Psalmus 3
Numérotation du verset
Ps. 3,1
¶
1 Psalmus David cum fugeret a facie Absalom2 filii sui3.
¶Codd. : (Ps. 3)
D30
Rusch
Ps-G,
def.
C
1Ps. 3 : ΩM, f. 154vb ; ΩS, f. 258ra-rb ; ΩX1, f. 220va ; ΩX2, f. 221rb-va ; P, f. 4vb-5vb ; L, f. 117ra ; R, f. 71ra ; P3 ; C, f. 15va
|
2 Absalom Ω
X]
scrips.
, Absolon
Rusch
, Abessalon
Ps-G
|
3 Psalmus... filii = Ω
X1
Ω
X2
Sedulius
L
|
Numérotation du verset
Ps. 3,2 I
Domine quid multiplicati sunt
qui tribulant me ?
multi insurgunt adversum me.
Numérotation du verset
Ps. 3,3 II
Multi
dicunt
anime mee ¦
non est salus ipsi
in Deo eius4
4 eius] + Diapsalma
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 3,4 III
Tu autem Domine susceptor meus es ¦
gloria mea
et exaltans
caput meum.
Numérotation du verset
Ps. 3,5 IV
Voce mea
ad Dominum clamavi ¦
et exaudivit me de monte sancto suo5.
5 suo] + Diapsalma
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 3,6 V
Ego
dormivi et
soporatus sum ¦
et exsurrexi6 quia Dominus suscepit7 me.
6 et
plerique codd. et edd.
D30 Rusch cum Ps-R]
om. Ps-G
(R F) | exsurrexi
Ps-G
] scrips., exurrexi Rusch
|
7 suscepit
plerique codd. et edd.
D30 Rusch cum Ps-R] suscipiet
Ps-G
(I ), suscepiet
Ps-G (F)
|
Numérotation du verset
Ps. 3,7 VI
Non timebo millia populi circumdantis me ¦
exsurge Domine
salvum me fac Deus meus.
Numérotation du verset
Ps. 3,8 VII
Quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi sine causa ¦ dentes peccatorum contrivisti.
Numérotation du verset
Ps. 3,9 VIII
Domini est salus ¦ et super populum tuum benedictio tua.
Psalmus 3
Numérotation du verset
Ps. 3,1
Domine quare multiplicati sunt hostes mei ? Multi consurgunt adversum me.B
marg.|
{191.77A}
Domine, quid multiplicati sunt
1
?
Titulus:
Psalmus David cum fugeret a facie Absalon
2
* filii sui
a. De historia sumpsit Esdras velamen mysteriorum. Legitur {191.77B} enim in libro Regum quod Absalon filius David persequens patrem suum, querebat eum occidereb. Cui David cessit3 cum suis, exiens de civitate Hierusalem, nudis plantis. Intelligens hoc sibi contingere propter peccatum adulterii commissi cum Bersabee, et homicidii de Uria perpetrati, sicut Nathan propheta predixerat ei dicensc:"Non recedet gladius de domo tua, et suscitabit Dominus4* semen tuum contra te"d. C
a 2Rg. 15.
b 2Rg. 15.
c Cf.
2Rg. 12, 10
.
d 2Rg. 12.
1 sunt] om. BL54229 PL
2 Absalon BL54229
Cbg150
] Absolonis PL
3 D. cessit] inv. BL54229
4 Dominus] Deus
BL54229 PL
marg.|
[CASSIODORUS]
e « Dum autem Absalon persequeretur David converso contra eum exercitu David5*, terga vertit in fugam, atque impetu muli ductus est in ramosam quercum ramis cuius circumnectentibus collum eius, ibique capite intercepto pendens, ab Ioab principe militie David, interfectus {191.77C} est ».
e Fons :
Cassiod.,
In Ps 3, 1, CCSL 97, p. 50.1-7 : «Abessalom dum patrem suum dauid crudeliter insequeretur, mulae
impetu
perductus
in
condensam
quercum, ramis
eius colla nectentibus, in aeris sublimitate suspensus est, quadam praefiguratione dominici traditoris, ut sicut iudas innodatus laqueo uitam finiuit, ita et persecutor dauid constrictis faucibus expiraret.
marg.|
Quo mortuo David restitutus in regnum, in pace regnavit. Huic historie alludit titulus, de qua6* tamen non agit psalmus, sed de significato historie, id est de passione et resurrectione Christi . D
6 qua] quo
PL
marg.|
[AUGUSTINUS] « David enim Christus est, Absalon filius eius, Iudas est quem cum aliis apostolis filium vocat Christus in Evangelio, dicens:"Non possunt filii sponsi ieiunare quamdiu cum illis est sponsus7*"f. E
f Lc. 5.
