et hoc, nimis, non potest dici quantum. Et terribilis est sibi adversis et suis, qui territus fuit inter homines. [AUGUSTINUS.] Et est super omnes deos, quos colebant gentes, dum in captivitate erant. Et vere est super deos gentium,E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,5 
V
prol.|
marg.| Quoniam omnes dii gentium demonia. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Et est hic laus per comparationem, et quia parum erat esse super demonia, addit, Dominus {191.881B} autem celos fecit, ubi habitare non possunt demonia, et accipit celos, ad litteram. Vel celos, apostolos accipit, et angelos. Et est, Dominus fecit celos, non modo in eis sedet. Si celos fecit, ergo et angelos, tunc et apostolos, qui demonibus imperant.F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,6 
VI
prol.|
marg.| Confessio. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Postquam monuit cantare et annuntiare, subdit que utilitas inde provenerit. Hec est scilicet utilitas, que venit omnibus cantantibus. Inde est confessio et pulchritudo. [AUGUSTINUS.] Confitendo fit homo de foedo pulcher. Si ergo amas {191.881C} pulchritudinem, confitere, ut sic sis pulcher, id est iustus. Ideo prius dixit confessio, et post pulchritudo. Unde et Rebecca de camelo prosiliit viso Isaac, ut ei iungeretur, quia Ecclesia de tortuosa vitiorum gibbositate per confessionem descendit, veniens ad Christum. Unde sequitur: Et hec confessio et pulchritudo est, in conspectu eius. [ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] Tales enim ipsum conspiciunt, et conspiciuntur ab eo. Et sanctimonia, vel sanctitas, alia littera, et magnificentia, est inde, scilicet ex cantu. Et hec sanctimonia est in sanctificatione eius, scilicet quasi qui vult esse magnificus et potens, ut sunt angeli, prius sit sanctus, quod fit ex eo sanctificante, non enim per te potes esse sanctus, eo ergo sanctificante, aliquis fit sanctus, {191.881D} et ita magnificus.G
G ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,7 
VII
prol.|
Numérotation du verset Ps. 95,8 
prol.|
marg.| Afferte. [ALCUINUS. REMIGIUS, CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Secunda pars, ubi ad subditos loquitur. quasi1 : Et quia talis est Dominus, ergo o vos, patrie gentium, ut nullus excipiatur indigena vel peregrinus, afferte; hoc debent gentes facere, quibus annuntiatum est. Domino [ALCUINUS. AUGUSTINUS.] non sit spes vestra in homine, non in baptista. Maledictus enim qui ponit carnem brachium suum (Ier. XVII). Deinde repetit, afferte Domino, non vobis, ut qui annuntiaverunt, {191.882A} non sibi sed Domino annuntiaverunt, quid debetis afferre? gloriam et honorem. [CASSIODORUS.] Gloria affertur, quando bene conversatur homo, in quo glorificatur Deus; honor affertur cum de bonis gratie referuntur. Non est inventus qui daret gloriam Deo, nisi hic alienigena (Lc.  XVII). Item repetit, afferte gloriam Domino [AUGUSTINUS.] ita ut etiam nomini eius, non nomini hominum.H
H ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 95,VIII 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 95,9 
prol.|
marg.| Tollite hostias. [AUGUSTINUS. HIERONYMUS.] quasi2 : Ne vacui intretis, sed cum hostiis. Sacrificium autem Deo est spiritus contribulatus (Ps. L), confessio est Deo hostia. Si ergo cum humili corde intras, cum hostia intras, superbus vero inanis intrat. Et {191.882B} introite, intrat qui edificatur, in atria eius prophetica, et adorate Dominum in atrio sancto eius evangelico. [Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS.] Per atria, prophetia; per atrium, Evangelium intelligitur. Et per atria intelligitur presens Ecclesia; per atrium, celestis. Et est, introibo in atria eius, que sunt in terra [CASSIODORUS.]. Sitis conformes populo eius. Adorate Dominum in atrio sancto eius, quod est in celo. Vel atria sunt prophete et apostoli, de quibus itur ad Deum. De his autem atriis, id est prophetis et apostolis, venitur in atrium catholice Ecclesie, ubi maiestas adoratur. Et est introite in atria eius, id est in doctrinam prophetarum et apostolorum. Adorate Dominum in atrio sanctos eius, id est in catholica Ecclesia.I
I ¶Codd. : PL191
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 95,IX 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 95,10 
prol.|
marg.| {882C} Commoveatur [ALCUINUS. HIERONYMUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] omnibus admonitis, vovet et optat. quasi3 : Dico. introite et adorate, vos boni. Terra autem, id est amatores seculi, commoveatur, ut convertantur ad penitentiam, a facie eius [AUGUSTINUS.], id est presentia gratie eius, et non tantum pars, imo universa terra, ne quis ergo dicat: Ecce hic Christus, ecce illic (Mt. 24). [CASSIODORUS. ALCUINUS.] Vel in malo potest accipi sic, universa ergo terra commoveatur a facie eius, id est amatores seculi a facie Dei submoveantur. Ut autem hoc sit, o vos boni, dicite in gentibus [GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] id est quod Dominus regnavit {191.882D} et correxit, et iudicavit. Et hoc est quod sequitur: Quia Dominus, id est Christus, victo diabolo, regnavit, id est innotuit rex mundo, qui semper regnavit apud Patrem. [AUGUSTINUS.] Vel secundum aliam litteram, Dominus regnavit a ligno, scilicet crucis, quo transit homo mare, et fit orbis qui non movetur.J