7 cum illis est -sponsus]
inv. PL
marg.|
[CASSIODORUS]
8* A quo Iuda « Christus fugit cum, illo9* discedente cum ceteris apostolis, in montem, imminente passione10*, secessit11 .
8 Cassiodorus] coniec., c minuscul. tantum marg. Cbg
9 Iuda Christus... illo] Iuda °° christus : ... illo°° ad scribas et Phariseos
Cbg (interpunctuat atramento tantum et sine lemma)
10 imminente passione]
om. BL54229 PL
11 secessit] secessit :
Cbg150
marg.|
Vel12* potius tunc ab eo fugit, cum mentem eius sapientia Dei deseruit, ut totus esset plenus diabolo13*. Que desertio dicitur fuga, propter celeritatem. Unde et14 Dominus ei dixit15: Quod facis, id est facere moliris, fac citius, id {191.77D} est faciesg.
g Io. 13.
12 Vel BL54229] et PL
13 plenus diabolo] et plene diaboli
BL54229 PL
14 et] om. BL54229
15 ei dixit] dixit ei
inv. BL54229
marg.|
Et sicut David pacem exhibuit iniquo filio16*, scilicet17 Absalon, qui precepit populo eunti ad bellum : servate18 puerum Absalon, eoque interempto dixit: Quis mihi det ut19 moriar pro te, fili mi Absalon?h. Ita Christus Iude proditori, ut in convivio, et in osculo, et in aliis ». F
h 2Rg. 18.
16 iniquo filio BL54229
Cbg150
] inv. PL
17 scilicet] om.
Cbg150
18 servate] servare
PL
19 ut] + ego
BL54229
marg.|
Propter quod bene Absalon20 dicitur quod pax patris interpretatur. Abba enim pater, salem
21 pax dicitur ; inde Absalon, quasi Abbasalem22* dicitur. G
i
i Fons : Cf.
Remigius Altissiodorensis,
In Ps, versio B, Wolfenbüttel, Weissenburg 5, f. 6vb : «
Absalon interpretatur ‘patris
mei
pax’.
Kataphrasin id est per contrarium significationem » ; versio A : « Absalon patris pax interpretatur per contrarium », ut laud.
Tax,
in : L’école carolingienne d’Auxerre, p. 416.
20 bene Absalon] inv. BL54229
21 salem] salen
BL54229
22 Abbasalem
Cbg150
] Abbasalen
BL54229 ,
Absalem
PL
marg.|
Et sicut Absalon, ita Iudas suspensus interiit. Quo mortuo Christus in pace regnavit, quia in gloria resurrexit. Hoc igitur intelligens Esdras23, scilicet illo facto significari mysterium passionis et resurrectionis Christi, de quibus agit psalmus, tituli verba posuit de historia24 quod25* idem et26 David per Spiritum {191.78A} sanctum tantum intelligens, in psalmi serie verbis alludit27* historie. H
23 intelligens Esdras]
inv. BL54229
24 historia] + REMIGIUS
PL191
25 quod BL54229
Cbg150
] quasi dicat PL
26 et] BL54229
27 alludit] allusit
PL
marg.|
Et est sensus tituli talis28*:
Psalmus
iste, attribuitur
David,
id est Christo, qui hic loquitur. Psalmus dico agens de eo quod figuratum est,
cum fugeret a facie Absalon
29
* filii sui
[AUGUSTINUS] « id est de {191.78B} passione et resurrectione Christi », que in illa historia significata sunt. I
28 talis]
om. PL
29 Absalon] Absalonis PL
marg.|
[CASSIODORUS] « Et est psalmus iste primus de his qui breviter de passione et resurrectione30 agunt ». J
30 resurrectione] + Christi
PL
marg.|
+ marg.|Sunt alii de eodem similes huic ut infra <Ps.> 15. Conserva, 27 : Ad te Domine, 29 : Exaltabo te, 56 : Miserere, 63 : Exaudi.K
marg.|
+ marg.|Late agunt de passione ut infra : 21 : Deus deus meus, 34 : Iudica, 53 : Exaudi Deus, 68 : Salvum me, 108 : Deus laudem. Preter hos videtur adhuc alius de passione late agere ut infra 87 : Domine Deus, sed de resurrectione nihil in eo, unde non numeratur inter hos.L
marg.|
Intentio Prophete est « redarguere eos et maxime paganos qui non putant gloriam maiestatis posse descendere ad humilia, id est Deum31* hominem fieri, pati, mori ». M
31 Deum] + et
PL
marg.|
Modus talis32*. Bipartitus est psalmus. Primo, proponit33* duas partes oppositas a simili preliantium, ex una parte persequentium multitudinem, ex34 altera, Christum oratione armatum, et Deo susceptore securum. Secundo finis rei ostenditur, id est resurrectio que est consummatio passionis. Unde proponit non esse timendum, ibi
Ego dormivi.
N
32 talis] +est PL
34 ex] et
praem.
marg.|
[CASSIODORUS] « Christus35* ergo ad Patrem {191.78C} loquens, et quasi admirans cur tot habeat persecutores, cum ad salvandum venerit, dicit :»O
35 Christus] Intentio
praem. PL
Numérotation du verset
Ps. 3,2
I
I
marg.|
Domine multiplicati sunt qui tribulant me
[AUGUSTINUS]
36 « ut de numero discipulorum augeretur numerus persecutorum », et ut
quid?
nimirum est, quia nil mali ab eis merui.
Multiplicati
dico 37 quia ecce
multi insurgunt
deprimendo me, id est ut deprimant me,
adversum me,
et vere.P
P
¶Codd. :
PL191
36 Augustinus] + CASSIODORUS REMIGIUS
PL
37 + [GLOSSA INTERLINEARIS]
PL
marg.|
+ marg.|In Augustino sic : Tam s<cilicet> mul<ti> ut etiam de numero discipulorum non defuerit38, qui numero accesserit persequentium.Q
38 defuerit]
coniec.
Numérotation du verset
Ps. 3,3
II
II
marg.|
Multi
enim anime mee insidiantes
dicunt
in rei evidentia, id est hoc, scilicet ostendentes verbo et opere.
marg.|
[CASSIODORUS]
39 Et nota iterari multi {191.78D} pro magno numero persequentium. Quid dicunt hoc,
non est salus ipsi in Deo eius,
id est in eo quem sibi Deum facit? hoc dicunt persecutores. Nisi enim resurrecturum desperarent, nec Iudas traderet, nec illi occiderent [AUGUSTINUS] et est sensus, Deus non salvabit eum, nec est Filius Dei.R
R
¶Codd. :
PL191
39 Cassiodorus] + GLOSSA INTERLINEARIS
PL
Numérotation du verset
Ps. 3,4
III
III
marg.|
Tu autem, Domine.
Proposuit multitudinem hostium contra se. Hic alteram partem, scilicet suam contra illos ostendit. Quasi dicat illi ita: [CASSIODORUS] Sed tu Domine, Verbum Fili Dei eterne, dicit homo Christus, es
susceptor meus
[AUGUSTINUS] id est mee humanitatis, non persone quidem sed nature humane. [GLOSSA INTERLINEARIS. REMIGIUS] Hominis vero, id est humane {191.79A} nature susceptio, est Verbum caro factum, id est Verbi incarnatio.
marg.|
marg.| Et nota, quia loquitur de Deo a simili oratoris et iudicis et medici. [CASSIODORUS] Suscipit enim orator reum ut eum defendat, iudex vero ut parcat, medicus egrum, ut curet.
marg.|
marg.|
Gloria mea
[AUGUSTINUS] ecce procedit augendo, tu
gloria mea
es, quia homo ille est, et Deus unus cum illo qui suscipit, id est cum Verbo quod illius humanitatem hominis suscepit. Et es exaltans caput meum, id est mentem meam, que tanta passione non deponitur. S
S
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 3,5
IV
IV
marg.|
Hoc mihi merito, quia
Voce mea
40 voce cordis, que sonat Deo, qua Moyses tacens ore clamabat
ad Dominum,
quando {191.79B} dictum est eij: « Quid clamas ad me de terra? »
j Ex. 14, 15
40 + [GLOSSA INTERLINEARIS]
PL
marg.|
[AUGUSTINUS GLOSSA INTERLINEARIS] Hac etiam voce clamans Susanna, audita est. Hac, inquam, voce
clamavi ad Dominum.