J ¶Codd. : PL191
3 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 95,X 
prol.|
marg.| 212 Etenim correxit post resurrectionem orbem terre [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] id est Ecclesiam toto orbe, ubi fit edificatio, que non commovebitur. Cur ergo dicit hereticus non solum motum, sed etiam diminutum {191.883A} et post iudicabit populos in equitate. Tunc dolebunt qui equitatem eligere noluerunt. Alii addunt: Et gentes in ira sua. [CASSIODORUS.] Populos ergo, id est bonos iudicabit in equitate. Gentes, id est malos, iudicabit in ira. Unde:K
K ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,11 
XI
prol.|
Numérotation du verset Ps. 95,12 
prol.|
marg.| Letentur celi [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] qui enarrant gloriam Dei, et exsultet terra, quam compluunt celi, et inde commoveatur mare, id est seculum, et plenitudo eius a maximo usque ad minimum. Omne enim seculum concitatum est contra Ecclesiam, cum dilataretur toto orbe, quod predicit, non optat. Et licet commoveatur mare, tamen gaudebunt campi. Vel {191.883B} in bono commovetur mare [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. Haimo.] id est seculum in melius; et plenitudo eius, scilicet gentium. Et inde gaudebunt campi, id est omnes lenes, mites, et equi; et omnia que in eis sunt, id est omnes vires, sensus, ratio. EtL
L ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,XII 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 95,13 
prol.|
marg.| Tunc [ALCUINUS. AUGUSTINUS.] quando corriget, omnia ligna silvarum, id est pagani, qui olim erant ligna silvarum, sed modo sunt ligna domus Dei, abscisa in edificium Ecclesie, exsultabunt, quia precisi sunt ab oleastro, et inserti in bonam olivam (Rm. 11). Exsultabunt dico, a facie, vel ante faciem Domini. Bene dico, ante faciem Domini quia venit. {191.883C} Primo venit in Ecclesia, in nubibus, id est in apostolis, et in aliis sanctis, et implevit totum orbem. Unde in Evangelio: Amodo videtis Filium hominis venientem in nubibus celi (Mt. 24). Cui adventu qui credit, exsultabit in ultimo adventu: de quo subdit: Ideo etiam exsultabunt, quoniam venit [CASSIODORUS. Haimo. ALCUINUS.] id est postea venturus est iudicare terram, id est vivos et mortuos. Vel hec omnia de secundo adventu dici possunt: Mare, id est seculum, et plenitudo eius commoveatur, ad gaudium in secundo adventu. Quod erit, quia gaudebunt campi, id est omnes lenes et mites, et omnia que in eis sunt, scilicet omnis sensus, ratio. Tunc, id est in secundo adventu, exsultabunt omnia {191.883D} ligna silvarum, id est gentes converse, que fuerunt invente in campis silve, a facie Domini, quia venit, id est veniet, et vere, quoniam venit, id est veniet, iudicare terram.M
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 95,XIII 
prol.|
marg.| Iudicabit orbem terre 4 venit iudicare: et vere iudicabit. Iudicabit enim orbem terre [AUGUSTINUS.] non partem, quia non partem emit, totum iudicare habet, quia pro toto pretium dedit. Orbem ergo dicit, omnes filios Adam, id est omnes homines qui fuerunt in eo unus homo, qui tunc fuit in uno loco, sed modo disparsus est per totum orbem, quem significat Adam secundum Grecum. Adam enim significat, secundum Grecam linguam, orbem {191.884A} terrarum. Quatuor enim littere sunt in hoc nomine, scilicet alpha, delta, alpha, mi; et quatuor partes orbis, has in capite litteras habent, ἀνατολὴν dicunt orientem, δυσμὴν occidentem, ἀρκτὸν, aquilonem, μεσημβρίαν, meridiem. Ex his quatuor litteris, a quibus hec nomina incipiunt, constat nomen Adam. [CASSIODORUS.] Cum ergo dicit, iudicabit orbem terre in equitate, omnem hominem generaliter includit, secundum equitatem Dei iudicandum. Sed quomodo iudicet, apertius exponit omnia, subdens, et populos in veritate sua. [AUGUSTINUS.] In illo enim iudicio veritas et equitas erit. Quid enim equius et verius, quam electos congregare secum ad iudicandum, et ceteros dividere? hos ad dexteram, qui fecerunt misericordiam; illos autem qui non fecerunt, ad {191.884B} sinistram? (Mt. 25) Ibi ergo veritas et equitas [CASSIODORUS.] quia in separatione illa duo erunt populi, quibus dabit sententiam veritatis, ut alii in vitam, alii in penas eant.N
N ¶Codd. : PL191
4 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 95), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_95)
Signaler un complément d'information

Notes :