marg.|
Clamor dicitur oratio, propter vim intentionis. « Et exaudivit me de monte sancto tuo », id est de me, qui eram sanctus mons, in quo habitat; de quo Isaiask: « Et erit in novissimis diebus mons domus Domini in vertice montium, et fluent ad eum omnes gentes » etc. Hic est lapis parvus de monte sine manibus precisus, qui crevit in montem magnum, et occupavit totam faciem terre, sicut ait Daniell.
k Is. 2.
l Dn. 2.
marg.|
[AUGUSTINUS] Vel
de monte sancto suo,
id est de sua iustitia. Iustum erat enim ut innocentem resuscitaret, qui pro aliis, non pro se mori voluit.T
T
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 3,6
V
V
marg.|
1. {191.79C}
Ego dormivi
. [ALCUINUS] Hic est secunda pars huius psalmi ubi ostenditur finis rei, id est passionis. [GLOSSA INTERLINEARIS, ALCUINUS] Unde proponit non esse timendum, quasi41 :
Exaudivit me.
In quo? in hoc quia ego exsurrexi a morte, et
quia Dominus suscepit me
in regno suo, unde misso Spiritu, confirmat predicatores. Et merito, quia mortem sponte suscepi. Et hoc est quod dicit quia
ego dormivi
id est passioni me sponte permisi,
et soporatus sum.
41 quasi] + dicat
PL
marg.|
2.[AUGUSTINUS
42] Alia littera:
Et somnum cepi,
id est mors subsecuta est, ut ad dormitatione transitur ad somnum.
42 Augustinus] + GLOSSA INTERLINEARIS
PL
marg.|
3. Aliter, secundum littere seriem. quasi43 : Serviunt illi contra me; sed non dormirem, {191.79D} nisi vellem. Et hoc ego cum pondere pronuntiandum est, quasi dicat qui tantus sum.
Dormivi,
id est iniuriis fui affectus:
et soporatus sum,
in corde terre sepultus,
et
post
exsurrexi quia Dominus suscepit me.
U
U
¶Codd. :
PL191
43 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 3,7
VI
VI
marg.|
Non timebo
, quasi44 : Et ideo, quia modo sum liberatus, non amplius timebo millia populi circumdantis me pendentem in cruce, quanta multitudo crucifixum circumstetit, que post resurrectionem nihil ei nocere potuit. [AUGUSTINUS] Et ut non timeam exsurge, Domine, nec dormienti Deo dicit, exsurge; sed mos est Scripture sacre Deo attribuere quod {191.80A} in nobis facit ipse. Et est, Exsurge, Domine, id est fac me resurgere a morte. Quod aperit subdens, salvum me fac, Deus meus.V
V
¶Codd. :
PL191
44 quasi] + dicat
PL
Numérotation du verset
Ps. 3,8
VII
VII
marg.|
Quoniam tu percussisti
, hoc non retropendet, id est a precedentibus non continuatur, nec precedentis causa hic redditur; non enim propterea salvum facit, quia percussit; sed inde contriti sunt dentes, id est maledica verba in irritum ducta, quia percussit. Et est, salvum me fac, Deus meus, et, me salvato, contrivisti dentes peccatorum, id est maledica verba in irritum deduxisti: quibus mali dilacerant Christum et Christianos. 45
{191.80B}
45 + [GLOSSA INTERLINEARIS]
PL
marg.|
Vel dentes sunt principes peccatorum, qui quosdam de numero sanctorum precidunt, et malis incorporant. Et hoc inde est,
quoniam percussisti omnes adversantes mihi sine causa dentes peccatorum contrivisti
[AUGUSTINUS] id est omnes hereticos, qui sunt intus in Ecclesia nobiscum, corpore quidem, non mente.W
W
¶Codd. :
PL191
Numérotation du verset
Ps. 3,9
VIII
VIII
marg.|
Domini est salus.
46 Convertit verba ad homines, quasi47 : Et quia ita est, ut dixi, o homines, hoc vobis credendum est, quia Domini est salus: [AUGUSTINUS] inde pro eis fit oratio ad Dominum, ad quem loquitur Christus sic, et, o Domine, benedictio tua sit super populum tuum, id est qui sperat {191.80C} de te salutem, non ab alio.X
X
¶Codd. :
PL191
46 + [GLOSSA INTERLINEARIS]
PL
47 quasi] + dicat
PL
marg.|
Aliter potest legi psalmus iste ut loquatur totus Christus hic, id est Ecclesia et caput eius, inter procellas persecutionum constituta. Et secundum hoc, in titulo per David intelligitur Ecclesia, cum capite suo; per Absalon, persecutores Ecclesie. Et est sensus tituli, psalmus iste attribuitur David, id est Ecclesie, agens de hoc quod fuit, cum fugeret David a facie Absalon filii sui, id est a presentia persecutorum. Timens ergo Ecclesia, ait: Domine, multiplicati sunt qui tribulant me, et ut quid? et vere, quia multi insurgunt adversum me, Christianum nomen extinguere cupientes.
Multi dicunt anime mee
:
Non est salus ipsi in Deo eius
.
marg.|
Aliter, {91.80D} persecutores non sperarent delere Ecclesiam late pullulantem. Ipsi ita: Tu autem,
Domine, susceptor meus es,
quia in Christo homine suscepta est Ecclesia, et cum eo exaltata. Unde sequitur: 6 Et tu es
gloria mea, et exaltans
in celo
c
aput
meum, id est Christum, qui primus ascendit in celum. Et merito, quia
voce mea ad Dominum clamavi,
hoc non mutatur. Et excudivit me de monte sancto suo, id est de Christo, vel de iustitia sua. Quid tibi fecit?
marg.|
[HIERONYMUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Ecce:
Ego dormivi
, olim in vitiorum torpore, et soporatus sum, et post exsurrexi secundum illud:
Exsurge
a mortuis qui dormis, et illuminabit te Christus. Et hoc non propter me, sed quia Dominus suscepit me. Et ideo, Non timebo millia populi circumdantis me, id {91.81A} est gentes que conantur extinguere Christianum nomen. Et ut hoc fiat, Exsurge, Domine, scilicet Christe, caput meum, in cuius resurrectione salus est. Unde: Salvum me fac Deus meus. Et me regnante dicit Ecclesia:
Percussisti
confusione
omnes adversantes mihi sine causa
. Et quoniam percussisti omnes adversantes mihi sine causa, ideo dentes peccatorum contrivisti, id est verba maledica vel principes. Et quia ita fecit Dominus, ergo credite, homines, quod Domini est salus, et, o Domine, super populum tuum benedictio tua.Y
Y
¶Codd. :
PL191
marg.|
Potest etiam legi psalmus iste moraliter, in persona uniuscuiusque fidelis, qui a vitiis et cupiditatibus impugnatur, et secundum hoc per David accicipitur quilibet fidelis; et per Absalon, vitia et concupiscentie {91.81B} carnales. Fidelis ergo vitiorum pugnam sentiens, ait: Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant me? Multi insurgunt adversum me.
Multi dicunt anime mee: Non est salus ipsi in Deo eius
. Coacervatione namque vitiorum, subrepit desperatio sanitatis, quasi vitiis insultantibus anime vel etiam diabolo et angelis eius per suggestiones.
marg.|
Tu autem, Domine, susceptor meus es, gloria mea et exaltans caput meum.
id est Christum in celo, vel mentem meam que servit legi Dei. Et merito quia
Voce mea ad Dominum clamavi et exaudivit me de monte sancto suo. H
oc non mutatur.
Ego dormivi et exsurrexi, Dominus susceptor meus;
hoc non mutatur.
marg.|
Ideo
non timebo millia populi circumdantis me.
Hic cum est populus {91.81C} vitiorum et demonum, Exsurge Domine, salvum me fac, Deus meus; hoc non mutatur. Quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi sine causa. Recte hoc dicitur de diabolo et angelis eius in predestinatione, id est secundum hoc quod a Deo predestinatum est de eis, et futurum. Dentes peccatorum, id est auctores vitiorum, qui conantur eum de corpore Christi precidere, eos scilicet qui ei maledicunt. Domini est salus. Cavenda est superbia, et totum Deo dandum. Et super populum tuum benedictio tua, id est super unumquemque nostrum.Z
Z
¶Codd. :
PL191
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 18/03/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_3)
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 18/03/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_3)
Notes :